HORIZON BELEGGINGS- ONZE 10 VOORSPELLINGEN VOOR 2013 VASTRENTENDE DIVERSIFICATIE IN EEN KLIMAAT VAN LAGE RENTEVOETEN

BELEGGINGS-

HORIZON WINTER 2013

ONZE 10 VOORSPELLINGEN VOOR 2013 VASTRENTENDE DIVERSIFICATIE IN EEN KLIMAAT VAN LAGE RENTEVOETEN NIEUW STATUUT VAN DE JURIDISCHE BESCHERMING VAN WILSONBEKWAME VOLWASSENEN

INHOUD

WINTER EDITORIAAL

2013

.............................................................

3

STRATEGIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 INTERNATIONALE ECONOMIE VOORSPELLINGEN

.....................................

6

2013 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

FINANCIËLE MARKTEN

12

..............................................

ASSET ALLOCATIE Vastrentende diversificatie in een klimaat van lage rentevoeten

....

14

Kleine en middelgrote aandelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

BELEGGINGSFONDSEN

..............................................

18

ESTATE PLANNING Bescherming van wilsonbekwame volwassenen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 .............................................

22

..............................................................

24

RESULTATEN FONDSEN CONTACT

De inhoud van dit document is alleen bestemd voor informatieve doeleinden en kan in geen geval onze aansprakelijkheid in het gedrang brengen. De informatie kan niet beschouwd worden als investeringsadvies noch als een aanbod tot aan- of verkoop van effecten. Dit document is eigendom van Petercam en mag in geen geval, zelfs niet gedeeltelijk, gekopieerd, verdeeld of gepubliceerd worden zonder voorafgaandelijk schriftelijk akkoord van Petercam. Verantwoordelijke uitgever: Geoffroy d’Aspremont, Sint-Goedeleplein 19, 1000 Brussel. Redactie beëindigd op 17 december 2012. Beelden: iStockphoto

HORIZON WINTER

2013

1

2

EDITORIAAL

Geachte cliënt,

In de winter Horizon van een jaar geleden voorspelden we dat 2012 een moeilijk jaar zou worden: een recessie in Europa maar niet in de Verenigde Staten, de schuldencrisis in de eurozone, niet realiseerbare Belgische begrotingsdoelstellingen, terugval van inflatie, de herverkiezing van Barack Obama en tot slot ook nieuwe conflicten in het Midden-Oosten. Met uitzondering van de Belgische begroting, die er op de valreep toch nog gekomen is, zij het met heel wat compromissen en weinig of geen strategische maatregelen op lange termijn, zijn die voorspellingen ook uitgekomen. Het vervult ons niet speciaal met trots dat onze analyses juist gebleken zijn, maar we zijn vooral tevreden dat we met onze beleggingsstrategie hebben kunnen inspelen op deze gebeurtenissen en daardoor in uw portefeuille mooie resultaten hebben bekomen. Het is ook precies een jaar geleden dat we ons aanbod hebben uitgebreid met drie fondsen: Petercam Horizon B Defensive Strategy, Balanced Strategy, en Active Strategy, die een weerspiegeling zijn van ons beheer per beleggingsprofiel. Kijkende naar de resultaten, kunnen we niet anders dan verheugd zijn dat de beheerstrategieën die deze fondsen hebben gevolgd vruchten hebben afgeworpen. Het bewijst dat dit soort beheer dus zeker zijn plaats heeft bij Petercam. Vandaag vragen we ons natuurlijk af hoe 2013 er zal uitzien. Er zijn nog altijd een aantal bijzonder hete hangijzers: de hoge werkloosheidsgraad in de eurozone, de verkiezingen in Italië en Duitsland, de problemen in Griekenland, de Belgische begroting voor 2014,… Toch zien we ook enkele positieve signalen: een heropleving van de economie in de Verenigde Staten en in de groeilanden, de inflatie die onder controle blijft en het expansief monetair beleid van de westerse centrale banken. In die context van onvermijdelijke spanningen in een wereld die volop in beweging is – we verwijzen hierbij naar het steeds wijzigend fiscaal klimaat in België en het feit dat ’risicovrij’ staatspapier en spaarboekjes netto een reëel negatief rendement van minder dan 1% geven, zijn wij er vast van overtuigd dat de beste manier om uw vermogen te beschermen erin bestaat het te laten groeien. Daarom blijft het actieve beheer, dat echt tot het DNA van Petercam behoort, ook in 2013 en de komende jaren centraal staan in onze beleggingsdynamiek. We willen u hier uiteraard ook nog bedanken voor uw vertrouwen en u zeer mooie en vreugdevolle eindejaarsfeesten toewensen. We wensen u veel leesgenot,

Fritz Mertens Vennoot en Lid van het Directiecomité

HORIZON WINTER

2013

3

STRATEGIE

STRATEGIE

4

STRATEGIE

2012 was een jaar van economische tegenvallers, waarbij de financiële markten toch vrij mooie resultaten lieten optekenen. Voor 2013 zijn er redenen om wat positiever te worden over de wereldeconomie, al is het dan niet in Europa. Het zal er op aan komen om in te spelen op de groeimogelijkheden in de wereld met aandacht voor de nog altijd belangrijke risico’s. In 2013 zullen de opportuniteiten allicht meer te vinden zijn in de aandelensfeer dan in vastrentende investeringen. Na de fraaie rit doorheen de zomermaanden namen de financiële markten in septemberoktober even een adempauze Het eerdere optimisme over de aanpak van de eurocrisis brokkelde opnieuw wat af. De beloofde bankenunie blijkt toch moeilijker te organiseren dan aanvankelijk gesuggereerd. Daarnaast tastte de tegenvallende economische groei de bedrijfsresultaten aan. De resultaten voor het derde kwartaal brachten dan ook redelijk wat ontgoochelingen en winstwaarschuwingen. Ten slotte nam met de verkiezingen achter de rug ook de aandacht voor de problematiek van de budgettaire afgrond en het schuldenplafond in de VS toe. Zowat iedereen rekent daarbij op een oplossing, maar de onderhandelingen daarover zullen allicht hard gespeeld worden en een uiteindelijk akkoord kan nog een tijd op zich laten wachten. Tegenover die ongunstige factoren stond dan weer dat er uit de VS en verschillende groeilanden toch positieve signalen over de economie kwamen. De betrokken economieën lijken op z’n minst te stabiliseren, allicht een eerste stap naar een ernstiger economisch herstel in de loop van 2013. Optimisme over de verbeterende vooruitzichten nam de jongste weken opnieuw duidelijk de bovenhand. 2013 kondigt zich vandaag aan als een nieuw jaar van risico’s en onzekerheid. De budgettaire beslissingen in de VS, nieuwe machtshebbers in Japan en China, de nefaste combinatie van eurocrisis en aanhoudende recessie in de eurozone, opflakkerende onrust in het Midden-Oosten, … Elk van deze factoren kan de

wereldeconomie parten spelen en het sentiment op de financiële markten aantasten. Daar staat tegenover dat de markten vandaag al rekening houden met de meeste van deze factoren. Bovendien blijven centrale bankiers ook in 2013 liquiditeit in het financieel systeem pompen en staan bedrijven er financieel vrij goed voor. Samen met een relatief goedkope waardering van aandelen creëren die factoren de randvoorwaarden voor verder stijgende aandelenmarkten in de loop van 2013. Meer tekenen van economisch herstel kunnen die gunstige omstandigheden verzilveren. Dat herstel moeten vooral uit de VS komen. Als de politici er daar in slagen om het budgettaire beleid geloofwaardig bij te sturen, kan de Amerikaanse economie in een meer fundamenteel onderbouwd herstel stappen. Tegenover de positieve vooruitzichten voor aandelen staat een moeilijker klimaat voor obligaties. Die zetten de voorbije jaren zeer mooie resultaten neer, maar zijn daardoor toch vrij duur geworden. Vastrentende investeringen kunnen ook de komende maanden nog genieten van de heersende onzekerheid en het extreem soepele monetaire beleid. Niettemin worden vooral klassieke obligaties stilaan te duur, hoogrentende obligaties bieden nog wat meer marge. Naarmate het conjunctuurklimaat wat opklaart, zal een overstap van dure obligaties naar relatief goedkope aandelen zich in de loop van 2013 meer en meer opdringen. Tegen de achtergrond van nog altijd belangrijke risico’s, met de eurocrisis op kop, blijft

behoedzaamheid daarbij hoe dan ook aangewezen. Een ruime spreiding, een doorgedreven aandacht voor de financiële fundamenten en de specifieke groeiverhalen in de aandelenselectie en oog voor de groeimogelijkheden buiten de eurozone blijven kernwoorden in onze beleggingsbeslissingen. Daarnaast blijft een belangrijke positie in goud een verzekering tegen de risico’s rond inflatie en de euro. De vooruitzichten voor de wereldeconomie, vooral dan voor de wereld buiten Europa, zouden in de loop van 2013 geleidelijk moeten verbeteren. Het zal er de komende maanden op aankomen om daar op in te spelen, met de nodige aandacht voor de nog altijd bestaande risico’s. Beleidsbeslissingen blijven daarbij een cruciale, zij het moeilijk in te schatten, factor. Zonder accidenten in de eurozone of het MiddenOosten moeten de financiële markten in 2013 de positieve lijn van 2012 kunnen doortrekken.  Bart Van Craeynest Hoofdeconoom

HORIZON WINTER

2013

5

INTERNATIONALE ECONOMIE

INTERNATIONALE ECONOMISCHE Ondanks verregaande inspanningen van centrale bankiers blijft de wereldeconomie al een tijdje steken in vrij zwakke groei. In de VS en de groeilanden duiken stilaan tekenen van beterschap op, maar elk herstel blijft erg afhankelijk van beslissingen van de beleidsmakers, vooral over het budgettaire beleid in de VS. Ondertussen zinkt de eurozone dieper weg. De wereldeconomie bleef de voorbije maanden enigszins haperen. Centrale bankiers in de VS en Europa pakten aan het einde van de zomer wel uit met nieuwe stimulusmaatregelen, maar het effect daarvan werd geneutraliseerd door de onzekerheid rond het Amerikaanse budgettaire beleid en de eurocrisis. Die onzekerheid zorgt voor een afwachtende houding die weegt op de economische activiteit. Een echt economisch herstel wordt pas mogelijk als die onzekerheid in belangrijke mate weggenomen wordt. Toch doken er de jongste maanden al lichtpuntjes op in de Amerikaanse economie. De eurozone zinkt ondertussen alleen maar dieper weg. Die uiteenlopende dynamiek lijkt nog niet meteen voorbij.

VS WACHT OP BUDGETTAIR ANTWOORD De VS staat voor belangrijke budgettaire beslissingen. Zonder bijsturing loopt op 31 december 2012 een reeks belastingverlagingen af, en gaan de dag daarna een reeks automatische besparingen in. Alles samen impliceert dat een budgettaire klap van zo’n 4 tot 6% van het bbp in 2013, bestempeld als de budgettaire afgrond. Bovendien komt ook het schuldenplafond opnieuw in zicht. Dat plafond moet ten laatste in maart opnieuw verhoogd worden. Zoniet kan de Amerikaanse overheid haar schulden niet langer terugbetalen. Beide factoren kunnen eenvoudig politiek bijgestuurd worden, maar dat vergt

6

een akkoord tussen Democraten en belangrijke mate door de Republikeinen. Zo’n akkoord zal er onzekerheid rond het budgettaire uiteindelijk zo goed als zeker beleid. Als die onzekerheid in de komen, maar de harde loop van de komende maanden (op onderhandelingen daarover kunnen z’n minst gedeeltelijk) wordt nog wel een tijdje aanslepen. De weggenomen, zullen de bedrijven daarmee gepaard gaande opnieuw meer gaan investeren en onzekerheid vormt een rem voor de aanwerven. Vooral naar de tweede economie. Zo werden de helft van 2013 toe kan dan een bestellingen van meer fundamenteel herstel op gang investeringsgoederen sinds het komen. Tot het zover is, blijft de begin van het jaar met 10% Amerikaanse centrale bank via teruggeschroefd. Het obligatieaankopen onzekere klimaat extra liquiditeit in de Ondanks leent zich niet tot economie pompen. tekenen van voluit investeren. Pas als de economie herstel in de VS, echt aantrekt, kan Toch zijn er gedacht worden aan zit de economie een ommekeer in lichtpuntjes in de Amerikaanse van de eurozone het monetaire economie. Na vijf jaar beleid. Maar dat is nog steeds in het nog niet meteen crisis heeft de vastgoedmarkt een voor morgen. slop. duidelijk herstel ingezet. De combinatie van fors teruggevallen EUROZONE ZINKT DIEPER huizenprijzen, historisch lage WEG hypotheekrente en een functionerend kredietmechanisme De Europese autoriteiten slaagden zorgde daarvoor. Daarbovenop er doorheen de zomer eindelijk in komt nog dat de inspanningen van om de eurocrisis enigszins te de gezinnen van de voorbije jaren bedaren. De grootse aankondiging om hun financiële positie te van een bankenunie gevolgd door herstellen, stilaan vruchten de belofte van ECB-voorzitter beginnen af te werpen. Het Draghi om alles te doen wat nodig vertrouwen van de Amerikaanse is om de euro te redden, zorgden gezinnen verbeterde de jongste voor kalmte op de financiële maanden dan ook al duidelijk. markten. Ondertussen werd Cruciaal blijven evenwel de duidelijk dat die bankenunie in het bedrijven, en die zijn vandaag nog beste geval een project op lange altijd voorzichtig. Niettemin staan termijn wordt, had Griekenland de Amerikaanse bedrijven er extra hulp nodig en heeft de ECB de financieel goed voor. Zeker de voorbije maanden vooral gewacht grotere bedrijven beschikken over op een officiële vraag om hulp de middelen om te investeren, vanuit Spanje. En ondanks de maar wachten af, allicht in relatieve rust op de financiële

INTERNATIONALE ECONOMIE

SITUATIE markten zakt de Europese economie alleen maar dieper weg. De volgehouden focus op besparingen en de aanhoudende onzekerheid ondermijnen de economische activiteit. Tijdens de zomermaanden bleef de terugval van de euro-economie nog relatief beperkt doordat de Duitse en Franse economie nog redelijk overeind bleven. Sindsdien doken de voorlopende indicatoren evenwel overal lager, ook in het hart van de eurozone. De recentste cijfers suggereren dat in de herfst ook Duitsland en Frankrijk in recessie sukkelden. De situatie in de rand van de zone wordt ondertussen alleen maar onrustwekkender. De Spaanse, Italiaanse en Portugese economieën krompen al 6 tot 7%, terwijl de Griekse economische activiteit al 20% terugviel. Dat duwde de werkloosheid naar onwaarschijnlijke niveaus. In Spanje en Griekenland ligt de werkloosheidsgraad vandaag boven 25%. En voorlopig zijn er geen tekenen van beterschap. Europese overheden blijven zoeken naar extra besparingen om de begrotingsdoelstellingen voor 2013 te halen. Die bijkomende inspanningen zullen de economie nog dieper duwen. Daartegenover staat een monetair beleid dat de officiële rente op historisch lage niveaus houdt. Die lage rente vormt evenwel geen belangrijke stimulans voor de economie doordat het kredietmechanisme niet functioneert. Ook een potentiële groei-impuls via een zwakke munt en een sterke buitenlandse vraag zit er de komende maanden niet in. Daarvoor blijft de euro voorlopig te sterk en is de rest van de wereldeconomie niet sterk genoeg. In de loop van 2013 valt uit die hoek beterschap te verwachten, maar het blijft nog maar de vraag of dat voldoende zal zijn om de binnenlandse problemen volledig te

Economische indicator VS (opinie aankoopmanagers)

Groei bbp (jaar op jaar % wijziging)

compenseren. Structurele hervormingen, ten slotte, kunnen op termijn het groeipotentieel opkrikken, maar dat vergt vooral tijd. De komende kwartalen worden hoe dan ook moeilijk voor de euroeconomie. Extra hulp voor Griekenland en Spanje kan daar in essentie weinig aan veranderen.

GROEILANDEN KIJKEN NAAR DE VS De groeilanden gingen de voorbije maanden vooral mee met de Amerikaanse dynamiek. Door de terugval van de buitenlandse vraag schakelden de meeste groeilanden een paar versnellingen lager. De economieën hielden evenwel stand op niveaus ver boven dat van 200809. Ook dankzij een stimulerend monetair beleid doken er recent al wat tekenen van beterschap op. Voor een krachtiger herstel blijven de groeilanden in belangrijke mate afhankelijk van hun buitenlandse afzetmarkten. Vanuit Europa valt op dat vlak weinig te verwachten. Maar als de VS erin slaagt om voorbij de budgettaire afgrond een echt herstel in te zetten, staan de groeilanden als eerste klaar om daar volop in mee te gaan. Verschillende groeilanden krijgen de komende jaren af te rekenen met belangrijke structurele uitdagingen, met de Chinese transitie naar een meer binnenlands gedragen economisch model als één van de belangrijkste, maar het meest actuele probleem in de wereldeconomie, de schuldenproblematiek, gaat aan de regio grotendeels voorbij. 

VERENIGDE STATEN

Groei bbp (jaar op jaar % wijziging)

Economische indicator Duits‐ land (IFO‐enquête)

DUITSLAND

Groei bbp (jaar op jaar % wijziging)

Economische indicator België (NBB‐enquête)

BELGIË

Groei bbp (jaar op jaar % wijziging)

CHINA Economische indicator China

HORIZON WINTER

2013

7

VOORSPELLINGEN

2013

VOORSPELLINGEN 2013 DE 10 VOOR ‘13 Net als de voorbije jaren bundelen we onze verwachtingen voor het komende jaar in een lijst concrete voorspellingen. 2013 dient zich aan als nog maar eens een moeilijk jaar voor Europa, maar er zijn lichtpuntjes in de rest van de wereld. Hier volgen onze ‘10 voor 13’.

1. NAAR 20 MILJOEN WERKLOZEN IN DE EUROZONE De eurozone blijft een belangrijk deel van 2013 in recessie hangen. De aanslepende onzekerheid over de toekomst van de euro creëert een klimaat waarin ondernemers en consumenten weinig geneigd zijn om grote uitgaven te doen. Samen met de aanhoudende focus op schuldafbouw en besparingen door overheden en de private sector in bepaalde lidstaten remt dit de economische activiteit af. De beste kans voor groei in de eurozone ligt buiten de zone: de combinatie van een structureel herstel in de VS en een forse verzwakking van de euro zou voor een belangrijke groeiimpuls kunnen zorgen, maar dat is nog niet meteen voor morgen. Het

einde van de recessie in de eurozone is dan ook nog niet in zicht. Tegen die achtergrond groeit het Europese werklozenleger in 2013 aan tot meer dan 20 miljoen (van 18,5 miljoen vandaag).

2. BELGISCHE REGERING KRIJGT BEGROTING 2014 NIET GEREGELD België zal in 2013 uiteraard niet aan de economische malaise in Europa kunnen ontsnappen. Ook onze economie zal volgend jaar opnieuw met negatieve groeicijfers geconfronteerd worden. De in de begroting aangekondigde relancemaatregelen zullen daar niets aan veranderen. Dat impliceert nieuwe recordcijfers aan faillissementen, nieuwe ontslagrondes en een verder oplopende werkloosheid. Dat impliceert trouwens ook dat de moeizaam overeengekomen begroting al snel weer achterhaald zal zijn. Die begroting is immers opgesteld op basis van een verwachte groei van 0,7%. In de loop van het jaar zal duidelijk worden dat dat groeicijfer nog te optimistisch was, en

zullen nog maar eens extra inspanningen nodig zijn om de begrotings-doelstellingen te halen. In het najaar volgt dan nog de begroting-soefening voor 2014, waar opnieuw 4 à 5 miljard gevonden moet worden om de éénmalige ingrepen van 2013 te vervangen en de doelstellingen van het stabiliteits-programma te halen. Met de ‘moeder aller verkiezingen’ van de lente van 2014 dan al in zicht wordt dat een onmogelijke opdracht (1).

3. EUROCRISIS: HET ERGSTE MOET NOG KOMEN Slecht nieuws voor wie het ondertussen al lang moe is, maar de eurocrisis raakt ook in 2013 niet opgelost. Integendeel, de recessie in Europa zal nog voor extra druk zorgen. Verschillende overheden zullen opnieuw hun doelstellingen missen, politieke spanningen zullen verder toenemen en er volgt nog een reeks crisistoppen. Verkiezingen in Italië en Duitsland zorgen bovendien voor extra onzekerheid. Er worden ongetwijfeld verdere aarzelende stappen gezet richting een hechtere unie, maar de discussies en getouwtrek daarrond zullen vooral duidelijk maken dat de sprong naar een

(1) Terwijl België in de tweede helft van 2013 afglijdt naar een totale politieke impasse in de aanloop naar de verkiezingen van 2014, blijft op z’n minst in het Koning Boudewijnstadion de Brabançonne op volle kracht van de tribunes rollen. De Rode Duivels winnen hun kwalificatiegroep, maar of dat het politieke tij kan keren is hoogst onwaarschijnlijk.

8

VOORSPELLINGEN

volwaardige unie in de huidige eurozone politiek niet haalbaar is. Ondertussen zal de ECB alsmaar creatiever uit de hoek moeten komen om de crisis onder controle te houden. Niettemin blijven de perifere lidstaten in recessie/ depressie hangen en loopt de werkloosheid verder op. Lokale bevolkingen zullen er meer en meer naar neigen om de zeer reële economische pijn gelinkt aan de euro in te ruilen voor een onzeker alternatief buiten de euro. Griekenland en Cyprus zijn de voor de hand liggende kandidaten om die knoop als eersten door te hakken.

4. VERSNELLEND HERSTEL IN DE VS Net als in Europa houden politici in de VS zich vandaag vooral bezig met harde discussies over het budgettaire beleid. Die discussies worden de komende maanden op de spits gedreven, maar in het eerste kwartaal komt daar op z’n minst een tijdelijk compromis uit de bus. Eens dat er is, valt een duidelijke inhaalbeweging van de bedrijfsinvesteringen die de voorbije maanden uitgesteld werden te verwachten. Samen met de verdere herleving van de vastgoedmarkt, de stilaan herstelde toestand van de gezinsfinanciën, het opnieuw functionerende kredietmechanisme en het nog altijd extreem soepele monetaire beleid moet dat de Amerikaanse economie naar een hogere versnelling duwen. In de tweede jaarhelft zit er een groei van 3% op jaarbasis in, waarmee dat het beste halfjaar sinds 2006 zou worden.

5. GROEILANDEN KOPPELEN ZICH AAN AMERIKAANS HERSTEL Net als in 2009 stappen de meeste groeilanden in Azië en LatijnsAmerika in 2013 mee in het Amerikaanse herstel. Een groei van meer dan 10% zoals die begin 2010 bijvoorbeeld in China te noteren viel, zal deze keer niet gehaald worden. De slabakkende afzetmarkten in Europa en de veel beperktere stimulusmaatregelen steken daar een stokje voor. Toch

staan de meeste groeilanden klaar om volop te profiteren van de herleving in de VS. Dat neemt niet weg dat landen als China, India en Rusland tegen belangrijke uitdagingen op langere termijn aankijken. Het positievere verhaal voor de groeilanden is dan ook geenszins voor jaren verzekerd. Daarvoor zullen de komende jaren belangrijke hervormingen nodig zijn.

6. INFLATIE BLIJFT ONDER CONTROLE Toen centrale bankiers in zowat alle klassieke industrielanden in het najaar van 2008 massaal geld in hun economieën gingen pompen in reactie op de ‘Grote Recessie’, kwamen uit verschillende hoeken nogal schrille alarmkreten over een onvermijdelijke inflatieopstoot. Die is er tot op vandaag nog altijd niet gekomen. En dat zal ook in 2013 niet gebeuren. De bijkomende geldcreatie kan pas voor inflatie zorgen als het geld ook effectief in de economie terecht komt via het kredietmechanisme en als de economie al aan een normaal toerental draait. In de VS kunnen die randvoorwaarden naar eind 2013 toe stilaan in zicht komen, in Europa en Japan is dat nog lang niet het geval. Hoewel de combinatie van ‘gratis’ geld en tekenen van economisch herstel in de VS en de meeste groeilanden voor enige opwaartse druk op de grondstoffenprijzen zal zorgen, blijft de inflatie ook in 2013 onder controle. Traditiegetrouw blijft de olieprijs daarbij een belangrijke joker. De situatie in het Midden-Oosten blijft ook in 2013 onstabiel. En anders dan de Syrische of IsraëlischPalestijnse conflicten kan toenemende spanning met Iran de oliemarkt ernstig verstoren. Het enige inflatierisico op korte termijn schuilt dan ook in de olieprijs, onderliggend is er eerder deflatoire druk.

2013

tegenvallende bedrijfsresultaten en verschillende bronnen van onzekerheid in zowat de hele wereld zetten de aandelenmarkten in 2012 een fraai resultaat neer. Dat had veel te maken met het extreem ondersteunende monetaire beleid. Dat beleid wordt de komende kwartalen voortgezet. Daarnaast vallen er ook duidelijke tekenen van economisch herstel te verwachten in de loop van 2013, niet meteen in Europa, maar wel in de rest van de wereld. Samen met een al bij al nog altijd aantrekkelijke waardering moet de combinatie van een volgehouden stimulerend monetair beleid en een aantrekkende wereldeconomie de aandelenmarkten hoger duwen.

8. EURO VERLIEST TERREIN TEGENOVER DE DOLLAR De Amerikaanse economie staat duidelijk heel wat dichter bij een echt economisch herstel dan de eurozone. Ondanks de belofte van een volgehouden ultra-stimulerend beleid door de Fed moet dat in de loop van 2013 tot uiting komen in de verwachtingen over het monetaire beleid in de VS en de eurozone. De Fed zal sneller het monetaire roer moeten omgooien dan de ECB en die verwachting zal de dollar onvermijdelijk hoger duwen. Een krachtige aanpak van de eurocrisis zou dit scenario kunnen doorkruisen, maar die zit er niet meteen in. Integendeel, de jojo-beweging van de eurocrisis zal allicht eerder zorgen voor bijkomende neerwaartse druk op de euro. 

7. AANDELENMARKTEN TREKKEN DE POSITIEVE LIJN VAN 2012 DOOR Ondanks de ontgoochelende economische dynamiek,

HORIZON WINTER

2013

9

VOORSPELLINGEN

10

2013

9. GOUD PRESTEERT BETER DAN OVERHEIDSOBLIGATIES

10. BELGISCHE VASTGOEDMARKT STAGNEERT

Klassieke overheidsobligaties en goud waren de voorbije jaren duidelijke winnaars van het extreem soepele monetaire beleid in zowat de hele wereld. Centrale bankiers in de meeste klassieke industrielanden blijven ook in 2013 geld in het financiële systeem pompen via een verdere uitbreiding van hun balansen. Samen met de gematigde inflatie zal dat de obligatierentes laag houden, zeker in de eurozone waar de ondermaatse groei die tendens alleen maar zal bevestigen. Een forse renteopstoot, met bijhorend koersverlies op obligaties, zit er dan ook niet meteen in. Anderzijds is het opbrengstpotentieel van klassieke overheidsobligaties vrij laag gezakt. Ondertussen duiken meer en meer vragen op over de langetermijnimplicaties van het huidige monetaire beleid. Tegen die achtergrond kan de goudprijs nog gevoelig hoger klimmen. Zolang er twijfel blijft over hoe centrale bankiers hun beleid op termijn opnieuw gaan normaliseren en zolang er geen perspectief is op een echte oplossing voor de eurocrisis, blijft er potentieel voor de goudprijs.

De voorbije jaren waren er crashes van de Amerikaanse, de Spaanse en de Ierse vastgoedmarkt. Ook de Nederlandse huizenprijzen vielen sinds hun piek midden 2008 al zo’n 15% terug. Los van een kort dipje in 2009 trok de Belgische vastgoedmarkt zich daar opmerkelijk weinig van aan. Sinds midden 2009 klommen de gemiddelde huizenprijzen in België nog eens 12% hoger. Daarmee botst de vastgoedmarkt stilaan tegen haar limieten aan. Rekening houdend met de correcties in de crisislanden is de Belgische vastgoedmarkt sinds 1996 de sterkste stijger binnen de eurozone. Verschillende studies wijzen dan ook op een belangrijke overwaardering van vastgoed in België. Bovendien werd een belangrijk deel van de stijging in de voorbije tien jaar gevoed door een forse toename van de schuldenberg van de gezinnen. De Belgische vastgoed- en hypotheekmarkten steunen nog altijd op stevige fundamenten, maar het recente stijgingstempo van de vastgoedprijzen is niet vol te houden. Mocht dat wel gebeuren, stevent de Belgische vastgoedmarkt

af op een crash binnen enkele jaren. Zo’n vaart zal het allicht niet lopen. Het is waarschijnlijker dat de economische malaise en de strengere kredietverlening in 2013 (en de daaropvolgende jaren) zorgen voor een zekere stabilisatie van de markt. Zolang de rente laag blijft en er geen belangrijke aanpassingen komen in de relevante fiscaliteit blijft het risico op een echte crash beperkt. 

VOORSPELLINGEN

2013

DE 12 VOOR ’12: DE EINDEVALUATIE We blikken niet alleen vooruit naar 2013, we kijken ook terug op onze 12 voorspellingen voor 2012. Eén voorspelling is niet uitgekomen: ‘toenemend protectionisme’. De Amerikaanse presidentskandidaat Romney beloofde dan wel om op de eerste dag van zijn presidentschap China officieel te bestempelen als muntmanipulator, maar hij raakte uiteindelijk niet in het Witte Huis. Hoe dan ook was er het voorbije jaar ondanks het moeilijke economische klimaat globaal geen duidelijke beweging naar meer protectionisme te zien, één van de lichtpunten in de huidige crisis. Twee voorspellingen kwamen maar half uit. We hadden voorspeld dat een recessie in België de begrotingsdoelstelling onhaalbaar zou maken. De Belgische economie kon dan wel nipt twee opeenvolgende kwartalen van negatieve groei (de officiële definitie van recessie) ontlopen, maar sluit het jaar wel af met een economische activiteit die onder het niveau van eind 2011 ligt en met een duidelijke krimp in de werkgelegenheid. Die situatie komt wel degelijk overeen met een recessieklimaat. Niettemin bleek de begrotingsdoelstelling vrij vlot haalbaar. Daarnaast hadden we gerekend op ‘fors lagere inflatie’. De inflatie koelde zowat overal wel duidelijk af, maar dook enkel in de VS onder 2%, niet in Europa. Onze negen andere voorspellingen werden wel werkelijkheid. In de VS en de groeilanden vertraagde de economische groei, maar werd een nieuwe recessie vermeden. Dat laatste was niet het geval in de eurozone: ‘recessie in Europa’ werd bevestigd. Daarnaast bleef de eurocrisis aanhouden, en haalde de ECB zoals verwacht alles uit de kast om de euro overeind te houden. Ook op de financiële markten werden onze verwachtingen bevestigd: het jaar is nog niet voorbij, maar over de eerste elf maanden van het jaar lijken volatiele aandelenmarkten toch goed op weg om het jaar positief af te sluiten. Onze meer politiek-getinte voorspellingen kwamen uit in de VS waar Obama het inderdaad haalde van Romney, maar nog altijd geconfronteerd wordt met een Republikeins Huis van Afgevaardigden, in Europa met toenemend straatprotest in Griekenland, Portugal en Spanje, en in het Midden-Oosten waar de dramatische situatie in Syrië onze verwachting van nieuwe conflicten in de regio bevestigde. Een andere voorspelling die we liever niet hadden zien uitkomen, die over extreme weersfenomenen, speelde zowat het hele jaar door met onder andere extreme droogte in Rusland en de VS doorheen de lente en de zomer en werd finaal bevestigd met superstorm Sandy. Op een lichtere noot ten slotte slaagde de Spaanse voetbalploeg er zoals voorspeld in om met haar winst in het Europese kampioenschap de economische ellende even te doen vergeten. Alles samen een fraaie score van 10 op 12. Benieuwd wat 2013 brengt.

HORIZON WINTER

2013

11

FINANCIËLE MARKTEN

POLITIEK BLIJFT DE MARKTEN OVERSCHADUWEN Politiek was de voorbije jaren een cruciale factor voor het economisch-financiële klimaat, en dat zal op korte termijn niet veranderen. In Japan, de VS, China, Italië en Duitsland staan belangrijke politieke afspraken op de kalender. Die kunnen belangrijke implicaties hebben voor de economische vooruitzichten, en dat kan in die zin de financiële markten parten spelen. De jongste jaren speelden politieke factoren een grotere rol in de economische cyclus dan voor de crisis van 2008-09. Doordat economieën in de aarzelende herstelfase sinds de crisis meer afhankelijk zijn van stimulusmaatregelen zijn politieke beslissingen heel wat belangrijker geworden. Ook de recente belangrijke onzekerheidsfactoren, de eurocrisis en de Amerikaanse schuldenplafond/budgettaire afgrond-saga, worden in verregaande mate bepaald door politieke overwegingen. De politieke agenda bleef ook in 2012 een cruciale determinant van het economisch-financiële klimaat, met belangrijke focus op de Griekse verkiezingen in de lente en de Amerikaanse verkiezingen in de herfst. Daar komt de komende maanden weinig verandering in: in elk van de grote economische blokken staan belangrijke politieke afspraken op de kalender. Na de vervroegde algemene verkiezingen in december wacht Japan op een nieuwe regering, in de VS wordt de nieuwe regering in januari geïnstalleerd, in China wordt in de eerste maanden van 2013 de machtswissel aan de top van de communistische partij afgerond, en in Europa zijn er verkiezingen in Italië (februari) en Duitsland (september). Elk van deze afspraken kan een duidelijke impact hebben op de economische vooruitzichten.

12

JAPAN KIEST VOOR EEN NIEUWE REGERING

OBAMA MOET ONMIDDELLIJK AAN DE BAK

De Japanse overheid leek de voorbije maanden af te stevenen op haar eigen budgettaire afgrond, doordat de oppositie aarzelde om de uitgifte van nieuw schuldpapier voor de financiering van de begroting van 2013 goed te keuren. Uiteindelijk kocht premier Noda dat akkoord af in ruil voor vervroegde verkiezingen in december. Die verkiezingen werden overtuigend gewonnen door de voormalige en opnieuw toekomstige premier Abe. Ondertussen blijft de economische toestand in Japan op z’n zachtst uitgedrukt uitdagend. De economische activiteit dook de voorbije zomer opnieuw in dieprode cijfers met een krimp van 3,5% op jaarbasis, de economie blijft flirten met deflatie en met een tekort van 10% van het BBP en een bruto-overheidsschuld van 236% is de situatie van de overheidsfinanciën ronduit onwaarschijnlijk. De nieuwe premier heeft al aangegeven voorstander te zijn van een veel actiever monetair beleid met explicietere doelstellingen en ongelimiteerde liquiditeitsinjecties om die doelstellingen te realiseren. Of het zover komt, en of dat voor de reële economie veel zou uitmaken, valt af te wachten.

Anderhalf jaar campagne met een prijskaartje van een paar miljard dollar veranderde uiteindelijk zo goed als niets in Washington: Obama kan blijven rekenen op de Senaat, maar moet nog altijd samenwerken met een Republikeins Huis van afgevaardigden. In die ongewijzigde opstelling moeten de Amerikaanse politici snel terug aan de slag. Zonder nieuw akkoord over het budgettaire beleid dreigen de budgettaire afgrond en het schuldenplafond in de komende maanden de economie in recessie en de overheid in faillissement te duwen. De autoriteiten zouden dit gevaar gemakkelijk moeten kunnen omzeilen, maar de moeilijke discussies over de verhoging van het schuldenplafond in 2011 en de agressieve campagne voor de jongste verkiezingen suggereren dat compromissen tussen Republikeinen en Democraten niet voor de hand liggen. Een uiteindelijk compromis lijkt nog altijd veruit het meest waarschijnlijke scenario, maar de weg naar dat compromis zal bezaaid liggen met harde discussies en agressieve verklaringen. Die zullen allicht nog enige tijd voor onzekerheid zorgen. De kans dat de autoriteiten geen enkele actie ondernemen om het beleid bij te sturen is vrij klein. Anderzijds is ook de kans op een volledige oplossing beperkt. Het meest waarschijnlijk is dan ook een

FINANCIËLE MARKTEN

tijdelijke oplossing die de onzekerheid ook maar gedeeltelijk wegneemt.

NIEUWE CHINESE LEIDERS STAAN VOOR ZWARE OPDRACHT In China werd de voorbije weken de machtswissel aan de top van de communistische partij ingezet waarbij het duo Hu Jintao-Wen Jiabao na tien jaar plaats maakt voor Xi Jinping-Li Keqiang. Die laatsten worden in maart officieel geïnstalleerd. De Chinese economie vertoont ondertussen wat aarzelende tekenen van beterschap. Mochten die tekenen de komende maanden niet bevestigd worden, is het heel goed mogelijk dat de nieuwe leiders snel uitpakken met bijkomende stimulusmaatregelen om hun regeerperiode positief in te zetten. De echte uitdaging voor de nieuwe leiding ligt evenwel op langere termijn. De Chinese economie draait vandaag vooral op investeringen (45,5% van het BBP in 2011), terwijl de gezinsbestedingen een relatief beperkt deel van de economie uitmaken (34,4%, in Europa is dat 57,4%, in de VS zelfs 71,2%). Dat groeimodel is op termijn onhoudbaar. De nieuwe leiders moeten de economie meer naar consumptie oriënteren. Dat zal bovendien moeten gebeuren tegen de achtergrond van een structureel vertragende economische groei. Die transitie zal extreem moeilijk zijn, maar als die niet lukt, zal het Chinese systeem de komende jaren onder toenemende druk komen te staan.

een hechtere unie, in het tweede geval ziet het er niet goed uit voor de toekomst van de euro. Op dat vlak staan er in 2013 opnieuw cruciale testen voor de euro op de agenda: in februari kiezen de Italianen een nieuw parlement en president, waarna in september Duitse verkiezingen volgen. In Italië blijft het voorlopig onduidelijk wie de grote kanshebbers in de verkiezingen zullen zijn: huidig premier Monti liet al uitschijnen dat hij niet wil deelnemen aan de verkiezingen, terwijl nog niet duidelijk is wie de bovenhand zal nemen van de huidige oppositie. Hoe dan ook suggereert het huidige economische klimaat dat het moeilijke verkiezingen worden. De Italiaanse economie kromp al vijf kwartalen op rij, terwijl de werkloosheidsgraad opgelopen is tot het hoogste niveau sinds 1999. Bovendien is Italië in theorie een land dat ‘relatief’ makkelijk afscheid zou kunnen nemen van de euro: het heeft geen nood aan externe financiering en er is een exportapparaat dat sterk zou profiteren van een zwakkere munt. Het valt niet uit te sluiten dat de euro een thema wordt in de verkiezingen. Dat geldt zeker ook voor de Duitse verkiezingen in september. Duitsland blijft vandaag een groot voorstander van de euro, maar er bestaat een risico dat het moeilijke economische klimaat, het

in Duitsland onpopulaire beleid van de ECB en het beeld dat de Duitse belastingbetaler uiteindelijk de eurofactuur moet betalen het euroenthousiasme ernstig ondermijnen. Naast de geplande verkiezingen blijft er ook altijd een kans dat de nipte Griekse meerderheid nog een jaar van recessie en noodzakelijke extra besparingsinspanningen niet overleeft. Vervroegde Griekse verkiezingen in de loop van 2013 vallen zeker niet uit te sluiten. 

POLITIEKE TEST VOOR DE EURO De aanpak van de eurocrisis blijft in verregaande mate in handen van de Europese politici. Daarbij blijft de cruciale vraag of de politiek de economie in de goeie richting kan sturen, dan wel of het uiteindelijk de keiharde economische realiteit is die de politieke richting zal bepalen. In het eerste geval kunnen de politici ondanks de economische pijn rustig blijven werken richting

HORIZON WINTER

2013

13

ASSET ALLOCATIE

VASTRENTENDE DIVERSIFICATIE IN EEN KLIMAAT VAN LAGE RENTEVOETEN Zowel in Europa als in de Verenigde Staten is de markt van de hoogrentende obligaties de jongste jaren alsmaar belangrijker geworden en er is steeds meer geld naar toe gevloeid. Aan de vooravond van de eenentwintigste eeuw bestond de markt vooral uit schuldpapier van de telecombedrijven, die rake klappen hadden gekregen als gevolg van het uiteenspatten van de internetzeepbel, maar tegenwoordig ziet hij er helemaal anders uit. In die mate zelfs dat hoogrentende obligaties een interessante beleggingsmogelijkheid zijn voor een gediversifieerde portefeuille. Hoogrentende obligaties zijn obligaties van uitgevers die van de ratingagentschappen een rating hebben gekregen die lager is dan BBB-/Baa3. Het gaat voornamelijk om bedrijven met een hoger dan gemiddelde schuldgraad en die gevoeliger zijn dan andere voor de economische cyclus. Met andere woorden: het risico op niet-terugbetaling is groter dan bij uitgevers met een betere kwaliteit (de obligaties daarvan noemt men Investment Grade obligaties). We kunnen eigenlijk drie grote categorieën uitgevers van hoogrentende obligaties onderscheiden. In de eerste plaats gaat het om bedrijven die in handen zijn van financiële groepen (Private Equity) en die op een bepaald ogenblik zijn overgenomen via schulden (leveraged buy-out). Als gevolg van een dergelijke overname staan er op de balans van die bedrijven heel wat schulden. Daarop moeten ze intresten betalen. Twee van de bekendste bedrijven in deze categorie zijn Europcar en Grohe. Vervolgens zijn er ook ondernemingen die deel uitmaken van het zogenaamde Cross-over segment. In deze categorie vinden we bedrijven die dicht bij een investment grade rating zitten, maar waarvan het

14

schuldpapier om uiteenlopende redenen toch in de categorie van de hoogrentende obligaties zit. Het kan ofwel gaan om ondernemingen waarvan de balans is verzwakt als gevolg van de economische conjunctuur (Arcelor Mittal) ofwel om bedrijven die gevestigd zijn in een land waarvan de economische situatie sterk is verslechterd (EDP; Electricidade de Portugal). Tot slot bestaat de laatste categorie uit bedrijven die bewust kiezen voor een balansstructuur met veel schulden, omdat dit voor hen de optimale kapitaalstructuur is (Telenet, Virgin Media). De discipline die deze drie categorieën bedrijven moeten opbrengen

is het genereren van voldoende liquiditeiten om op de vervaldata de intresten te kunnen betalen. Elke omzetdaling die voortvloeit uit een recessie houdt het gevaar in dat de onderneming de intresten op haar schulden niet meer zal kunnen betalen en doet het risico op een nietterugbetaling aan de houders van hoogrentende obligaties toenemen. Van zijn kant zal de belegger als compensatie voor het hogere risico op niet-terugbetaling voor dit soort schuldpapier een hoger rendement vragen (kredietspread) om op die manier alle risico’s te dekken op verlies als gevolg van de niet-terugbetaling door de uitgever.

ASSET ALLOCATIE

De hoge kredietspread is de belangrijkste troef van de hoogrentende obligaties. Zolang de betrokken ondernemingen immers niet te lijden hebben onder een recessie, betalen ze normaal de verschuldigde intresten. Dat houdt in dat de belegger een behoorlijk extra rendement kan opstrijken. Momenteel bedraagt dat extra rendement op de Europese markt van de hoogrentende obligaties zowat 5%, terwijl volgens de laatste cijfers van Moody’s slechts 2,9% van de bedrijven die hoogrentend schuldpapier hadden uitgegeven niet voldeden aan hun betalingsverplichtingen. Deze hoge coupon vangt voor een deel ook de koersschommelingen van de obligaties op. Vandaar dat de beleggers die hoogrentende obligaties in portefeuille hebben die bijvoorbeeld een jaarlijkse gemiddelde coupon van 7 % uitkeren, slechts een negatieve return in hun portefeuille zullen voelen als de koers van de obligaties in hun bezit een grotere daling laat optekenen dan de coupon, in dit geval dus een grotere daling dan 7%. Dat is de jongste vijf jaar twee keer het geval geweest, namelijk in 2008 en in 2011. Dat de hoogrentende obligaties tijdens bepaalde jaren een negatieve prestatie laten optekenen, is nochtans geen reden om ze meteen maar aan de schandpaal te nagelen. Integendeel zelfs, een gedetailleerde analyse van de prestaties van deze obligaties, geeft aan dat ze zeker een plaats verdienen in elke gediversifieerde portefeuille. En ze zijn nog aantrekkelijker als we hun prestaties afzetten tegen die van de aandelenmarkten. Er bestaat inderdaad een sterke correlatie tussen de prestaties van de aandelen en de hoogrentende obligaties. De jongste jaren is in 80% van de gevallen elke positieve prestatie van de aandelenmarkten ook gevolgd door een positieve prestatie van de markt van het hoogrentend schuldpapier. De sterke correlatie tussen aandelen en hoogrentende obligaties is behoorlijk logisch: indien de econo-

mische situatie verbetert, zullen de aandeelhouders meer kansen hebben om hogere dividenden op te strijken, terwijl voor de eigenaars van hoogrentend schuldpapier van deze ondernemingen de zekerheid toeneemt dat ze terugbetaald zullen worden. Het omgekeerde is ook waar: indien de conjunctuur verslechtert, zullen meer ondernemingen hun dividend verlagen en lopen meer bedrijven die hoogrentende obligaties hebben uitgegeven het risico om geconfronteerd te worden met moeilijkheden om de coupons te betalen. Deze sterke correlatie tussen aandelen en hoogrentende obligaties is dus logisch, maar hoogrentende obligaties worden nog aantrekkelijker als men de return ervan vergelijkt met die van aandelen. Als we over een periode van drie jaar kijken naar de kans die beleggers hebben om geconfronteerd te worden met een negatieve return, zien we dat die altijd kleiner is bij hoogrentende obligaties dan bij aandelen. Natuurlijk zetten aandelen op lange termijn een outperformance neer ten opzichte van hoogrentende obligaties. Daar staat echter tegenover dat met deze sterkere prestatie ook een hogere volatiliteit gepaard gaat. Om een en ander te illustreren kijken we even naar de prestaties van Amerikaanse hoogrentende obligaties en Amerikaanse aandelen in de afgelopen dertig jaar. Het gemiddelde jaarlijkse rendement van de aandelen komt daar uit op 11,1%, dat van de hoogrentende obligaties op 9,9%. Voorts kwamen de gemiddelde koersschommelingen (de volatiliteit omgerekend op jaarbasis) voor Amerikaanse aandelen en voor Amerikaanse hoogrentende obligaties de laatste dertig jaar respectievelijk uit op 15,6% en op 9,1%.

grade” obligaties, maar dat een toenemend aantal beleggers erin wil investeren, voornamelijk om hun positie ten aanzien van aandelenbeleggingen te diversifiëren. Wij zijn er ook van overtuigd dat hoogrentend schuldpapier ook vandaag nog een plaats verdient in de meeste portefeuilles. Petercam mag zich een pionier noemen in de sector van de hoogrentende obligaties en heeft de afgelopen jaren een sterke expertise uitgebouwd in dit segment. Deze beleggingscategorie wordt door onze teams al verschillende jaren beheerd via het fonds Petercam L Bonds Higher Yield. Eind oktober 2012 kon dit fonds prat gaan op een gemiddeld jaarlijks rendement van 6,7%. Sinds 1 januari 2012 liet het een stijging optekenen van 11,6%. Op 1 juli 2010 lanceerde Petercam ook een fonds dat enkel belegt in hoogrentende obligaties met een korte looptijd: Petercam L Bonds Euro Short Term High Yield. Eind oktober 2012 was de waarde van de deelbewijzen van dit fonds met 16,37% gestegen ten opzichte van de waarde bij de lancering van het fonds. De waardestijging sinds 1 januari 2012 kwam uit op 9%. 

2-jaar correlatie met Europese aandelen

Door de aanhoudende ontwikkeling van de beleggingscategorie van de hoogrentende obligaties is het nu veel beter mogelijk een gediversifieerde portefeuille met deze obligaties op te bouwen dan pakweg tien jaar geleden. Bovendien is het zo dat deze obligaties weliswaar volatieler zijn dan de “investment

HORIZON WINTER

2013

15

ASSET ALLOCATIE

KLEINE EN MIDDELGROTE AANDELEN Er gaat bij wijze van spreken geen dag voorbij of er wordt een overnamebod gelanceerd op een beursgenoteerd bedrijf, zij het door de bestaande referentieaandeelhouder(s) dan wel door een externe geïnteresseerde partij. Op de Belgische beurs hebben heel wat bedrijven de beurs onlangs vaarwel gezegd en/of zijn in een fase van de-listing (VPK Packaging, DuvelMoortgat, Iris, Telenet, Devgen, Transics,… om er maar enkele te noemen). Ook op Europees niveau zien we een toename van het aantal overnamebiedingen op voornamelijk kleine beursgenoteerde bedrijven. We gaan in dit artikel dieper in op deze problematiek. Wat zijn de mogelijke oorzaken van de gestegen overnameactiviteit? Kunnen we nog meer fusies en overnames (M&A) verwachten? Historisch lage financieringskosten, (te) gezonde ondernemingsbalansen, lage waarderingen en hoge vrije kasstroomgeneratie van de bedrijven zijn maar enkele factoren om de stijging in fusies, overnames en delistings te verklaren. Maar hoe is het zover kunnen komen? Met het uiteenspatten van de vastgoedzeepbel in de VS in 2007 en de daaropvolgende sub-primeen bankencrisis werd duidelijk dat de banken al te gemakkelijk krediet hadden toegekend en ze daarenboven ook veel te veel risico’s op de balans en buiten balans hadden genomen. Zoals zo vaak gebeurt na een crisis, wordt een extreme situatie in de ene richting (te veel en te makkelijk krediet toekennen) (over)gecompenseerd door een overdreven beweging in de andere richting. Voor nogal wat bedrijven werd in 2007/2008 de geldkraan plots dichtgedraaid, werden kredieten vroegtijdig opgevraagd en/of werden ze fors duurder. Het was voor vele ondernemingen een traumatische ervaring vast te stellen dat ze, als het echt moeilijk werd, niet konden rekenen op hun langetermijnpartners, namelijk de

16

banken. Bedrijven stelden daarom alles in het werk om zoveel mogelijk cash te genereren om op die manier zo snel mogelijk hun schulden af te bouwen en de afhankelijkheid van externe financieringsbronnen te limiteren. “Cash is king” was en is voor vele bedrijven nog steeds het credo. De economische crisis die volgde op de subprimecrisis, en die door vele experts werd omschreven als de ergste recessie sinds de jaren ’30, heeft bedrijven ertoe gedwongen de tering naar de nering te zetten, zwaar op de kosten te besparen, een groter gedeelte van hun kosten te variabiliseren etc. Zodra de crisis was verteerd, leidde de heropleving van de economie dan ook tot een sterke heropleving van de winstgevendheid van bedrijven. De economische onzekerheid is onder meer door de recente crisis van de overheidsschulden en de eurocrisis echter blijven aanhouden. Bedrijven hebben daardoor de afgelopen jaren ook minder geïnvesteerd. Lagere bedrijfskosten, beperkte investeringen en historisch lage rentelasten hebben de winstmarges naar nieuwe records gestuwd. Hierdoor zijn de bedrijfsbalansen door de band in een uitstekende staat en genereren de bedrijven alsmaar hogere vrije kasstromen. Het risico op een catastrofe in de eurozone is, onder meer dankzij de goedkope geldpolitiek en

geldcreatie van de Europese Centrale Bank, onlangs echter aanzienlijk verminderd. Dit heeft er enerzijds toe geleid dat bedrijven sinds kort weer een grotere bereidheid tonen om op zoek te gaan naar investeringsopportuniteiten, terwijl anderzijds de rentes op historisch lage niveaus staan (en de verwachting is dat deze nog geruime tijd erg laag zullen blijven). De lage rentevoeten hebben intussen geleid tot een ware tsunami aan obligatie-uitgiftes (beleggers zijn koortsachtig op zoek naar “min of meer zeker rendement”) en hebben de sterkere

ASSET ALLOCATIE

bedrijven in staat gesteld zich goedkoop te financieren (en de banken te omzeilen). De kleinere bedrijven hebben het echter vaak nog moeilijk om bankfinancieringen af te sluiten aan aantrekkelijke tarieven. De vooruitzichten voor de economische groei in grote delen van de westerse wereld blijven echter onzeker en vooral de consumenten- en overheidsinvesteringen staan er onder structurele druk. In een slinkende/stabiele markt is het soms zinvoller en goedkoper voor bedrijven om te groeien via overnames in plaats van te investeren in extra capaciteit. Heel wat kleinere bedrijven staan bovendien gewaardeerd onder boek-/vervangingswaarde. Door de krachten te bundelen, kan de capaciteitsbezetting worden geoptimaliseerd, een gefragmenteerde markt geconsolideerd (met betere prijzen en marges tot gevolg) of een interessant product aan het gamma worden toegevoegd (en verdeeld worden in een groter afzetgebied). De combinatie van historisch hoge marges en riante vrijekasstroomgeneratie, lage waarderingen, (te) gezonde bedrijfsbalansen, lage rentes en de verwachte zwakke economische

groei vormt dus een ideale cocktail voor fusies en overnames. Een andere problematiek is die van de delistings. Er staan immers nogal wat bedrijven op de beurs genoteerd die een gering percentage vrij verhandelbare aandelen hebben uitstaan. Vaak gaat het over ondernemingen die nog grotendeels in handen zijn van de referentieaandeelhouder en/of de stichtende families. Ze zijn soms ontgoocheld door de lage waardering die ze krijgen opgeplakt door de markten, hebben het lastig met de strenge formaliteiten of worstelen met de kosten en transparantieverplichtingen die bij een beursnotering horen. Soms verwijten ze de beurs, al dan niet terecht, om te veel gericht te zijn op de korte termijn. Maar bovenal zien sommige van deze referentieaandeelhouders een lucratieve opportuniteit in de markt en profiteren ze van de goedkope financieringen en de sterke interne cashflowgeneratie om hun eigen bedrijf erg goedkoop en voor 100% weer in handen te krijgen (vaak op advies van zakenbankiers die daar een graantje van proberen mee te pikken). We verwachten niet dat de drivers voor fusies, overnames en delistings op korte termijn zullen verdwijnen. Het zogenaamde small cap universum zal hier proportioneel het meest van profiteren. Investeren in het Europese small cap fonds van Petercam biedt U ondermeer de mogelijkheid om hierop in te spelen. Het fonds is een actief beheerd fonds dat investeert in attractief gewaardeerde kwaliteitsbedrijven die een mooi groeipotentieel hebben. Kwaliteitsbedrijven zijn wat ons betreft firma’s die op een consistente manier waarde creëren voor de aandeelhouders. Ze zijn vaak (één van de) leiders in (een) attractieve niche(s), beschikken over een zgn. goede “pricing power” en het management is gericht op de creatie van aandeelhouderswaarde (investeren in waardecreërende projecten). Het fonds heeft een voorkeur voor de wat minder gekende namen binnen het universum. Dit heeft als

voordeel dat die bedrijven nog buiten de radar van de grote beurshuizen vallen en er meer toegevoegde waarde zit in het eigen analysewerk. Na een sterke groeifase komt dit soort bedrijven vaak wel in het vizier van de grote jongens wat ervoor zorgt dat het bedrijf een duurdere waardering krijgt. 

De schuldgraad van Europese bedrijven (ex banken) bereikt de laagste niveaus sinds begin jaren ’90

Vooruitzichten

De cashflowrendementen van Europese (kleine) bedrijven staan op heel aantrekkelijke niveaus

Small caps Large caps

beurswaarde < 10 winst

beurswaarde < 1 boekwaarde

HORIZON WINTER

2013

17

BELEGGINGSFONDSEN

DE EXPERTISE VAN PETERCAM GEBUNDELD IN DRIE BELEGGINGSFONDSEN Vanuit de wil om ons aanbod te diversifiëren, stelden we een jaar geleden aan onze cliënten een gericht en sterk geprofileerd aanbod voor op basis van drie huisfondsen: Petercam Horizon B Defensive Strategy, Petercam Horizon B Balanced Strategy en Petercam Horizon B Active Strategy. Deze prestaties bekronen de multidisciplinaire aanpak – met een kruisbestuiving van de competenties van de analisten en de beheerders in de verschillende beleggingscategorieën die deel uitmaken van de portefeuilles – die we voor het beheersproces van de fondsen hebben opgezet.    Met deze nieuwe manier van vermogensbeheer wilden we de krachtlijnen van de strategie bundelen rond drie centrale thema’s: een snelle reactie op de marktontwikkelingen dankzij een centraal aangestuurd beheer, een zeer belangrijke spreiding van de onderliggende waarden en van de expertise die waakt over de selectie van die waarden en tot slot een eenvoudige en transparante Prestatie van Petercam Horizon B Balanced Strategy sinds lancering in november 2011 (*)

18

communicatie die het voor de belegger mogelijk maakt om alles heel goed te begrijpen. 

CENTRAAL GESTUURD BEHEER: SNELLE REACTIETIJD   De analyse en de interpretatie van de macro- en micro-economische ontwikkelingen door onze analistenteams vormt de basis voor het beheer van deze fondsen. Het team dat de beleggingsstrategie bepaalt en dat het beleggingsuniversum definieert dat daaruit voortvloeit, stuurt consequent de aanbevolen beleggingsstrategie voor de private cliënten bij op basis van de drie belangrijkste beheerprofielen.  Dit beleggingsuniversum wordt vervolgens systematisch geïmplementeerd door het team dat instaat voor het beheer van dit nieuwe gamma fondsen. De voordelen van dit centraal gestuurde beheer liggen voornamelijk in het feit dat we in een veranderende omgeving snel kunnen reageren, en daarnaast ook in de minutieuze selectie van de gebruikte financiële instrumenten en in een diversificatie die de belegger, naargelang zijn gekozen profiel,

bescherming biedt of de prestaties van zijn fonds versnelt. 

EEN BIJZONDER GEDIVERSIFIEERDE PORTEFEUILLE     Het beleggingsuniversum – dat volledig in de lijn ligt met de beleggingsstrategie van Petercam – strekt zich vanzelfsprekend uit over de hele wereld en dekt de belangrijkste categorieën (aandelen, obligaties, geldmarktproducten, liquiditeiten, edelmetalen en vastgoed). Het staat dus open voor alle waarden waarvoor groen licht is gegeven.  De drie fondsen ‘Defensive Strategy’, ‘Balanced Strategy’ en ‘Active Strategy’ zijn gemengde fondsen die vanuit de wil om zoveel mogelijk te diversifiëren, kunnen beleggen in een brede waaier van beleggingsinstrumenten.   De drie fondsen vormen in feite een bundeling van de expertise van Petercam rond het beheer van activa. Het is dan ook logisch dat ze voor een deel fondsen in portefeuille hebben die worden gepromoot door Petercam zelf, maar daarnaast ook fondsen van derden, en daarnaast ook nog individuele waarden die tot 20% van de activa van de fondsen kunnen vertegenwoordigen. Om de doelstellingen rond reactietijd en het gebruik van alle beschikbare competenties voor de analyse en de

BELEGGINGSFONDSEN

selectie van de activa te kunnen waarmaken, is het beheer van de drie strategieën gebaseerd op de volgende drie belangrijke pijlers: 

Dynamische beleggingsstrategie en allocatie van activa De teams die respectievelijk de beleggingsstrategie aansturen en de macro-economische ontwikkelingen analyseren, volgen dag na dag de markten, het economische en financiële beleid van landen en bedrijven op. Zij overleggen over hun respectievelijke visies en stemmen hun violen gelijk over de beste manier om de allocatie van de verschillende categorieën en subcategorieën aan de drie verschillende beleggingsprofielen aan te passen. Dat resulteert in een beleggingsrooster dat wordt gebruikt om de aanpassingen door te voeren en om zo de samenstelling van de drie fondsen te optimaliseren, rekening houdend met de schommelingen van de omgeving.   

Een rigoureuze selectie van de financiële instrumenten Als het strategische kader is opgesteld, doet het team dat instaat voor het beheer een beroep op de expertise van de analisten van de verschillende categorieën (aandelen, obligaties, fondsen van derden, enzovoort). Die selecteren dan in elke subcategorie (Europese aandelen, Amerikaanse aandelen, staatsobligaties, bedrijfsobligaties, enz.) een aantal activa die ze voorleggen aan de beheerders, die uiteindelijk voor de drie beleggingsprofielen de meest geschikte instrumenten kiezen.  Ook de selectie van de producten getuigt van originaliteit aangezien ze gebaseerd is op een architectuur die helemaal open staat voor

fondsen van derden. Ons team dat instaat voor het beheer kan in dit verband rekenen op de inzichten en ervaringen van medewerkers die gespecialiseerd zijn in de analyse van fondsen van derden. Die laatsten maken op basis van een rigoureuze kwantitatieve en kwalitatieve analyse een doorgedreven selectie van de fondsen van derden. Die fondsen van derden vertegenwoordigen vandaag bijna 30% van de geselecteerde fondsen in de portefeuilles van de drie profielfondsen. 

EEN TRANSPARANTE COMMUNICATIE

Een permanente opvolging van alle componenten van het fonds en van de risicoanalyse 

Dit specifieke communicatiebeleid draait rond drie grote assen: 

De op die manier opgebouwde portefeuilles worden geanalyseerd door medewerkers die belast zijn met de opvolging van de risico’s van Petercam. Deze ultieme etappe heeft de bedoeling om ervoor te zorgen dat de samenstelling van de voorgestelde portefeuille volledig beantwoordt aan de strikte risicocriteria die we voor de verschillende activa hanteren.  

-   Een driemaandelijks rapport in twee delen voor alle rekeningen die meer dan 40% van hun middelen in deze fondsen beleggen. Het eerste deel is identiek aan de gebruikelijke presentatie van de rekeningen, terwijl het tweede op een transparante en gedetailleerde manier een overzicht biedt van alle posities in het gespecialiseerde fonds. 

Samenvattend kunnen we zeggen dat het nieuwe gamma profielfondsen doelbewust kiest voor een benadering die gebaseerd is op fondsen met een portefeuille van andere fondsen. In een beleggingsomgeving die almaar complexer wordt, maakt deze benadering het mogelijk om niet alleen in alle activaklassen een uitstekende diversificatie aan te bieden aan onze cliënten, maar ook een zeer korte reactietijd om in te spelen op de veranderende marktomstandigheden, een centraal gestuurd en optimaal coherent beheer, een versterkte bescherming en, last but not least, een minder uitgesproken volatiliteit dan via een selectie met individuele waarden.   

De keerzijde van de medaille is dat dit centraal aangestuurde beheer in theorie de posities in de portefeuille minder ’zichtbaar‘ maakt in het rapport over het beheer van de portefeuilles. Precies daarom hebben we bij de ontwikkeling van deze benadering alles in het werk willen stellen om de communicatie naar onze cliënten die sterke posities hebben ingenomen in deze nieuwe fondsen, gevoelig transparanter te maken. 

-   Een permanente transparantie van de profielfondsen in de rekeningen van onze cliënten, die toegankelijk is via ons onlineplatform My Petercam.  -   Een driemaandelijks beheerrapport dat wordt gekenmerkt door de diepgaande analyse van de macroeconomische omgeving, de gevolgde beleggingsstrategie, de doorgevoerde wijzigingen in de portefeuille en de samenstelling per beleggingscategorie. 

(*) De rendementscijfers zijn gebaseerd op in het verleden behaalde resultaten en bieden geen garantie voor de toekomst.

HORIZON WINTER

2013 19

ESTATE PLANNING

NAAR EEN GLOBALE HERVORMING VAN HET STATUUT VAN DE BESCHERMING VAN WILSONBEKWAME VOLWASSENEN Op 19 juli 2012 heeft de Kamer van Volksvertegenwoordigers een wetsontwerp goedgekeurd dat de regimes rond de wilsonbekwaamheid hervormt en dat een nieuw statuut invoert van juridische bescherming, conform de menselijke waardigheid. De voorgestelde hervorming heeft de bedoeling om twee problemen op te lossen waarmee men vaak wordt geconfronteerd: enerzijds de procedureverschillen tussen de verschillende bestaande statuten en anderzijds de moeilijkheid voor de betrokken personen om een keuze te maken tussen die verschillende statuten, aangezien ze allemaal voor- en nadelen hebben. Het nieuwe statuut is soepeler dan de huidige regimes en plaatst de beschermde persoon centraal in de discussie. De mensen op het terrein en de verenigingen die actief zijn in de gehandicaptenwereld hadden dan ook al lang naar dit nieuwe statuut uitgekeken. SITUATIE VOOR DE HERVORMING Momenteel bestaan er vier specifieke regimes voor de juridische bescherming van wilsonbekwame volwassenen: de verlengde minderjarigheid, het voorlopig bewind over de goederen, het verbod en de gerechtelijke onbekwaamverklaring. De verlengde minderjarigheid en het voorlopig bewind zijn de regimes die het vaakst worden gebruikt door de ouders die hun gehandicapte kind graag willen beschermen via een regime van vertegenwoordiging (de verlengde minderjarigheid) of bescherming (het voorlopig bewind). Gezien de complexiteit van de verschillende regimes geven sommige ouders er echter de voorkeur aan om hun kind niet onder één specifiek regime te plaatsen. Ze vrezen met name dat het kind gestigmatiseerd zou worden of dat de maatregelen waartoe wordt beslist te rigide zouden zijn.

20

Het voorlopig bewind wordt overigens ook gebruikt om bejaarde personen te beschermen tegen het risico op een slecht beheer van hun vermogen. Het verbod en de gerechtelijke onbekwaamverklaring zijn systemen die vandaag verouderd zijn en zo goed als niet meer worden gebruikt.

HET NIEUWE REGIME ROND WILSONBEKWAAMHEID Uniformisering Het nieuwe regime dat men kan aanduiden met de term “voorlopig bewind”, heeft het voordeel dat het voor een uniform juridisch statuut zorgt van de wilsonbekwame volwassenen. Het nieuwe systeem vervangt drie van de vier bestaande regimes: het voorlopig bewind van de goederen, het verbod en de gerechtelijke onbekwaamverklaring. Het systeem van de verlengde minderjarigheid wordt als regime van vertegenwoordiging, en niet als

regime van bescherming, gehandhaafd in zijn huidige toestand. Op termijn zullen dus nog slechts twee systemen bestaan voor de bescherming van wilsonbekwame volwassenen. Dat zal iedereen de kans geven om de zaken duidelijker te zien en om de keuze te vereenvoudigen.

OMKERING VAN HET PARADIGMA Het nieuwe statuut stelt voor om het paradigma om te keren: de wilsbekwaamheid van de te beschermen persoon wordt de regel en de wilsonbekwaamheid de uitzondering. Het is immers slechts indien een volwassene, als gevolg van zijn gezondheidstoestand, geheel of gedeeltelijk onbekwaam is om zelf en zonder hulp in te staan voor het beheer van zijn vermogen en/of niet-patrimoniale goederen, dat een beschermende maatregel zal worden genomen.

ESTATE PLANNING

Deze beschermende maatregel zal slechts mogelijk zijn indien de bescherming van de belangen van de betrokken persoon dat vereist. De beslissing om een systeem van voorlopig bewind in te voeren, zal kunnen worden gemoduleerd om op die manier rekening te houden met de specifieke bekwaamheden van elk betrokken individu, zodat elk individu zich maximaal in de maatschappij kan integreren. Om die redenen en om de gerechtelijke competenties te centraliseren, zal de vrederechter in deze materie de spilfiguur worden. Zijn territoriale bevoegdheid zal eveneens worden uitgebreid. Elke maatregel die door de vrederechter in deze materie wordt genomen, kan voorwerp uitmaken van een follow-up onder zijn bevoegdheid, ook als de beschermde persoon in een ander kanton verblijft dan datgene waar de beslissing is genomen.

Omkadering van het mandaat Om hun persoonlijke zaken en specifieke praktische problemen te regelen, doen bejaarde mensen vaak een beroep op een mandataris. Er rijzen echter problemen indien zij die aan een mandataris een mandaat geven, wilsonbekwaam worden. Zij zijn dan niet meer in staat om de mandataris te controleren. Het nieuwe regime stelt voor om het mandaat te omkaderen door ook een buitengerechtelijke bescherming te bieden. Het mandaat, of het nu specifiek of algemeen is, zal slechts kunnen worden toegekend aan welbepaalde personen en zal moeten worden geregistreerd in een centraal register dat wordt bijgehouden door de Koninklijke Federatie van het Belgisch Notariaat (KFBN). Het kan op elk ogenblik worden herroepen door de mandataris of door de volwassen mandaatgever. Om misbruiken te beperken, zal de vrederechter ook op elke ogenblik een einde kunnen maken aan het mandaat indien hij van oordeel is dat de uitvoering van de opdracht door de mandataris de belangen

van de mandaatgever in gevaar brengt.

Bewind van de persoon en van zijn goederen Om de wilsonbekwame persoon te beschermen, kan de vrederechter voortaan maatregelen nemen die niet alleen betrekking hebben op de goederen van de persoon (bijvoorbeeld de verkoop van een goed, het intekenen op een hypotheeklening, het aanvaarden van een schenking), maar ook – en dat is nieuw – op de persoon zelf (bijvoorbeeld de toestemming voor een huwelijk, de erkenning van een kind, de keuze van zijn verblijfplaats). Aangezien de wilsbekwaamheid van de betrokken persoon nu de regel is, zal de vrederechter in zijn verordening precies moeten aangeven welke daden de beschermde persoon precies zelf kan uitvoeren. De rechter zal eveneens een bewindvoerder moeten benoemen. Die zal de opdracht hebben om de beschermde persoon bij te staan of te vertegenwoordigen. Om de beschermde persoon te betrekken bij de genomen beslissingen, zal in de mate van het mogelijke, hulp altijd de voorkeur krijgen op de vertegenwoordiging. De organisatie

en de controle van de opdracht van de bewindvoerder worden in het nieuwe regime eveneens versoepeld. Met het oog op het bevorderen van het luisteren naar de wil van de betrokkenen, voorziet de wetgever in de mogelijkheid voor een wilsbekwame persoon om zijn of haar voorkeur te laten kennen voor de eventuele latere aanduiding van een bewindvoerder of vertrouwenspersoon, indien een beschermingsmaatregel zou moeten worden genomen. De ouders, de partner of de naaste familie van de betrokken persoon zullen eveneens een verklaring in die zin kunnen afleggen.

Wanneer wordt de wet van kracht? De wet wordt momenteel besproken in de Senaat en zou eind 2012 of begin 2013 moeten worden goedgekeurd. Slechts een jaar na de publicatie ervan in het Staatsblad zou de wet dan van kracht worden. Er zal ook voorzien worden in een overgangsregime tussen het oude en het nieuwe statuut rond de bescherming van de wilsonbekwame volwassenen. 

HORIZON WINTER

2013 21

RESULTATEN FONDSEN

22

HORIZON WINTER

2013 23

nl_Texte 20/12/2012 17:27 Page 24

CONTACT

VERMOGENSBEHEER Fritz Mertens, Vennoot

02/229 65 38

Gent

Geoffroy d’Aspremont, Vennoot

02/229 65 38

Kurt Vanwetter, Directeur

09/269 25 00

Philippe de Broqueville, Vennoot

02/229 63 53

Kristof Agache, Directeur Beheer

09/269 25 00

Lode De Vrieze, Bestuurder

02/229 64 55

Pieter Vander Stichele

09/269 25 00

Geoffroy Vermeire, Bestuurder

02/229 64 71

Kenneth Vanhecke

09/269 25 00

Jean-Marc Van Huffel

09/269 25 00

Antwerpen Geoffroy Vermeire, Bestuurder

03/248 16 19

Hasselt

Filip Verstreken, Directeur Beheer

03/248 16 19

Patrick Vande Kerckhove, Directeur

011/29 11 03

Frédéric Femont

03/248 16 19

Jos Verhaeg

011/29 11 06

Johan Segers

03/248 16 19

Patrick Van Roosbroeck

011/29 11 02

Nele Stevens

03/248 16 19

David Missotten

011/29 11 04

Amaury Steyaert

03/248 16 19

Patrick Van Roosbroeck

03/248 16 19

Knokke

Kenneth Vanhecke

03/248 16 19

Salina Plasschaert

Antwerpen Dutch Desk Ludo Franse

Leuven 03/248 16 19

Brussel

24

050/61 93 53

Karin Ickx, Directeur Zetel Brussel

02/229 64 52

Benoît t’Kint, Directeur Zetel Brussel

02/229 66 36

Dirk Van Craesbeek, Directeur

016/24 29 51

Sandra Francken

016/24 29 52

Stijn Leysen

016/24 29 54

Luik

Marc van de Werve, Directeur Zetel Brussel 02/229 66 32

Raphaël de Stexhe, Directeur

04/230 51 75

Vincent Lahy, Directeur Zetel Brussel

02/229 63 26

Ingrid Remy

04/230 51 71

Isabelle Beauvois

02/229 66 00

Didier Silberstein

04/230 51 72

Marie-Frédérique Boursoit

02/229 62 78

Marc Dhondt

02/229 64 53

Roeselare

Emmanuel Dutrieux

02/229 62 92

Petrick Step, Directeur

051/25 90 30

Hubert Greindl

02/229 64 30

Johan Lamote

051/25 90 32

Diane Lejeune

02/229 65 67

Marie-Christine Vandeleene

051/25 90 33

Thierry Lemoine

02/229 65 12

James Maus de Rolley

02/229 64 32

Waver

Caroline Piers

02/229 66 49

Grégory Michiels, Directeur

010/23 22 61

Anna Pigott

02/229 66 50

Pierre de Ville de Goyet

010/23 22 63

Yolande Van Bunnen

02/229 64 51

Arno d’Ursel

010/23 22 62

Serge Van Ingelgem

02/229 64 54

Thierry Vleurinck

02/229 63 83

INVESTMENT DESK

Vincent Coppée

02/229 65 82

Laure-Anne Heylen

02/229 65 68

ADVIES

Alain Berckmans

02/229 62 36

Louis de Laminne

02/229 66 19

Delphine Delhez

02/229 63 13

Concepcion Moreno

02/229 64 31

GEVOLMACHTIGDE AGENTEN

Evelyne Arnould

02/229 62 30

Mario De Brie

03/658 60 60

Geoffroy del Marmol

02/772 66 10

Jean-Yves Lepas

069/87 57 00

ESTATE PLANNING

Pascal Minne, Associé

02/229 66 51

Dirk Coveliers

02/229 65 83

Minke De Smet

02/229 64 88

Liliane Gepts

02/229 63 44

Christian Hannot

02/229 66 62

Laurence Joseph

02/229 64 77

Charles Kesteloot

02/229 66 73

Geneviève Otjacques

02/229 64 99

Anne Verbruggen

02/229 63 99

LE COMPTOIR FRANÇAIS

Bertrand Marot, Administrateur

02/229 62 23

Charlotte Dimiez

02/229 62 24

BRUSSEL

LEUVEN

Sint-Goedeleplein 19 - 1000 Brussel Tel. : 02/229 64 50 [email protected]

Ladeuzeplein 29 - 3000 Leuven Tel. : 016/24 29 50 [email protected]

ANTWERPEN

ROESELARE

Generaal Lemanstraat 67 - 2018 Antwerpen Tel. : 03/248 16 19 [email protected]

Accent Business Park Kwadestraat 157 bus 12 - 8800 Roeselare (Rumbeke) Tel. : 051/25 90 30 [email protected]

GENT WAVER Kouter 1 - 9000 Gent Tel. : 09/269 25 00 [email protected]

Avenue Einstein 16 - 1300 Wavre Tel. : 010/23 22 60 [email protected]

HASSELT PETERCAM (LUXEMBOURG) SA Thonissenlaan 28 - 3500 Hasselt Tel. : 011/29 11 00 [email protected]

Rue Pierre d’Aspelt, 1a - L-1142 Luxembourg Tel. : +352 45 18 58 1 [email protected]

KNOKKE PETERCAM BANQUE PRIVEE (SUISSE) SA Dumortierlaan 8 - 8300 Knokke-Heist Tel. : 050/61 93 50 [email protected]

Centre Swissair - CP 1119 Route de l’Aéroport 31 - CH 1211 Genève 5 Echange Tel. : + 41 22 929 72 11 [email protected]

LUIK Boulevard Frère Orban 25 - 4000 Liège Tel. : 04/230 51 70 [email protected]

www.petercam.be