Verwacht geen driestappenmethode, maar een boek dat aanzet tot denken en reflectie en een appel doet op de bijdrage die jij als leider wilt leveren aan een betere wereld. In dit boek beschrijft de auteur zijn ervaringen, inzichten, ideeën en deelt hij zijn eigen fouten en successen in de zoektocht naar wat Beyond mba precies betekent en inhoudt en waar het toe kan leiden: gelukkige medewerkers, hogere productiviteit, enthousiaste klanten en een betere wereld. Huib Broekhuis is directeur/eigenaar van vds Training Consultants. Bij zijn internationaal actieve beweging Go Beyond mba zijn ruim duizend leiders betrokken.
huib broekhuis
Het mba-denken heeft zijn beste tijd gehad. Succesvolle bedrijven van de toekomst doen het anders. Beyond mba helpt leiders van nu de bedrijven van de toekomst te creëren. Dit vraagt om een betere balans tussen purpose en profit, een hoger bewustzijn en het toepassen van praktische leiderschapsprincipes die helpen om het beste in mensen naar boven te halen. Centrale thema’s daarbij zijn omgaan met energie, het vermogen om los te laten, en winst als uitkomst in plaats van als doel.
huib broekhuis
bey nd mba bewust leiderschap brengt balans tussen purpose en profit
978 94 6220 085 2 801
BROEKHUIS_BeyondMBA_WT.indd 1
02-09-14 14:48
3
huib broekhuis
beyond mba b e w ust leid er sc h a p b r e n gt ba l a ns tu s s e n p u r p o s e e n profit
Binnenwerk Beyond MBA 3
24-08-14 10:00
Meer informatie over deze en andere uitgaven kunt u verkrijgen bij: BIM Media B.V. Postbus 16262 2500 bg Den Haag tel.: (070) 304 67 77 www.bimmedia.nl Copyright © Huib Broekhuis, 2014 Academic Service is een imprint van BIM Media B.V. Redactie: Rinus Vermeulen Tekst & Advies, Haarlem Ontwerp omslag en binnenwerk: Villa Y, Den Haag Foto omslag: Sjoerd Luteijn Druk- en bindwerk: Drukkerij Wilco, Amersfoort i s b n 978 94 6220 085 2 n u r 801 Alle rechten voorbehouden. Alle intellectuele eigendomsrechten, zoals auteurs- en databankrechten, ten aanzien van deze uitgave worden uitdrukkelijk voorbehouden. Deze rechten berusten bij BIM Media B.V. en de auteur. Behoudens de in of krachtens de Auteurswet gestelde uitzonderingen, mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16 h Auteurswet, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 kb Hoofddorp, www.reprorecht.nl). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet) dient men zich te wenden tot de Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten Organisatie, Postbus 3060, 2130 kb Hoofddorp, www.cedar.nl/pro). Voor het overnemen van een gedeelte van deze uitgave ten behoeve van commerciële doeleinden dient men zich te wenden tot de uitgever. Hoewel aan de totstandkoming van deze uitgave de uiterste zorg is besteed, kan voor de afwezigheid van eventuele (druk)fouten en onvolledigheden niet worden ingestaan en aanvaarden de auteur(s), redacteur(en) en uitgever deswege geen aansprakelijkheid voor de gevolgen van eventueel voorkomende fouten en onvolledigheden. All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording or otherwise, without the publisher’s prior consent. While every effort has been made to ensure the reliability of the information presented in this publication, BIM Media B.V. neither guarantees the accuracy of the data contained herein nor accepts responsibility for errors or omissions or their consequences.
Binnenwerk Beyond MBA 4
24-08-14 10:00
5
INHOUD
voorwoord
Het fascineert me dat mensen in bedrijven (en ik behoor ook tot die groep) zo hard bezig zijn met het nastreven van dingen die er uiteindelijk niet werkelijk toe doen. Waarom staan we iedere dag vroeg op om hard te werken, geld te verdienen voor een ander en ’s avonds uitgeput thuis te komen? Waarom doen we niet de dingen die we diep vanbinnen eigenlijk veel belangrijker vinden? Wat zijn de krachten in onszelf en buiten onszelf die dit systeem hardnekkig in stand houden? Ondanks de huidige crisis (of ‘crises’ moet ik misschien zeggen, als we ook kijken naar bijvoorbeeld de energiecrisis, watercrisis, milieucrisis, klimaatcrisis, armoedecrisis en algehele uitwoning van de aarde) gaat de verandering tergend langzaam. Dit boek beoogt een bijdrage te leveren aan een versnelling van de verandering waarin we met elkaar zitten. Mijn overtuiging is dat dit heel erg hard nodig is, omdat we met z’n allen op een ijsberg afstevenen zonder dat we het doorhebben. Een van de grootste beïnvloeders op onze planeet heeft dat ook nog steeds niet door (of negeert het): het bedrijfsleven. Peter Bakker verwoordde het tijdens het eerste Go Beyond MBA-event (zie hoofdstuk 1) treffend met de uitspraak: ‘De wereld gaat naar de kloten en de enigen die dit kunnen veranderen zijn de bedrijven.’ De noodzakelijke verandering waar ik dan op doel, is dat het in bedrijven niet langer alleen maar gaat om financieel succes op korte termijn. Zo kan er balans ontstaan en kunnen mensen meer uit zichzelf halen, krijgen klanten weer producten en diensten die echt van waarde zijn en ontvangen investeerders een faire beloning voor hun risico’s, terwijl de aarde er in zijn geheel eerder beter dan slechter van wordt. Waar ik de afgelopen jaren achter ben gekomen, is dat dat een verschuiving vraagt in ons bewustzijn. En om die te bereiken is bewustwording een noodzakelijk ingrediënt. Einstein verwoordde dat al lang geleden met de uitspraak: ‘Onze werkelijke problemen kunnen niet worden opgelost op hetzelfde niveau van denken waarop we ze hebben gecreëerd.’ Bij bewustwording gaat het om bewustwording van jezelf, wie je bent, hoe je denkt en wat je belangrijk vindt; bewustwording van je conditionering, wat je ‘normaal’ vindt en waarom. En een laag dieper gaat het om de vraag naar wat je dan echt zelf vindt en wilt, waar je werkelijk waarde aan hecht. Het gaat ook om bewustzijn van een universum dat prachtig en complex in elkaar zit en waar we eigenlijk zo weinig van weten. Maar net zo goed gaat het om bewustzijn in de vorm van kennis, inzich-
Binnenwerk Beyond MBA 5
24-08-14 10:00
6
beyond mba
ten en feiten, waardoor het inzicht hopelijk doorbreekt dat we dingen echt anders moeten gaan doen. Dit boek bestaat daartoe uit drie delen: • Deel I: De context - Wat is eigenlijk het probleem, hoe is dat ontstaan en wat zijn de drijvende krachten die verandering noodzakelijk maken? • Deel II: Bewustwording - Wat is er nodig op fysiek, mentaal, emotioneel en spiritueel gebied om zowel leiders als medewerkers binnen bedrijven te helpen de sprong te maken naar anders denken en handelen? • Deel III: Beyond MBA - Wat betekenen een hoger niveau van bewustzijn en een andere kijk op succes concreet voor jou, voor jou als leider, jouw team of jouw organisatie? Dit zal eindigen met een werkzaam model waarin de zakelijke en rationele kanten van het zakendoen worden verbonden met de meer spirituele en intuïtieve kanten, waardoor een betere balans ontstaat tussen purpose en profit. Hiermee worden zowel de feiten en de meer rationele kant van het denken in bedrijven aangesproken, als de meer spirituele en gevoelsmatige kant, die nog vaak (naar mijn mening onterecht) als ‘zweverig’ wordt afgedaan. Ik pleit er in dit boek voor om beide kanten meer te gaan integreren, zodat we vaker de dingen kunnen gaan doen die goed zijn voor iedereen. ‘Er is meer tussen hemel en aarde’, luidt de bekende uitdrukking. En voor mij is dat helemaal waar. In dit boek verkennen we de ruimte tussen hemel en aarde om van het hele aardse (focus op kortetermijnwinst en geld verdienen) wat meer op te schuiven naar de verbinding met het hemelse (wat is nu echt belangrijk en hoe laten we dat weer landen op aarde?). Beyond MBA tracht de verbinding tussen deze werelden te zijn. De cover van dit boek (met dank aan Sjoerd Luteijn die deze prachtige foto heeft gemaakt) vind ik in dit geval zeer toepasselijk. Hij geeft de dichte, aardse energie weer van de bergen en loopt over in de hemelsblauwe lucht die langzaam het universum in verdwijnt. Daarbij wil ik wel aantekenen dat dit boek geen absolute waarheden kent. Ik geloof ook eigenlijk niet dat die bestaan. Je hoeft het dan ook helemaal niet met me eens te zijn en ik zal niet pretenderen de waarheid in pacht te hebben. Sterker nog, ik neem in dit boek regelmatig mijn eigen ervaringen met het bouwen en runnen van mijn bedrijf als voorbeelden van hoe je de dingen vooral niet moet doen. Tegelijkertijd durf ik wel onbescheiden te zeggen dat dit boek een must read is voor leiders van nu en morgen die weten, voelen en zien dat de wereld verandering nodig heeft en dat bedrijven en organisaties daar een essentiële rol en verantwoordelijkheid in hebben. Ik heb dit boek dan ook geschreven voor iedere leider die ook wel weet of voelt dat het anders moet. Voor leiders die ook al stappen in hun proces van bewustwording hebben gezet en zoeken naar bevestiging en inspiratie hoe het dan
Binnenwerk Beyond MBA 6
24-08-14 10:00
VOORWOORD
7
‘anders’ kan. Als je dit nu leest, ben jij blijkbaar ook zo iemand. Ik hoop dat het je aanzet tot verdere stappen. Ik ben benieuwd naar je reactie op wat ik hier schrijf. Misschien heb je nog goede voorbeelden of zelfs interessante toevoegingen. Ik nodig je van harte uit om contact met mij op te nemen via: • E-mail:
[email protected]; • Twitter: @huibbroekhuis; • LinkedIn: http://nl.linkedin.com/in/huibbroekhuis/; • En volg de updates hierover op www.vds.nl. Ik wens je veel inspiratie toe en wil je danken voor de tijd die je neemt om dit boek te lezen! Huib Broekhuis
Binnenwerk Beyond MBA 7
24-08-14 10:00
8
beyond mba
inh hou oud Reflectie
11
d e e l i : d e co n tex t 1
Hard en zacht
2
Het probleem: de focus op winst leidt tot verlies
3 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5
Wat de feiten zeggen 25 Wat er leeft onder medewerkers En klanten dan? 27 De omgeving 30 Investeerders 32 Conclusie 32
4 4.1 4.2 4.3
Hoe managers denken ... 35 Het MBA-denken 35 Oplossingen die het MBA-denken (niet) brengt Conclusie 40
5 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 5.7 5.8 5.9 5.10
Drijvende krachten achter de noodzaak tot verandering 41 Het mondiale bewustzijn is toegenomen 41 Mensen willen zinvol werk 42 Generatie Y 43 Demografische ontwikkelingen 43 De diensteneconomie vraagt om echte mensen 44 Radicale transparantie als gevolg van het internet en social media Het Nieuwe Werken 46 Zorg voor de aarde 47 Overbevolking dreigt 48 Conclusie 49
Binnenwerk Beyond MBA 8
15 21
25
38
45
24-08-14 10:00
9
INHOUD
d e e l i i : b e w u st w o r d i n g 6
Wat is bewustwording?
7
De mens als holistisch wezen
8 8.1 8.2 8.3 8.4 8.5 8.6 8.7 8.8
Mentale bewustwording 57 De logische niveaus als denkkader 57 Authenticiteit 59 Waarden 60 Ego 63 Normen en overtuigingen 67 Vaardigheden en gedrag: je talenten 70 De omgeving en de resultaten die je daarin boekt In welke mate ben jij in sync? 72
9 9.1 9.2 9.3
Emotionele bewustwording Emoties nemen je over 73 Emoties wijzen de weg 75 Emoties omarmen 76
10
Fysieke bewustwording
11 11.1 11.2 11.3 11.4 11.5 11.6 11.7 11.8 11.9
Spirituele bewustwording 83 Waar praten we eigenlijk over? 83 Wat is spiritualiteit dan eigenlijk? 85 Spiritualiteit in een notendop 88 Alles is energie 91 Alles is met alles verbonden 94 Wat je aandacht geeft groeit 96 Zo binnen, zo buiten 98 Actie is reactie 100 Loslaten doet groeien 101
12
De relatie tussen bewustwording en de probleemstelling van dit boek
13
Samenvatting over bewustwording
Binnenwerk Beyond MBA 9
53 55
71
73
79
107
109
24-08-14 10:00
10
beyond mba
d e e l i i i : beyon d mba 14
Engaged people. Great companies. Better world.
15 15.1 15.2 15.3 15.4 15.5
Van hoofd naar hart 115 Beyond yourself: blijf jezelf ont-wikkelen 115 Beyond denken: luisteren naar de ziel 120 Beyond profit: purpose als nieuwe definitie van succes 122 Beyond SWOT en analyse: van binnen naar buiten 128 Beyond verkoop en marketing: doen wat goed is voor klanten (en anderen)
16 16.1 16.2 16.3 16.4 16.5
Van controle naar vertrouwen 135 Beyond werk: purpose leidt tot zingeving 135 Beyond performance: waarden bepalen de norm 138 Beyond controle en sturing: gras groeit niet harder door eraan te trekken Beyond management: bewust leiderschap 145 Beyond hiërarchie: zie de hark als een netwerk 150
17 17.1 17.2 17.3 17.4 17.5
Van KPI’s naar energie 155 Beyond stress en angst: energie is de nieuwe asset 155 Beyond functieprofielen: rondjes worden geen vierkantjes 161 Beyond de werk-privébalans: mensen zijn mensen 164 Beyond medewerkers: iedereen een leider 166 Beyond cijfers en KPI’s: leer spreken in taal I en taal II 168
18
Beyond MBA: balans tussen purpose en profit
113
131
142
171
Dankbetuiging 175 Literatuur 179
Binnenwerk Beyond MBA 10
24-08-14 10:00
11
INHOUD
ree f llecti r ectie
Dit boek zet je hopelijk aan tot nadenken. Om je daarbij te helpen zijn door het hele boek reflecties opgenomen, meestal aan het eind van een hoofdstuk, maar ook na sommige paragrafen. Je kunt ook meteen naar de diverse reflecties toe gaan op basis van het onderstaande overzicht. Lifeline 20 Belangrijkste doel van jouw organisatie 23 Wat vertellen de feiten in jouw bedrijf? 33 Welke taal wordt er bij jou gesproken? 40 Welke drijvende krachten zijn voor jou van grote invloed? Wat is bewustwording voor jou? 54 Wat betekent holistisch voor jou? 56 Persoonlijke missie 59 Wat is jouw top 5 van waarden? 61 In welke mate ben jij in sync? (1) 62 Hoe zit het met jouw imago? 67 Wat zijn jouw overtuigingen? 69 Wat zijn jouw talenten? 71 In welke mate ben jij in sync? (2) 71 In welke mate ben jij in sync? (3) 72 Wat vertellen jouw emoties jou? 77 Wat vertelt jouw lichaam jou? 82 Spiritualiteit, wat vind je daar eigenlijk van? 85 Werkt de energie voor en door jou? 94 Wat betekent ‘alles is één’ voor jou? 96 Waar geef jij je aandacht aan? 98 Hoe neem jij je omgeving waar? 99 Welke reacties zie jij als gevolg van jouw acties? 101 Wat zou jij meer mogen loslaten? 105 Welke inzichten heb jij in deel ii van dit boek opgedaan? Waar zou jij je verder in willen ontwikkelen? 119 Wat vertelt jouw hart jou? 122 Wat is de purpose van jouw team of organisatie? 128 Inside-out handelen 131 Beyond sales 133 Zijn jouw mensen verbonden aan de purpose? 138
Binnenwerk Beyond MBA 11
50
110
24-08-14 10:00
12
beyond mba
Ongeschreven regels en waarden 142 Gras groeit niet harder door eraan te trekken Multiplier of Diminisher? 150 Hark of netwerk? 154 Hoe is de energie bij jou? 161 Zie jij de rondjes en vierkantjes? 164 Mensen zijn mensen 166 Is iedereen een leider? 168 Spreken in taal I en II 170
Binnenwerk Beyond MBA 12
145
24-08-14 10:00
INHOUD
13
dee e l i d
d e co n te x t ‘De wereld gaat naar de kloten en de enigen die er iets aan kunnen doen zijn bedrijven en organisaties.’ p e t e r ba k k e r 1
1
Opmerking van Peter Bakker tijdens het eerste Go Beyond MBA-event, november 2011
Binnenwerk Beyond MBA 13
24-08-14 10:00
14
beyond mba
Het centrale thema in dit eerste deel is: de focus op winst leidt tot verlies. Allereerst beschrijf ik wat er mis is met de huidige manier van denken over succes in organisaties. Als gevolg van onder meer de crisis is de druk op organisaties alleen maar toegenomen. Die druk wordt intern weer verlegd op de mensen in organisaties. Die voelen zich daardoor angstig, platgeslagen en verkrampt. Dit komt de prestaties van bedrijven niet ten goede en heeft een negatief effect op de omgeving (klanten, maatschappij, wereld). Sterker nog, het leidt vaak tot een negatieve spiraal. Mede in het licht van verschillende ontwikkelingen die ik zal beschrijven, zal de conclusie zijn dat het (de hoogste) tijd is ons te herbezinnen over de manier waarop we denken over succes, over leiderschap en over de manier waarop we binnen organisaties denken en handelen. In dit boek zal ik vaak mijn eigen ervaringen als illustratie laten terugkomen. Toch ben ik geen betweter of moraalridder. Het zou goed kunnen dat je delen van mijn proces herkenbaar vindt en dat ze daardoor inzichten bieden die ook voor jou van waarde zijn. Daarom vertel ik je eerst maar eens even een persoonlijk verhaal.
1
Opmerking van Peter Bakker tijdens het eerste Go Beyond MBA-event, november 2011
Binnenwerk Beyond MBA 14
24-08-14 10:00
1
1 • HARD EN ZACHT
15
har h ard en z zacht ac h t
Misschien komt het wat vreemd over om met mezelf te beginnen, maar dat verklaart in ieder geval waarom dit boek tot stand gekomen is. En ik denk dat mijn proces herkenbare elementen in zich heeft waardoor jij je hopelijk makkelijker in de rest van dit boek kunt herkennen. Ik begin bij het begin. Ik ben geboren en opgegroeid in Barneveld. Maar deze ogenschijnlijke veilige omgeving was voor mij niet alleen maar pais en vree. Mijn moeder had kanker. Eigenlijk al sinds mijn geboorte. Die kanker verdween een tijdje, kwam weer terug, ging weer weg, kwam weer terug ... en nog meer terug, totdat ze overleed. Toen dat gebeurde zat ik net in het laatste jaar van mijn studie bedrijfskunde. Ik was bij haar in het ziekenhuis de nacht dat haar lichaam het niet langer volhield en zij kwam te overlijden. Ik weet het nog precies. Ik zag haar lichaam ‘doodgaan’, maar voelde tegelijkertijd nog heel veel leven in de ziekenhuiskamer. Ik voelde een energie die ik op dat moment echt niet thuis kon brengen. Dit moment bleek achteraf gezien een keerpunt in mijn leven. Het was zo wonderlijk dat ik vanaf toen alles wilde begrijpen van het mysterie dat leven heette. Tijdens mijn christelijke jeugd had ik al veel gehoord over het leven zoals dat volgens anderen geleefd moest worden. Wat wel mocht, wat niet mocht. Wat goed was, wat slecht was. God stond daarin altijd centraal. Maar ik kon me daar slecht in vinden. Immers, als dat verlossing bracht, waarom zagen die mensen in de kerk er dan zo droevig en serieus uit? Ik geloofde dat het leven toch echt een ander doel had dan het blind volgen wat iemand in een zwart gewaad op een kansel beweerde. Maar wat vond ik dan eigenlijk zelf? En wat wilde ik? Ik wist het niet, maar ik wilde het wel zelf onderzoeken, zelf keuzes maken, de grenzen van maatschappelijk fatsoen en individuele vrijheid verkennen en daar mijn eigen pad in kiezen. Ondertussen studeerde ik af. Ik was voortgekomen uit een ondernemersfamilie en wilde ook ondernemer worden. Of eigenlijk dacht ik toen: ik wil succesvol zijn en veel geld verdienen. Het leek me dat dat in het bedrijfsleven het best zou lukken. Het liefst met een eigen bedrijf, maar ik miste de ervaring en het briljante idee, dus ging ik eerst maar eens werk zoeken en op die manier ervaring opdoen. Dat viel nog niet mee. Ik studeerde in 1995 af en de arbeidsmarkt was toen ongeveer zoals nu. Aangezien ik vooral van het studentenleven had genoten en met zeventjes genoegen had genomen, blonk mijn cv niet uit door excellentie. Daarnaast had ik nog steeds de mentaliteit van een student toen ik ging solliciteren en maakte mijn gebrekkige zelf-
Binnenwerk Beyond MBA 15
24-08-14 10:00
16
beyond mba
kennis (en zelfbewustzijn) mij niet meteen de meest aantrekkelijke kandidaat voor de gemiddelde hr-manager. Na talloze sollicitaties met dito afwijzingen kwam ik uiteindelijk ‘toevallig’ terecht bij Van Dalsum & Schouten (inmiddels VDS geheten), een trainingsbureau dat uit de (toenmalige) ABN Bank was ontstaan. Leiderschap, verkoop, communicatie en persoonlijke effectiviteit waren de sleutelwoorden. Het waren allemaal onderwerpen waar ik eigenlijk nog nooit van gehoord had, laat staan dat ik had ervaren wat dat precies inhield. Ik vond het superboeiend en het sloot aan bij mijn zoektocht. Ik kwam zeer bevlogen trainers tegen die hadden geholpen om ‘mensen de ogen te openen’ en spraken over ‘energie en hoe fantastisch voldaan de mensen weer naar huis gingen’. Ik had er geen beeld bij en al helemaal geen gevoel. Mijn overwegend rationeel-analytische brein vroeg zich af waarom grote bedrijven tonnen spendeerden aan trainingen, terwijl ik als ondernemer in spe alleen maar dacht: ‘Wat levert dat dan eigenlijk op voor onze klanten?’ Op die vraag kreeg ik van mijn collega’s alleen maar een wazig antwoord, want: ‘... daar gaat het toch niet om!?’ Dat was het begin van mijn zoektocht. Hoe verhouden ‘hard’ en ‘zacht’ zich tot elkaar? De harde kant van het bedrijfsleven ging (en gaat) toch echt over geld verdienen, cashflow, return on investment (ROI), structuren, processen en systemen. Maar er is ook een zachte menselijke kant die gaat over drijfveren, talenten, iets willen bereiken, je goed voelen (of niet) en energie hebben (of niet). Dit leek zo vaak in tegenstrijd met elkaar. Bij hard zonder zacht ligt de focus op korte termijn vooral op financieel succes. Zo veel mogelijk geld verdienen op een zo efficiënt mogelijke manier. Scoren ten koste van desnoods alles. Pushen, druk zetten op mensen. Zacht zonder hard is alleen maar gezever in de trant van: ik ben zo blij met jou, jij bent zo blij met mij, ik doe alleen waar ik zin heb, ik volg mijn gevoel, flowerpower. Prima als je zo in het leven wilt staan, maar voor het bedrijfsleven is het op het eerste gezicht minder van belang. Balans, daar gaat het om. De balans tussen hard en zacht. Wat in de meeste gevallen betekent dat bedrijven relatief meer aandacht aan zacht zouden kunnen geven en wat minder eenzijdig gericht mogen zijn op hard. Mensen worden er blij(er) van, het werk wordt relaxter, de sfeer wordt beter en er wordt nog steeds gepresteerd. Misschien haal je geen 20% groei meer per jaar, maar ja, is 15% dan zo slecht? Met die gedachten ging ik aan de slag. VDS groeide al snel uit tot de promotor van de ‘balans tussen hard en zacht’. Destijds (de periode 2000-2007) was dat een briljante positionering, want de meeste trainingsbureaus waren nog lekker ‘zacht’ bezig. Daar konden we ons dus goed in onderscheiden. Overigens ging het niet helemaal van een leien dakje. Toen ik net directeur werd (samen met mijn kompaan en maatje Marco Smit) ontstond de dotcomcrisis. Die
Binnenwerk Beyond MBA 16
24-08-14 10:00
1 • HARD EN ZACHT
17
bleek ook op onze markt het nodige effect te hebben. Daar bovenop kwam nog eens 9/11. De middag dat ik op het journaal de torens zag instorten van het WTC in New York, zag ik ook ons bedrijf instorten. Het leek helemaal mis te gaan. En dat ging het ook bijna. 2002 was het eerste jaar dat we verlies maakten en bijna aan cashflowproblemen ten onder gingen. Over energie gesproken. Ik kon de angst voor een faillissement niet van me afzetten. Ik zag dat als een persoonlijk falen. Dus haalde ik weekenden door en werkte ik tachtig uur per week om er bovenop te komen. Wat er ook voor nodig was, het moest gebeuren en het zou ons lukken. En het lukte ook. We kwamen er bovenop. En hoe! De jaren daarna waren meteen de beste jaren ooit. Maar er was wel wat geknapt. De jaren van er vol voor gaan, van leven op adrenaline, koffie en nicotine hadden me bijna gesloopt. Ik had er geen zin meer in. Ik vroeg me af waar dit toe moest leiden. En of ik om iets zinnigs te doen met mijn leven niet beter waterputten in Somalië kon gaan graven. Die periode maakte dat ik me verder ging verdiepen in alles wat met (de zin van) het leven te maken heeft. Ik noem dat een proces van bewustwording. Dat proces speelde zich af in drie stappen: begrijpen, ervaren en integreren. Talloze boeken heb ik gelezen om meer te ‘begrijpen’, over: de geschiedenis van het christendom, boeddhisme, islam, mormonisme, hindoeïsme, pantheïsme, Ayurveda, transcendente meditatie, het Nu, het leven aan ‘gene zijde’, synchroniciteit, leiderschapstheorieën, persoonlijke ontwikkeling, aura’s en chakra’s en vele andere onderwerpen. De volgende fase stond in het teken van ‘ervaren’: meditatiecursussen (er gebeurde niet zo veel nog), aurareadings, coachingsessies, diepe trainingen, voeding aanpassen (dat gaf enorm veel energie, maar is erg lastig om vol te houden), reiki (de eerste echte energie-door-me-heen-voelenervaring, waanzinnig!), daarna enkele jaren spirituele therapie (hoe wonderlijk is het om echt chakra’s en aura’s te kunnen voelen en daarmee energie te leren aanvoelen, maar ook te leren managen bij mezelf), aikido, yoga, en nog veel meer. Deze fase maakte enorm veel los en het werk leek steeds zinlozer te worden, althans de kant van het werk die op financieel succes gericht was. Omzet- en winstcijfers boeiden me steeds minder, het werk zelf (met mensen en hun ontwikkeling bezig zijn) werd steeds boeiender. Zo ontstond langzaam maar zeker de volgende fase van het ‘integreren’. Ik liet de inzichten en ervaringen die ik opdeed onderdeel uitmaken van het dagelijkse leven en dus ook van mijn werk. In deze fase zit ik overigens nog steeds en misschien kom ik hier ook wel nooit uit, omdat dit volgens mij gaat over toepassing van spiritualiteit in alledaagse dingen. Integreren betekent in dit verband dat het toegenomen bewustzijn een plek krijgt in het dagelijks denken en doen. Er dus niet meer over praten (‘Wauw, wat ben ik bijna verlicht en jij niet’), maar het laten zien in daden en het kunnen zijn in de moeilijke momenten (die toch wel blijven komen). Deze fase
Binnenwerk Beyond MBA 17
24-08-14 10:00
18
beyond mba
was minstens zo uitdagend, want lekker ‘spiritueel bezig zijn in het weekend’ is eerder een vlucht van de realiteit dan een stap in bewustwording. De echte uitdaging voor mij ontstond bij het toepassen van een ruimer bewustzijn in het dagelijks leven. Dat integreren bleek lang niet altijd makkelijk, sterker nog, al snel kwam ik voor een serie grote uitdagingen te staan: mijn zakelijk partner, Marco Smit, werd ernstig ziek. Hij was pas 39 jaar toen en zou twee jaar later overlijden. Daar kwam de financiële crisis nog eens overheen (VDS werkte op dat moment voor 80% in de financiële sector). Daar bovenop ontstond ook nog eens een crisis met mijn medeaandeelhouders (we waren destijds met zijn vieren) en nog iets later kwam ik (mede als gevolg van het voorgaande) in een scheiding terecht terwijl mijn toenmalige echtgenote en ik inmiddels drie jonge kinderen hadden. Toch was het juist het proces van bewustwording dat dit misschien enerzijds allemaal veroorzaakte (eens testen hoe standvastig je inmiddels bent) en anderzijds draagbaar maakte. Mijn hoofd stond op ontploffen en ik zag door de bomen het bos niet meer. Maar ik leerde en voelde dat ik met al deze situaties om kon gaan door zo vaak mogelijk een dieper contact met mezelf te maken, letterlijk naar binnen te keren door het volgen van mijn ademhaling, te aarden, te mediteren en me niet te verliezen in mijn denken en emoties. Het ‘mooie’ van deze periode was dat ik me misschien wel voor het eerst in tien jaar werkelijk kon (en moest) afvragen wat ik nu eigenlijk wilde. En hoe ik de rest van mijn leven zou willen invullen. Ik was net veertig geworden, dus de tweede helft was begonnen. Mijn leven tot op dat moment was grofweg te verdelen in een periode van achttien jaar opgroeien in Barneveld, lagere school en middelbare school, toen een periode van zeven jaar studeren en veel plezier hebben, daarna een periode van vijftien jaar met trouwen, kinderen krijgen, kinderen opvoeden, carrière maken (met vallen en opstaan) en directeur worden van VDS. Ik vroeg me af in welke van deze periodes ik nu heel bewust voor mijzelf had gekozen. Zo ontdekte ik dat ik wel tien jaar directeur was geweest en daarin een succesvolle en zware periode had meegemaakt, maar eigenlijk niet had gedaan wat ik het liefst deed. Sterker nog, het managen en bezig zijn met alle dingen die directeur-zijn nu eenmaal met zich meebrengt vond ik helemaal niet zo geweldig. Maar wat dan wel? Dat begon zich langzaam te vormen in mijn hoofd, maar erg concreet was dat nog niet … Het was dus hoog tijd voor het beantwoorden van de meer essentiële vragen. Hoe wil ik mijn leven leiden? Wat is het doel in mijn leven? Wat heb ik hier te bieden? Wat is mijn passie? Waar raak ik bezield van? Wat zijn mijn talenten, kwaliteiten, waarden en beperkingen? Wat wil ik daar wel en wat wil ik daar niet mee doen? Waar krijg ik energie van …? De antwoorden op die vragen kwamen niet vanzelf. Ik was het echt een periode flink kwijt en had tijd en ruimte nodig om enerzijds tot rust te komen en anderzijds uit te vinden wat ik echt graag wilde, waar mijn hart lag. Een van de uitkomsten was dat ik stopte als manager en directeur en daar iemand voor aannam die daar beter in is. Dat maakte dat ik me kon gaan richten op de zaken
Binnenwerk Beyond MBA 18
24-08-14 10:00
19
1 • HARD EN ZACHT
die meer over de langere termijn en inhoudelijke visieontwikkeling gaan. Het heeft geleid tot een vernieuwd VDS dat vanuit de visie ‘Engaged People. Great Companies. Better World’ in het leven staat. We geloven in de kracht van mensen; dat mensen organisaties succesvol maken. We zijn er tevens van overtuigd dat organisaties uiteindelijk alleen maar great kunnen zijn als ze bijdragen aan een betere wereld. We hebben onszelf flink onder het vergrootglas gelegd, en laten leggen, en zijn natuurlijk gaan rationaliseren in onze bedrijfsvoering. Maar we hebben daarnaast het pad van purpose stevig ingezet, wat de energie in werking heeft gezet die tot onverwachte en mooie uitkomsten heeft geleid. Ik was en ben ervan overtuigd dat dit het goede pad is. En ik wil ook graag met VDS als voorbeeld bewijzen dat kiezen voor een hoger doel ook in financiële zin tot resultaten kan leiden. Sterker nog, dat kiezen voor een hoger doel juist leidt tot financieel succes! Mijn proces heeft tevens geleid tot de Go Beyond MBA-beweging (waar de titel van dit boek uit voortgekomen is), die ik samen met Jasper Wegman heb opgezet. Deze heeft tot doel het bewustzijn van leiders op alle echelons in organisaties op een ander niveau te brengen. Een niveau waarin verder wordt gedacht dan winst maken, kortetermijndenken en het hanteren van traditionele (op MBA-gedachtegoed gebaseerde) managementmethoden. Dit doen we als Go Beyond MBA inmiddels door workshops en grootschalige events in meerdere landen te organiseren en een community van gelijkgestemden bij elkaar te brengen die bereid is tot actie over te gaan. Aanvankelijk wist ik eigenlijk nog helemaal niet precies waar het toe moest leiden, maar ik wilde meer doen dan het prachtige werk dat we al die tijd al bij VDS deden. Met Go Beyond MBA wilde ik een social business starten die zelf liet zien wat ze verkondigde (een betere balans tussen purpose en profit). En dat deden we, met een kloppend businessmodel, maar vanuit een duidelijke purpose. De profits die we maakten besteedden we aan de doorontwikkeling van de beweging en de financiering van de projecten in Argentinië. De combinatie van ervaringen bij VDS, Go Beyond MBA en andere initiatieven waar ik inmiddels bij betrokken was, maakte dat ik de behoefte ging voelen om helder te maken wat ik nu precies met ‘Beyond MBA’ bedoelde. Daarom beschrijf ik in dit boek de manier waarop bedrijven een betere balans kunnen vinden tussen purpose en profit, waarom dat nodig is, hoe dat volgens mij werkt en wat mijn lessen, ervaringen en inzichten daarbij zijn geweest. Daarbij put ik niet alleen uit mijn vijftien jaar ervaring als ondernemer en directeur, maar ook uit mijn kennismaking met talloze klanten en andere bedrijven in Nederland en daarbuiten. Tegelijkertijd gaat dit boek natuurlijk niet over mij, maar over situaties die ik door die ervaring bij heel veel bedrijven ben tegengekomen. Daarom beschrijf ik in het volgende hoofdstuk het probleem zoals ik dat in veel bedrijven zie en de oorzaken die daaraan ten grondslag liggen. Een uitgangspunt in dit boek is dat alle veran-
Binnenwerk Beyond MBA 19
24-08-14 10:00
20
beyond mba
dering echter bij een individu begint (bij jou en mij) en dat dit een proces van (zelf)bewustwording vraagt. Daarom besteed ik een groot deel van dit boek aan het onderwerp bewustwording.
ref lectie: lifelin e Wat zijn de hoogte- en dieptepunten in jouw leven geweest? Teken in de onderstaande figuur een lifeline voor jezelf, waarin de belangrijkste pieken en dalen zichtbaar worden: Hoogtepunten
Tijd Dieptepunten
• • •
Wat vertelt deze lifeline jou? Wat hebben de hoogte- en dieptepunten jou opgeleverd? Wat is voor jou werkelijk belangrijk?
Binnenwerk Beyond MBA 20
24-08-14 10:00
Verwacht geen driestappenmethode, maar een boek dat aanzet tot denken en reflectie en een appel doet op de bijdrage die jij als leider wilt leveren aan een betere wereld. In dit boek beschrijft de auteur zijn ervaringen, inzichten, ideeën en deelt hij zijn eigen fouten en successen in de zoektocht naar wat Beyond mba precies betekent en inhoudt en waar het toe kan leiden: gelukkige medewerkers, hogere productiviteit, enthousiaste klanten en een betere wereld. Huib Broekhuis is directeur/eigenaar van vds Training Consultants. Bij zijn internationaal actieve beweging Go Beyond mba zijn ruim duizend leiders betrokken.
huib broekhuis
Het mba-denken heeft zijn beste tijd gehad. Succesvolle bedrijven van de toekomst doen het anders. Beyond mba helpt leiders van nu de bedrijven van de toekomst te creëren. Dit vraagt om een betere balans tussen purpose en profit, een hoger bewustzijn en het toepassen van praktische leiderschapsprincipes die helpen om het beste in mensen naar boven te halen. Centrale thema’s daarbij zijn omgaan met energie, het vermogen om los te laten, en winst als uitkomst in plaats van als doel.
huib broekhuis
bey nd mba bewust leiderschap brengt balans tussen purpose en profit
978 94 6220 085 2 801
BROEKHUIS_BeyondMBA_WT.indd 1
02-09-14 14:48
