Comfortabel en milieuverantwoord wonen

Comfortabel en milieuverantwoord wonen Beton in de woningbouw

De bewoner centraal

Comfortabel en milieuverantwoord wonen in een betonnen woning De vraag van de woonconsument naar een gezond binnenklimaat, een goede temperatuurbeheersing en het ontbreken van geluidsoverlast neemt toe. Daarnaast worden steeds meer prestaties van een woningcasco gevraagd als het gaat om milieu, energieprestatie, levensloopbestendigheid, etc. De bouwmethode ‘beton in het werk gestort’ komt ruimschoots aan die vraag tegemoet. Naast de comfortabele en milieuvriendelijke eigenschappen waarmee u in de dagelijkse praktijk uw voordeel kunt doen, worden in deze brochure verwijzingen gedaan naar: • Aanvullend verkrijgbare documentatie, relevante websites, uitgewerkte details en checklists.

Inhoud Inleiding Vooruitziende blik doet wonderen Thermisch comfort, LTV en een lage EPC Geluid buiten de deur houden Ventilatie, dé succesfactor voor gezonde binnenlucht Brandveilige constructie Het materiaal dat je nooit weggooit

2 5 6 7 8 9 10

In een betonnen woning staan duurzaamheid, comfort en milieu voorop

Het casco van een gietbouwwoning wordt op de bouwplaats geproduceerd met behulp van de systemen wanden en breedplaat of tunnelbekisting. Deze worden voorzien van betonmortel waardoor een uiterst stabiele monoliete constructie wordt gerealiseerd. Een gietbouwcasco ‘staat als een huis’, is vrij in te delen, makkelijk aanpas­baar en multifunctioneel. Het zijn dé voorwaarden voor het verlengen van de economische levensduur. Gietbouw heeft veel milieuvoordelen. Gietbouwcasco’s hebben een lange technische levensduur met behoud van alle kwaliteiten. Dat bespaart grondstoffen. Een gietbouwcasco draagt ook bij aan een gezond binnen­ milieu, met een hoog akoestisch en thermisch comfort en daarmee een lage energie­rekening. En als er dan aan het einde van de gebruiksfase van het gebouw uiteindelijk toch moet worden gesloopt, gaat niets van het beton verloren. Dit wordt verwerkt tot betongranulaat en weer ingezet voor nieuwe bouwwerken. Daarmee is de kringloop van het beton gesloten.

3

Het betonnen woningbouwcasco

4

Vooruitziende blik doet wonderen De grootste milieubelasting treedt op nadat een woning in gebruik is genomen. Het ontwerp kan daaraan paal en perk stellen door duurzaamheid, comfort en gezondheid centraal te stellen. Betonnen woningcasco’s bieden daartoe alle gelegenheid. Aantrekkelijk perspectief voor opdrachtgevers/eigenaren

• De niet­dragende voor­ en achtergevel kunnen op termijn zonder problemen worden gemoderniseerd. • Ook niet­dragende tussenwanden kunnen makkelijk worden vervangen of verwijderd. • Selectieve sloop van gietbouwcasco’s behoort eveneens tot de mogelijk­ heden (zoals ‘strippen’), waarna ze met een andere indeling of functie kunnen worden hergebruikt. Dit verlengt de economische levensduur van een gebouw. • Gietbouwcasco’s zijn door de lange technische en economische levens­ duur waardevast.

Kruipruimteloos bouwen

Toekomstbewust ontwerpen

• Slank of volslank? De grote massa van beton laat slanke constructies toe, met minder materiaal. Daarentegen kan de ontwerper ook juist voor (extra) massa kiezen. Daarmee worden de geluidsisolerende en warmteaccumulerende kwaliteiten van gietbouwconstructies ten volle benut. Het surplus aan materiaal wordt dubbel en dwars terugverdiend met meer comfort en een lagere energierekening. • Ook ‘overmaat creëren’ loont. De extra investering in een ruimer ontwerp vergroot de gebruiksmogelijkheden aanzienlijk met een positief effect op de economische levensduur. • Door in het ontwerp te anticiperen op alternatieve indelingen en functies kan het casco veelal zonder constructieve problemen worden aangepast. Zo kan bijvoorbeeld van twee appartementen één apparte­ ment worden gemaakt.

Bewoners kennen geen onderhoudszorgen

• Gegoten wanden zijn direct behangklaar. Frezen, afwerken of stuken is niet nodig. Scheurvorming achteraf blijft achterwege. • Het casco (beton uit één stuk) is onderhoudsarm en allergiearm. Stofnesten krijgen geen kans omdat naden en kieren ontbreken. • Een flexibele indeling tijdens de gebruiksfase is realiseerbaar door in het casco loze leidingen en sparingen aan te brengen die later naar wens gebruikt kunnen worden.

Kruipruimteloos bouwen biedt veel voordelen: Voor het buitenmilieu • Weinig verstoring van de bodem • Minder grond af te voeren • Geen grondwaterstandsverlaging nodig Voor het binnenmilieu • Geen vochtproblemen (lucht en waterdicht) • Goede warmte­isolatie (energiebesparing) • Goede geluidsisolatie (flankerend geluid) • Geen kruipluik nodig Kortom: de kruipruimte is uit de tijd van de houten vloeren, onder een betonnen beganegrondvloer is geen kruipruimte nodig.

5

Voordelen van in het werk gestorte betonnen casco's Accumulerend vermogen vlakt temperatuurpieken af

Beton is een materiaal met een hoge dichtheid, waarmee kwalitatief hoog­ waardige constructies worden gemaakt. Ook het thermisch accumulerend vermogen van beton biedt bewoners voordelen, omdat een betonnen casco ’s winters de warmte en ’s zomers de koelte langer vasthoudt. Grote temperatuurschommelingen zijn er dus niet. Dat verhoogt het wooncomfort merkbaar en is gunstig voor het energiegebruik. Bovendien is er daardoor minder behoefte aan airconditioning.

Betonmassa perfecte regelaar van warmte

Warmteaccumulatie van de betonmassa biedt dé oplossing bij het toe­ passen van passieve zonne-energie. Zo profiteert een woningbrede kamer, met de brede zijde met hoge ramen naar het zuiden gericht, optimaal van de extra zonnewarmte in de kamer. Daardoor hoeft er ’s winters minder verwarmd te worden en is er ook extra veel daglicht. Een serre in een gietbouwwoning zorgt voor een jaarlijkse besparing van zo’n 200 mD gas aeq per woning.

‘LTV voor gietbouw gemaakt’

Steeds meer nieuwbouwwoningen in Nederland hebben een zogenaamd Lage Temperatuur Verwarmingssysteem. Voor dit LTV-systeem worden de kunststof leidingen in de vloer ingestort. De aanvoertemperatuur van het water is gemiddeld 35°C, terwijl dat bij een traditioneel systeem 90°C is. Dit betekent in combinatie met een HR-ketel een geschatte besparing van 5 à 10% van het normgasverbruik. LTV lijkt voor gietbouw gemaakt vanwege het warmteaccumulerend vermogen van beton. De beton­massa van het casco werkt mee aan de natuurlijke regulering van de binnen­ temperatuur. Deze vorm van LTV wordt ook wel betonkernactivering genoemd.

Ook LTV geschikt om te koelen

LTV-systemen zijn ook te gebruiken voor koeling. Door in het systeem water te laten stromen dat kouder is dan de luchttemperatuur kan een ruimte gekoeld worden.

Lagere Energie Prestatie Coëfficiënt (EPC) mogelijk

Het gebruik van een warmtepomp en een HR-ketel in combinatie met de lagere watertemperatuur van een LTV-systeem kunnen in de berekening van de energieprestatiecoëfficiënt (EPC) worden meegenomen. Dit leidt tot een lagere EPC bij een relatief lage investering. En dat kan van pas komen, zeker bij een EPC van 0,8 of lager. Gietbouwwoningen halen dit met gemak.

voor meer informatie: ÿ Meer over LTV en betonkernactivering op onze website www.vobn.nl

6

Voordelen van LTV-verwarming voor bewoners van een gietbouwwoning

• Laag energieverbruik en lagere energierekening. • Comfortabele stralingswarmte, waarbij de luchttemperatuur circa twee graden lager kan zijn dan bij convectiewarmte. • Geen tochtverschijnselen en onaangename temperatuur­ schommelingen. • Geen stofverplaatsing, dus schonere lucht met minder huisstofmijt en dus ook geschikt voor carapatiënten. • Geen radiatoren en leidingen in het zicht, dus geen kans op stof­ ophoping. • Ruimtewinst en meer indelingsvrijheid van de woonruimte door afwezigheid van verwarmingselementen. • Mogelijkheid om met dit systeem ook te koelen, hetgeen ook ’s zomers een aangenaam binnenklimaat oplevert.

Geluid buiten de deur houden Geen last van burenlawaai

Burenlawaai is een grote bron van ergernis. Het ontbreken van geluid­ hinder verhoogt in grote mate het woongenot. Gietbouwwoningen dragen in hoge mate bij aan het comfortabel en gezond wonen.

Steeds hogere eisen aan geluidwering

Sinds 2003 gelden zwaardere Bouwbesluiteisen voor luchtgeluid (0 dB) en contactgeluid (+5 dB). De comfortklasse gaat verder met +5 dB respectievelijk +10 dB. Voor de meest recente klasse comfort+ gelden zelfs waardes van +10 dB en contactgeluid van +15 dB. Gietbouw kan op eenvoudige manier deze hogere prestatieniveaus halen.

Uitstekende geluidwerende eigenschappen

Dankzij de grote massa en stijfheid hebben betonconstructies in gietbouw uitstekende geluidwerende eigenschappen. Geluidlekken worden voorkomen door de monoliete constructie (uit één stuk) zonder naden of kieren en door het ontbreken van scheurvorming, beschadiging of breuk. Bovendien zorgt de vaste maatvoering voor passende aan­ sluitingen met afbouwelementen.

Speciale aandacht voor woongebouwen

In meergezinswoningen moet voor het beperken van het contactgeluid ofwel een relatief dikke massieve vloer (300 mm en dekvloer) worden toegepast of een zwevende dekvloer. Door de kern in een woongebouw los te houden van de woningen wordt het geluid van het lopen op trappen, van stemmen in het trappenhuis en van installaties geïsoleerd.

Profiteren van de voordelen

• Voor bewoners gaat één van hun belangrijkste wensen voor comfortabel wonen in vervulling: een goede geluidsisolatie. • Voor opdrachtgevers is het technisch en economisch haalbaar om woningen met een hoge geluidwering aan te bieden. Voor contactgeluidisolatie is +15 dB realiseerbaar.

Bouwbesluiteisen geen probleem voor gietbouw

Met woningscheidende massieve wanden van 250 mm kan zowel in geschakelde als in meergezinswoningen aan de eisen uit het Bouw­ besluit worden voldaan.

7

Ventilatie, dé succesfactor voor gezonde binnenlucht Vochtoverlast en schimmel komen nog te veel voor in de woningbouw, ook in de later gebouwde woningen. Voldoende aanvoer van frisse lucht en afvoer van vuile lucht en vocht is dé voorwaarde voor een gezond binnenmilieu. Zo produceert een gemiddeld huishouden een emmer vocht per dag. Dit moet worden afgevoerd, anders zouden schimmels en huisstofmijt de gezondheid van de bewoners ernstig kunnen schaden. Ruim ventileren is de oplossing, maar in heel veel gevallen komt men daar bij lange na niet aan toe.

Kierenjacht en onvoldoende ventilatie funest

De onvoldoende ventilatie in Nederlandse woningen komt voornamelijk door de sterk verbeterde woningisolatie sinds de jaren zeventig. De bouw­ schil is steeds minder luchtdoorlatend geworden. Door deze ‘kierenjacht’ heeft natuurlijke ventilatie steeds minder kans gekregen. Bovendien ventileren bewoners hun woning vaak onvoldoende. Ventilatieroosters worden vaak dichtgezet en de mechanische ventilatie gaat uit. En dat terwijl kan worden volstaan met een ventilatiehoeveelheid in de orde van grootte van 40 tot 60% van de in het Bouwbesluit vereiste ventilatie­ capaciteit!

8

Gietbouw en ventilatie

Beton neemt weinig vocht op en heeft geen natuurlijke vocht­regulerende eigenschappen. Toch is dat geen belemmering voor een gezond binnen­ klimaat. Het vocht wordt immers via normale ventilatie afgevoerd, volgens de Bouwbesluitvoorschriften. De toegevoegde waarde van een gietbouwwoning voor de luchtkwaliteit: • De maatvaste constructie, wat een voordeel is bij het plaatsen van bewegende delen en roosters. • Het feit dat luchtkanalen bijna op elke gewenste positie kunnen worden aangebracht in de te storten vloeren. • Het makkelijk kunnen instorten van alle luchtkanalen voor welke vorm van ventilatie dan ook. • De monoliete constructie zonder naden en kieren, waardoor ongedierte, vuil, vocht en radon uit kruipruimten en spouw geen kans krijgen.

Brandveilige constructie

Beton heeft een ingebouwde weerstand tegen brand. Beton is een veelzijdig, onbrandbaar materiaal, dat de vereiste veiligheid biedt met betrekking tot de brandwerendheid van de draagconstructies zoals vloeren en kolommen. Beton vereist meestal geen aanvullende beschermende maatregelen. De betonmassa zorgt voor een trage warmteoverdracht en daardoor voor een effectieve bescherming tegen brandoverslag. Betonconstructies voldoen ruimschoots aan het Bouwbesluit en de geldende ontwerpvoorschriften voor woongebouwen. Ook voor vlucht­ wegen en voor het voorkomen van branddoorslag bij scheidende constructies is beton bij uitstek het materiaal dat bij brand voldoet aan de gestelde veiligheidseisen.

9

Het materiaal dat je nooit weggooit Beton bestaat steeds minder alleen uit primaire grondstoffen. De VOBN-betonmortelcentrales geven invulling aan het ketenbeheer door secundaire grondstoffen te gebruiken.

Steeds meer gebruik secundair materiaal in betonmortel

Het gaat niet alleen om het verminderen van het (spoel)watergebruik en om de toepassing van andere soorten zand dan het beton- en metselzand: • Mergel wordt gedeeltelijk vervangen door: – hoogovenslak, een restproduct bij de productie van staal (Hoogovencement); – vliegas, dat vrijkomt bij de verbranding van kolen in elektriciteits­ centrales (Portlandvliegascement). • Grind wordt gedeeltelijk vervangen door betongranulaat uit bouwen sloopafval. • Tijdens het bouwproces blijft er in principe geen beton over. Het weinige beton van de truckmixers gaat mee terug naar de centrale en wordt verwerkt tot secundaire grondstof.

Betrouwbare en eenduidige milieu-informatie

VOBN heeft voor betonmortel een MRPI-blad (Milieu Relevante Product Informatie) opgesteld met daarin de relevante milieu-informatie over beton1). De milieubelasting wordt in getallen uitgedrukt aan de hand van onder meer: • het energieverbruik; • het grondstofverbruik; • de hoeveelheid vrijgekomen afval; • de emissies naar lucht, water en bodem, van grondstof tot eindproduct, inclusief gebruik en hergebruik. voor meer informatie: ÿ MRPI-bladen verkrijgbaar met bijgaande antwoordkaart of via www.vobn.nl

Beton, 100% recyclebaar

Aan het eind van de technische levensduur van een gietbouwcasco kan het sloopafval weer voor 100% worden hergebruikt als grind­vervanger in beton (betongranulaat).

Probleemloos voldoen aan alle milieu-eisen

Een gietbouwcasco voldoet onder alle omstandigheden met gemak aan de duurzaamheidseisen. Beton kent meerdere milieuklassen afgeleid van de omgeving waaraan het bouwdeel wordt blootgesteld.

www.betonbewust.nl

10

1)

De gegevens komen tot stand op basis van een LevensCyclusAnalyse (LCA) en

resulteren in een milieuprofiel van beton. MRPI voor bouwmaterialen is een initiatief van de Toeleverende Bouw (NVTB) in samenwerking met het ministerie van VROM. De conform NEN 8006 genormaliseerde informatie zorgt voor duidelijkheid en transparantie in de bouw.

Deze brochure is een uitgave van de bij VOBN aangesloten betonmortelfabrikanten.

Duurzaam bouwen met beton? VOBN Postbus 383 3900 AJ Veenendaal t 0318 55 74 74 f 0318 55 74 70 e [email protected] w www.vobn.nl

Beton is een veelzijdig en betrouwbaar bouwmateriaal, dat duurzame bouwprojecten mogelijk maakt. Het keurmerk Beton Bewust garandeert de duurzame productie van betonmortel. Samenwerken met een betoncentrale die dit keurmerk mag voeren, verschaft zekerheid. U kunt er op rekenen dat de betonfabrikant meedenkt en een hoogwaardige bijdrage levert aan de duurzame doelstellingen van uw bouwproject. Meer informatie: www.betonbewust.nl

Ontwerp: springvorm graphic design. Fotografie: Kim Zwarts, Hotze Eisma, Studio Schuurmans, WO-01/06.

Oktober 2013