Horecabeleids- en actieplan stad Antwerpen

Horecabeleids- en actieplan stad Antwerpen

Colofon Voor meer informatie, contacteer Stad Antwerpen Werk en Economie | Detailhandel en Horeca Projectleider horeca Meir 21 2000 Antwerpen T +32 (0)3 205 61 16 F +32 (0)3 201 98 38 E [email protected] Redactie Ann Kermans Stad Antwerpen Werk en Economie | Detailhandel en Horeca Design quidando.com [ 2 ]

Verantwoordelijke uitgever Dirk Diels Stad Antwerpen Werk en Economie Meir 21 2000 Antwerpen Depot nummer D/2008/0306/270

[ Inhoudstabel ]

Inleiding 1.

6

Antwerpen horecastad

1.1 Het Antwerpse horecalandschap geschetst 1.1.1 Evolutie 1.1.2 Faillissementen 1.1.3 Investeringen, omzet en toegevoegde waarde 1.1.4 Werkgelegenheid 1.1.5 Horecadichtheid 1.2 Strategische horecakernen 1.3 Analyse van de vraagzijde 1.4 Maatschappelijke context

10 10 12 17 20 22 24 26 28

2. Beleidsvisies en -acties op stedelijk niveau 2.1 2.2 2.3 2.4

Structureel overleg 2.1.1 Structureel overleg 2.1.2 informatie-uitwisseling tussen stad en horecasector Inzetten op en versterken van het aanbod 2.2.1 Monitoring van vraag en aanbod 2.2.2 Horeca en toerisme 2.2.3 Dienstverlening aan horecaondernemers 2.2.4 Verbeteren van de uitstraling van handelskernen 2.2.5 Horeca en terrassen Vrijwaren van het evenwicht tussen de horeca- en de woonfunctie 2.3.1 Horeca en overlastbestrijding 2.3.2 Horeca en wonen Randvoorwaarden 2.4.1 Horeca en arbeidsmarkt 2.4.2 Horeca en evenementen 2.4.3 Horeca en mobiliteit

32 32 34 36 36 38 41 44 45 48 48 51 54 54 57 59

3. SWOT-analyse op niveau van de strategische horecakernen 3.1 Kern Historisch centrum 3.2 Kern Schipperskwartier 3.3 Kern Eilandje 3.4 Kern Universiteitsbuurt 3.5 Kern Centraal Station 3.6 Kern Sint-Jansplein en omgeving 3.7 Kern Theaterbuurt 3.8 Kern Zuid 3.9 Kern Zurenborg 3.10 Kern Lange Lobroek 3.11 Kern Sint-Anneke

64 66 68 70 72 74 76 78 80 82 84

[ 3 ]

[ 4 ]

[ Inleiding ]

[ Inleiding ]

De nood aan een horecabeleidsplan Antwerpen is de grootste horecastad van Vlaanderen. Dat de horecasector kwaliteit biedt, is dan ook van essentieel belang voor de stad zowel vanuit economisch, sociaal als toeristisch oogpunt. De sector draagt bij aan de economische ontwikkeling in termen van werkgelegenheid en fungeert als aantrekkingspool voor bezoekers. Horeca1 vormt ook een essentieel onderdeel van het sociaal weefsel in de stad. Bewoners en bezoekers van de stad ontmoeten elkaar in de talrijke horecazaken. De aanwezigheid van aantrekkelijke horecazaken zorgt voor levendigheid in de straten, wat de sociale veiligheid versterkt. Ook de combinatie van horeca met andere recreatiemogelijkheden als shopping, cultureel bezoek, … vormt een ongelooflijke troef voor de stad. Ondanks het grote belang van horeca, is deze branche de voorbije jaren kwetsbaar gebleken. Zo gaan er sinds 2003 jaarlijks gemiddeld 135 horecazaken failliet. Dit maakt 20% uit van alle faillissementen in de stad Antwerpen. Een verontrustende vaststelling, aangezien de horecasector mee de stedelijke uitstraling en aantrekking van Antwerpen bepaalt.

[ 6 ]

De stad wil de troeven van de sector nog meer uitspelen en versterken door de ontwikkeling van een duidelijk en gedragen horecabeleid. Daarom werd horeca een belangrijke prioriteit van het bestuursakkoord 2007-2012. In dit kader besloot het schepencollege op 2 maart 2007 (jaarnummer 2594) een projectleider horeca aan te werven die in eerste instantie een gestructureerd overleg met de sector diende uit te bouwen, als aanspreekpunt van de sector zou fungeren en de krijtlijnen van het horecabeleid moest uittekenen.

Methodologie In de totstandkoming van dit beleidsplan was een grote rol weggelegd voor de sector zelf. Gesprekken met sleutelfiguren uit de Antwerpse horecasector, het stadsbestuur en vertegenwoordigers van de verschillende stadsdiensten vormden de basis van het beleidsplan. Vervolgens werden horecaondernemers betrokken in werkgroepen rond verschillende beleidsonderwerpen. Ook de klant kwam aan het woord in een vraagonderzoek bij bezoekers van de verschillende horecakernen en bij bewoners van de stad. Een bevraging van o.a. de bestedingen, gebruikte vervoersmodi, frequentie van het horecabezoek en visie over de bezochte horecakern, gaf een gedetailleerd beeld van de sterktes en zwaktes van de Antwerpse horecasector. Het horecabeleids- en actieplan kwam organisch tot stand. Er werd niet eerst werk gemaakt van beleidslijnen om er pas achteraf beleidsacties aan te koppelen. Voor

[ Inleiding ]

de vooruitgang van het beleidsplan en het bereiken van de vooropgestelde doelen was het belangrijk bepaalde acties naar voor te schuiven. Voorbeelden hiervan zijn het terrassenreglement voor open terrassen kleiner dan 100m² dat op 1 april 2008 in voege trad en de afbakening van 122 strategische horecakernen in de beginfase van het beleids- en actieplan.

Beleidsambities De beleidsambities die de kern vormen van dit horecabeleids- en actieplan kunnen samengevat worden in 4 algemene speerpunten. Deze ambities worden vertaald in concrete beleidspunten en -acties. Een eerste speerpunt is het structureel overleg met de horecasector. Het stadsbestuur ziet een professionele vereniging op zowel lokaal- als op beroepsvlak als een belangrijke motor om te komen tot een representatief overleg. Op deze manier wil de stad ook de communicatie met de sector verbeteren. Een gestructureerd overleg leidt daarnaast tot duidelijke en gedragen regelgeving, dat op zijn beurt meer rechtszekerheid voor de horecaondernemer biedt. Dit wordt verder uitgewerkt in de beleidsitems:

 2.1.1 Structureel overleg  2.1.2 Informatie-uitwisseling tussen stad en horecasector

Het brede en innoverende aanbod binnen de Antwerpse horeca is zijn grootste troef. Als tweede speerpunt wil de stad inzetten op dit aanbod en het versterken. Een eerste stap is het inventariseren van dit aanbod en een continue analyse en opvolging ervan. Ook de vraagzijde wordt onderzocht en opgevolgd. Vervolgens wordt het horeca-aanbod expliciet meegenomen in de promotie van Antwerpen als toeristische trekpleister en shoppingstad. Daarnaast investeert de stad in een betere ondersteuning van beginnende horeca-ondernemers. Om de kwaliteit van nieuwe uitbatingen te verhogen en de beginnende horeca-uitbater een snelle ingang te laten vinden in de gemeentelijke regelgeving, wordt de dienstverlening naar horecaondernemers uitgebreid. Ten slotte ontwikkelde de stad impulsen om horecaondernemers aan te zetten tot professioneel ondernemerschap en tot het investeren in hun zaak. Een goed horecabeleid draagt immers ook bij tot een mooie en propere stad. Dit wordt uitgewerkt binnen de beleidsitems:

 2.2.1 Monitoring van vraag en aanbod  2.2.2 Toerisme  2.2.3 Dienstverlening aan horecaondernemers  2.2.4 Verbetering van de uitstraling van handelskernen  2.2.5 Terrassen

[ 7 ]

[ Inleiding ]

Inzetten op het aanbod betekent niet dat de sector ongebreideld verder kan groeien. Horecazaken kunnen immers voor omwonenden voor overlast zorgen. Dit kan leiden tot een onevenwicht tussen de woon- en horecafunctie en vermindert de leefbaarheid van buurten. Daarom wil de stad overlast op een gecoördineerde manier en in samenwerking met de horecaondernemers bestrijden. Daarnaast moet de inplanting van horecaprojecten in nieuwe stadsontwikkelingen oordeelkundig gebeuren. Deze onderwerpen worden verder uitgewerkt binnen de beleidsitems:

 2.3.1 Overlastbestrijding  2.3.2 Wonen

Om een sterke en kwalitatieve horecasector te bekomen, moet aan enkele randvoorwaarden voldaan zijn. Als vierde speerpunt wil de stad dan ook rekening houden met de noden van de horecasector in het uitstippelen van beleid in verschillende domeinen zoals het evenementen-, mobiliteits-, toeristisch- en arbeidsmarktbeleid. Dit wordt verder uitgewerkt binnen de beleidsitems:

[ 8 ]

 2.2.2 Toerisme  2.4.1 Arbeidsmarkt  2.4.2 Evenementen  2.4.3 Mobiliteit

Dit beleids- en actieplan is geenszins een statisch document. Een dynamisch horecabeleid moet bijgestuurd, verfijnd of uitgebreid kunnen worden, op basis van nieuwe trends, noden of mogelijkheden.

1

2

oreca is de verzamelnaam voor ondernemingen die onder de Nacebel-codes 55 en 56 vallen. Meer H bepaald zijn dit hotels, restaurants en cafés. Restaurants worden verder ingedeeld in fastfood-/snackzaken en traditionele restaurants. Discotheken vallen onder dansgelegenheden, wat een onderverdeling van de categorie “cafés” is. Dit beleidsplan bakent 11 strategische horecakernen binnen de Singel af. De microkernen die zich buiten de Singel bevinden, worden als 12e strategische horecakern beschouwd.

[ Antwerpen horecastad ]


1.1

Het Antwerpse horecalandschap geschetst

1.1.1 Evolutie In 2006 telde Antwerpen 2 819 maatschappelijke zetels in de horecasector, dit is 8,9% van alle maatschappelijke zetels binnen stad Antwerpen. Het grootste deel van de sector bestaat uit restaurants (60%) en drankgelegenheden (31%). De evolutie van het horecabestand binnen stad Antwerpen volgt de evolutie op nationaal niveau3. Tussen 1998 en 2003 daalde het aantal actieve horecazaken continue (zie grafiek 1). Vanaf 2003 zien we echter opnieuw een gestage stijging. Over de hele periode 1998-2006 ging het Antwerpse horecabestand met 7,2% achteruit. Op nationaal niveau bedroeg de achteruitgang 5,9%4. Ook wanneer we het activiteitsniveau in beschouwing nemen, zien we een spiegeling van de nationale situatie. Vanaf 2001 neemt het aantal cafés gestaag af (-70), het aantal eetgelegenheden stijgt (+45 restaurants, +140 fastfood/snackgelegenheden).

[ 10 ]

In 2007 telde de horecasector 5 691 vestigingen5, waarvan er zich 3 827 in de binnenstad bevonden. In de toekomst zullen ook de cijfers omtrent de vestigingen opgevolgd worden. Nu is er nog te weinig materiaal om uitspraken te doen over evoluties over de jaren op het niveau van de vestigingen. Grafiek 1 - Aantal actieve maatshappelijke zetels horeca stad Antwerpen

Horeca

3500

Actieve maatschappelijke zetels horeca Anrtwerpen

Hotels Restaurants Fastfood / snack Cafés Discotheken Kantines en catering

3000

2500

2000

1500

1000

500

0 1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

Jaar

Bron: Ecodata, FOD Economie, KMO, Middenstand & Energie 1998-2006 Bewerkingen door stad Antwerpen, Werk en Economie / Detailhandel en Horeca

3

Bron: Guidea, “Het landschap van horecaondernemingen” Bron: Guidea, “Het landschap van horecaondernemingen” 5 Bron: VKBO 2007, bewerkingen door stad Antwerpen, Studiedienst Stadsobservatie 4

2006


Sinds 2004 worden er jaarlijks zo'n 350 horecazaken opgericht6. Het grootste deel van deze oprichtingen vind je bij de drankgelegenheden en in de fastfoodsector. Wanneer we het saldo (zie grafiek 2) bekijken van het aantal opgerichte en verdwenen maatschappelijke zetels, zien we dat dit vanaf 2004 positief is. Vanaf 2004 groeit de Antwerpse horecasector jaarlijks met een 40-tal zaken. Grafiek 2 - Groei horecasector stad Antwerpen 1998-2006 (opgerichte-verdwenen maatschappelijke zetels horeca) Horeca

80

Hotels Restaurants

60

Fastfood / snack 40

Cafés Discotheken

20

Saldo

0 1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

-20 -40 -60 -80

[ 11 ]

-100 -120 -140

Jaar

Bron: Nationale Bank 1996-2006 Bewerkingen door stad Antwerpen, Studiedienst Stadsobservatie

6

Bron: FOD Economie, KMO Middenstand en Energie 1998-2006


1.1.2

Faillissementen

Het aantal faillissementen (zie grafiek 3) van Antwerpse horecaondernemingen stabiliseerde de afgelopen 3 jaar. Tussen 2003 en 2007 gingen er jaarlijks ongeveer 140 horecazaken failliet. Dit maakt 20,1% van alle faillissementen in Antwerpen uit. Grafiek 3 - Faillissementen maatschappelijke zetels horeca stad Antwerpen

180

Horeca Hotels

160

Restaurants Fastfood / snack

140

Cafés Kantines en catering

Aantal faillissementen

Discotheken 120 100 80 60

[ 12 ]

40 20 0 1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

Jaar

Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand & Energie 1998-2007 Bewerkingen door stad Antwerpen, Werk en Economie / Detailhandel en Horeca

2006

2007


De levensduur bij faillissement van een Antwerpse horecazaak ligt lager dan die van een doorsnee Antwerpse firma (zie tabel 1). Antwerpse horecaondernemingen bestaan bij faillissement gemiddeld 6.9 jaar, het gemiddelde is 8.48 jaar, vooral industrie en handel houden gemiddeld langer stand. Tabel 1- Gemiddelde levensduur bij faillissement ondernemingen stad Antwerpen

Jaar

Industrie, Transport energie en Landbouw en andere winning van BouwnijTotaal en visserij diensten delfstoffen Handel verheid Horeca

Nietgedefinieerde activiteit

1997

8,02

4,50

8,22

10,47

8,18

5,99

6,99

8,68

1998

7,56

6,00

7,96

9,80

7,29

8,65

6,64

7,63

1999

8,49

2,50

8,88

9,62

8,61

8,04

7,12

9,71

2000

8,55

3,50

8,56

11,70

8,24

8,02

7,65

10,39

2001

8,39

8,87

11,32

8,74

7,91

5,82

8,44

2002

8,57

7,00

9,39

12,95

8,21

8,07

6,99

9,37

2003

9,08

5,70

8,44

10,31

9,61

10,77

7,27

10,44

2004

8,25

6,50

8,07

11,67

9,09

10,99

6,10

5,79

2005

8,79

9,00

8,93

11,53

10,12

8,52

6,76

5,44

2006

8,80

5,10

8,48

13,50

10,67

7,55

7,31

2,50

2007

8,57

11,00

9,26

8,89

10,45

8,28

7,40

1,20

Totaal

8,48

6,60

8,72

11,05

9,03

8,49

6,90

7,28

Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand & Energie 2006

[ 13 ]


De helft van de horecazaken die in 2006 stopgezet zijn wegens faillissement bestonden minder van 5 jaar, 20% bestond minder dan 2 jaar (grafiek 4). Grafiek 4 - Leeftijd horecazaak bij faillissement 2006 stad Antwerpen

Hotels

45

Restaurants Fastfood / snack

40

Cafés Discotheken

35 Aantal faillissementen

Kantines en catering 30 25 20 15 10 5

[ 14 ]

0 < 1 jaar

1-2 jaar

2-3 jaar

3-4 jaar

4-5 jaar

5-10 jaar

10-15 jaar

15-20 jaar

Leeftijd

Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand & Energie 2006 Bewerkingen door stad Antwerpen, Werk en Economie / Detailhandel en Horeca

> 20 jaar


Als we het aantal faillissementen per 100 ondernemingen bekijken (zie grafiek 5), zien we dat de horecasector veruit het grootste aantal faillissementen kent van alle sectoren. Per 100 ondernemingen zien we bij de horecaondernemingen bijna 5 faillissementen.

Grafiek 5 -Aantal faillissementen maatschappelijke zetels per 100 onderneming volgens economische sector stad Antwerpen 6,0

Aantal faillissementen/100 ondernemingen

5,0

4,0

3,0

2,0

[ 15 ]

1,0

0,0 A

B

C

D

E

F

G

H

I

J

K

L

M

N

A. Eindtotaal B. Extra territorale organisaties en lichamen C. Particuliere huishoudens met werknemers D. Gemeenschapsvoorzieningen, social-en culturele persoonlijke diensten E. Gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening F. Onderwijs G. Openbaar bestuur H. Onroerende goederen, verhuur en diensten aan bedrijven I. Financiële instellingen J. Vervoer, opslage en communicatie K. Hotels en restaurants L. Groot-en kleinhandel, reparatie van auto’s en huishoudelijke artikelen M. Bouwnijverheid N. Productie en distributie van elektriciteit, gas en water O. Industrie P. Winning van delfstoffen Q. Visserij R. Landbouw, jacht en bosbouw

Bron: Ecodata, FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie 1998-2005 Bewerkingen door stad Antwerpen, Studiedienst Stadsobservatie

O

P

Q

R


Gezien de meerderheid van de gefailleerde zaken minder dan 4 werknemers hebben, is de invloed van de faillissementen op de directe tewerkstelling minimaal (zie tabel 2). Tabel 2 - Faillissementen in stad Antwerpen in horecasector 2006

Sector

Geen 1-4 5-9 10 - 19 20 - 49 50 - 99 werknemer werknemers werknemers werknemers werknemers werknemers

Hotels

2

0

1

1

0

0

Restaurants

5

37

4

3

0

0

Fastfoodzaken / 11 snack

25

2

1

1

0

Cafés

12

25

0

0

0

0

Discotheken

0

1

1

1

1

0

Kantines en Catering

0

1

0

1

0

0

Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand & Energie 2006 Bewerkt door stad Antwerpen, Studiedienst Stadsobservatie

[ 16 ]

Tabel 3 geeft per type horecazaak en per klasse van werknemersgrootte het aantal faillissementen en het aantal faillissementen per 100 ondernemingen aan. Omdat de verschillende categorieën wat betreft het aantal ondernemingen sterk in grootte verschillen, nemen we het aantal faillissementen per 100 ondernemingen om de categorieën onderling te vergelijken7. De horecasector kent 5 faillissementen per 100 ondernemingen. Vooral restaurants en cafés met 1 tot 4 werknemers kennen per 100 ondernemingen meer faillissementen dan de horeca in het algemeen. Bij restaurants en cafés zonder werknemers ligt het aantal faillissementen dan weer relatief lager. Tabel 3 - Faillissementen in stad Antwerpen in horecasector 2006 / 100 ondernemingen

Sector

Geen 1-4 5-9 10 - 19 20 - 49 50 - 99 werknemer werknemers werknemers werknemers werknemers werknemers

Hotels

8,7

0,0

6,7

9,1

0,0

0,0

Restaurants

2,1

8,1

3,0

5,6

0,0

0,0

Fastfoodzaken / 2,6 snack

8,2

7,4

12,5

9,1

0,0

Cafés

2,3

9,1

0,0

0,0

0,0

0,0

Discotheken

0,0

12,5

25,0

50,0

100,0

0,0

Kantines en Catering

0,0

3,2

0,0

0,0

0,0

0,0

Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand & Energie 2006 Bewerkt door stad Antwerpen, Studiedienst Stadsobservatie

7

Omdat enkel restaurants en cafés voldoende grote aantallen kennen, beperken we ons in de bespreking tot deze 2 types. Voor de andere types geven we de gegevens ter informatie mee.


1.1.3

Investeringen, omzet en toegevoegde waarde

Het totaal van de investeringen8 voor 2007 in de horeca lag op ongeveer 45 136 800 EUR9 (zie grafiek 6). De investeringen in de sector kennen een grillig verloop. Tussen 1999 en 2006 wisselden 2 jaar van stijging af met een jaar van daling. Tussen 2006 en 2007 blijft het totaal van de investeringen relatief stabiel.

Grafiek 6 - Evolutie investeringen maatschappelijke zetels horeca stad Antwerpen

80.000.000 Investeringen

70.000.000

Investeringen met indexcorrectie

Investeringen in euro

60.000.000

50.000.000

40.000.000

[ 17 ]

30.000.000

20.000.000

10.000.000

0 1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

Jaar

Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand & Energie 1999-2007 Bewerkingen door stad Antwerpen, Databank Sociale Planning en SW, cel omgevingsinformatie

8

De gegevens opgesplitst naar de verschillende activiteiten zijn vertrouwelijk en kunnen bijgevolg niet opgevraagd worden. 9 Geïndexeerd komt dit op 39 853 208 EUR.


De omzet10 (zie grafiek 7) steeg tussen 1998 en 2004 met maar liefst 24,8%. In 2007 bedroeg de totale omzet in de horecasector 611 910 800 EUR11. Tegenover deze omzetstijging staat echter ook een kostenstijging (brandstoffen, grondstoffen,...). Grafiek 7 - Evolutie omzet maatschappelijke zetels horeca stad Antwerpen

700.000.000 Omzet Omzet met indexcorrectie

600.000.000

Omzet in euro

500.000.000

400.000.000

300.000.000

[ 18 ]

200.000.000

100.000.000 1996

1998

2000

2002

2004

2006

Jaar

Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand & Energie 1999-2007 Bewerkingen door stad Antwerpen, Databank Sociale Planning en SW, cel omgevingsinformatie

10

11

De gegevens opgesplitst naar de verschillende activiteiten zijn vertrouwelijk en kunnen bijgevolg niet opgevraagd worden. Geïndexeerd komt dit op 536 817 599 EUR.


Ook de toegevoegde waarde12 (zie grafiek 8) steeg sinds 1996 in de horecasector. In 2006 realiseerde de sector ongeveer 166 383 000 EUR13. Grafiek 8 - Evolutie toegevoegde waarde maatschappelijke zetels horeca stad Antwerpen

200.000.000 180.000.000

Toegevoegde waarde Toegevoegde waarde

Toegevoegde waarde in euro

160.000.000

met indexcorrectie

140.000.000 120.000.000 100.000.000 80.000.000 60.000.000 40.000.000 20.000.000 0

[ 19 ] 1996

1998

2000

2002

2004

2006

Jaar

Bron: Nationale Bank, 1996-2006 Bewerkingen door stad Antwerpen, Databank Sociale Planning en SW, cel omgevingsinformatie

12

De gegevens opgesplitst naar de verschillende activiteiten zijn vertrouwelijk en kunnen bijgevolg niet opgevraagd worden. 13 Geïndexeerd komt dit op 149 036 214 EUR.


1.1.4

Werkgelegenheid

De laatste jaren is de loyauteit van het horecapersoneel gedaald. Het verloop in de sector is zeer groot. Slechts weinigen bouwen nog een carrière op in de horecasector. Het is erg moeilijk om goed personeel te vinden. Oorzaak hiervan zijn o.a. de moeilijke uren en de lage lonen. Horeca is één van de minst betalende sectoren in België. Uit onderzoek van de FOD Economie blijkt dat de bepalende factoren voor de hoogte van het loon de grootte van de onderneming, het opleidingsniveau van de loontrekkende en de leeftijd en ervaring zijn. De horecasector bestaat grotendeels uit kleinere zaken met weinig personeel. Dit wordt weerspiegeld in een gemiddeld bruto loon van 1 831 EUR14, wat 31% minder is dan het nationaal gemiddelde. Eind 2006 bedroeg het aantal in de sociale zekerheid opgenomen arbeidsplaatsen in de horeca voor de stad Antwerpen 8 117 (zie grafiek 9) . Dit is 3,3 % van de arbeidsplaatsen in de stad. Grafiek 9 - Evolutie aantal werknemers horecasector stad Antwerpen

8400

Aantal werknemers opgenomen in sociale zekerheid

[ 20 ]

8200 8000 7800 7600 7400 7200 7000 6800 6600 6400 1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

Jaar

Bron: RSZ Statinfo 1997-2006 Bewerkingen door Stad Antwerpen, Werk en Economie / Detailhandel en Horeca

14

Bron: FOD Economie – Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie, persbericht 12 juli 2007


Horecaondernemers werken vaak mee in de zaak. In 2007 werkten 3.586 personen als zelfstandige in een Antwerpse horecazaak (zie tabel 4). De drankgelegenheden en restaurants zijn hierin de koplopers. Tabel 4 - Aantal zelfstandigen in de horecasector Stad Antwerpen (31/12/2007) Sector

Man

Vrouw

Totaal

Hotels

41

25

66

Overige accomodaties voor kortstondig verblijf

64

34

98

Restaurants

701

366

1.067

Drankgelegenheden

1.514

830

2.344

Kantines en catering

8

3

11

Totaal

2.328

1.258

3.586

Bron: RSZV Statinfo 2007 Bewerkingen door Stad Antwerpen, Werk en Economie / Detailhandel en Horeca

De horecasector is een knelpuntberoepensector. Knelpuntberoepen zijn beroepen waarvan vacatures opvallend meer problemen vertonen om ingevuld te geraken. VDAB bepaalde 9 knelpuntbroepen (zie tabel 5). In 2007 geraakte 78% van de ontvangen horecavacatures bij VDAB ingevuld15. [ 21 ]

Tabel 5 - Knelpuntberoepen horecasector Stad Antwerpen (2007) Mediaan vervullingstijd Beroepen

Ontvangen

Vervuld Annuleringen

(dagen)

Keukenverantwoordelijke - chef-kok

77

17

17

45

Kok traiteurdienst - onderchef keuken - sous-chef 34

9

5

42

Chef de partie - hulpkok

54

10

43

131

Kamerpersoneel

42

10

5

18

Restaurantkelner

38

19

2

89

Drankkelner brasserie, taverne, bistro, cafe,

128

41

20

56

tea-room Zaalmeisje - zaaljongen

34

19

2

44

Rangkelner

5

4

0

76

Hulpkelner

18

13

4

55

Bron: VDAB, "VDAB-lijst Vlaanderen Knelpuntberoepen 2007"

15

Bron: VDAB, Arvastat


1.1.5

Horecadichtheid

Horecadichtheid is een indicatie van een eventuele over- dan wel ondervertegenwoordiging van horecabedrijven. Bij dit kengetal wordt het aantal horecabedrijven gerelateerd aan het aantal inwoners. De horecadichtheid vormt een indicatie voor de potentiële vraag naar horecazaken vanuit de particuliere, lokale markt. De horecadichtheid is het aantal horecavestigingen per 10 000 inwoners. Wanneer we deze parameter berekenen voor de stad Antwerpen bekomen we voor 2007 een horecadichtheid van 122 per 10 000 inwoners16 (zie kaart 1). Omgerekend komt dit neer op 1 horecazaak per 82 inwoners. We berekenden naast het aantal horecazaken per 10.000 inwoners ook het aantal horecazaken per km², omdat horecazaken in principe ook kunnen voorkomen waar niemand woont. In Antwerpen zijn er 28 horecazaken per km². Zonder de haven zijn dit er 39 per km².

[ 22 ]

Horecabedrijven ontlenen niet alleen hun “bestaansrecht” aan de particuliere markt, maar ook aan de toeristische- en zakelijke markt. In sterk toeristische plaatsen of plaatsen waar veel kantoorgebouwen zijn, kan het aantal horecavestigingen in relatie tot het aantal inwoners daarom zeer groot zijn. De draagkracht van een wijk wat betreft de ontwikkeling van horecaprojecten kan ook zeer verschillend zijn. Wegens gebrek aan accuraat vergelijkingsmateriaal kan de horecadichtheid niet afgezet worden tegen deze van andere Vlaamse steden.

16

Bron: FOD Economie – Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie, persbericht 12 juli 2007


Kaart 1: Horecadichtheid (aantal horecavestigingen per 10.000 inwoners) volgens statistische sector stad Antwerpen 2007

[ 23 ]

Bron: VDAB, "VDAB-lijst Vlaanderen Knelpuntberoepen 2007"


1.2

Strategische horecakernen

Een strategische horecakern is een gebied met een hoge dichtheid aan horecazaken, waar een zekere samenhang bestaat op gebied van doelpubliek, activiteit, … De indeling van straten en pleinen in horecakernen gebeurde op basis van:  terreinkennis,  de “Meting van Antwerpse Winkelstraten 2007”,  en de ruimtelijke en thematische samenhang van horecazaken. De benamingen van de horecakernen zijn gekozen naar analogie met de gebieden die Toerisme Antwerpen gebruikt in zijn toeristische producten. Zo kan de promotie van de strategische horecakernen eenvoudig in deze producten opgenomen worden.

[ 24 ]

De stad Antwerpen heeft 11 strategische horecakernen (zie kaart 2):  Kern Historisch centrum  Kern Schipperskwartier  Kern Eilandje  Kern Universiteitsbuurt  Kern Sint-Jansplein en omgeving  Kern Centraal Station  Kern Theaterbuurt  Kern Zuid  Kern Zurenborg  Kern Lange lobroek  Kern Sint-Anneke Ook buiten de Singel bestaan horecakernen. Dit zijn echter meestal microkernen met een klein aantal zaken, die voornamelijk buurtverzorgend zijn en veelal ingebed zijn in winkelstraten. Uitzonderingen zijn Lillo-Fort en de horecaconcentratie rond Metropolis.


Kaart 2 : 11 strategische horecakernen stad Antwerpen

[ 25 ]

Bron: Meting van de Antwerpse winkelstraten 2007, Werk en Economie / Detailhandel en Horeca


1.3

Analyse van de vraagzijde

De stad voerde een vraagonderzoek uit over het horecabezoek van zowel zijn bewoners als zijn bezoekers. Onderzoeksbureau MAS Research17 bevroeg 455 bewoners door middel van een telefonisch interview en 94318 bezoekers van horecazaken in de verschillende horecakernen door middel van face-to-face interviews. Op deze manier bereikte het onderzoek zowel personen die in Antwerpen op horecabezoek gaan, als personen die dat niet doen. Bij deze laatste categorie kon dan gepeild worden naar hun reden hiervoor of de plaatsen waar zij dan wel horeca bezochten. Naast demografische gegevens, werd ook het bezoekgedrag en een oordeel van de Antwerpse horecasector en zijn aanbod bevraagd. Uit de telefonische interviews met bewoners van de stad Antwerpen blijkt dat 17,5% het laatste jaar niet op horecabezoek ging in Antwerpen. Hoe ouder de respondent, hoe minder hij op horecabezoek gaat. Ongeveer 40% van de bevraagden gaat 1 à 2 keer per maand op restaurant in de stad Antwerpen. 20% van de bevraagde bewoners gaat wekelijks op café, 33% gaat echter nooit of bijna nooit. Ongeveer 75% van de bevraagden gaan nooit uit dansen in de dansgelegenheden van de stad Antwerpen. [ 26 ]

Wat vervoersmodi betreft, waren meerdere antwoorden mogelijk. Het openbaar vervoer wordt het vaakst vernoemd als vervoermiddel (49% van de antwoorden), de auto maakte 25% van de antwoorden uit. 24% van de antwoorden verwezen naar fietsgebruik of het zich te voet verplaatsen. Als belangrijkste bezoekmotieven worden vooral shopping, cultureel bezoek, boodschappen doen en werk genoemd. 27% van de respondenten komt wel specifiek voor een horecabezoek naar de stad. De populairste horecakernen zijn het Historisch centrum en Zuid. De bevraagde bewoners geven bij een horecabezoek gemiddeld 35 EUR uit aan restaurantbezoek, 14 EUR aan cafébezoek en 37 EUR per bezoek aan een dansgelegenheid. De besteding werd ook bevraagd tijdens de face-to-face interviews. Hier lagen de bedragen van wat reeds besteed werd en wat men nog dacht te besteden iets hoger dan bij de telefonische interviews. Aan eten besteden deze respondenten gemiddeld 43 EUR, aan cafébezoek 22 EUR en aan verblijf gemiddeld 206 EUR19. De bewoners die telefonisch bevraagd werden, konden ook hun visie geven op de sterktes en zwaktes van de Antwerpse horecasector op 3 gebieden: kwaliteit en

17

De resultaten van deze studie werden opgetekend in het "Vraagonderzoek horecasector stad Antwerpen 2008". Waarvan 60% bewoners en 40% bezoekers. 19 De besteding aan dansgelegenheden werd hier niet bevraagd. 18


aanbod, omgevingsfactoren en toegankelijkheid. De volgende sterktes en zwaktes20 worden het vaakst vermeld: Sterktes 1. Kwaliteit en aanbod Gevarieerd aanbod

239

Goede kwaliteit

77

Multicultureel aanbod

35

Service en bediening

35

Vele zaken op kleine oppervlakte

32

Andere

139

Totaal

557

2. Omgeving Goede sfeer

160

Historisch kader

57

Proper - Aangenaam om in te wandelen

29

Andere

87

Totaal

333

3. Toegankelijkheid Goede bereikbaarheid fiets/openbaar vervoer

202

Goede bereikbaarheid auto

52

Andere

79

Totaal

333

Zwaktes 1. Kwaliteit en aanbod Verhouding prijs-kwaliteit

28

Service en bediening

14

Andere

113

Totaal

155

2. Omgeving Niet proper – onaangenaam om te wandelen

112

Onveiligheidsgevoel

43

Kwaliteit straatmeubilair, wegvoering

20

Andere

83

Totaal

258

3. Toegankelijkheid Minder goed bereikbaar met auto

83

Onvoldoende parkeerplaats

70

Andere

92

Totaal

245

Bron: "Vraagonderzoek horecasector stad Antwerpen 2008"

20

Deze gegevens zijn niet allemaal statistisch relevant, vanwege de soms kleine aantallen. Zij geven echter wel een aanduiding.

[ 27 ]


83% van de telefonisch bevraagde bewoners mist geen horecavoorzieningen in de stad. De overige respondenten missen vooral exotische restaurants, budgetrestaurants en kindvriendelijke horecazaken. Een overaanbod is er niet voor 62% van deze respondenten. De overige respondenten vinden dat er een teveel is aan fastfood zaken, cafés en exotische restaurants. Zowel de bewoners als de bezoekers van de stad beoordelen de Antwerpse sector over het algemeen positief. Dit vertaalde zich in een gemiddeld oordeel van 7,7 op 10. 79% van de respondenten (bewoners en bezoekers) die bevraagd werden door middel van een face-to-face interview bezoekt ook nog andere horecakernen dan diegene waarin ze zich bevonden tijdens de bevraging. Van de bezoekers bezoekt 61% geen andere horecakernen. Ook hier komen de meeste respondenten met het openbaar vervoer.

1.4

Maatschappelijke context

[ 28 ]

Een analyse van de Antwerpse horecasector moet oog hebben voor de maatschappelijke context waarbinnen de horecasector fungeert. In 2005 en 2006 gaf de Belg gemiddeld nog 5% van zijn budget uit aan horecabezoek. De Vlaming had zelfs 5,6% van zijn budget veil voor horecabezoek21. Dit was meer dan wat hij/zij gemiddeld uitgaf aan gezondheidszorg. Mensen hebben steeds minder tijd om achter het fornuis te staan en de horeca vangt dit op. De Belg gaat misschien vaker iets buitenshuis eten, maar hij/zij eet de laatste jaren wel minder uitgebreid22. Uit cijfers van de Federatie Horeca Vlaanderen blijkt dat de omzet in de horecasector de eerste helft van 2008 met 8 à 10 procent gedaald is tegenover dezelfde periode in 2007. De horecasector heeft met structurele bedrijfseconomische problemen te kampen23. De winstmarges zijn kleiner dan in andere economische sectoren. Bij stijgende kosten en een dalende omzet kan de continuïteit van de onderneming in het gedrang komen. Ook de vergoeding van de bedrijfsleiders in de horecasector is beduidend lager dan die in andere economische sectoren. Het aantal bezoekers daalde niet volgens de cijfers van de Federatie Horeca Vlaanderen, de gemiddelde besteding daalde wel. Reden hiervoor is dat horeca een zeer conjunctuurgevoelige sector is. Bij een dalend consumentenvertrouwen en stijgende kosten worden bestedingen in de horeca al snel teruggeschroefd.


Dit manifesteert zich bijvoorbeeld bij de wijnkeuze, waar prijs vaker primeert dan vroeger. De consument bezoekt vaker een brasserie of eetcafé, ten koste van de restaurants. De sector is ook ongerust over de repercussies van nieuwe regelgeving, zoals een algemeen rookverbod, op de omzetcijfers. Regelgeving door hogere overheden heeft immers steeds een invloed op de lokale horecasector. Het is aan stad om voorstellen voor nieuwe regelgeving te toetsen aan de stedelijke visie en de noden van de lokale horecasector. Ook het signaleren van knelpunten die niet binnen de bevoegdheid van de stedelijke overheid liggen, valt binnen de taak van de stad. Voorbeelden hiervan zijn de eerder vernoemde regelgeving rond het rookverbod, de discussie binnen Europa rond de verlaging van het BTW-tarief voor de horecasector, fiscale regelgeving, reglementering rond de Vlarem-normen of het reglementeren van de toegang tot het horecaberoep. Professioneel zaakvoeren is een conditio sine qua non voor het slagen van een horecaonderneming. Momenteel openen nog steeds tal van horecazaken die kort nadien de boeken al moeten sluiten. De stad bouwt zijn dienstverlening aan beginnende horecaondernemers uit. De stedelijke overheid heeft geen bevoegdheden om de toegang tot het horecaberoep te reglementeren. Een betere controle van de vakbekwaamheid en de financiële draagkracht van starters dringt zich echter wel op.

21

Bron: Huishoudbudgetonderzoek FOD Economie Bron: MissetHoreca/hln.be 23 Bron: Hoge Raad voor de zelfstandigen en KMO, Advies betreffende de prioritaire knelpunten in de horecasector, 19/01/2001. 22

[ 29 ]

[ 30 ]

[ Beleidsvisies en -acties op stedelijk niveau ]


2.1

Structureel overleg

2.1.1

Structureel overleg

Beleidsvisie De stad Antwerpen wil structureel overleggen met een georganiseerde horecasector. Horeca is een sector waar veel verschillende beleidsdomeinen samen komen: economie, mobiliteit, stadsbeeld, evenementen,… Het stedelijk beleid over deze domeinen evolueert voortdurend. Nieuwe regelgeving wordt ontwikkeld of bestaande regelgeving wordt verfijnd. Om tot een door alle partijen gedragen beleid en duidelijke regelgeving die tot rechtszekerheid leidt te komen, is gestructureerd overleg met representatieve horecaorganisaties op lokaal en stedelijk niveau nodig. Daarom richtte de stad een overlegstructuur en een adviesraad op. De stad verwacht op haar beurt dat de horecasector zich sterker organiseert. Beleidsacties

[ 32 ]

Het Horeca Overlegplatform werd opgericht ter begeleiding en ondersteuning van het horecabeleids- en actieplan. In dit overlegplatform zetelen zowel vertegenwoordigers van de horecasector als van de stadsdiensten en het stadsbestuur. Ook na de voltooiing van het beleids- en actieplan blijft het overlegplatform een belangrijke rol spelen. Het zal de voortgang van de beleidsacties opvolgen en een plaats zijn waar overleg gepleegd kan worden over nieuwe beleidsmaatregelen van de stad. Zo werd er al van gedachten gewisseld over de stedelijke taksen die horecaondernemingen dienen te betalen. Ook rond parkeer- en mobiliteitsbeleid wordt op korte termijn een overlegplatform samengeroepen. Om het overleg met de horecakernen buiten de Singel gestructureerd te laten verlopen wordt een werkgroep opgericht met leden uit de diverse districten. Eén lid van deze werkgroep zal vervolgens de horecazaken buiten de Singel vertegenwoordigen in het Horeca Overlegplatform. Op deze manier is de draagkracht van genomen beslissingen en de communicatie ervan over de verschillenden districten verzekerd. Daarnaast richtte de stad de Beleidsadviesraad Detailhandel en Horeca op die de sectoren distributie, ambachten, horeca, dienstverlening en vrije beroepen omvat. Aan de ene kant dient deze beleidsadviesraad als forum voor informatie-uitwisseling. Aan de andere kant geeft ze advies over het gevoerde en te voeren beleid. De Federatie Horeca Vlaanderen is lid van dit adviesorgaan.


[ 33 ]


De sector moet zich op zijn beurt organiseren naar de stad en dit op twee niveaus. Ten eerste in het uitbouwen van een gestructureerde, overkoepelende beroepsvereniging met een representatief aantal leden, die duidelijke beleidsprioriteiten naar voor kan schuiven. Daarnaast moet ook het vormen van samenwerkingsverbanden op lokaal vlak gestimuleerd worden. De stad begeleidt en ondersteunt de vorming van deze samenwerkingsverbanden. Samenvatting actiepunten: Actie

Trekker

Andere actoren

Oprichting Horeca

Werk en Economie /

Overlegplatform

Detailhandel en Horeca

Oprichting werkgroep overleg

Werk en Economie /

Werk en Economie /

districten


Detailhandel en Horeca,

Timing Voltooid

Begin 2009

Federatie Horeca Vlaanderen, Studiedienst Stadsobservatie

[ 34 ]

Federatie Horeca Vlaanderen lid

Werk en Economie /

Federatie Horeca

van de Beleidsadviesraad


Vlaanderen

Ondersteunen van lokale

Werk en Economie /

Federatie Horeca

samenwerkingsverbanden en

Detailhandel en Horeca,

Vlaanderen

vereniging

lokale horecaondernemers

Verdere uitbouw van de

Federatie Horeca Vlaanderen

Antwerpse afdeling van de

Werk en Economie / Detailhandel en Horeca


2.1.2

Informatie uitwisseling tussen stad en horecasector

Beleidsvisie De stad wil op regelmatige basis de horecasector informeren over evenementen, straatwerken, beleidsmatige items, e.a. Horecaondernemers hebben vaak het gevoel dat ze achter de feiten aan lopen. Evenementen, een heraanleg, een nieuw reglement, acties rond netheid van het openbaar domein of toegankelijkheid voor mindermobielen,... Antwerpen is een stad in beweging en als ondernemer is het niet altijd eenvoudig alle veranderingen en opportuniteiten op te volgen. Er is nood aan meer gestructureerde informatieuitwisseling tussen de stad en de horecasector.

Voltooid

Lopende

Lopende


Beleidsacties Aan de basis van een gestructureerde informatie-uitwisseling ligt een databestand met alle contactgegevens van de Antwerpse horecaondernemers. In samenwerking met het Bedrijvenloket en de dienst Financiën houdt Werk en Economie / Detailhandel en Horeca dit bestand actueel. Het bestand staat ter beschikking van andere stadsdiensten voor het voeren van informatie- en promotiecampagnes. Minstens eenmaal per jaar organiseert de stad het Horecaforum. Dit forum is een informatie- en netwerkmoment waarop elke Antwerpse horecaondernemer uitgenodigd wordt. Naast gerichte informatie over beleidsonderwerpen, kunnen de ondernemers kennis maken met stedelijke en niet-stedelijke organisaties die hen bijstaan in het professioneel uitbaten van hun zaak. De stad zet naargelang het te communiceren onderwerp verschillende communicatiemodi in om horeca-uitbaters te bereiken. Werk en Economie / Detailhandel en Horeca bekijkt met de verschillende stadsdiensten welke communicatiemiddelen kunnen ingezet worden. De stedelijke nieuwsbrief voor handelaars die vier maal per jaar verschijnt wordt alvast uitgebreid met horecagerelateerde onderwerpen. De nieuwsbrief wordt verspreid via de lokale horeca- en handelaarverenigingen. [ 35 ]

Samenvatting beleidsacties: Actie

Trekker

Andere actoren

Timing

Databestand contactgegevens horecasector


Bedrijvenloket, Departement Financiën

Lopende

Organisatie Horecaforum


Bedrijvenloket

Jaarlijks

Afstemmen communicatiemodi op te communiceren onderwerp


Marketing en Communicatie, andere stadsdiensten

Lopende

Integratie horecagerelateerde Werk en Economie / onderwerpen in nieuwsbrief Detailhandel en Horeca Werk en Economie

Voltooid


2.2

Inzetten op en versterken van het aanbod

2.2.1

Monitoring van vraag en aanbod

Beleidsvisie De stad wil de vinger aan de pols houden van toekomstige trends en evoluties binnen de Antwerpse horecasector. “Waar hebben we welke horeca nodig en voor wie?” is een vraag waarop het antwoord kan evolueren. Daarom mag dit beleids- en actieplan niet statisch en absoluut zijn. Door een constante monitoring van de Antwerpse horecasector kunnen beleidslijnen aangepast, prioriteiten verschoven of nieuwe beleids- en actiepunten toegevoegd worden. De monitoring bestaat uit vraag- en aanbodsanalyses op stadsniveau en de strategische horecakernen, de vertaling van algemene trendanalyses naar de Antwerpse realiteit en de inventarisatie van de horecapanden. Beleidsacties

[ 36 ]

Het voorliggende horecabeleids- en actieplan baseert zich o.a. op de “Meting van de Antwerpse winkelstraten 2007”. Met deze meting zal de stad ook in de toekomst de horecapanden in de strategische horecakernen en de Antwerpse winkelstraten inventariseren.

In functie van een meer volledige analyse en opvolging van het aanbod van de Antwerpse horecasector zijn er nog andere interessante zaken die de stad in kaart wil brengen: anciënniteit en verloop, allochtone/niet-Belgische uitbaters, doelpubliek, de verhouding dagen nachthoreca, type keuken, tewerkstelling, de aanwezigheid van een terras of parking, de toestand van de gevel, de kwaliteit van inrichting, overlastklachten,… Op deze manier is het mogelijk een genuanceerd beeld te schetsen van strategische horecakernen en evoluties binnen deze kernen op te volgen. Om de Antwerpse horecasector duidelijker te positioneren, zullen er ook gegevens over de evolutie van de sector in andere Vlaamse steden verzameld worden.


Op niveau van de vraagzijde is er eveneens nood aan monitoring. Als basis voor een profilering van de verschillende strategische horecakernen en de Antwerpse horeca werden bewoners en bezoekers bevraagd over hun noden en wensen. Een soortgelijke studie kan in de toekomst herhaald worden. De resultaten van dergelijke onderzoeken kunnen ook ruimer gebruikt worden voor promocampagnes, economische profilering van de horecasector, enzovoort. Daarnaast volgt de stad maatschappelijke trends op die de horecasector beïnvloeden en vertaalt deze naar de Antwerpse realiteit. De Monitor Economie zal als kennis- en beleidsinstrument voor het sociaaleconomisch beleid van de stad ook in de toekomst aandacht hebben voor informatie over de economische positie van de horecasector. Oprichtingen, faillissementen, tewerkstelling, omzet, investeringen en horecadichtheid zijn enkele van de gegevens die de stad zal opvolgen. Samenvatting beleidsacties: Actie

Trekker

Andere actoren

Inventarisatie Werk en Economie / horecapanden in de Detailhandel en Horeca strategische horecakernen en Antwerpse winkelstraten Uitbreiden inventarisatie horecasector


Timing Lopende [ 37 ]


Najaar 2009

Verzamelen gegevens over Werk en Economie / evolutie horecasector in Detailhandel en Horeca andere Vlaamse steden

Guidea

Vanaf 2009

Vertalen van algemene trends naar de Antwerpse realiteit



Lopende

Verzamelen en integreren statistische gegevens over de Antwerpse horecasector in de Monitor Economie

Werk en economie / Ondernemingen

Studiedienst Stadsobservatie, Werk en Economie / Detailhandel en Horeca

Lopende


2.2.2 [ 38 ]

Horeca en toerisme

Beleidsvisie De stad Antwerpen wil structureel samenwerken met de horecasector voor de opmaak van het toeristische beleid en de promotie van Antwerpen als shopping- en culinaire stad. Ook wil de stad de informatiedoorstroming van het toeristische beleid naar de horecasector en omgekeerd verbeteren. Antwerpen wil de troeven van een bruisende stad met veel goede hotels, restaurants en cafés en gezellige terrasjes nog meer uitspelen in het toeristische beleid. Hiervoor is het noodzakelijk dat de stad nauw samenwerkt met de vertegenwoordigers van de horecasector. Met de hotelsector werden in het verleden al vele projecten uitgewerkt (hotelrapporten, aanwezigheid op beurzen, sectoroverleg,…). De recasector hinkt tot op heden achterop. Oorzaak hiervan is in de eerste plaats een gebrekkige informatiedoorstroming. Er is een tekort aan informatie over nieuwe initiatieven vanuit de recasector. Uitbaters op hun beurt zijn niet geïnformeerd over de vele initiatieven die Toerisme Antwerpen reeds neemt ter promotie van de Antwerpse recasector. Ook is er onvoldoende kennis bij de uitbaters over welke samenwerkingsmodaliteiten er zijn. Hoe kan mijn zaak samenwerken met touroperators? Hoe zet ik een samenwerkingsverband op met de stadsgidsen?

24

Hier wordt geen onderscheid gemaakt tussen dagtoerisme en verblijfstoerisme.


Uit het gevoerde vraagonderzoek blijkt dat 61% van de bevraagde bezoekers24 slechts één horecakern bezoekt. Het totnogtoe ontbreken van een toeristisch instrument toegespitst op horeca is hier mee de oorzaak van. Beleidsacties Toerisme Antwerpen zal de beleidsacties die zich voornamelijk op de hotelsector richten verder zetten. De samenwerking met de recasector wordt getrokken door Werk en Economie / Detailhandel en Horeca samen met Toerisme Antwerpen. De eerste stappen tot structurele samenwerking zijn al genomen: • De expertise van Toerisme Antwerpen werd ingeschakeld bij de ontwikkeling van het horecabeleidsplan. Zo gebeurde de afbakening van de strategische horecakernen ondermeer op basis van de onderscheiden toeristische zones die onder andere in de bewegwijzering voor voetgangers gebruikt zal worden. • De verschillende samenwerkingsmodaliteiten – structureel en occasioneel – worden verder uitgewerkt in een stappenplan. • Om de toeristische kwaliteit van de Antwerpse horeca in kaart te brengen, scharen de Federatie Horeca Vlaanderen en de dienst Toerisme zich achter een initiatief om een inventarisatie van het reca-aanbod naar toeristisch interessante niche en gebied te maken. • Op basis van deze inventarisatie wordt een toeristisch instrument ontwikkeld dat aan de balie van de dienst Toerisme en/of elektronisch ter beschikking wordt gesteld voor de bezoekers van Antwerpen. Om de informatiedoorstroming te verbeteren dienen zowel Toerisme Antwerpen als de vertegenwoordigers van de reca te beschikken over een vast aanspreekpunt. Deze aanspreekpunten faciliteren de occasionele samenwerking tussen beide partners door bijvoorbeeld de vertegenwoordiging van de Antwerpse horeca op beurzen of de inschakeling ervan bij

[ 39 ]


bepaalde projecten (vb. Cool Capitals, shoppingcampagne,…) te coördineren. Ze volgen de verweving van horeca in de toeristische instrumenten op. Het aanspreekpunt van de recasector wordt ook vast lid van het formeel (Raad Van Bestuur en Algemene Vergadering van VZW Visit Antwerpen) en het informeel overleg (toeristisch sectoroverleg). De stad promoot Antwerpen als shoppingstad en als culinaire stad. Hiervoor ondersteunt en/of organiseert de stad evenementen en acties die de passen in het stedelijk beleid en de Antwerpse horecasector promoten. Het culinaire luik wordt ook meegenomen in communicatie- en promotiecampagnes die zich op shopping toespitsen. Samenvatting actiepunten:

[ 40 ]

Actie

Trekker

Andere actoren

Timing

Beleid en beleidsacties rond hotelsector

Toerisme Antwerpen


Lopende

Aanduiden aanspreekpunt horeca Toerisme Antwerpen

Toerisme Antwerpen

Voltooid

Aanduiden verantwoordelijke toerisme Federatie Horeca Vlaanderen, afdeling Antwerpen en omgeving


Lopende

Dienst Toerisme als structurele partner in de opvolging van het horecabeleid

Werk en Economie / Toerisme Antwerpen Detailhandel en Horeca

Lopende

Inventarisatie van het recaaanbod naar toeristisch

Toerisme Antwerpen

Lopende

interessante niche

Werk en Economie / Detailhandel en Horeca, Federatie Horeca Vlaanderen, Bedrijvenloket

Productontwikkeling

Toerisme Antwerpen

Promotie van Antwerpen als shopping- en culinaire stad

Werk en Economie - Detailhandel en Horeca, Marketing en Communicatie, Toerisme Antwerpen

Werk en Economie / Detailhandel en Horeca, externe partner

Zomer 2010

Lopende


2.2.3 Dienstverlening aan horecaondernemers Beleidsvisie De stad wil horecastarters en -ondernemers ondersteunen en bijstaan in het professioneel uitbaten van hun horecazaak. Er wordt verder ingezet op een kwalitatieve dienstverlening en op het verminderen van administratieve lasten voor horecaondernemers. Het Bedrijvenloket is het aanspreekpunt voor ondernemingen in Antwerpen. De medewerkers werken op maat en bieden een totaalpakket van informatie aan. Waar nodig verwijzen ze klanten gericht door. Vandaag staan 26 medewerkers van het Bedrijvenloket, waarvan 12 in de ‘front office’, klaar om vergunningen af te leveren, informatie te verstrekken en ondersteuning te bieden. In 2007 werden 15 871 klantencontacten genoteerd, gemiddeld 1 323 per maand of 63 per werkdag. Dit is een stijging van 35% tegenover 2006. Ook horecastarters hebben de weg naar het Bedrijvenloket gevonden. Van de gemiddeld 350 starters per jaar, vragen er ongeveer 20 % een startersgesprek aan. Om hen nog efficiënter bij te staan breidt het Bedrijvenloket zijn dienstverlening uit in samenwerking met de horecasector. Een goede begeleiding kan een onbezonnen starter immers tweemaal doen nadenken. Zij die een zaak opstarten staan realistisch en gewapend met de juiste informatie in de startblokken en hebben zo meer slaagkansen.

[ 41 ]


Beleidsacties Als gevolg van de vele horecagerelateerde klantencontacten, en op vraag van de horecasector, wil het Bedrijvenloket een meer sectorgerichte aanpak voeren. Het Bedrijvenloket heeft daarvoor de aanwezige kennis rond horeca gebundeld en uitgediept. Een consulent economie kreeg de taak dit als intern expert continu op te volgen. Het Bedrijvenloket was een adviserende partner in de ontwikkeling van dit beleids- en actieplan. Momenteel beschikt het Bedrijvenloket al over verschillende brochures (Startersbrochure, Gids voor de Zelfstandige Ondernemer,…) waarin de regelgeving waaraan horecazaken moeten voldoen beschreven staat. Deze informatie kan ook online worden geconsulteerd. De informatie is echter op sommige vlakken te summier en het is niet altijd eenvoudig de horecagerelateerde onderwerpen uit al de verschillende brochures te distilleren. Daarom zal het Bedrijvenloket in samenwerking met de horecasector een aparte horeca-startersbrochure ontwikkelen. In deze brochure wordt alle informatie rond regelgeving en vergunningen aangevuld met tips voor een professionele bedrijfsvoering (wanneer moet ik mijn huurcontract verlengen, waar ga ik op zoek naar personeel,…). Belangrijk is dat deze brochure op een eenvoudige manier actueel gehouden wordt. [ 42 ]

De startersbrochure zal deel uitmaken van het starterspakket dat beschikbaar wordt gesteld door het Bedrijvenloket en de Federatie Horeca Vlaanderen. Dit pakket bevat ook een softwaretoepassing - ontwikkeld door het Kenniscentrum voor Toerisme en Horeca (Guidea) - die ondersteuning biedt bij o.a. de opmaak van een business plan. Daarnaast kunnen specifieke brochures van organisaties die horeca-uitbaters ondersteunen en adviseren mee verdeeld worden. De individuele startersgesprekken blijven tot het takenpakket van het Bedrijvenloket behoren. In de toekomst wordt er meer geïnvesteerd in de follow-up van deze contacten. Zo kan gecheckt worden of en hoe de starter aan de slag is gegaan met de verkregen informatie, of hij/zij effectief een horecazaak startte,… Naast de informerende rol van het Bedrijvenloket wil de stad ook een meer adviserend luik regisseren. Werk en Economie / Detailhandel en Horeca ondersteunt de Federatie Horeca Vlaanderen in het uitwerken van een systeem van peterschap. Er wordt een poule van meters en peters aangelegd die horecastarters kunnen coachen i.v.m. hun businessplan, de locatie die ze kiezen,… Het Bedrijvenloket kan starters desgewenst doorverwijzen naar deze meters en peters. Ook andere partners (Unizo, VOKA,...) kunnen aangesproken worden om dit systeem van startersbegeleiding gestalte te geven. Met Syntra wordt een samenwerking rond specifieke opleidingsmodules uitgewerkt.


De stad werkt ook verder aan de administratieve vereenvoudiging voor horecaondernemers. De aanvraagprocedure voor terrassen werd al gesimplificeerd. Ook op andere terreinen worden procedures en aanvraagformulieren zoveel mogelijk vereenvoudigd (vb. vergunning gegiste en sterke dranken, belastingen, verdere uitbouw e-loket,..). Horeca-uitbaters moeten vervolgens beter naar het Bedrijvenloket toegeleid worden. De Federatie Horeca Vlaanderen doet inspanningen om de werking van deze en andere stadsdiensten te communiceren naar hun leden. Samenvatting actiepunten: Actie

Trekker

Andere actoren

Praktijkervaring balie vertalen in horecabeleid

Werk en Economie / Bedrijvenloket Detailhandel en Horeca

Kennis rond horecasector (in Bedrijvenloket het bijzonder: vergunningen & reglementering) bundelen, met een consulent economie die dit als intern expert continu opvolgt.

Timing Lopende Voltooid

[ 43 ]

Ontwikkeling horecastartersbrochure

Bedrijvenloket

Werk en Economie / Detailhandel en Horeca, Federatie Horeca Vlaanderen

Vanaf najaar 2008

Ontwikkeling starterspakket

Bedrijvenloket

Werk en Economie / Detailhandel en Horeca, Federatie Horeca Vlaanderen, Guidea

Vanaf najaar 2008

Uitwerken van een systeem van startersbegeleiding

Werk en Economie / Federatie Horeca Vlaanderen, Detailhandel en Horeca Bedrijvenloket, Unizo, VOKA, Syntra, Werk en Economie / Arbeidsmarkt

Follow-up startersgesprekken Bedrijvenloket

Vanaf voorjaar 2009 Lopende

Administratieve vereenvoudiging in het kader van één van de strategische doelstellingen van de stad.

Bedrijvenloket

Werk en Economie / Lopende Detailhandel en Horeca, Financiën, Stedenbouwkundige vergunningen, …

Communicatie over werking stadsdiensten naar horecauitbaters toe



Vanaf najaar 2008


2.2.4

Verbeteren van de uitstraling van handelskernen

Beleidsvisie De stad streeft ernaar het straatbeeld in handelskernen te verbeteren. Naast een goed onderhouden en net openbaar domein zet de stad sterk in op een harmonieuze inrichting van het openbaar domein. Hiertoe hanteert ze verschillende beleidsinstrumenten zoals oa. beeldkwaliteitplannen, de straatmeubilaris,… Deze plannen hebben tot doel zowel het gebruik, het beheer als het totaalbeeld van het openbaar domein te verhogen. Ook in de toekomst wenst de stad deze lijn door te trekken en verder aan te vullen met een lichtplan, groenplan,… Onaantrekkelijke of leegstaande handelspanden hebben een negatief effect op een woon-, winkel- of horecastraat. Het houdt investeerders tegen en zonder nieuwe investeringen kan een kern snel verloederen. Daarom ontwikkelt de stad instrumenten die ondernemers moet aanzetten tot investeren in de renovatie van hun panden. Beleidsacties [ 44 ]

De stad maakt voor bepaalde gebieden (vb. Eilandje, Historische stad) beeldkwaliteitplannen op. In deze plannen wordt een visie ontwikkeld over de toekomstige en harmonieuze ontwikkeling van de openbare ruimte. Het gaat hier bijvoorbeeld over straatmeubilair, maar ook over de inplanting van terrassen. De stad start met het opmaken van een lichtplan voor de binnenstad. Na een grondig onderzoek wordt ten vroegste vanaf 2010 gestart met de implementatie ervan. Specifiek naar handelaars voerde het stadsbestuur dit jaar een nieuwe toelage in die winkeliers en horecaondernemers wil aanzetten tot renovatie van hun handelspanden waardoor de economische activiteit en aantrekkelijkheid van handelskernen in de stad wordt gestimuleerd. De stad voorziet een toelage voor de renovatie van de voorgevel en een toelage voor de verfraaiing van de commerciële ruimte. De stad betaalt maximum 15 000 euro van de renovatiekosten terug. De renovatietoelage voor handelspanden geldt voor alle Antwerpse stedenbouwkundig vergunde handelspanden waar een handelszaak gevestigd of voorzien is, en die in orde zijn met alle wettelijke verplichtingen. Dat kunnen zowel winkels als horecazaken zijn.


Samenvatting actiepunten: Actie

Trekker

Andere actoren

Timing

Ontwikkeling beeldkwaliteitplannen

Stadsontwikkeling


Lopende

Opmaken lichtplan voor de binnenstad

Stadsontwikkeling

Vanaf januari 2009

Renovatietoelage voor handelspanden

Werk en Economie / Stadsontwikkeling Detailhandel en Horeca

Lopende

2.2.5

Horeca en Terrassen

Beleidsvisie De stad wil een duidelijk terrassenbeleid voeren met strenge handhaving, maar wil daarbij ook realistische overgangstermijnen respecteren. Terrassen versterken de aantrekkelijkheid van commerciële kernen en pleinen. De vele terrasjes in de stad zijn de plek bij uitstek om wat bij te praten, “mensjes te kijken” of te ontspannen met een frisse pint in de hand. Volle terrassen geven een gevoel van sociale veiligheid en doen de stad dag en nacht leven. Daarnaast zijn ze voor de horeca-uitbater uiteraard ook een extra bron van inkomsten. Wanneer een uitbater een terras plaatst, neemt hij een deel van een voetpad of een plein in. In sommige gevallen zelfs een deel van de rijweg. Dit moet uiteraard op een veilige manier gebeuren. Daarom is zo een inname van het openbaar domein aan een aantal voorwaarden gebonden. Met nieuwe reglementen schept het stadsbestuur - in nauw overleg met de horecasector - duidelijkheid over de inhoud van deze voorwaarden.

[ 45 ]


Beleidsacties Het reglement voor open terrassen kleiner dan 100m² is een eerste stap in de ontwikkeling van een duidelijker terrassenbeleid. Voor de gesloten terrassen en de open terrassen groter dan 100m² worden gelijkaardige reglementen in de bouwcode ingeschreven in overleg met de horecasector. Ook de evenemententerrassen zullen aan duidelijke voorwaarden moeten voldoen. De reglementen moeten ingebed zijn in een ruimer kader dat rekening houdt met economische, esthetische en veiligheidsaspecten en tot stand komen in uitgebreid overleg met alle betrokken partners: horeca-uitbaters, leveranciers van terrasuitrusting en brouwerijen. Voor het reglement voor open terrassen kleiner dan 100 m² werden horeca-uitbaters uit verschillende horecakernen en personeelsleden van verschillende stadsdiensten samengebracht. Dit leidde tot een conceptnota die getoetst werd aan de visie van een stedelijke werkgroep. Op basis van de eigen inzichten en die van de horecasector bereidde deze werkgroep een tekst voor die besproken werd op het Horeca Overlegplatform.

[ 46 ]

Het reglement voor open terrassen kleiner dan 100 m² bestaat uit minimumbepalingen, die voor iedereen gelden. Deze bepalingen hebben vooral betrekking op veiligheid die de rode draad is doorheen het reglement. In de stad zijn er veel horecakernen waar je concentraties van terrassen vindt. De minimumbepalingen worden voor deze kernen verfijnd in een gedetailleerd reglement en plan. Ook deze verfijning gebeurt in overleg met de lokale horeca-uitbaters. De stad vereenvoudigde op vraag van de horecasector ook enkele procedures, zoals de aanvraag en overname van een terras. De stad kiest voor een strenge, maar vooral duidelijke handhaving van de verschillende reglementen rond terrassen. Uitbaters worden altijd eerst geïnformeerd en op eventuele inbreuken gewezen. Indien ze zich hierna nog steeds niet aan de regels houden, worden ze gesanctioneerd. Per terrasdossier is er slechts één verantwoordelijke handhaver. In het verleden werden horeca-uitbaters belast op de reële oppervlakte van hun terras en niet op de vergunde oppervlakte. Dit veroorzaakte vaak verwarring. Door een betere handhaving wordt het mogelijk om het retributiereglement te enten op de vergunde oppervlakte. De horecasector zal uitgebreid en via verschillende kanalen geïnformeerd worden over de nieuwe reglementen. Zo ontwikkelde de stad voor het reglement voor open terrassen kleiner dan 100 m² een terrasbrochure en organiseerde ze een informatienamiddag.



Trekker

Andere actoren

Timing

Ontwikkeling reglement voor open terrassen <100m²

Stadsontwikkeling, Werk en Economie / Detailhandel en Horeca

Stadsontwikkeling, Integrale Voltooid veiligheid, Departement Financiën, Lokale Politie, Brandweer

Terrasbrochure <100m²


Stadsontwikkeling

Voltooid

Uitwerken communicatietraject <100m²


Stadsontwikkeling

Voltooid

Uittekenen handhavingprocedure <100m²

Integrale veiligheid

Lokale Politie, Departement Financiën, Werk en Economie / Detailhandel en Horeca

Voltooid

Verfijnde terrasreglementen uitwerken voor de strategische horecakernen in overleg met de lokale horeca-uitbaters: • Vanaf april 2008: kernen buiten de Singel • Tegen juni 2008: kernen Studentenbuurt, Schipperskwartier, Lange Lobroek, Eilandje • Tegen september 2008: kernen Quartier Latin, Zurenborg, • Tegen december 2008: kernen Zuid, Historisch Centrum, Centraal Station • Tegen februari 2009: kernen Sint-Jansplein en omgeving, Sint-Anneke

Stadsontwikkeling, Werk en Economie / Detailhandel en Horeca

Lopende

Terrasaanvragen binnen 75 dagen behandelen

Stadsontwikkeling

Lopende

Uitwerken vereenvoudigde aanvraagprocedure

Stadsontwikkeling

Voltooid

Uitwerken vereenvoudigde procedure bij nieuwe aanvraag na verandering exploitant

Stadsontwikkeling

Lopende

Aanpassen van retributiereglement open terrassen

Financiën

Lopende

Uitwerken reglementering gesloten terrassen in bouwcode

Stadsontwikkeling

AG Vespa, Werk en Economie / Detailhandel en Horeca

Vanaf najaar 2008

Uitwerken reglementering open terrassen groter dan 100m²

Stadsontwikkeling


Voorjaar 2009

Uitwerken reglementering evenementterrassen

Stadsontwikkeling

Integrale veiligheid, Departement, Financiën, Marketing en Communicatie, Werk en Economie / Detailhandel en Horeca

Voorjaar 2009

[ 47 ]


2.3 Vrijwaren van het evenwicht tussen de woon- en de horecafunctie 2.3.1

Horeca en overlastbestrijding

Beleidsvisie De stad wil investeren in nette en veilige horecakernen en wil samen met de horecauitbaters mogelijke overlast bestrijden. Het stadsbestuur deed al grote inspanningen om van Antwerpen een propere stad te maken. Stads- en buurtonderhoud wierf 150 nieuwe buurtvegers aan, de veegfrequenties werden opgedreven op verschillende plaatsen in de stad en er wordt nagedacht over modaliteiten voor vuilinzameling en -ophaling bij burgers en ondernemers. Daarnaast wordt ook een interventieteam opgestart dat evenementen op het openbare domein, in de meest brede zin, opvolgt en opvangt. De verantwoordelijkheid voor een propere stad ligt echter ook bij de burger, bezoeker en ondernemer.

[ 48 ]

In 2007 werden er 2509 klachten over aan horeca gerelateerde geluidsoverlast geregistreerd door de Lokale Politie. Om het aantal overlastklachten drastisch te laten dalen is er nood aan een gecoördineerde aanpak over de politie, de verschillende stadsdiensten en de horecasector heen. Antwerpen is een veilige horecastad en wil dit ook blijven. Daarom zet ze o.a. in op controles van de brandveiligheid. Op piekmomenten (vb. zomermaanden) worden extra politieagenten ingezet in de horecakernen. Het nieuwe terrassenreglement en de handhaving ervan waarborgt de veilige inname van het openbaar domein. Beleidsacties 1. Gecoördineerde aanpak van overlast De stad bestendigt de werkgroep Horeca en Overlastbestrijding die zich zal buigen over problemen rond netheid en veiligheid. In deze werkgroep zetelen vertegenwoordigers van de Lokale Politie, Integrale Veiligheid, Stads- en Buurtonderhoud, Werk en Economie / Detailhandel en Horeca, Stadsontwikkeling en de horecasector. Thema’s als de implicaties van een mogelijk rookverbod in de horeca, nachtelijk stadstoezicht in horecakernen, wildplakken, lokale vergunningen voor portiers, … kunnen aan bod komen. De werkgroep onderzoekt ook hoe andere steden en gemeenten omgaan met overlastbestrijding en toezicht. De stad neemt elke klacht over overlast serieus. Bij inbreuken treedt de politie gepast op. Bij veelvuldige en herhaalde klachten over één of een groep horeca instellingen gaat de stad, in overleg met de buurtbewoners en de horeca-uitbater, op zoek naar structurele oplossingen. In dergelijke gevallen stellen Brandweer, Lokale Politie, Integrale Veiligheid, Werk en Economie /


Detailhandel en Horeca en andere eventueel betrokken stadsdiensten een afsprakennota op. Deze nota biedt aan alle betrokken partijen duidelijkheid over wie waarvoor verantwoordelijk is. De horecaondernemer engageert zich o.a. om preventieve maatregelen te nemen om veiligheids- en overlastproblemen te vermijden. 2. Sensibilisering De stad wil horecaondernemers blijvend sensibiliseren. Dit gebeurt door hen expliciet op te nemen in informatiecampagnes. In de horeca-startersbrochure worden ook tips opgenomen rond reinheid van terrassen en het openbaar domein, voorzorgsmaatregelen om geluidsoverlast tegen te gaan,… 3. Netheid Horecaondernemers moeten hun terrassen voor sluitingstijd opruimen en reinigen. Dit mag zich niet beperken tot het bij elkaar vegen van vuil, om het achteraf op het openbaar domein achter te laten. Stads- en Buurtonderhoud inventariseert de probleemplekken en Integrale Veiligheid werkt een procedure uit om horecaondernemers die herhaaldelijk vuil achterlaten op het openbaar domein na sluiting van het terras te sanctioneren. De stad ontwikkelde al een nieuw systeem van afvalophaling voor ondernemers. Daarnaast onderzoekt de stad of het mogelijk is de publieke glasbollen open te stellen voor horecaondernemers. Hiervoor werd reeds advies gevraagd aan de hogere overheid. Een inventarisatie van glasbollen en hun capaciteit in horecakernen gebeurt door Stadsen Buurtonderhoud. Indien de mogelijkheid bestaat, kan een aanpassing pas voorzien worden in 2009, gezien de beperkingen in budget en capaciteit. Ook wordt er met de ophaler overlegd over een mogelijke zondagsophaling om het weekendverbruik op te vangen.

[ 49 ]


4. Brandveiligheid In het kader van de uitbatingsvergunning worden o.a. bel- en nachtwinkels en horecavzw's gecontroleerd op brandveiligheid. De Brandweer en de dienst Integrale Veiligheid slaan de handen in elkaar om de achterstand van brandcontroles in de horeca weg te werken. Een controle van de brandveiligheid wordt standaard: zodra een aanvraag voor het schenken van gegiste en/of sterke dranken binnenkomt bij het bedrijvenloket. 5. Drugs Horecaondernemers die geconfronteerd worden met drugsgebruik of- verkoop in hun zaak weten niet altijd hoe ze hierop adequaat en op een veilige manier moeten reageren. Daarom organiseert de stad een informatiemoment rond “Hoe omgaan met drugs in je horecazaak”. Horecazaken waarin drughandel of druggebruik regelmatig vastgesteld wordt, kunnen in samenspraak met het parket door de burgemeester tot zes maanden gesloten worden. Samenvatting actiepunten: Actie

Trekker

Andere actoren

Timing

Oprichting werkgroep Horeca en Overlastbestrijding


Integrale Veiligheid, Lokale Politie, Stadsen Buurtonderhoud, Federatie Horeca

Voltooid

[ 50 ]

Vlaanderen, Stadsontwikkeling Uitwerken gecoördineerde aanpak rond overlastbestrijding

Lokale politie

Lokale Politie, Integrale Veiligheid, Werk en Economie / Detailhandel en Horeca

Lopende

In kaart brengen pijnpunten i.v.m. netheid rond horecazaken en -terrassen

Stads- en Buurtonderhoud

Uitwerken toezicht- en handhavingsprocedure voor netheid rond horecazaken en -terrassen

Integrale veiligheid

Onderzoek naar openstellen van publieke glasbollen voor horecaondernemers

Stads- en Buurtonderhoud

Sensibiliseren starters rond problematiek overlast door vuil, lawaai,…

Bedrijvenloket

Werk en Economie / Vanaf najaar Detailhandel en Horeca, 2008 Lokale Politie, Stads- en Buurtonderhoud

Controleren brandveiligheid i.f.v. de vergunningen tot het schenken van gegiste en/of sterke dranken

Integrale Veiligheid

Brandweer

Vanaf najaar 2008

Organisatie informatiemoment rond “omgaan met drugs in de horecazaak”

Lokale Politie


2009

Lopende Lokale Politie, Stads- en Buurtonderhoud

Lopende

Lopende


2.3.2

Horeca en Wonen

Beleidsvisie Het stadsbestuur wil het evenwicht tussen de woon- en de horecafunctie bewaren. De stad startte de laatste jaren veel interessante woonprojecten op en zorgde voor de opwaardering van bepaalde wijken. Om kwaliteitsvol wonen in Antwerpen mogelijk te maken, moet het evenwicht tussen de woon- en de horecafunctie bewaard blijven. Een buurt moet veilig en levendig zijn. Horeca draagt hier zonder twijfel toe bij. In verschillende stadswijken is de balans tussen de woonfunctie en de horecafunctie echter uit evenwicht. Succesvolle zaken trekken andere en nieuwe concepten aan. Sommige bewoners hebben het moeilijk met de extra parkeerdruk of hebben last van geluidsoverlast en straatlawaai. Beleidsacties De stad kan op verschillende manieren het evenwicht tussen beide functies vrijwaren. In de andere beleidsteksten werden al enkele zaken besproken die hiertoe kunnen bijdragen: oog hebben voor de noden van de voetganger bij het invoeren van de specifieke terrasreglementen voor strategische horecakernen, de ontwikkeling van geïntegreerde aanpak bij herhaaldelijke overlast,… Bij nieuwe stadsontwikkelingen wordt er snel naar horeca gegrepen als een manier om een nieuwe buurt leven in te blazen. Planners moeten echter rekening houden met de draagkracht van een nieuwe wijk en die van de omliggende wijken. Hoeveel bewoners worden er verwacht? Wat zijn de sociodemografische gegevens van de verwachte bevolking? Zijn er strategische horecakernen in de nabije omgeving? Het aantrekken van meer horecazaken dan een wijk kan dragen, kan ook leiden tot leegstand en een verloederd straatbeeld op lange termijn. Bij nieuwe stadsontwikkelingen wordt daarom advies gevraagd aan Werk en Economie / Detailhandel en Horeca voor de inplanting van horecaprojecten. Ook in de uitwerking van ruimtelijke uitvoeringsplannen dient het evenwicht tussen wonen en horeca steeds meegenomen te worden. Het is opportuun om horeca als een apart onderwerp te behandelen vanwege de grote impact die een horeca-inplanting kan hebben voor een buurt. De horecasector kan betrokken worden bij de ontwikkeling van ruimtelijke uitvoeringsplannen d.m.v. informatiesessies of via de Beleidsadviesraad Detailhandel en Horeca.

[ 51 ]


[ 52 ]

De stad onderzoekt ook andere instrumenten om in te grijpen in geval van een verstoring in de balans van het evenwicht tussen de horeca- en woonfunctie. Deze instrumenten kunnen bijvoorbeeld gebruikt worden om ongewenste toekomstige ontwikkelingen in woonstraten in te perken. De stad bakent strategische horecakernen af. In dit beleidsplan wordt een profilering van deze kernen uitgewerkt. De afbakening van deze kernen is de basis voor de verdere uitwerking van beleidsactiepunten (promotie, aanpak van leegstand,..) op maat van de kernen. Ook een visie rond de gewenste ontwikkeling van een horecakern kan hiertoe behoren. Sommige van de kernen bevinden zich in woongebied of grenzen eraan. In functie van de gewenste ontwikkeling van deze strategische kernen dient er rekening gehouden te worden met de draagkracht i.v.m. parkeren, nachtlawaai,... Waar nodig kunnen er ook voor microkernen buiten de Singel visies uitgewerkt worden binnen het horecabeleid of het detailhandelbeleid.


Een voorbeeld van actie die voortvloeit uit zo een strategische visie is het revitalisatieplan voor het historisch hart. Toerisme Antwerpen, Marketing en Communicatie, Werk en Economie en Stadsontwikkeling willen in overleg met de lokale horecaondernemers een nieuwe adem in de historische kern blazen (Suikerrui, Grote Markt, Steen). Antwerpen is meer en meer een bruisende, levende stad en de historische kern moet daar het kloppend hart van zijn. Samenvatting actiepunten: Actie

Trekker

Andere actoren

Timing

Adviesvraag bij stadsontwikkelingsprojecten die horecaontwikkeling inhouden

Gemeentebedrijf Planningscel, AG VESPA

Werk en Economie / Lopende Detailhandel en Horeca

Aandacht voor horeca bij de ontwikkeling van ruimtelijke uitvoeringsplannen

Stadsontwikkeling / Ruimtelijke ordening

Werk en Economie / Detailhandel en Horeca, Federatie Horeca Vlaanderen, lokale uitbaters

Lopende

Onderzoeken andere instrumenten om ongewenste horeca-ontwikkeling in te perken bij onevenwicht tussen horeca- en woonfunctie

Werk en Economie / Stadsontwikkeling, Detailhandel en Horeca Integrale veiligheid

Vanaf voorjaar 2009

Uitwerken specifieke beleidsacties op maat Werk en Economie / Alle stadsdiensten, van de strategische horecakernen Detailhandel en Horeca Federatie Horeca Vlaanderen

Vanaf voorjaar 2009

Revitalisatieplan voor het historisch hart

Vanaf voorjaar 2009

[ 53 ]

Stadsontwikkeling

Werk en Economie / Detailhandel en Horeca, Marketing en Communicatie, Toerisme Antwerpen


2.4

Randvoorwaarden

2.4.1

Horeca en Arbeidsmarkt

Beleidsvisie Horeca is een prioriteit voor het werkgelegenheid- en arbeidsmarktbeleid in de stad Antwerpen. De horecasector is een economisch belangrijke sector die zo’n 3,33% van de in de sociale zekerheid opgenomen arbeidsplaatsen in de stad Antwerpen inneemt. Dit cijfer geeft enkel de directe tewerkstelling weer. De veelvuldig gebruikte extra’s en jobstudenten zijn hier niet in opgenomen. Ook de indirecte tewerkstelling bij leveranciers, fabrikanten van terrasmeubilair,… die horecazaken creëren zijn niet becijferd. De horecasector worstelt met een tekort aan personeel. Vacatures worden veelal geafficheerd in de eigen zaak. Horecaondernemers gebruiken nog te weinig andere kanalen om opgeleid personeel te vinden,... Velen vinden bijvoorbeeld de weg naar VDAB niet. In 2007 ontving VDAB slechts 1 129 vacatures. [ 54 ]

Daarnaast is de horecasector een knelpuntberoepensector. Knelpuntberoepen zijn beroepen waarvan vacatures opvallend meer problemen vertonen om ingevuld te geraken. In 2007 raakte 78% van de vacatures bij VDAB ingevuld. Tenslotte hebben veel horecaondernemers geen idee van de mogelijkheden en voordelen van tewerkstelling van werknemers die uit bepaalde opleidingstrajecten komen. Er is een lacune in de communicatie naar de horecasector ontstaan op dat gebied. Nochtans zijn er in Antwerpen uitgebreide opleidingsfaciliteiten binnen de verschillende netten op zowel secundair niveau als in het volwassenenonderwijs, al dan niet in samenwerking met VDAB.


[ 55 ]

Beleidsacties In nauwe samenwerking met VDAB en het onderwijs wil de stad een intense wisselwerking tussen het onderwijs, de arbeidsmarkt en het bedrijfsleven uitbouwen die bijdraagt tot een gerichte invulling van vacatures in de horecasector. Daarom wordt een sectoraal netwerk horeca uitgebouwd. De werkgroep Horeca en Arbeidsmarkt zal fungeren als de ruggengraat van dit netwerk. De werkgroep wordt een structureel samenwerkingsverband. Vertegenwoordigers van de stad, VDAB, de onderwijs- en opleidingsinstanties, de horecasector, vakbonden en toeleiders gaan samen op zoek naar oplossingen voor een beter werkende arbeidsmarkt in de horecasector. De werkgroep legt voorstellen voor advies voor aan het Horeca Overlegplatform. Uit voorgaand overleg is gebleken dat er te weinig kennis is van vraag en aanbod op het lokale niveau. Daarom wordt in de eerste plaats geïnvesteerd in de opmaak van een sectorfoto, die de werkgelegenheid in de Antwerpse horecasector in kaart brengt zowel vanuit vraag- en aanbodperspectief, als vanuit onderwijs- en vormingsperspectief. De sectorfoto moet regelmatig geüpdate worden om te kunnen


blijven inspelen op knelpunten en kansen. De werkgroep bepaalt wat in de sectorfoto wordt opgenomen en formuleert voorstellen op basis van de sectorfoto. Op korte termijn zal de werkgroep Horeca en Arbeidsmarkt een actieplan opmaken voor vacaturegerichte opleidingen in 2009. Dit actieplan wordt opgeleverd in november 2008 en ter bespreking voorgelegd aan het Horeca Overlegplatform (december 2008) en de SERR (januari 2009). Ten slotte ontwikkelt de werkgroep communicatietrajecten om horecaondernemers in te lichten over de mogelijkheden op gebied van tewerkstellingsprogramma’s, opleidingen,... Het hoofdstuk over tewerkstelling in de horecabrochure wordt vormgegeven door de werkgroep Horeca en Arbeidsmarkt. Samenvatting actiepunten: Actie

Trekker

Oprichting werkgroep Horeca Werk en Economie/ en Arbeidsmarkt Arbeidsmarkt

Andere actoren

Timing

Werk en Economie / Detailhandel en Horeca, opleidingsinstanties, VDAB, vakbonden, Federatie Horeca

September 2008

Vlaanderen, Werkhaven

[ 56 ]

Sectorfoto

Werk en Economie / Arbeidsmarkt

Externe partner : Vanaf najaar Onderzoeksbureau, Werkgroep 2008 Horeca en Arbeidsmarkt

Input bij ontwikkeling horecabrochure

Werkgroep Horeca en Arbeidsmarkt

Bedrijvenloket

Vanaf najaar 2008

Actieplan vacaturegerichte opleidingen

VDAB

Werk en Economie/ Arbeidsmarkt, Werkgroep Horeca en Arbeidsmarkt

November 2008


[ 57 ]

2.4.2

Horeca en Evenementen

Beleidsvisie De stad ontwikkelt een globaal stedelijk evenementenbeleid, waarin naast spreiding, veiligheid, milieu, kwaliteit, netheid, promotie,… oog is voor de horecasector. Het district Antwerpen alleen al krijgt jaarlijks 4 000 aanvragen voor manifestaties op de openbare weg binnen. Soms initieert de stad zelf evenementen zoals de Bollekesfeesten, soms strijken eventorganisatoren neer in de stad (vb. Cirque du soleil). Horecaondernemers krijgen dankzij de evenementen een hoop extra bezoekers over de vloer. Ze zijn dan ook graag tijdig op de hoogte van wat er te gebeuren staat in de stad. Zo kunnen ze daarop inspelen, voorbereidingen treffen en hun klanten informeren. Evenementen kunnen soms ook enige overlast met zich meebrengen voor bewoners, handelaars en horecaondernemers. In het stedelijk evenementenbeleid zal hiermee ook rekening gehouden worden.


Beleidsacties Doorheen de jaren heeft de stad veel ervaring opgedaan met de organisatie van evenementen. Deze ervaring zal door de evenementenregisseur van de dienst Marketing en Communicatie gebundeld worden in een stedelijk evenementenbeleid. Dit beleid zal oog hebben voor zowel spreiding, veiligheid, netheid, promotie, kwaliteit, mobiliteit,.. als voor de verschillende actoren die met evenementen in contact komen zoals detailhandel, horeca, bewoners en bezoekers. De inplanting van evenementen moet rekening houden met de draagkracht van een plein of straat. De vraag naar bepaalde pleinen in het historisch centrum is erg groot. Andere pleinen, die toch erg geschikt zijn voor evenementen, worden dan weer zelden gebruikt. Nu al houdt de stad een evenementenspreidingsplan bij, dat ervoor zorgt dat deze pleinen niet overbevraagd worden en dat per plein een minimum aantal rustdagen wordt gerespecteerd. In het uit te tekenen evenementenbeleid zullen de verschillende pleinen in de stad gecategoriseerd worden. Op basis hiervan kunnen evenementen beter toegewezen worden aan bepaalde pleinen en zal de spreiding van evenementen over de districten heen evenwichtiger worden.

[ 58 ]

Binnen het evenementenbeleid worden de richtlijnen die de stad uittekent verder toegepast. Deze richtlijnen hebben betrekking op onder andere kwaliteit, toegankelijkheid, netheid en veiligheid. Hierbij zal ook rekening gehouden worden met de noden van de horecasector. Omliggende horecazaken moeten goed bereikbaar blijven. Terrasbezoekers mogen niet afgeschrikt worden door een kwaliteitsloze, hermetische omwalling van een publiek plein. Werk en Economie / Detailhandel en Horeca onderzoekt in samenwerking met Toerisme Antwerpen en Marketing en Communicatie verschillende communicatiemodaliteiten om horecaondernemers beter te informeren over evenementen. Het is niet voldoende om enkel de ondernemers in de aanpalende straten te informeren. Zo weten hotels graag hoe ze hun klanten door de stad moeten loodsen om het hotel vlot te bereiken. Uitbaters zijn zo ook in de mogelijkheid om acties en producten rond het evenement te ontwikkelen. De samenwerking tussen organisatoren van evenementen en lokale horecaondernemers verloopt niet altijd van een leien dakje, maar is soms wel gewenst. Lokale uitbaters kunnen de catering voor een evenement verzorgen, ze kunnen thematische gerechten ontwikkelen, er kunnen afspraken gemaakt worden rond het buitenzetten van tapinstallaties,… Werk en Economie / Detailhandel en Horeca organiseert waar nodig samen met Marketing en Communicatie het overleg tussen beide partijen.



Trekker

Andere actoren

Timing

Betrekken van horecasector bij uitwerken stedelijk evenementenbeleid

Marketing en Communicatie

Werk en Economie / Detailhandel en Horeca, Horeca Overlegplatform

Vanaf najaar 2008

Ontwikkelen categorisering van evenementenpleinen in functie van het evenementenbeleid


Vanaf najaar 2008

Uitwerken richtlijnen toegankelijkheid, kwaliteit, netheid en veiligheid van evenementen in functie van het evenementenbeleid


Vanaf najaar 2008

Onderzoeken communicatiemodaliteiten naar horeca toe

Werk en Economie / Detailhandel en Horeca Marketing en Communicatie

Toerisme Antwerpen m.b.t. hotels Marketing en Communicatie

Januari 2009

Overleg met lokale uitbaters bij evenementen



Wanneer nodig [ 59 ]

2.4.3

Horeca en Mobiliteit

Beleidsvisie De stad houdt rekening met de bereikbaarheid van horecakernen bij het uitwerken van haar mobiliteits- en parkeerbeleid en bij infrastructuurwerken. Bereikbaarheid is een belangrijke randvoorwaarde voor een gezonde horecasector. Bij maatregelen die invloed hebben op deze bereikbaarheid, zoals een parkeerbeleidsplan of grote infrastructuurwerken, moeten dan ook alternatieven beschikbaar zijn of communicatietrajecten ontwikkeld worden. Mobiliteit is niet beperkt tot autoverkeer alleen. Ook een veilige en comfortabele bereikbaarheid met de taxi, autocars, de moto, openbaar vervoer, te voet en met de fiets is een belangrijke troef voor een horecazaak. Uit het vraagonderzoek dat de stad Antwerpen voerde rond horecabezoek bleek bijvoorbeeld dat zowel bewoners als bezoekers van de stad zich voornamelijk met het openbaar vervoer verplaatsen. Naar horecakernen die moeilijk bereikbaar zijn met het openbaar vervoer of waar veel parkeerplaats is, komen de klanten meer met de auto. De stad wil in de komende jaren verder inzetten op verkeersleefbare en multimodaal bereikbare kernen en houdt hierbij rekening met de onderhoudstoets.


Bij parkeren spreken we over verschillende soorten gebruikers: bewoners, werknemers, zakelijk bezoek, winkel- en horecabezoekers, recreatieve bezoekers en sociaal bezoek. Bij een duurzaam parkeerbeleid is het parkeeraanbod afgestemd op verschillende verkeersmodi en op te verwachten gebruikers ter plaatse. De stad zet voor de verschillende vervoersmodi specifieke acties op (vb. evenementennet, promotie van het TOV-biljet,…). Beleidsacties 1. Bewegwijzering De stad ontwikkelt een bewegwijzeringsysteem voor voetgangers. In eerste instantie worden de wijken binnen de Leien en Centraal Station bewegwijzerd. Vervolgens werkt de stad een fietsbewegwijzering uit en actualiseert ze de autobewegwijzering. Voor de afbakening van de strategische horecakernen werden de wijknamen van de voetgangersbewegwijzering overgenomen, zodat de kernen eenvoudig kunnen opgenomen worden in de toeristische communicatie.

[ 60 ]

2. Bereikbaarheid Een wijkcirculatieplan is een geheel van voorstellen en aanbevelingen om de mobiliteit en de verkeersafwikkeling in een bepaalde wijk te verbeteren. Wijkcirculatieplannen zorgen voor een verdere verfijning van het mobiliteitsplan, dat de krijtlijnen voor een duurzame mobiliteit vastlegt. Een nieuw wijkcirculatieplan heeft gevolgen voor bewoners en gebruikers van de straten waarover het plan zich uitspreekt. Daarom overleggen de stad en/of het district ook met lokale winkeliers en horecaondernemers over voorgestelde maatregelen en stellen ze de circulatieplannen voor aan de Beleidsadviesraad Detailhandel en Horeca. Horecaondernemers en winkeliers dienen over voldoende informatie te beschikken bij infrastructuurwerken die de bereikbaarheid van hun zaak beïnvloeden. De stadsdiensten kunnen beschikken over de actuele adresbestanden die bijgehouden worden door Werk en Economie / Detailhandel en Horeca. Stedelijk wijkoverleg werkt samen met Unizo bij het organiseren van communicatie voor handelaars. Bezoekers van de stad verplaatsen zich meer en meer met het openbaar vervoer. Net zoals in andere steden is het niet altijd mogelijk om na een late voorstelling of een feestje nog met het openbaar vervoer thuis te geraken. De stad wil de discussie met de vervoersmaatschappijen over nachtelijk openbaar vervoer opnieuw opentrekken. 3. Parkeerbeleid De beschikbare parkeerplaatsen op straat zijn in de eerste plaats bedoeld voor de primaire gebruikers, nl. de kortparkeerders. Klanten die langere tijd wegblijven, worden doorverwezen naar randparkings of parkeergarages via het parkeergeleidingssysteem om van daaruit verder de voetgangersbewegwijzering te volgen.


In september ging het nieuwe parkeerbeleidsplan van kracht met een uitbreiding van de betalende parkeerduur en de invoering van progressieve parkeertarieven. In de kernstad, de stationsbuurt, het Zuid en in Zurenborg betalen parkeerders tot 22 uur. In de andere gebieden tot 19 uur. In het licht hiervan tracht de stad de samenwerking met de private parkeerbedrijven te stimuleren door het afsluiten van protocols. Recente inspanningen zorgden ervoor dat een aantal parkings zowel in het centrum van de stad als daarbuiten een gereduceerd avondtarief invoerden, wat vooral interessant is voor de bezoekers van horecazaken. In winkelstraten en horecakernen manifesteert zich nog een andere parkeerproblematiek. Er moeten voldoende herkenbare laad- en loszones ingericht zijn, die beperkt worden in tijd. Zo kunnen deze laad- en loszones buiten deze venstertijden nog fungeren als parkeerplaatsen. Het Gemeentelijk Autonoom Parkeerbedrijf beoordeelt aanvragen van winkeliers en horecaondernemers o.a. op leefkwaliteit in de buurt, mogelijk meervoudig gebruik en economische aspecten. Het parkeerbeleid heeft oog voor andere vervoersmodi dan de auto. Zo zal een fietsparkeerbeleid ervoor zorgen dat fietsers de nodige stallingen en ruimte krijgen. Samenvatting actiepunten: Actie

Trekker

Andere actoren

Timing

Afstemmen benaming strategische horecakernen aan de wijknamen van de voetgangersbewegwijzering


Toerisme Antwerpen

Voltooid

Organiseren overleg met winkeliers en horecaondernemers rond wijkcirculatieplannen

Stedelijk Wijkoverleg, Districten, Werk en Economie/ Detailhandel en Horeca, Stadsontwikkeling/ Mobiliteit en Verkeer

Gemeentelijk Autonoom Parkeerbedrijf, Unizo

Wanneer nodig

Informeren winkeliers en horecaondernemers bij infrastructuurwerken

Stadsontwikkeling, Stedelijk Wijkoverleg, Beheersmaatschappij Antwerpen mobiel

Werk en Economie/ Detailhandel en Horeca

Wanneer nodig

Gesprekken starten met nietStadsontwikkeling / stedelijke partners omtrent nachtelijk Mobiliteit en Verkeer openbaar vervoer

Werk en Economie / Detailhandel en Horeca, De Lijn, NMBS

Vanaf januari 2009

Uitbreiden samenwerking met private parkeerbedrijven

Gemeentelijk Autonoom Parkeerbedrijf

Lopende

Inrichten laad- en loszones


Lopende

Fietsparkeerbeleid


Stadsontwikkeling / Mobiliteit en Verkeer

Lopende

[ 61 ]

[ 62 ]

[ SWOT-analyse op niveau van de strategische horecakernen ]


De stad bakende 11 strategische horecakernen binnen de Singel af. In dit volgende hoofdstuk stellen we een scherpe profilering op van deze kernen door middel van een analyse van de sterktes, zwaktes, opportuniteiten en bedreigingen die er zich voordoen. De afbakening en profilering is de basis voor de verdere uitwerking van beleidsactiepunten (promotie, aanpak van leegstand,..) op maat van de kernen. Ook een visie rond de gewenste ontwikkeling van een kern kan hiertoe behoren. Waar nodig kunnen er ook voor microkernen buiten de Singel visies uitgewerkt worden binnen het horecabeleid of het detailhandelbeleid. De SWOT-analyse gebeurde op basis van gesprekken met lokale horecaondernemers en het door de stad Antwerpen uitgevoerde vraagonderzoek.

ER G GROTE KA

VENU S

UWEN B

STRA

AMBTMANSTRAAT

RAA T

SS TR AA T

LE

RAAT F RA NS HA LS P

PAROC HIAANST

SIN T-JA COB STR A

RSSTRAAT CELLEBROE DE

EIKENSTRAAT

ARENST RAAT

FMAA NDEN STRA AT TWAA L

LANGE KL

RA AT WI EG ST

RAA T

IN

PR IN SE

AT

TRA AT GRA VES MAR K

SINT-KATEL IJNEVEST

KON INGS T

TRAA T PATE RNO STER S

T NS TR AA

SU DE RM A

Shoppinghart 1 Het Steen 2 Vlotsteiger 3 Cruiseterminal 4 (Heraanleg) Scheldekaaien Sint-Annatunnel 5 JODENSTR AAT 6 Het Ruienhuis/Etnografisch Museum D 7 Stadhuis HOPLAN RAAT UTTERSHOFST 8 Grote SCH Markt 9 Kathedraal AAT Plantin Moretus Museum KELDERSTR 10 11 Vrijdagmarkt Hogeschool 12 Karel de Grote GRAANMAR KT ORGELSTR AAT 13 Halte Openbaar vervoer 14 Postkantoor Hendrik Conscience 15 KerkNBE RGSTRAAT ARE 16 Handelsbeurs (in ontwikkeling) 17 Jeugdherberg (in ontwikkeling)

MEIR

ED I

EP L

AA TS

LANGEGANG

M

VE ST

GROENPLAATS

GEEFSS TRAAT

AT PAN DSTR A

GRAM AYES TRAA T

TORFBRUG

BOR ZES TRA AT

SE LS

TR AA T

RSS EKA ME

STR AAT

Horecazaak Horecakern

MEISTRAAT

NAT ION ALE

RA AT PS T PO M

SINT -JAC O BS MA R KT

T

TA BA K

RA AT IST WA A

AT STR A ER IDD ERS

AR EN STR A AT

INCXSTRAAT

LAN G

EN S T

HISTORISCH HART - Legende

DSTRAA

AT

KOR TE K L

LEOPOL

17

HAPPA ERTSTR A

KO

AAT UISSTR GASTH

OUDAAN

RAAT

KAT T

RP

Publiekstrekkers in de omgeving

LANGE

SST SINT-ANTONIU

BRU G

T

SLEUTELSTRAAT

KIPDO

MARIA PIJPEL

EVERDIJSTRAAT

RDS TRA AT

AT

STRAAT

IJZERENWAAG

KEIZE RSTR A

16

GROENDALSTRAAT

JE AAT STR KOP

ZWA A

ME IR

NIEU WST RAAT

KETELSTRAAT

RST RAA T

VEST

T

A TRA ISS THU

KLO OST E

KAMMENSTR AAT

HO OG ST RA A

ER OE V

EN EK

T

GR OT EP IE T

AI IJC KK A ND VA

ER NE ST

ZAND

ZU IDE RT ER RA S

I

SC HE LD

AR DE N

SCHOEN MARKT

RK

LANGE

S GA RTE KO

AU GU ST IJ N EN ST RA AT

LOMB

14

EIE RM A

T

KOLVENIERS

NT IN K AA

KT

12

T

T

AT S

AT

T MAR K

PL A

T

13

E KLEIN

ND RI ES

AR MELKM

NH OU WE RS VES

VLEM INCKS TRAA T

NSTRAAT LOMBAR DE

SIN T-A

T

11

VRIJD AGMA RK

STR A

GIERSTR AAT

STRAAT DRUKKERIJ

L IE RS TR AA T

9

ZWALUWSTRAAT

T

BER G

10

MU NT ST RA A

KO RT EV

TR AA

T

STE E

KO RT EN IE U WS TR AA T

T RK

L IE

TRAAT

RE YN DE RS S

15

JEZUIETENR UI

AA R ST

-JA NS V

AR KT

T

EST RAA T

PRINSS TRAA

RAAT

KAASRUI WIJNGAARDSTRAAT

M O

5

HA AR ST RA A

MA RN OO

SIN T

8

RR UI

BLIN D

NSTR AAT

BL

STOOFS

NN ATU NN EL

SM

WOLS T

MORIA A

KT

N JA

VL A

7

MAR

K DE OU

SIN T-A

4

JERUZALEMSTRAAT

HANDSCHOENMARKT

ER P

3

SU IKE

EU RS

GRO TE

GIL D

OT ST RA A

T

KA A

SS T

RA AT

WIL L

TRA AT

EM

OU DE B

6

HOF ST R AAT

G RU GB

WI S

OG IER PLA A

IN ST EE NP LE

2

IN

UI SR ER ED RD RO AA RB DD DE GO E OT GR

L PA

TS

1

RA AT

N MI

JOR DA EN SK

AAI

ZIR KST

AT

Kern Historisch Centrum

BEDDENSTRAAT

3.1


STERKTES

ZWAKTES

 De grootste horecakern met een zeer ruim en gediversifieerd aanbod van snackbars, bistro’s, klasserestaurants, bruine kroegen, danscafés, karaokebars,…  Cultuur-historisch patrimonium: grote aantrekkingspool voor bezoekers van buiten de stad. Ook het cruisetoerisme dat opnieuw in de lift zit, zorgt voor een instroom van toeristen.  Het authentieke karakter, de vele terrasjes en het verkeersvrij karakter van de pleinen zorgen voor een aangename sfeer.  De aanwezigheid van de bovenlokale evenementenpleinen Groenplaats en Grote Markt zorgen voor een bruisende sfeer.  Ontwikkelingen zoals de vlotsteiger aan het Steen geven nieuwe impulsen aan deze horecakern.  De horecazaken profiteren van de nabijheid van scholen, kantoren en het shoppinghart van de stad. Zo blijkt uit het vraagonderzoek 84% van de respondenten het Historisch hart met een ander motief bezoeken, maar hun activiteit(en) wel combineren met een horecabezoek.  Er is veel parkeerplaats rond de horecakern.  Er bevinden zich heel wat "klassiekers" in deze kern die bekend zijn tot ver buiten de stadsgrenzen. Met restaurants "'t Fornuis" en "Gin-Fish" heeft de kern twee zaken met een Michelinster.  In het vraagonderzoek kreeg de kern de hoogste score van zijn bezoekers: 8/10.

 In de wintermaanden liggen sommige plaatsen in de horecakern er eerder verlaten bij (vb. Grote Markt). Het zijn veelal zaken die zich te eenzijdig op toeristen richten die hiervan last ondervinden. De horecaondernemers wijzen ook het gebrek aan een lichtplan voor de horecakern aan als reden.  De smalle zijstraatjes zijn vaak niet geschikt voor terrassen.  Onverzorgde gesloten constructies verminderen de uitstraling van de kern. Vele panden zijn niet al te groot, zodat horecaondernemers hun terras als permanente verlenging van de zaak inrichten. Ook het onderhoud van de gevels van horecapanden laat soms te wensen over.  De huurprijzen voor de panden in het historisch centrum zijn erg hoog, wat de invulling van leegstaande panden bemoeilijkt en jonge vernieuwers afschrikt.  Aanwezige parkeerplaatsen zijn veelal ondergronds en duur.  Soms vrij veel overlast van de vele evenementen op de twee pleinen. Bijvoorbeeld: niet-klanten die de toiletten gebruiken en de terrassen bevuilen,…  De verblijfskwaliteit op de Groenplaats wordt bedreigd door de aanwezigheid van groepjes zwervers.  De horecaondernemers wijzen erop dat laden en lossen vaak moeilijk is.  De kern heeft het imago zich éénzijdig op toeristen te richten en daarom duur te zijn. Dit bleek ook uit het vraagonderzoek: 71% van de respondenten die een restaurant bezochten in het historisch centrum waren niet woonachtig in Antwerpen. De zijstraatjes (Pelgrimstraat,…), het Conscienceplein en de Groenplaats krijgen wel meer Antwerpenaren over de vloer.

OPPORTUNITEITEN

BEDREIGINGEN

 Toekomstige stadsontwikkelingsprojecten zoals de heraanleg van de Scheldekaaien kunnen een impuls zijn voor de horecakern. De nabijheid van de nieuwe jeugdherberg in de Bogaardestraat zal vooral meer jongere toeristen naar het historisch centrum trekken. Het hotel aan de Handelsbeurs zal een nieuw, kapitaalkrachtig publiek trekken.  Het autovrij maken van het pleingedeelte van de Grote Markt maakt grotere terrassen mogelijk.  Het ontwikkelen van een duidelijke visie en regelgeving omtrent de gesloten constructies, zal bijdragen tot investeringen vanuit de horecasector in deze constructies.  Het in het bestuursakkoord opgenomen revitalisatieplan voor het historisch hart, moet nieuw leven in de horecakern blazen.

 Het evenwicht tussen de horeca- en de woonfunctie kan verstoord worden indien er geen concrete en duidelijke afspraken worden gemaakt tussen buurtbewoners, de stad en de horecaondernemers.  Het hart van de kern trekt weinig vernieuwende concepten aan.  De horecazaken in de kern mogen zich niet blijven beperken tot de toeristen als doelgroep.  Verschillende handelaars- en horecaverenigingen zijn actief in het historisch centrum: VZW Groenplaats, VZW Handwerpen, Binnenstad, Actiecomité Grote markt en Conscience. Deze verenigingen lopen elkaar echter voor de voeten. Er is nood aan 1 aanspreekpunt in plaats van 3.

[ 65 ]


3.2

Kern Schipperskwartier

VAN SCHOONBEKEPLE

GISTSTRAAT

TA VE RN IE R KA

AI

BROUWERSVLIET

AI

SPANJAARDSTEEG

UI OUDELEEUWENR

6

SCHIPPERSSTRAAT

AT

RA AT

HU IK ST

T

KT NOSE STRA

AT

TOOG

AT RA

VEEMAR

T ES

GO RT ER ST RA A

K VE

T

AT RA ST RD AA TS MU

AA TR NS

RSS TRA AT

STADS

LANSSTRA

LANGE

WAAG

BRILS TR

AAT

VENUSSTR AAT

G RU SB

ZWA RTZ UST E

TRAAT RAAPS

T

S

A KA

P R O PD

NE IN ER

A KL

IK ED PR

ZIRKSTR AAT

DRIES

3

G LAN

AA STR RD OO EN

PAARDENMARKT

LA AT

T

ROSKAMGA NG

NRU I FALCO

HAME RP

SS TR AA T AN M O UD E

TR AA

T AA TR SS

JOR DA EN SK

FALC ONP LE

IN

TER EN KAA ME VAN AI KA US OR TEL I

KE IS

U UL

T

AA I

4

A -P NT SI

AA TR RS

NO OR DE RT ER RA S

S AT

ELRUI STIJFS

ATJE

LA SP

ORT FALCONPO

EIN HESSENPL

2

RA HESSENST

RS RU I

VARKENSMARKT

LU AU

AA I

7 T

VE RV E

UI T

AT

IE T

IE UC SA ZAKSTR AA

LE G

HOORNSTRAA T

5

I

RO UA A

BLAUWBROEKSTRAAT

GENERAAL BELLIARD STRA

T AA TR NS

L SV ER IE T

O LK

ANKERRUI

KE

T-P SIN T-P SIN

KO

Museum Aan de Stroom (in ontwikkeling) Zeemanshuis (toekomstige ontwikkeling) Sint-Pauluskerk Uitgang Ruienwandeling Raamprostitutie Link met Eilandje Link met Historisch centrum STRAAT ZEEVAART

ADRIAAN BROUWERSTRAAT

IE KR

NS EK A

Publiekstrekkers in de omgeving 1 2 3 4 5 6 GODEFRIDUSKAAI 7

IN

SINT-ALDEGONDISKAAI

WAASLANDT UNNEL


VEURNEKAAI

HANZESTEDENPLAATS

1

OOSTENDEKAAI

NIEUWPOORTKAAI

RIJNKAAI

SCHIPPERSKWARTIER - Legende


TROEVEN

ZWAKTES

 De kern heeft een evenementenplein (Falconplein) en een verblijfsplein (Sint-Paulusplaats).  De ruienwandelingen hebben hun eindhalte in de kern. Ook de Sint-Pauluskerk lokt bezoekers naar de kern.  De prostitutie zorgt voor veel passage. Er zijn ook kantoren en een school in de kern.  85% van de respondenten in het vraagonderzoek gaf horeca op als hoofdmotief voor bezoek.  De kern heeft een trouw cliënteel: 72% van de bevraagden bezoekt de kern minstens 1x/week.

 Eerder bekend vanwege de prostitutie, dan vanwege het horeca-aanbod  Nog steeds te kampen met minder goed imago.  Geen samenwerking tussen lokale uitbaters.  Er is weinig parkeerplaats in de horecakern zelf wat het minder eenvoudig maakt voor mindermobielen om de kern te bezoeken.  Schipperskwartier kreeg de laagste score van de respondenten in het vraagonderzoek: 6,78/10.  Onduidelijkheid over het profiel van de Oudemansstraat: wordt bewoning de hoofdbestemming of kan er zich horeca vestigen?

OPPORTUNITEITEN

BEDREIGINGEN

 Het Schipperskwartier wordt de verbinding tussen het Museum Aan De Stroom en de binnenstad.  Heraanleg Oude dokken en Sint-Paulusstraat.  Meer bewoning door de ontwikkeling van de site van het Zeemanshuis, de renovatie van panden en meer bewoning in Klapdorp.

 Terugkeer van prostitutiegebonden overlast en criminaliteit.  Aan het Falconplein vestigen zich momenteel vooral fastfoodzaken. Het aanbod wordt hierdoor te eenzijdig en oninteressant voor bewoners.

[ 67 ]


3.3

Kern Eilandje EILANDJE - Legende

ST RA A ST ER DA M AM

VERBINDINGSD OK-WESTKAAI WILLEMBRUG

SINT-LAUREISKAAI

BORDEAUXSTRAAT

DINANTSTRAAT

BINNENVAARTSTRAAT

LOND ENST RAAT

AI

NASSAUSTRAAT

BATAVIASTRAAT

27

T

AAI

KEMPENSTRAAT

NOORDERLAAN

PA D

RIJNKAAI

28 DEK

KEMPISCHDOK-ZUIDKAAI

AUGUST MICHIELSSTRAAT

VERBINDINGSDOK-OOSTKA

SCHELD EKAAI

RIGASTRAAT

4

LONDENBRUG

SCH EL

Publiekstrekkers in de omgeving 1 Museum Aan de Stroom (in ontwikkeling) GENUASTRAAT 2 Jachthaven 3 Montevideo (toekomstige ontwikkeling) 4 Woontorens Project2 (in ontwikkeling) Waagnatie 5CADIXSTRAAT 6 Red Star Line (toekomstige ontwikkeling) 7 Park Spoor Noord KEMPISCHDOK-WESTKAAI

MONTEVIDEOSTRAAT

BRAZILIESTRAAT

I 29 SCHELDEKAA

6

5


INDIESTRAAT

NAPELSSTRAAT

3

KATTENDIJKDOK-WESTKAAI

LIMASTRAAT

KRIBBESTRAAT

JKBRUG KATTEN DI

KATTENDIJKDOK-OOSTKAAI

SASDOK-ZUIDKAAI

7

NAPOLEONKAAI

ELLERMANSTRAAT

ENTREPOTKAAI

OOSTENDEKAAI

HANZESTEDENPLAATS

KEPLEIN VAN SCHOONBE

WAASLA

ANKERRUI NDTUNNEL

T TRAA

UI OUDELEEUWENR

TS LAA

SPANJAARDSTEEG

S ER VE DE W VAN

GODEFRIDUSKAAI

STRAAT DUBOIS

P POT

BROUWER SVLIET

2

STRAAT ZEEVAART

ADRIAAN BROUWERSTRAAT

VEURNEKAAI

RE ENT

TAVERNIERKAAI

SCH EL

DEK

LE I

AAI

26

ITALIE

NIEUWPOORTKAAI

SINT-ALDEGONDISKAAI

1

E VAN A

IK KOE

ENS

CH T GR A

TRA RDTS

AT


TROEVEN

ZWAKTES

 Rustige omgeving.  Jachthaven, met 250 meerplaatsen.  Veel parkeerplaats, zowel onder- als bovengronds.  In de Waagnatie en op het water vinden verschillenden evenementen plaats. Ook Flandria en het Ballet Van Vlaanderen trekken bezoekers naar de horecakern.  Park Spoor Noord.  De Oude Dokken werden heraangelegd tot aangename verblijfspromenades.

 De kern is moeilijk bereikbaar met openbaar vervoer.  Horeca ligt vrij verspreid, er is nog geen sprake van een echte concentratie.  Geen samenwerking tussen lokale uitbaters.

OPPORTUNITEITEN

BEDREIGINGEN

 Er is heel wat aan het bewegen op het Eilandje. De projecten beogen steeds een verweving van woon-, werken recreatiefuncties. Zo worden de Londenstraat en de Amsterdamstraat op korte termijn heraangelegd. De verkoop van flats in de stadsontwikkelingsprojecten Montevideo loopt als een trein. In dit project zal er veel plaats zijn voor groen en er wordt een evenementenplein ontwikkeld. Tenslotte kan ook de ontwikkeling van de Cadixwijk op lange termijn de horecakern doen uitbreiden. Bij de herontwikkeling van oude loodsen wordt een mogelijkheid gecreëerd om aan de waterkant een prachtige promenade met terrasje te maken.  Een restauratie van de Willembrug kan het voetgangerstraject rond de Oude dokken vervolledigen.  MAS, Red Star Line.  Haventoerisme.  Plannen voor 2 nieuwe hotels (Westkaai en loodswezen).  Campus Noord van de Hogeschool Antwerpen zal zich vestigen aan de kop van Park Spoor Noord.  De omgeving van het Eilandje is in de running als locatie voor het nieuwe voetbalstadion.  Wandelboulevard vanuit historisch centrum, over schipperskwartier: meer bezoekers zullen de kern al wandelend ontdekken.  Ontwikkeling en promotie van de kantorenlocatie "Antwerp Docklands".  De bereikbaarheid met het openbaar vervoer wordt verder uitgebouwd.

 Door de toename van het aantal bewoners in de kern, kunnen de horeca- en de woonfunctie met elkaar in conflict komen. Goede afspraken en duidelijk richtlijnen zijn nodig.

[ 69 ]


BRILS TR

AAT

AT RA

NBER G

DA EN BO

ST RA A

T

T

7 AT

IN KE L

AA TR

STRA

W

N VA

S LE

BERG

INT -AN NAS TRA AT

KO RT E

MOLE N

IN

KO RTE S

RK T

E SIN T-AN NAS TRA AT

SS TR AA T PR IN SE

AT

RO ZE NS TR AA T

RAA T KON INGS T

AN L IE JAN V

TRA AT GRA VES MAR K

EN STR AAT

EN MA

LANG

GROTE KAUW E

TRAAT APELS GRATI EK T RST R AA

PATE RNO STER S

TRAA T BOR ZES TRA AT

I

SINT-KATELIJNEVEST

SIN T-JA COB STR A

AMBTMANSTRAAT

IELE

N HO BO K ENST RAAT

AT


ITAL

R VA

KAT T

RP

5

PIET E

OS S

4 KIPDO

T

KEIZE RSTR A

3

AA TR

T

LS

PRINSS TRAA

KE IN W

I RU RS DE IEU WS TRAAT

T TAKS OLIJF

E

E RO RB DE


1 Universiteit Antwerpen 2 Academie 3 Begijnhof 4 UAMS 5 Universiteit Antwerpen 6 Halte Openbaar vervoer 7 Link met Centraal Station 8 Link met Sint-Jansplein 9 Link met Schipperskwartier ORT EN IEU 10 Link met Historisch centrum WS TRA AT met Eilandje 11 Link LANGE N

AA VONDELSTR

NG LA

EST RAA T

UNIVERSITEITSBUURT - Legende

AT

8

JE

T ES

IN

WO LST RA

T

1

BLIN D


AA TR RS

RODEST RAAT

WAAG

NS TR AAT

ARK T

K VE

STADS

LANGE

PAA RDE NM

KLEIN E KA UWE NBE R KAU WE

2 10

ULRIKSTRAAT G

TOOG

ROSKAMGA NG

AT

LE

TRAAT RAAPS

LANSSTRA

FR AN SH ALS P

T

HOORNSTRAAT

T

AA TR DS OR NO

VENUSSTR AAT

T AA TR DS AR SA UT G M RU SB NO TE KOR

AA STR ORD

GE LAN

HAMERSTRAAT

FA L

A KA

9

E UW HO

IN

KLAPDORP

VARKENSMARKT

CO NP

LE

IN

NRU I FALCO

SPLE -JAN SINT

11

TVEST RIJNPOOR

ORT FALCONPO

Kern Universiteitsbuurt

NIEUWEG ANG

3.4

6

RAAT


TROEVEN

ZWAKTES

 In Antwerpen volgden in 2007 30.536 studenten een  Studentencafés liggen verspreid in de kern wat voor voltijdse opleiding aan één van de instellingen voor overlast zorgt. Ook buiten de kern zijn nog verschillende hoger onderwijs. Eén op drie studenten studeert aan de studentencafés gevestigd. Universiteit Antwerpen wiens stadscampus aan de kern  Weinig overleg tussen lokale uitbaters. gelegen is.  Weinig parkeergelegenheid.  Grootste concentratie stadscampussen bevinden zich in de binnenstad.  Heraangelegde pleinen trekken ook niet-studenten.  Begijnhof maakt dat er ook veel toeristen passeren.

OPPORTUNITEITEN

BEDREIGINGEN

 Groeiende studentenbevolking.

 De veranderende studentencultuur: studentenclubs hebben minder vaste leden, er worden minder cantussen georganiseerd,…  Er is weinig vernieuwing. Studentencafés verdwijnen, zonder dat er nieuwe bijkomen.

[ 71 ]


Kern Centraal Station

AT STRA TRAL EN VAN S VELDES VAN ARTE

T

BREYDE LSTRAAT

NSS TRA AT SSE ANN EE

NSS

AAT ST R RIJF

AT

PELIKAANSTRAAT

APP ELM A

AT STRA QUEL LIN

I FRA NK RIJ KLE

ST RA AT

VE ST

TI NG

9

EN SS TR AA T VAN GEE RTS TRA

TRAA T

VAN E

YSER LE I

DO DO

AT

KONINGIN AST RIDPLEIN

ST KIP DO RP VE

RTBO RNS TRA

TR AA JE ZU SS

RAAT NIUSST OTTO VE

S RK KE

7

T RAA KST ANC EG

TA BA K

T AA TR SS RE

ST RA AT

BERG MOLE N

VAN WESENBEKEST RAAT

TR AAT

RAAT

STRA

OSYS T

AT

E SIN T-AN NAS TRA AT

LANG

STRAAT APOSTEL

RSSTRAAT

T

CELLEBROE DE

T

T

NG CO

8

A RA ST NT

AA TR TS WE

S

AA TR

IN CI E

RODESTRA AT

RO ZE NS TR AA T

IN

LE

T FRA NS HA LS P

ANSTR AA

T

OCHIA

E IS PP

S BI

S OP CH

GE RE

M OM

LANGEGANG

A KL

6

4

5

AT

VE S

A STR

DE K E

IN DER HER

STAT IESTR AAT

CAR N OTST RAAT

T

3

10

R FE OF

T AA TR ES D AN

AA TR

S

ST DER HER

AAT ELSTR E ZAV

RAAT

LAAT

NTES TR AA T

IE S UT TIT NS CO

2

ELTP

GEM EE

AT STRA GREIN

HOPLAND

STRAAT

RAAT

IN RO OSEV

T

IR ME

1

ELDEKENS

ST DELIN

FRAN KL

TRAA LHAAKS WINKE

11

LANGE

RPBR UG

LANG

T LANGE BE

T RAA

LEYSST

13

ST VEN NHO OO SCH

12

AT

A TRA

KP

STRA DUIN

ES GG

C IN N

U M

T AA R ST EN IZ

T TRAA

AT

VAN

KIPDO

T

E D

RAAT

O C

IN LE

TRA ETHS LISAB SINT-E

LS ZAVE

AAT STR DEL HAN

RU

LE I

GE LAN

A RA ST UW NIE

T

MB DA

ITALIE

ARKT

AT RA

T

SINT-J ACOB SM

PIJLS T

AT TRA ORS SPO

ST AM RD

AA TR

T TRAA ANTS

LS

AERL

KE IN W

T TRAA IER S VIOL

ST R AA

E KORT

E TT RO

E

M VAN

NG LA

Shoppinghart 1 Operaplein (toekomstige ontwikkeling) 2 Opera 3 UGC Cinema 4 Centraal Station 5 Diamantwijk 6 Halte Openbaar Vervoer OS SE NM 7 Toekomstig congrescentrum AR KT Koningin Elisabethzaal KA8 KO TTE RT N STR Antwerpen 9 Zoo E AAT W IN 10 Aquatopia KE LS 11 Halte Openbaar Vervoer TR AA T 12 School 13 Bibiliotheek Permeke

D IE PE

T

RAAT EMST DBLO GOU


STRAAT

RAAT


GAAL NACHTE

T GASS

AA HOLLANDSTR

CENTRAAL STATION - Legende

PR OV

3.5

VAN L

EEN TSTR AAT

TR


TRAA T

AA TR T

A RA

STERKTES

ZWAKTES

 De kern ligt in het midden van knooppunten van openbaar vervoer (Centraal Station, Rooseveltplaats) en is de poort tot de Antwerpse binnenstad.  De Diamantwijk, het Diamantmuseum, de Zoo en Aquatopia zijn sterke toeristische trekkers. Ook het filmcomplex UGC en de Elisabethzaal zorgen voor veel bezoekers.  De mix met detailhandel is interessant voor de bezoeker van de kern.  Veel actieve verenigingen: WOCSA, Keyserlei, Hart van Antwerpen.  30% van de respondenten gaven het multicultureel aanbod aan als troef.  De stad zet extra vegers in om het openbaar domein netjes te houden.  Verschillende grote en kleine hotels bevinden zich in de kern.  Ook de werknemers van de vele kantoorgebouwen zijn mogelijke klanten voor de horecakern.

 De Keyserlei nodigt momenteel niet uit tot een lang verblijf: slechte wegvoering, bomen die de terrassen bevuilen, taxi's die zich met draaiende motor naast terrassen opstellen,…  Er is weinig bovengrondse parkeer-gelegenheid. De ondergrondse parking van het Astridplein is slecht aangegeven.  Bij veel horecazaken is het niet duidelijk wie eigenaar of verantwoordelijk is, wat overleg of toezicht moeilijk maakt.  De terrassen op het Astridplein zijn erg klein door de plaatsing van het fietspad en de bomen.  Veel passage, maar weinigen komen er louter om van het horeca-aanbod te genieten. Uit het vraagonderzoek bleek dat 72% de kern bezoekt met een ander hoofdmotief dan horecabezoek.  Bij de horecaondernemers en hun cliënteel heerst een gevoel van onveiligheid.  Het Astridplein wordt vaak over het hoofd gezien als mogelijke locatie voor kleine evenementen (vb. de olifantjes, kerstevenement,...).  Het onderhoud van de panden en de gevels door de eigenaars laat soms te wensen over.

T

OPPORTUNITEITEN

BEDREIGINGEN

 Internationaal publiek door TGV.  Ontwikkeling van de Kievitbuurt en de heraanleg van de Keyserlei en het Operaplein kunnen een nieuwe dynamiek teweeg brengen.  Op het Astridplein wordt het nieuwe Congrescentrum gebouwd.  Een nieuwe bijsturing van het Astridplein wat betreft de fietspaden en het plantsoen kan de verblijfskwaliteit vergroten. Er worden ook inspanningen gedaan om de ondergrondse parking veilig en proper te houden.  Ontwikkeling en promotie van de kantorenlocatie "Antwerp Diamond District".

 Door het wijzigend profiel van de Keyserlei en zijn bezoeker komen er steeds meer snackgelegenheden. De traditionele zaken verdwijnen.  De onzekerheid over de grote infrastructuurwerken (Leien, Operaplein) kunnen investeringen in de kern afremmen.  Ook hier vestigen zich weinig vernieuwende concepten.

[ 73 ]


3.6

NJ ORA

INC GEUL

Publiekstrekkers in de omgeving 1 2 3 4 5

T

DE PRETSTRAAT

T

Halte Openbaar vervoer Link met Eilandje AAT SSTR AERT Evenmentenplein, marktplein EVER Poort naar winkelgebied Antwerpen-Noord Link met Park Spoor Noord

A RA ST

AT RA

A RA ST UG BR

IA HL DA

TS

S ER VE DE W VAN

LAA

T TRAA AT STRA NIUM GERA

NW EG

ST RS

LANGE DI JKSTRAAT

AT

IE SS CA


5

P NEL TUN

A ENSTR ZWED

AAT XSTR

TR AP ST

RA AT

T SINT-JANSPLEIN EN OMGEVING - Legende R AA EST

CH T GR A

TVEST RIJNPOOR

OU DE S

TE E

ANKER RUI

E UW HO

AA TR RS

T

1

S GEN VLIE

3

SPLE -JAN SINT

2

A TR A

T

IN

KLIP

ITALIE LE I

ARK T

4

SINT-GUMMARUSS

AA STR

T

TRAAT

AAT VONDELSTR

T

T RICHARDSTRAA

ST RA A

ST AM RD

T TRAA ANTS

RAAT

AERL

AT RA

M VAN

DAMBRU GGESTR AA

AT

E TT RO

STRA FTAK OLIJ

HOLLANDS TRAAT

DIE PE

OSYS T

PAA RDE NM

RODEST RAAT

ENS

Kern Sint-Jansplein en omgeving

GAAL NACHTE

STRAAT

T


STERKTES

ZWAKTES

 Toegangspoort tot Antwerpen-Noord.  Wekelijkse markt en rommelmarkten trekken veel bezoekers.  Culinaire wandelingen trachten de bekendheid van de buurt te vergroten.  De handelaarsvereniging vertegenwoordigt ook groot aandeel horeca.  Multicultureel aanbod.  Goed bereikbaar met openbaar vervoer.  Veel parkeerplaats zowel boven-, als ondergronds.  Trouw cliënteel: 81% van de respondenten uit het vraagonderzoek bezoekt de kern minstens 1x/week, 50% daarvan bezoekt de kern dagelijks. 50% van de respondenten komt naar de kern met horeca als eerste bezoekmotief.

 De kern is onbekend en onbemind. Velen blijven er weg vanwege het slechte imago, een onveiligheidsgevoel en de soms vuile omgeving.  De kern kreeg een eerder lage score in de bevraging van zijn bezoekers: 6,8/10.

OPPORTUNITEITEN

BEDREIGINGEN

 Ontwikkelingen in de buurt zoals Park Spoor Noord, MAS en heraanleg Oude Dokken.  Spreidingsplan binnen het evenementenbeleid kan ervoor zorgen dat de evenementenfunctie van het Sint-Jansplein beter wordt ingevuld.  Promotie van de parkeermogelijkheden in en aan de kern i.f.v. Park Spoor Noord.

 Weinig kwalitatieve en vernieuwende concepten. [ 75 ]

KELDERSTRAAT

GRAANMARKT

E KLEIN

ORGELSTRAAT

AT ARENBERGSTRA

12

AT OTTO V ENIUSS TRA

I

PO L

DP L

ST NV E

ST RA AT EI

AN

SE L

IA

BR IT

IJN E BE G

9

AT

M AR IA

LA NG

E

PS TR

AA T

LO

G

T

BOU RLA STR A

ENWE SESTE

STRA

R ST E IN

T

LPL

LOUIZA

E TE

AA NTSTR BRABA

EL MECH

AA TS

ST O O

UI ZA -

M AR IA

LE

I

EI

NEN S

IN

T ERSSTRAA SCH ERM

AT LDSTRA

BEG IJ

LEOPO

EPLE

SINT -JOR IS P O ORT L EO

KI L

SS TR A

LE

CKSTRAAT HENRI VAN HEUR

S HEL MEC

S KA

AA ENSTR INESS KAPUC

GANG INCK TERN

T

AN

FR AN KR IJK

NIEUWSTAD

BERVOETSTRAAT AA TR

CK EL M

RU BE NS L

TRA AT

7

8

KS INC RN E T

10

OUDEVAARTPLAATS

D EL

BRED ES

KV C IN

ROSIER

LANGE GAST HUISSTRAAT

M

TRAAT

E VL

TES TRA AT

LEI N

BA E

AAT WILLEM TELLSTR

SCH OY

RAAT F RA NS HA LSP

4

MEISTRAAT

T MAR K

6

3

LINCXSTRAAT

10

5

OUDAAN

LANGEGANG

AA TS

TA BA K

T

EP L

MARIA PIJPE

T AA TR NS

ED I

WAPPER

A TRA ISS THU

T

ME

M

D HOPLAN

SCHUTTERSHOFSTRAAT

VE ST

RA AT

LANGE K LARENS

2

JODENSTRAAT

KO

STRAAT

S GA RTE KO

EN STRAA LOMBAR D

M KA

EVERDIJSTRAAT

IR ME

11

GROENDALSTRAAT

VEST

CELLEBRO EDERSSTR AAT

AR EN STR A AT TRAAT

GRAM AYES TRAA T

KOR TE K L

WI EG ST

AR DE N

PAROC HIAANS T

-JAC O BS TRA SIN T

MAR K

TRA AT

PRU YNE NS

FMAA NDEN STRA AT

1

G

STR A

AT TRA AT

TS SP LAA -NIC O SIN T

IJNEVEST SINT-KATEL

NIEU WS TRAAT


KOLVENIERS

LOMB

LANGE

TWAA L

KT

GEEFSST RAAT

PAN DSTR A

AT

SCH OEN MAR

BEDDENSTRAAT

GROEN PLAATS

RKT

SU DE RM A

A MELKM

NS TR AA

T

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

LAA

U

WS TR Shoppinghart AA T Handelsbeurs (in ontwikkeling) Rubenshuis Plantin HogeschoolVLEMINCKSTR AAT Het Paleis Bourla Districtshuis EIE RM Botanische Tuin AR KT Ziekenhuis Nationale Bank Wekelijkse markt (za/zo) Kantoren Fortis ME IRB Arenberg Theater RU

KIPDO RP

GRA VES

KO

RT E Nomgeving Publiekstrekkers in de IE

BOR ZES TRA AT

JEZUIETENR UI

EIKENSTRAAT


AT PRIN SES

TORFBRUG

THEATERBUURT - Legende KAASRUI WIJNGAARDSTRAAT

LE EM

ST RA A

-H EN RI E

TT AL

EI

VAN E T

YCKL

EI

A

AT


3.7

Kern Theaterbuurt

TROEVEN

ZWAKTES

 Gelegen aan shoppinghart van de stad.  Door de uitgang aan de achterkant van de Stadsfeestzaal komen meer mensen dieper de horecakern in.  Zowel bewoners als bezoekers bezoeken de kern regelmatig.  Gelegen aan cultuurtempels zoals Bourla, Arenberg en Het Paleis. Ook het Rubenshuis trekt veel toeristen en de weekendmarkten zijn bovenlokale trekkers.

 Onderbroken gebied. Hierdoor is er ook weinig samenwerking tussen de horecaondernemers onderling.

OPPORTUNITEITEN

BEDREIGINGEN

 Heraanleg Theaterplein en omliggende straten.  Nieuwstad: opstart overleg tussen lokale uitbaters.  Opening van de betaalparking onder de Nationale Bank.  Ook deze horecakern kan meegenieten van de nabijheid van de nieuwe jeugdherberg.

 In de kern vestigen zich al enkele jaren meer winkels. Indien deze trend zich voortzet, zal het horecakarakter van de kern dalen en zal hij nog meer versnipperd worden.

[ 77 ]

T AT RSSTR A

KE ND

AT RSTRA

GIJZEL AA

ON BE

PECHE

AT RA ST

LS TR AA T

CKST RAAT

STR AAT

SBEE

NAT ION ALE

RA AT KS T VO L

RA AT

ER ST T

TR AA

T

ER S

ST RA A

IKA ER AM

AT STRA AERT

P EE

ATS

TE E

W ER SS

W ALLE

SW

RD EDWA

R DE

KA S

SC HI LD

1

TR AA

LD HO U

GRAAF V AN HOO RNESTR AD AAT M IR AA L DE BO IS OT ST RA AT

AE L DE

W

2

A TPL GEN

T ATSTRAA COQUILH

T

ER SS

BE E

STR AAT ANSING VERSCH

3

ZW

IJG

T

D

N VA

ST RA A

GRAAF VAN EGMONTSTRAAT

AA TS W

AE L

PL

T

DE

TR AA

PO L

EN

T

AT SN IJD

STRAAT

AA TR RS

PL A

RA AT

UR BU SS TR AA T

G IE RO

D

PO

ST RA A

T

PO L

7

ER SS T

AA I AM VL A

T

BU RB UR ES

TR AA

L RE KA

LE O

NA M

DE

ES

T

ST RA A

N SCH ALIE

8

AN ST RA AT

EL D

LE O

DE

G

VE RV I

EN ST RA A

MU SE UM

TS TR AA

T

ER

LA C

HE KA

AI

LA K

SE K

KA AI CO CK E

RI LL

VE RL A

VO RS TE RM

SC H

RAAT GEUZENST

AAT

W AA

R FST

LS EK

AA I

ER ERW

KS TR AA T

IJZ ER EN PO OR TK VI AA SS I ER SK AA I

VAN CRA E

RIEM

STR AAT

KLOOSTERSTRAAT

M TIM

9

EN ST RA AT

T

10

LEUVENSTRAAT

LU I

W AP

KRON ENBU RGSTR AA

I LE

PACIFICATIESTRAAT T NG ST RA A EM

IE

L L BO IVA

T

SS TR AA T

T

AN

E AC LANGE B H TE ROM ATTER IJ STR S AAT TRAAT

AT

L IJ

LAN G

P IE

RA ST ER

ER

EG ST RA A

KH ND E ID Winkelgebied Vlaamsekaai-Waalsekaai DE ST RA Kunsten Antwerpen 1 Koninklijk Museum voor Schone AT Antwerpen S 2 Hogeschool T A A 3NPLIndoor Sportrecreatie OO R T 4 Nieuw Zuid (toekomstige ontwikkeling) BR OE 5 Justitiepaleis DE R 6 Karel De GroteMINHogeschool ST RA AT 7 Fotomuseum 8 Parkeerterrein 9 Museum voor Moderne Kunsten 10 Tropisch Instituut 11 Residentieel-commercieel nieuwbouwproject OD ES TR AA T

6

RA ST

AT

E Publiekstrekkers in Gde omgeving ND E MO

BR ED ER

T AA TR LS SE L US BR INGE S

E RS S TRAA T

MONTIG NYSTRA AT

TS

AN B E

BE L


TRAA

AA

JAN V

AT

URE ISS

L RP

W

EG

E

RA ZUID - Legende

SST

BA L

T

LIT CUY

L PA

AT RA T S IS

SINT -LA

AA TR TS EN

BA NN I

AT STR A LIES

NG VA

5

EL SN

STRAAT BESTORMING

N JA

11

F JOZE

4


3.8

Kern Zuid

TROEVEN

ZWAKTES

 De kern heeft een groot aanbod, met een jong en hip imago.  De nabijheid van jongerencentra Petrol en Scheld'apen en de aanwezigheid van verschillende musea, het wereldculturencentrum, een sportcentrum, en een bovenlokaal evenementenplein zorgen voor een gemengd publiek.  Gratis en veel parkeerplaats op de Gedempte Zuiderdokken. Dit vertaalt zich in het groot aantal respondenten (40%) uit het vraagonderzoek die met de auto naar de horecakern kwamen.  Nieuw justitiepaleis is een landmark en zorgt voor “zakelijk eten”.  Veel en grote terrassen.  Goed bereikbaar met openbaar vervoer.

 Afwezigheid van een sterke lokale vereniging.  Sommige evenementen zorgen voor veel overlast (vb. Sinksenfoor) voor de buurtbewoners en de horecaondernemers.  Het zware verkeer aan de Bolivarplaats brengt veel lawaai met zich mee.  Alle zaken “vissen in dezelfde vijver”, er is weinig verscheidenheid in doelgroep.

OPPORTUNITEITEN

BEDREIGINGEN

 Opstart lokale vereniging Zuid.  Meer kwalitatieve terrassen door nieuwe terrassenreglement.  Nieuwe invulling van het Zillion-gebouw en de ontwikkelingen in de Jan Van Gentstraat (woningen, supermarkt) en Nieuw Zuid (kantoren en wonen).  Het zal aangenamer vertoeven zijn op de Bolivarplaats, wanneer de verkeersstroom vanuit Nederland onder het justitiepaleis wordt afgeleid.  De kern zal ook meegenieten van de nabijheid van de nieuwe jeugdherberg.

 Evenwicht tussen wonen en horeca moet hier goed in het oog gehouden worden. De balans mag niet naar horeca overslaan in de zijstraten van de Gedempte Zuiderdokken (met uitzondering van Verschansingstraat). De draagkracht van de buurt voor horeca lijkt bereikt.  De kern zal in de toekomst concurrentie krijgen van nieuwe trendy kernen zoals Eilandje, Antwerpen-Noord.  De onzekerheid over de toekomst van de Gedempte Zuiderdokken - worden ze al dan niet terug opengelegd kan verdere investeringen door horecaondernemers doen uitstellen.

[ 79 ]


RA AT

ZURENBORG - Legende

EE L

IN

GE NS T


N

ST

I AT

E

B

3

AA TR RS E UG KR

G

I HE OM

G IN

T OU RH GE R O

NMBS-Station Antwerpen-Berchem Cogels Osylei Nieuw Zurenborg (toekomstige ontwikkeling) Militair Hospitaal (in ontwikkeling) Dageraadplaats

T

WE

T

Publiekstrekkers in de omgeving 1 2 3 4 5

CAP IA

T NG ST RA A DI

LA AN RU IS RO DE K

TR AA

T

EG

UT ST RA A MP

RU G

EG

AT

TRAAT

KS EB

N ELAA

1

BO RS BE E

USSTRA HERCUL

UID DIKSM

PRIV ATE W

T

LE E

T

MA RS S

JUPITERS

CO BD EN ST RA A

ZURENBORGBRUG

UI TB RE I

VAA L TRA NS EN ST RA AT LU PP VA N

T

RAA T

T AA STR

T

AT RA ST RS

M OO DR LO VE

T

A RA ST IJ T KR

T

WE AU

UMO NTS T

ST RA A

AT RA ST OK

A RA ST

EIK

AT TRA E LS

A RA ST RD FO ER T WA

SYLEI

AA TR OS

T

ST RA AT

KL

LP HE SC

ME

AA TR

RDS TRA AT

GR AM

YS

GAA

ZE NO BE

VLIES STR A AT

LE AN ST

BOO M

LS-O COGE

LO ER AT W

GULD EN

RI A

AN

RAA L

STR AAT

GEN E

TL A

2

IE

4

PO TV L

PR ET O

STRAAT

SNE LW

ANGE LE EM

BIN NE NS I

T

NG EL

ECK VAN DIEP EN B E

AA TR SS RU PE CU

ZURE NBO RGS TRAA T

STRA

AT

GROTEHONDSTR AAT

TR AA

LT AA RS TR AA T

RAAT OENST

TW

TS AA

DR AA KS

PI SCH OR

SN EL

T ST RA A

KO RT EA

FIL OM E

NA

RA AD PL

TRA A STE E

T

NB OK S

AAT STR ND ARE

E KR

AAT STR EFT

DA GE

RS TR AA

5

GR OT EB EE

T

A RA ST OR AT RC ME

T

VIS ST RA AT

T

EE RS TR AA

T

T

IN EB

WA L

DO LF IJ N ST RA A

RA AT

KL E

TR AA

AT

NIE RE ST

RA MS

VLIJTSTRA

AT RA

AT RA ST EC RO B US RU

AT TRA RS STIE

ST EN ST OO NG LA

AN EV

Kern Zurenborg

LANGE ALTAARSTRAAT

3.9

HOTELL GITSC

EI

T


TROEVEN

ZWAKTES

 De kern heeft een zeer breed aanbod - van volks café tot klasserestaurant - dat zich op een zeer divers publiek richt.  Goed bereikbaar met openbaar vervoer en dichtbij Berchem station.  "Dôme", het Antwerpse sterrenrestaurant (1 Michelinster) bevindt zich in de nabijheid.  De Dageraadplaats is pas heraangelegd en heeft met zijn vele terrassen en de sterrenhemel echte trekkers. De architectuur van de Cogels Osylei lokt veel toeristen.  Kindvriendelijk plein met speeltuin en basketplein.  62% van de respondenten in het vraagonderzoek kwam naar de kern met horeca als belangrijkste bezoekmotief.  Zurenborg kreeg de 2e hoogste score in het vraagonderzoek van zijn bezoekers: 7,6/10.

 Weinig parkeerplaats.  De detailhandel is weggetrokken, wat voor een slechte mix zorgt. Het gebrek aan andere voorzieningen dan horeca wordt door 64% van de respondenten uit het vraagonderzoek als zwakte vernoemd.  De terrassen groeien en brengen geluids- en andere overlast voor zich mee voor de bewoners.  Weinig overleg tussen lokale uitbaters.

OPPORTUNITEITEN

BEDREIGINGEN

 Ontwikkelingen Nieuw Zurenborg en Groen Kwartier.  Hoewel 81% van de respondenten uit het vraagonderzoek momenteel uit de stad Antwerpen kwam, zal de kern in de toekomst ook meer bovenlokale aantrekkingskracht krijgen.

 Een overaanbod dreigt door de zeer snelle groei van het aantal horecazaken in deze kern. Moest de kern verder uitwaaieren naar de zijstraten, dan komt ook de balans tussen wonen en horeca in het gedrang.  Veel nieuwe horeca in Nieuw Zurenborg kan voor concurrentie zorgen bij bestaande zaken.  De toekomstige werken aan o.a. de Groene Singel kunnen de kern moeilijker bereikbaar maken.

[ 81 ]


3.10 Kern Lange Lobroek LANGE LOBROEK - Legende Horecazaak Horecakern

Publiekstrekkers in de omgeving T TR AA

VE RS TR AA T KA L

WEIL A

NDS TRA AT

DIJ L

ES

LA A

EG

CH TH UI S

W

SL A

KE ND

N

5

1

SL A

CH TE RI JS

TR AA

4

T

MO UT ER IJ S

TE EG

LA NG E

RA ND EE

EM UL CE

T AA TR SS N A

M DE

SNELWEG

TR IXS T AA

T AA TR TS CH

3

BA AR

HALENSTRAAT

ST R AA T

LA NG E

EN

LEIN

O

T ST R AA D VE L

JOS VERHELSTP

LO BR OE K

ST RA A

T

O PO JN HI C S

W RT

EG

2

EL NG

ES TR AA T

SI ER RD

VI S

M EL

PL RG

N EI

O NO

E NB VE UI

O NB E

Slachthuissite (toekomstige ontwikkeling) ONBEKEND Halte Openbaar vervoer Park Spoor Noord Parkeerplaatsen Sportpaleis / Lotto Arena EL SN

1 2 3 4 5


TROEVEN

ZWAKTES

 Aanwezigheid van een sterke vereniging, VZW Slachthuis, die zowel ondernemers als bewoners samenbrengt.  Sterk gediversifieerd aanbod op een kleine oppervlakte.  Bovenlokale aantrekking door nabijheid en samenwerking met het Sportpaleis en Lotto Arena.  Veel parkeerplaats.  84% van de respondenten uit het vraagonderzoek bezochten de kern met horeca als hoofdmotief.  Trouw cliënteel: 76% van de bevraagden bezoekt de kern minstens 1x/week. 43% van de bevraagden gaat enkel naar deze kern om iets te drinken of te eten.

 Niet centraal gelegen.  Minder goed bereikbaar met openbaar vervoer.  Vuile straten, sluikstort.  Onveiligheidsgevoel.  In het vraagonderzoek kreeg deze kern een eerder lage score van zijn bezoekers: 6,8/10.

OPPORTUNITEITEN

BEDREIGINGEN

 Park Spoor Noord.  Herwaardering Damwijk.

 Infrastructuurwerken rond de Oosterweelverbinding kunnen de kern moeilijk bereikbaar maken.  De onduidelijkheid over de ontwikkeling van de Slachthuissite en het Lobroekdok blijft aanslepen.

[ 83 ]

3.11 Kern Sint-Anneke

SINT-ANNEKE - Legende Horecazaak Horecakern

Publiekstrekkers in de omgeving 1 2 3 4 5 6 7 8

PAD WAND

3

ELDIJ

K

4

KASTANJEDREEF

6

GLORIANTLAAN

1

5

8

ESMOR EITLAAN

ALEXANDER FARNESEPLEIN

PRIVATE WEG

GOETHESTRAAT

THONETLAAN

MELIS STOKELAAN

SCHILLERSTRAAT

BOUVAERTLAAN

WILLEM VAN HAECHTLAAN

2

ROEMER VISSCHERSTRAAT

JACHTHAVENWEG

LODEWIJK VAN VELTHEMLAAN

N WILLEMLAAN


7

Sint-Annabos Halte Openbaar vervoer Parking Minigolf Zwembad Strand Sint-Anneke Jachthaven Camping


TROEVEN

ZWAKTES

 Het strand, de wandeldijk, het zwembad en de groene omgeving trekken een hoop volk in de zomer.  Veel parkeerplaats.  De plaatsing van openbare toiletten voor mannen en vrouwen zorgt ervoor dat niet-klanten niet meer bij de horecazaken moeten aankloppen.

 Niet voor iedereen even bereikbaar met openbaar vervoer (bus rijdt niet tot aan de wandeldijk).  Geen samenwerking tussen de lokale uitbaters  Het succes van de kern is seizoensgebonden. Ondernemers die hier een zaak opstarten moeten zich daarvan bewust zijn.  De kern trekt voornamelijk bezoekers uit de stad zelf. Momenteel komt reeds 19% van de respondenten uit het vraagonderzoek van buiten de stad Antwerpen.

OPPORTUNITEITEN

BEDREIGINGEN

 Stadsontwikkelingsproject Prestibel.  Projecten om Linkeroever meer bij de stad te betrekken.

 De horecaondernemers vrezen dat de kern onbereikbaar zal worden als de Charles de Costerlaan wordt afgesloten voor het tolplein van de Oosterweelverbinding.

[ 85 ]

[ Literatuurlijst ]

Literatuurlijst • BRO (2007), "Gemeente Venlo, Ontwikkelingsrichting horecasector", Boxtel, Nederland. • DDW in: "Belg geeft meer uit aan horeca dan aan gezondheid", (De Tijd, 06/07/2007, p.10). • FEDERAAL PLANBUREAU (2004), "Analyse van de horecasector: working paper", Brussel. • FOD ECONOMIE - ALGEMENE DIRECTIE STATISTIEK EN ECONOMISCHE INFORMATIE (12/07/2007), "Loon naar werken", Brussel. • GEMEENTE APELDOORN (2005), "Horecabeleid 2010", Apeldoorn, Nederland. • GEMEENTE WEERT (2006), "Convenant Veilig Uitgaan Weert", Weert, Nederland. • GUIDEA (2004), “Het landschap van horecaondernemingen”, Brugge. • HOGERE RAAD VOOR DE ZELFSTANDIGEN EN KMO (2001), "Advies betreffende de prioritaire knelpunten in de horecasector". • MAS RESEARCH (2008), "Vraagonderzoek horecasector stad Antwerpen", Leuven. • STAD DEN HAAG (2000), "Structuurvisie horeca Den Haag", Den Haag, Nederland. • STAD GENK (2007), "Horecabeleidsplan Stad Genk", Brugge. • STAD GENT (2003), "Hier wordt geleefd: horecabeleidsplan voor Gent", Gent. • STAD TILBURG (2006), "Horecabeleid Tilburg 2006-2015", Tilburg, Nederland. • UNIZO STARTERSSERVICE (2007), "Startersatlas", Brussel. • WERK EN ECONOMIE (2006), "Beleidsnota Detailhandel", Antwerpen. • WERK EN ECONOMIE (2008), "Monitor Economie", Antwerpen.

Databanken en website • ARVASTAT, http://arvastat.vdab.be • BEDRIJFSCHAP HORECA EN CATERING / KENNISCENTRUM HORECA NEDERLAND, http://www.kenniscentrumhoreca.nl/pages/default.aspx • ECODATA, http://ecodata.mineco.fgov.be • FEDERATIE HORECA VLAANDEREN, http://www.fedhorecavlaanderen.be • GUIDEA / KENNISCENTRUM VOOR TOERISME EN HORECA VZW BELGIE, http://www.guidea.be • KONINKLIJKE HORECA, http://www.horeca.org/smartsite.dws?id=8. • MISSETHORECA, http://www.missethoreca.nl

[ 87 ]

[ Horecabeleids-en actieplan stad Antwerpen ]

Werk en Economie

www.antwerpen.be

O3 205 61 10

Horecabeleids- en actieplan stad Antwerpen

Recommend Documents