I. Brussels Museum van de Molen en de Voeding (BMMV)

I. Brussels Museum van de Molen en de Voeding (BMMV) I.1. Presentatie museum De voormalige molen van Evere is sinds 2008 de thuishaven van het Brussels Museum van de Molen en de Voeding. Deze is gelegen in een geklasseerd park, tussen de Lindestraat en de Windmolenstraat. Het museum en omliggende park vormen vandaag een unieke site in het arrondissement van Brussel hoofdstad.

Met een totale oppervlakte van 500 m2, heeft het BMMV heel wat te bieden: 1. 2. 3. 4.

een prachtig historisch pand een vaste opstelling gewijd aan de maalderij tijdelijke tentoonstellingen over culinair erfgoed een gevarieerd publieksaanbod voor jong en oud, individueel of in groep 5. talrijke culturele evenementen (Patrimoniumdagen, Nacht van de Musea, Proef Brussel, Week van de smaak, Erfgoeddag, …) 6. een polyvalente zaal (vergaderingen, seminaries van bedrijven…) met een capaciteit van 60 personen De molen van Evere © MBMA- BMMV 2010

Het BMMV wordt mede-beheerd door de VZW ‘La Fermette’ en de gemeente Evere (waarnemend burgemeester: P. Muylle).

Het museumpark © MBMA- BMMV 2014

-2-

I.2. De tijdelijke tentoonstellingen van het BMMV Het Brussels Museum van de Molen en de Voeding organiseert steeds tijdelijke tentoonstellingen rond culinair erfgoed. Intussen liepen er al 6 tentoonstellingen:  19.09.2008 - 31.08.2009: De wereld van de maalderij (3060 bezoekers)  18.09.2009 - 31.08.2010: De specerijen (6931 bezoekers)  17.09.2010 - 31.08.2011: Breakfast time. Geschiedenis van het ontbijt. Hier en Elders. (6672 bezoekers)  23.09.2011 - 31.08.2012: Sweet Candy. Een zoete geschiedenis achter snoep (14238 bezoekers)  5.10.2012 - 31.08.2013: Veggie Mania. Vergeten en ongewone groenten (8271 bezoekers)  4.10.2013 - 31.08.2014: Cannibals. Tussen feit en fictie (6508 bezoekers) Deze tentoonstellingen werden steeds enthousiast door het publiek onthaald en hebben geleid tot een museumprijs in de categorie ‘kinderjury’ in 2011 en een nominatie voor de Visitbrussels Awards 2014. Dit Brussels museum heeft geleidelijk aan een plaats in de museale wereld verworven en heeft sinds enkele jaren samenwerkingsverbanden ontwikkeld met gerenommeerde Belgische, Franse en Nederlandse wetenschappelijke instellingen voor de vele diverse projecten.

Sfeerbeeld : Veggie Mania. Vergeten en ongewone groenten© MBMA - BMMV 2013

Sfeerbeeld: ‘Cannibals. Tussen feit en fictie’ © MBMA - BMMV 2013

-3-

II. De tentoonstelling: ‘Kookketel, stoofpan & co. De keuken zoals het was’ II.1. Waarom dit thema? Deze tentoonstelling was een realisatie van ‘les Musées du Domaine provincial du Fourneau Saint-Michel’ (Provincie Luxemburg) in 2009, en werd voor deze editie volledig herwerkt door het team van het Brussels Museum van de Molen en de Voeding. Aan de hand van een zeer visuele opstelling met bijna 300 voorwerpen wordt een blik geworpen op de eetgewoonten van de twee afgelopen eeuwen. De tentoonstelling besteedt in het bijzonder aandacht aan de lokale levensmiddelen uit de keuken van weleer, alsook het diverse keukengerei en andere voorwerpen die gebruikt werden ter bewaring, (voor)bereiding en het koken van deze spijzen.

II.2. Synopsis 1. De keuken zoals het was In de loop van de 19de en 20ste eeuw volgen veranderingen elkaar razendsnel op. Dit geldt zowel op sociaal als economisch vlak maar evengoed wat betreft de eetgewoonten van het Belgische volk. Heel wat levensmiddelen die vandaag regelmatig op onze borden verschijnen waren voorheen, voor het overgrote deel van de bevolking onbetaalbaar (boter, vlees, …) of nog volkomen onbekend in onze streken (bananen, sinaasappelen, …) Kookketel © FSM

2. De levensmiddelen Toch zijn de lokale ingrediënten die gebruikt worden voor de bereiding van de maaltijden talrijk: aardappelen, groenten, brood, zuivelproducten, honing, fruit, de buit van jacht of de visvangst, slachtvlees, allerlei smaakgevers, water, thee, koffie en alcoholhoudende dranken. Het bakken van brood © Musée en Piconrue (Bastogne), Collectie Edmond Dauchot

-4-

3. Bewaring De bewaring en opslag van voedingsmiddelen zijn twee noodzakelijke handelingen voor het voortbestaan van de mens. Verschillende methodes werden ontwikkeld doorheen de tijd: drogen en koken, pekelen en marineren, fermentatie (gisting), sterilisatie en tenslotte koeling.

Provisiekast © FSM

4. (Voor)bereiding Nog voor het eigenlijke koken van de spijzen dienen de ingrediënten te worden voorbereid. Dit impliceert een meer of minder uitgebreide bewerking van de voedingsmiddelen. Voorheen gebeurde dit voornamelijk ten huize en was een langdurige vervelende karwei. Roerzeef © FSM

5. Het koken van de spijzen De mens doet reeds sedert de prehistorie beroep op verschillende manieren van koken teneinde te zorgen voor afwisseling qua smaak van de beschikbare voedingsmiddelen: direct, op het vuur of op gloeiende kooltjes; indirect; door immersie (onderdompeling); smoren (stikken); in de oven of au bain-marie (in een waterbad). Koken in de haard © Musée gaumais (Virton)

6. Feestgerechten Zon- en feestdagen waren de gelegenheid bij uitstek om te breken met de eenvoud en eentonigheid van de alledaagse gerechten. De traditionele feesten van de christelijke jaarkalender vormen ook het voorwerp van allerlei sterk verankerde culinaire gebruiken. Deze kunnen soms van streek tot streek verschillen. Verse taarten en gebak © FSM, collectie J. Schwartz

-5-

7. Aan tafel Doorheen de tijd hebben culinaire gebruiken een sterke ontwikkeling doorgemaakt. In de 19de eeuw aten de tafelgenoten nog steeds gewoonlijk uit dezelfde schotel, die in het centrum van de tafel geplaatst werd. Vanaf 1900 stellen we een verandering vast: ieder krijgt vanaf dan gewoonlijk zijn eigen bestek en een persoonlijk bord. Alle gezinnen, zelfs de meest bescheiden, beschikten over mooi vaatwerk dat enkel uit de kast gehaald werd bij belangrijke gelegenheden. Boerengezin aan tafel © FSM

8. Was het vroeger beter? In het licht van al deze kritiek en de ‘slechte eetcultuur’ groeit een beweging van bewustmaking voor het belang van gezonde en evenwichtige voeding met meer eerbied voor de mens en het milieu. De toenemende belangstelling voor de tradities, producten en recepten van onze voorouders breidt zich uit in verzet tegen de als schadelijk geziene moderniteit. Maar was het vroeger echt allemaal beter?

Melkmeisje © Ecomusée du Viroin (Treignes)

II.3. Commissariaat en uitleeninstelling Commissariaat: Deze tentoonstelling is een realisatie van les Musées du Domaine provincial du Fourneau Saint-Michel (Provincie Luxemburg) in 2009, en werd voor deze editie volledig herwerkt door het team van het Brussels Museum van de Molen en de Voeding. Uitleeninstelling: Les Musées du Domaine provincial du Fourneau Saint-Michel is een provinciaal museum en omvat twee entiteiten met elk een eigen thema: le musée de plein air (het openluchtmuseum) en le musée du fer (het ijzermuseum). In het eerste museum wordt de bezoeker ondergedompeld in het plattelandsleven van de 20ste eeuw ten zuiden van de Samber- en Maasvallei. Dit museum beschikt over een rijke diverse collectie van authentiek meubilair, machines en huishoudelijke gebruiksvoorwerpen, interieurs, volledige huizen, boerderijtjes en werkplaatsen van verscheidene ambachten. Het ijzermuseum werd ondergebracht in een voormalige hoogoven en is gewijd aan de proto-staalindustrie.

-6-

III. Doelpubliek en communicatie Het doelpubliek voor de tentoonstelling ‘Kookketel, stoofpan & co.’ is verdeeld over 5 belangrijke types: - Schoolgroepen, verenigingen, buurthuizen, vzw, … - Individuele bezoekers (gezinnen, senioren, studenten) - Niet-traditioneel museumpubliek (jongeren en kansarmen) - Een toeristisch en zakelijk publiek - Publiek met specifieke interesse voor het thema Het aantal verwachte bezoekers is 5000.

Burgertafel © FSM, collectie Collignon Philippe

-7-

IV. De ‘favoriete’ voorwerpen van het museumteam Als men moet kiezen voor…  een ‘praktisch’ voorwerp: Kersenontpitter Met dit handige instrument, een 19de eeuwse uitvinding, kon men moeiteloos kersen ontpitten alvorens deze onder te dompelen in azijn, alcohol of te verwerken in taart. (Fourneau Saint-Michel)

 een ‘snor’ voorwerp: Snorkopje Dit kopje is een uitvinding uit de jaren 1860 van de Britse pottenbakker Harvey Adams. Bijzonder aan dit kopje is dat het voorzien is van een extra boordje op de rand van het kopje om de snor van de drinker droog te houden. (Fourneau Saint-Michel)

 een ‘beestig’ voorwerp: Everzwijnkop In de 18de eeuw werd er, in opdracht van de Oostenrijkse keizer Jozef II, onafgebroken gejaagd op everzwijnen. Tegenwoordig bevolken deze dieren de Ardeense bossen weer in groten getale. (Fourneau Saint-Michel)

 een ‘steriel’ voorwerp: Sterilisator en glazen bokalen met weckring in rubber Omstreeks het einde van de 19de eeuw perfectioneert de Duitser Johann Weck het sterilisatieproces door het op punt stellen van een sterilisator en bokalen, die hermetisch afgesloten kunnen worden met een rubberen ring. Onder invloed van het koken verandert het kookwater in de bokalen in stoom, die condenseert tijdens het afkoelen. Er ontstaat een vacuüm en de bokalen zijn dan optimaal afgesloten. (Fourneau Saint-Michel)

 een ‘veilig’ voorwerp: Voorsnijvork Tijdens het versnijden van grote stukken vlees kan het vlees vastgehouden worden met een voorsnijvork. Deze vork heeft lange stevige tanden met tussen het lemmet en het hecht een mobiel staafje ter bescherming van de hand indien het mes zou uitschieten. Dit is handig bij het snijden van gelijke sneetjes vlees parallel met het bot en met een beweging van het mes dat snijdt in de richting van de vork. (Fourneau Saint-Michel)

 een ‘lang’ voorwerp: Langgesteelde braadpan Dit soort pannen van grote afmetingen zijn zeer kenmerkend voor het koken in de haard. Deze pan is uitgerust met een steel die een lengte kan bereiken tot 1,80 m bij een diameter van bijna 50 cm. (Fourneau Saint-Michel)

-8-

 een ‘schattig’ voorwerp: Miniatuur keukenfornuis Dit speelgoedfornuis wakkerde reeks de smaak en zin aan bij kleine meisjes om te koken ‘net als in het echt’. Het was overigens mogelijk om dit fornuisje te voorzien van brandstof, zodat kleine jongedames reeds hun ‘eerste lekkere kleine gerechten’ konden bereiden. (Fourneau Saint-Michel)

 een ‘feestelijk’ voorwerp: Bakvorm voor paaslam Voor het christendom is het lam traditiegetrouw verbonden aan het paasfeest. Deze symboliseert de opoffering en verrijzenis van Christus en verwijst ook naar het offerlam uit de Joodse traditie (het verhaal van Abraham). Dit lam staat overigens symbool voor onschuld, zachtheid en nederigheid. (Fourneau Saint-Michel)

(De foto’s staan op de CD als bijlage bij dit persdossier)

-9-

V. Publieksaanbod In het kader van deze tentoonstelling is er een rijk en divers publieksaanbod voor jong en oud: gaande van lezingen tot nieuwe activiteiten in de heraangelegde groentetuin. Maar natuurlijk ook allerlei nieuwe workshops en proefbezoeken. Kortom: een programma om het thema met alle zintuigen te beleven en dat zowel individueel, in gezinsverband als in groep! © FSM, collectie Collignon Philippe

V.1. Groepen:  Rondleiding (1u): 20 pers. max. / groep ‒ 50€ + 2€ /persoon – op reserv.  Proefbezoek (2u): 20 pers. max. / groep ‒ 60€ + 3€ /persoon – op reserv. Deze activiteit bestaat uit een rondleiding gevolgd door een degustatie van allerlei traditionele recepten.  Bezoek en kookworkshop (2u): 15 pers. max. / groep ‒ 60€ + 3€ /persoon – op reserv. Deze activiteit bestaat uit een rondleiding gevolgd door een kookworkshop naar keuze in de museumkeuken: o Aardappelkoek o Brusselse wafels o Soep van seizoensgroenten o Appel-kaastaart o Notengebak

V.2. Individuele bezoekers:  Kids en gezinnen: o Evenementen:  16/11/2014: Kunstendag voor kinderen: knutselworkshops – 14u – 4€  06/12/2014: Sinterklaas: kookworkshop marsepein – 14u – 7/8€ o Verjaardagsfeest – 65€ ‒ 6 tot 12 jaar ‒ 15 kind. max. – op reserv. o Vakantiestage – 60€ – 6 tot 12 jaar – op reserv.  Welkom in de keuken van toen! ‒ 17/02 > 20/02

- 10 -

 Voor allen: o Volg de gids: rondleiding FR/NL – 1ste zondag van de maand ‒ 14u – inb. in ticket o Evenementen:  Proef Brussel:  04/10/2014: Proefbezoek  05/10/2014: Kookworkshop - Biergerecht  Nocturnes van de Brusselse Musea  30/10/2014: Kindernocturne kookworkshop

(rondleiding

en

familie-

 20/11/2014: rondleiding, proefbezoek en kookworkshop  Week van de Smaak  22/11/2014: Proefbezoek  23/11/2014: Kookworkshop - Koken met restjes o Kookworkshops (2u): 14u / 8€ - 7€ / op reserv.  19/10/2014: Ardeense ratatouille  09/11/2014: Rijsttaart  11/01/2015: Paling in ‘t groen  15/02/2015: Slachtverwerking  15/03/2015: Konijn op Vlaamse wijze o Activiteiten in de groentetuin: > NIEUW!  27/09/2014: Rondleiding in de kruidentuin (in het Frans) : 14u / gratis  08/03/2015: Workshop tuinieren: 14u / 8€ - 7€ / op reservatie o Lezingen: (enkel in het Frans) 14u / 3,5€ - 2€ / zonder reserv.  12/10/2014: Morgane Daniel, Les différents moyens de conservation des aliments  08/02/2015: Pierre Leclercq, La véritable histoire de la pomme de terre frite. Les origines du bâtonnet doré

Sfeerbeeld kookworkshop © MBMABMMV

Lezingen in de polyvalente zaal © MBMA-BMMV 2013

- 11 -

VI. Praktisch Kookketel, stoofpan en co. De keuken zoals het was INHULDIGING Persconferentie op donderdag 18 september 2014 om 11u Vernissage op donderdag 18 september 2014 om 18u CONTACTPERSONEN Waarnemend burgemeester Pierre Muylle Gemeente Evere Hoedemaekerssquare 10 – 1140 Evere +32 (0)2/247 62 16 [email protected] Conservatrice Madeleine Brilot Departement Opvoeding – Vrije tijd Dienst Toerisme Hoedemaekerssquare 10 – 1140 Evere +32 (0)2/247 63 44 – Fax +32 (0)2/247 63 59 – GSM +32 (0)499/86 73 50 [email protected] Brussels Museum van de Molen en Voeding Windmolenstraat 21 / Lindestraat 189 – 1140 Evere +32 (0)2 245 37 79 Fax. +32 (0)2 245 27 02 www.molenevere.be – [email protected]

© MBMA-BMMV 2008

- 12 -