Hoofdstuk 15: Gezondheid Onderhoud van je schip
Een goede gezondheid is de basis van een welvarend leven. Welke verandering je ook wilt in je leven, gezondheid ligt aan de basis daarvan. Er zijn veel manieren om een gezond leven te leiden. In hoofdstuk 7 werden de vijf fases van gezondheid beschreven. In welke fase zit jij en hoe kan jij jouw gedrag veranderen om je bestemming, een goede gezondheid, te bereiken? Gezondheid staat hoog bovenaan het verlanglijstje van het leven. De definitie voor gezondheid is voor iedereen verschillend. Je kan een chronische ziekte hebben maar je toch gezond voelen. Je kan een goddelijk fit superlijf hebben en je toch ziek voelen. Gezondheid heeft verschillende definities. Voor de een moet het lichaam er fit en goed uitzien, de ander vindt juist het geestelijk welzijn belangrijk. Beide aspecten zijn belangrijk. Voel je je goed in je lijf en voel je je goed in je geest? De grootste invloed die jij hebt op je gezondheid is jouw levenshouding. Die levenshouding is eigenlijk van het grootste belang voor alle veranderingen en alle bestemmingen die jij wilt bereiken in je leven. Naast je levensinstelling, waarover meer in hoofdstuk 5 staat, bespreken we hier oorzaken en mogelijke oplossingen van gezondheidsproblemen. Preventieve gezondheidszorg, meten, bewegen, voeding, water, stress en slaap zijn de basisonderdelen van een schip waar je mee op reis gaat. Je hebt je doel gesteld op welk gebied dan ook en je wilt dat bereiken. Dat kan alleen met een goed onderhouden schip, hoe groot of klein dan ook. Wil jij averij oplopen omdat je de stagen van de mast niet heb opgespannen? Wil jij stuurloos zijn in een storm omdat je de zeilen niet hebt gerepareerd?
222
Als je op reis gaat ben je voorbereid. Als het je gezondheid betreft zijn we niet (voor)bereid om onderhoud te plegen aan ons schip, ons lichaam. Welke gewoontes heb jij die het onderhoud van je schip ondermijnen? Verander je gedrag rondom dat onderhoud en op alle andere gebieden zal je meer succes bereiken. Oorzaken
Een paar van de grootste oorzaken van een ongezonde levensstijl zijn niet weten, niet meten en niet onderhouden. Genetisch aanleg, een ongeluk of een syndroom laat ik buiten beschouwing: in dit hoofdstuk is het uitgangspunt wat jij zelf kan doen om je gezondheid te verbeteren. Gewoontes Veel gewoontes die je hebt ontwikkeld schaden je gezondheid op de lange termijn. Soms heb je geen idee dat ze slecht voor je zijn of denk je dat het niet zo’n vaart zal lopen. Inmiddels is de welbekende sigaret een heel duidelijk voorbeeld. Vroeger werd roken als iets gezamenlijk en gezelligs gezien, nu is roken in gezelschap not done. Je weet dat elke trekje aan een sigaret het trekje kan zijn dat een cel in je lichaam in een tumorcel verandert. Er zijn echter ook gewoontes die je gezondheid ondermijnen zonder dat je daar direct het resultaat van ziet. Te weinig water drinken, te veel stress, te weinig slaap, te veel alcohol en onregelmatig leven zijn voorbeelden.
223
Reinder leefde volgens de schijf van vijf, liep naar zijn werk, deed tussen de middag een tukje, had zelfbeheersing waardoor hij één of twee dropjes at in plaats van de hele zak, hij rookte niet, en dronk slechts een paar keer per jaar een glaasje wijn bij een feestje. Maar hij werd verrast door een sluipmoordenaar: stress! Gevolg: drie bypasses op zijn 63e.
Een van de grootse problemen in de gezondheidszorg is overgewicht. Diëten ploppen als paddenstoelen uit de grond, maar diëten helpt niet. Wat wel helpt is je gezonde verstand gebruiken en je levensstijl veranderen. Kijk naar de voeding die je gebruikt. Wat eet jij aan groenten op een dag, hoeveel fruit eet je en wanneer? Drink je water of kruidenthee of is koffie jouw favoriete drank? Een gezonde levensstijl is een missie op zich geworden: een manier van leven die je lichaam en geest ten goede komt. Die missie is echter niet zonder doel: als je oud wilt worden, ga dan een gezonde levensstijl aan. Er is niets zo vervelend als oud worden en daarbij ook nog eens ziek zijn. Nog nooit is er zo veel informatie geweest over gezond leven en gezond oud worden. Maak daar gebruik van. De generatie van mijn ouders heeft vroeger nooit gehoord dat roken ongezond is. Het was hip en modieus. Nu weet je wel beter. Onwetendheid is niet zozeer niet weten, dan wel niet willen weten. — Werner Mitsch, Duitse aforist. (1936)
Niemand kan meer zeggen ‘ik wist niet dat suiker slecht voor je is’: de kranten en tijdschriften staan er vol mee. De markt springt eropin door suikervervangers aan te bieden. Maar wat is erop tegen om helemaal geen zoet meer te gebruiken of slechts een enkele keer suiker te gebruiken zoals het ooit bedoeld was: als een traktatie?
224
Wil je afvallen? Werk dan aan je levensstijl. Hoe je dat doet? Net als met alle doelen die je stelt: stap voor stap. Meten Gezondheid kun je op een aantal manieren meten. Wat lichamelijke gezondheid betreft: een bepaald gewicht wordt als gezond beschouwd. Dat wordt gemeten via je letterlijke gewicht, je vetpercentage en hoe het gewicht verdeeld is over je lichaam. Je kan een goed gewicht hebben, maar met magere benen en armen en een enorme buik kan je zelf nagaan dat de verhouding niet optimaal is. De body mass index (BMI), die gebruikt wordt om een indicatie te krijgen van over- of ondergewicht, is alleen een richtlijn. Geestelijk welzijn is niet echt meetbaar met cijfers. De psychologie maakt gebruik van vragenlijsten om inzicht in psychische gezondheid te krijgen. Zelf kan je een welbevinden bijhouden naar gevoel. Dat doe je door dagelijks of wekelijks bij te houden hoe je je voelt, hoe positief je in het leven staat, waar je je zorgen over maakt en of je stressmomenten hebt meegemaakt. De eerste meting is als de haven waaruit je vertrekt op weg naar je bestemming. In tussenliggende havens ga je weer meten. Je voelt niet alleen de progressie, je ziet het ook aan de getallen op je meetinstrumenten. Het is een extra beloning. Toen ik het befietsen van de Alpe d’Huez als doel had gesteld, moest ik ook gaan meten. Met schaamte stond ik op de weegschaal en de uitslag van mijn conditietest was ook abominabel. Als je A zegt, zeg je ook B. Koen Rooks, mijn trainer, wilde alleen met mij in zee als hij cijfers had. Mijn enthousiaste verhalen over energie en motivatie waren leuk, de cijfers en mijn daadwerkelijke inzet was wat telde op het moment waarop ik permissie zou krijgen om mee te gaan.
225
Het resultaat van negen maanden inspanning was een paar kilo eraf, een veel betere conditie en een doorzettersmentaliteit. Ik mocht mee en boven aan de top van de berg werd er op mij gewacht! Een disbalans in je lichaam leidt tot een disbalans in je hoofd. Als je gestrest bent en veel activiteiten onderneemt die stress geven, zal je merken dat je hartslag hoger is bij al je activiteiten. Dit kun je letterlijk meten met behulp van een hartslagmeter of door regelmatig je bloeddruk op te meten. Als je minder stress ervaart, ontdek je dat ook je hartritme anders wordt. Je kunt je hartritme beïnvloeden middels meditatie, diepe ademhaling en momenten van ontspanning, en zo is het mogelijk je stress te verminderen. Preventieve gezondheidszorg Als je niet direct naar je lichaam luistert, luistert het lichaam niet meer naar jou. — Ton Toutnu (pseudoniem), Nederlandse celbioloog en aforist (1939)
Gezond oud worden staat bij de meeste mensen bovenaan hun wensenlijstje. Gezond leven is bij velen echter geen prioriteit. We zijn over het algemeen gewend aan een sterk gestel, hebben weinig klachten en zijn vaak onwetend over preventieve gezondheidszorg. Je gaat naar de dokter als je ziek bent, je gaat niet naar de dokter om te voorkomen dat je ziek wordt. Daar is de huisarts ook niet voor: die is opgeleid om ziekten met medicijnen of een therapie te bestrijden. Gelukkig zijn steeds meer mensen zich bewust van hun lichamelijke en geestelijke gesteldheid. Zij hebben allang gezien, al dan niet bij hun eigen ouders, dat er veel ziek en zeer te vinden is in bejaardentehuizen en verpleegtehuizen. Wil jij ook zo oud worden en is er tegen die tijd nog iemand die voor jou zorgt? Van die onzekerheid worden 226
steeds meer mensen zich bewust, vooral als ze zelf klachtjes krijgen als spierpijn, vermoeidheid, stijfheid en vergeetachtigheid. Gezond leven wordt prioriteit. Als je merkt dat je lichaam niet meer doet wat jij wilt, komt het bewustzijn om de hoek kijken. Er is ontzettend veel informatie te vinden over preventieve gezondheidszorg. Al ruim tien jaar heb ik een praktijk in natuurgeneeswijzen. De meeste mensen komen met een klacht, lichamelijk of mentaal, nadat zij al bij de huisarts en andere geneeskundigen zijn geweest. Het alternatieve circuit is dan een mogelijke oplossing. Daar wordt veel gedaan om de klachten te verminderen, maar met een andere insteek dan het geval is binnen de reguliere geneeskunde. Een goede therapeut kijkt niet alleen naar de klacht maar ook naar een persoon in zijn geheel. Naast verbetering boeken wat betreft de klacht van de cliënt is voorlichting over een gezond leven een belangrijk onderdeel geworden in mijn praktijk. Het is verbazingwekkend hoe je met een paar kleine aanpassingen zelf invloed hebt op je gezondheid. Oplossingen
Je ligt met je schip in de haven en wilt op reis. In welke toestand is jouw schip, jouw bemanning, jouw voorraad voedsel en water? De route naar jouw eiland, goede gezondheid, is soms lang. Maak een foto van jou en je schip in deze haven zodat je weet hoe je er nu voor staat. Meer wat vaker aan in een haven, kijk wat vaker achterom en zie hoe ver jij al gevaren bent. Bewegen Bewegen en een gezonde levensstijl gaan hand in hand. Veel mensen houden niet van sporten, we zouden het in deze context ook eigenlijk over bewegen moeten hebben in plaats van sporten. 227
Je kunt de volgende drie type mensen onderscheiden: de gevoelige, de actieve en de rustmensen. Welk type iemand is kan je al zien aan het uiterlijk. De gevoelige mens heeft dun fijn haar, fijne trekken in het gezicht, is fragieler, heeft dunne lange vingers, smalle voeten en een zachte stem. De rustmens is ronder, heeft grovere gelaatstrekken, houdt van rust, houdt niet van bewegen en beweegt omdat het een noodzakelijk kwaad is. De actieve mens heeft in verhouding lange ledematen, een hoekig lichaam, stugger haar, een vierkant gezicht en straalt activiteit uit. Natuurlijk ben je niet het een of het ander: twee van de drie zijn meer vertegenwoordigd dan de derde. Fanatieke sporters voldoen aan dat stereotype beeld van lange ledematen, maar dat wil niet zeggen dat ze niet gevoelig zijn. In de sportschool zie je veel mensen die niet aan dat profiel van de actieve mens voldoen. Ze komen omdat het moet vanwege een blessure of omdat ze hebben ervaren dat het goed voor hun lichaam is en dat ze daar plezier aan beleven. Of je een talent voor sporten hebt is al in de kiem vastgelegd. Dat houdt in dat niet iedereen geschikt is om te sporten op hoog niveau. Iedereen is wel geschikt om te bewegen. Peggy Boetzkes, gelaatkundige, legt dat in haar cursussen over gelaat en verhoudingen bij de mens zo uit op mijn vraag hoe je kan zien of iemand talent heeft om te sporten: ‘Elk mens is voorzien van drie kiembladen. Een kiemblad is een verzameling van cellen die dezelfde oorsprong hebben in de embryogenese (de stadia voordat cellen een foetus worden) en die zullen uitgroeien tot specifieke lichaamsweefsels. Uit elk kiemblad ontwikkelt zich een bepaald gedeelte van ons li228
chaam. Zo zorgt het binnenste kiemblad of endoderm voor het spijsverteringsstelsel, het middelste kiemblad mesoderm voor ons bewegingsstelsel (spieren, pezen) en het buitenste kiemblad of ectoderm voor ons zenuwstelsel en onze “bekleding” (huid, haren, nagels etc). Elk kiemblad brengt een menstype, mensvorm en talent met zich mee. Natuurlijk heeft elk mens altijd drie kiembladen, maar niet elk kiemblad is bij elk mens even goed ontwikkeld. Meestal zijn er twee heel goed ontwikkeld en blijft een derde wat achter.’ Aan de hand van lichaamsvormen is dus te bepalen of iemand een lichaam heeft wat geschikt is voor sport. Voor sport heb je goed ontwikkelde spieren nodig, wat voortkomt uit het mesoderm. Zo’n persoon zal er dan van nature atletisch uitzien. Het sporten is dus een talent dat voortkomt uit het mesoderm, het middelste kiemblad dat zich goed heeft ontwikkeld. Een persoon met een grote romp en rondere vormen valt niet binnen dit bewegingskiemblad maar in het binnenste kiemblad, het endoderm. En zal om deze reden minder talent tot extreem sporten hebben. Een minder ontwikkeld spierenstelsel hebben is geen excuus om niet te bewegen of te sporten. Mijn mesoderm is minder ontwikkeld en ik ben niet geschikt om topprestaties neer te zetten, toch sport ik. Het is goed voor mijn lichaam: beweging geeft energie en het is een goede manier om doelen te stellen. In plaats van een sport uit te oefenen waar je geen zin in hebt, kun je iets zoeken wat bij je past. Beweeg elke dag 30 – 45 minuten in de vorm van wandelen of fietsen. Doe zo veel mogelijk op de fiets en neem de trap in plaats van de lift. Laat hoeveel je eet afhangen van hoeveel je beweegt. Koen Rooks van sportschool Full of Life vertelde mij tijdens een vraaggesprek dat de grootste verandering bij startende sporters het plezier is dat mensen beleven tijdens het sporten. Ze zoeken hun ei229
gen grenzen op. De variatie in de lessen is heel belangrijk, evenals het bakje koffie en praatje na afloop van een les of training. De sportschool of sportclub is een verlengde van je huiskamer. Na het poetsen van je huis zit je prettig op de bank. Dat geldt ook voor je lichaam: als je lekker gesport hebt zit je ook lekker in je vel. Je hoeft dus niet op hoog niveau te sporten, als je maar beweegt en er plezier in hebt. Voeding Over gezonde voeding kan ik lang of kort schrijven, maar het is jou wel duidelijk dat voeding een belangrijk onderdeel is van een gezond leven. Welke bagage sleep jij aan boord van je schip, hoe maak jij schip schoon, hoe onderhoud jij de katrollen en de stuurinrichting? Hoe voedt jij je lichaam? Er is ontzettend veel te lezen over voeding en het onderhoud van je lichaam. Laat die boeken in je kast niet ongelezen. Onderneem actie als jij voelt en weet dat een bepaalde manier van eten goed voor jou is. Ruim 25 jaar terug las ik veel over dierenwelzijn en vegetarisch eten. Mijn man en ik besloten om geen vlees en vis meer te eten en eieren en kaas te matigen. We gingen ons verdiepen in de vegetarische keuken, dat was in die tijd nog vrij uitzonderlijk. Onze gedachtegang was het welzijn van dieren en daarbij ons welzijn wetend wat de dieren te eten kregen. Na een aantal weken vegetarisch eten, bemerkte ik dat ik geen hoofdpijn meer had. Vanaf mijn vroege jeugd had ik hoofdpijn en in bepaalde periodes migraine. Het veranderen van ons eetpatroon bleek een gunstige werking te hebben op mijn hoofdpijnklachten. Hoofdpijn komt nu nog wel eens voor, maar de oorzaak daarvan is altijd te herleiden. Het veranderen van mijn eetpatroon leverde mij dus meer op dan een schoon geweten. Zodra je een verandering doorvoert, zal je snel resultaat merken, zoals gebeurde in bovenstaand voorbeeld. 230
Bij de START&GO-methode wordt altijd lichaamswerk toegepast. Op deze manier is er meer inzicht in de lichamelijk kant van het veranderproces en krijgt een klant zicht op de invloed die zijn levensstijl heeft op zijn veranderproces. Indien nodig wordt verwezen naar een voedingsdeskundige om uit te zoeken welke voeding wel of niet geschikt is voor die persoon. In mijn overtuiging zijn er twee dingen die je moet doen voor een goede gezondheid. Suiker weglaten en water toevoegen. Suiker Suiker maakt meer kapot dan je lief is. Als het nu uitgevonden zou worden, zou het als een drug aangemerkt worden! Suiker is een energiegever en tegelijkertijd een energievreter. Dit klinkt onlogisch maar is het gezien de huidige levensstijl van velen niet. Suiker levert energie doordat je lichaam de suiker omzet in koolhydraten, die je onder andere nodig hebt om te bewegen. De verhouding is echter zoek. Via normale voeding van groenten, fruit, brood en rijst krijgen we voldoende koolhydraten binnen om energie te hebben voor al onze activiteiten. Doordat overal suiker aan toegevoegd wordt, een zoethoudertje, eten we te veel suiker. Na het eten van een reep chocola voel je even een energieboost door je lichaam gaan, maar even later bemerk je het boemerangeffect en voel je moeheid. Je lichaam vangt de suikerboost op door insuline aan te maken, maar door de grote hoeveelheden suiker die we binnenkrijgen raakt de alvleesklier van slag en wordt de suikerspiegel te hoog. De gevolgen van langdurig verkeerd suikergebruik zijn bekend: diabetes.
231
Water Ik raakte ervan overtuigd dat water drinken erg goed voor je is toen ik in 2002 Vismai Schonfelder, chiropractor, ontmoette. Zijn passie voor water drinken, de boeken in zijn kast, zijn levensverhaal en mijn uitgedroogde lichaam zetten mij aan het denken. Dit deel van het boek is dan ook een dankbetuiging aan hem voor de andere kijk op gezondheid en met name water drinken die hij me heeft bijgebracht. Het wordt heel vaak genoemd: je moet water drinken. Je lichaam bestaat voor 70% uit water en je maakt 18 liter urine per dag aan. Je plast er ongeveer anderhalve liter van uit, de overige liters worden weer opgenomen door je lichaam via je bloed. Je kunt je voorstellen dat je lichaam aan verversing toe is. Kijk maar eens naar een zwembad: als je het water niet ververst is het na een week intensief gebruik grauw, vies en stinkt het. Zo is het ook met je lichaam. Als je niet goed drinkt, ruikt je urine sterk, is je urine donker en voel je je minder fit. Water drinken zorgt ervoor dat je lichaam wordt gespoeld. Je nieren verwerken al het vocht in het lichaam en zorgen ervoor dat het vocht van je persoonlijke zwembad helder blijft. Je hoeft er geen extra stoffen aan toe te voegen. Er zijn ontzettend veel redenen waarom je water moet drinken. Er zijn heel veel excuses waarom mensen geen water drinken. Die excuses hoef ik niet te noemen, de weet je zelf wel. Uit het boek Wake Up Holland van Vismai worden de tien belangrijkste redenen genoemd waarom je water moet drinken: • water houdt je lichaam schoon van binnen zoals een douche de buitenkant reinigt. • water zorgt ervoor dat alle mineralen en vitaminen naar je cellen gebracht worden. 232
• • • • • • • •
water houdt je lichaam op de juiste temperatuur. water vermindert eetlust. water houdt gewicht in evenwicht. water fungeert als smeerolie voor je gewrichten. water vermindert de verslavende werking van alcohol en koffie. water is nodig om neurotransmitters te maken om informatie naar je hersenen te sturen. mensen hebben geen opslagsysteem voor water, je moet dus regelmatig water drinken. water dat om je ruggengraat en hersenen zit wordt zesmaal per dag vervangen. De kwaliteit van je hersenen en dus van je leven hangt van de versheid van het water af.
Dat water ook nog eens lekker is, dat je je er fris bij voelt en dat het voelt alsof er een engeltje op je tong pist heb ik dan nog niet eens genoemd. Het is belangrijk dat water zo schoon mogelijk is. In Nederland staat het water bekend als erg schoon, maar zelfs in het Nederlandse kraanwater zitten reststoffen zoals medicijnen. Kan je je voorstellen dat je immuun wordt voor bepaalde medicijnen als je veel reststoffen binnenkrijgt? In het boek Water weet het antwoord van Masaru Emoto staan foto’s van waterkristallen. De watermonsters zijn op verschillende plekken op de wereld genomen. Het is onthutsend hoe groot de verschillen tussen het water in verschillende gebieden zijn. Goed water is dusdanig belangrijk dat het onontbeerlijk is voor een goede gezondheid. De invloed van schoon water kwam ik in mijn praktijk tegen. Ik had een klant met eczeem aan zijn benen. Het jeukte enorm. De zalfjes van de huisarts en dermatoloog hielpen niet. Via kinesiologie en een intolerantietest kwamen we erachter dat hij een intolerantie had voor lood. Bij navraag bleek dat hij in een oud huis woonde met 233
in de keuken nog een kraan met een loden leiding. De eerste oplossing was om water van het wc-kraantje te gebruiken, dat geen loden leiding had. Binnen een week was hij van zijn klachten af. Gezond lichaam = meer bewegen, gezond eten, minder suiker en meer water.
Pas toe wat jij kunt, zoek eventueel hulp als je een ander levenspatroon aangaat en ga stap voor stap met een gezond lichaam en leven voor ogen aan de slag. Je zal zien dat je een nieuwe gezonde gewoonte creëert waarbij je niet meer hoeft na te denken. In het begin was het lastig om vegetariër te worden. Wat gaan we nu weer koken? Krijg ik alles binnen wat ik nodig heb? Het leek wel of we nooit meer ‘makkelijk’ konden eten. Uit pure armoe aten we dan wel eens een vegetarische schnitzel, die stond toen nog in de kinderschoenen. In een restaurant kwamen ze niet verder dan een omelet of diezelfde vegaburger. Tegenwoordig zijn er vele heerlijke eenvoudige vegetarische recepten te vinden en is er meer keuze zowel in de winkel als in een restaurant. Vegetarisch eten is een gewoonte geworden. Zo zal je ook nieuwe gewoontes kweken: twee keer per week naar de sportschool, dertig minuten wandelen per dag of 2 liter water drinken. Het is geen moeten meer, maar een onderdeel van je leven. Stress Wat is stress eigenlijk? Het woord stress wordt over het algemeen gebruikt voor een vorm van spanning die in het lichaam optreedt als een reactie op de veroorzaker van stress, een stressor, en die gevolgd wordt door een bepaald patroon van reacties. De tegenhanger van stress is rust. Wat stress is en wat rust is , ver234
schilt voor iedereen. Niet alle stress is verkeerd en niet alle rust is goed. Wat voor mij geldt als stress, winkelen bijvoorbeeld, geldt voor een ander juist als rust: heerlijk even boodschappen doen. En andersom natuurlijk. Ik vind rust tijdens het fröbelen en een ander krijgt de kriebels van naald en draad of een schilderspalet. Stress heeft een enorme invloed op de gezondheid van je lichaam, evenals rust. Met rust worden dan activiteiten bedoeld die je geest leegmaken en je energie geven. Welke stress heeft een negatieve invloed op jouw gezondheid? Wat geeft jou rust? Beschrijf jouw stressmomenten. Ze kunnen op verschillende vlakken liggen. Je mening geven in een vergadering, op verjaardagsvisite gaan bij je schoonmoeder, langs de lijn staan bij de wedstrijd van je kind, in de file staan of een deadline op je werk bijvoorbeeld. Benoem daarna wat rust is voor jou. Is dat fietsen of mediteren? Is dat lezen, is dat schoonmaken, een filmpje kijken of misschien met hout werken? Zie rust dan niet alleen als beloning na een dag hard werken, maar ook als iets wat nodig is om gezond oud te worden. Rust is een must.
Mediteren wordt vaak genoemd als de oplossing voor stress. Het lijkt iets hips uit een tijdschrift, het is echter al zo oud als de weg naar Rome. Vroeger werd er al veel gemediteerd, alleen werd het niet zo genoemd. In de katholieke kerk ging je ter biecht en dan werden al je zonden vergeven door met een rozenkrans te bidden. Dat bidden gaf rust in je lijf en door de monotone automatische opzegging van de Weesgegroetjes kwam er een soort rust over de mensen heen. Tegenwoordig zie je meer mensen op een kussentje zitten of op een stoel om te mediteren. Mediteren is kort gezegd zitten, het ritme van je ademhaling volgen en daardoor je hartslag verlagen. Sommige mensen mediteren tot ze in een soort trance zijn, anderen mediteren een paar minuten om hun lichaam even tot rust te brengen. 235
Als mediteren goed voelt, prima. Voelt bidden goed, doe dat. Voelt wandelen goed, doe dat. De kat aaien, je haren een kwartier borstelen of de was strijken, doe dat. Dat zijn allemaal manier om rust te vinden. Je brengt je lichaam in een toestand van trance en rustige ademhaling. Zoek uit wat bij jou past en waar jij rust van krijgt. Pas het ook dagelijks toe zodra je die activiteit hebt gevonden. Je kat vindt het heus niet erg om elke dag geaaid te worden en jouw rustige ademhaling te mogen ervaren. Slaap Na bewegen, goede voeding en rust is slaap de volgende stap richting een goede gezondheid. Door te slapen ben je een periode inactief. Door te slapen is er rust in lichaam en geest. Dromen tijdens de slaap kunnen een verwerking zijn van wat er overdag is gebeurd. Volwassenen hebben zo’n zeven tot acht uur slaap nodig per nacht. Een goede nachtrust brengt verkwikking, energie en vaak nieuwe ideeën. Slaap is de noodzakelijke tegenhanger van alle activiteiten. Bij een druk leven wordt het eerst beknibbeld op voldoende slaap. Dat is jammer: de gevolgen van slaaptekort zijn groot, zo kan het leiden tot irritatie, uitputting, verlies van concentratievermogen en een verzwakt immuunsysteem. Er is geen eenduidige theorie over wat slaap nu precies met je hersenen doet, wel zijn er allerlei onderzoeken over de gevolgen van tekort aan slaap, de powernap en het inhalen van slaap. Wil jij een gezond lichaam hebben dan is voldoende slaap een noodzaak. Energie Gezondheid heeft te maken met energie. Energie die je binnenkrijgt via voeding, energie die je uit door te bewegen, energie die je voelt in 236
stresssituaties en energie die je voelt tijdens rust of die je ervaart bij het wakker worden. Fitheid heeft te maken met energie. Energiek voel je je als je lichaam en geest in balans zijn. Als je gezondheid niet in balans is, pleeg je wellicht roofbouw op je lichaam. Roofbouw wordt vaak onderschat, al merk je het wellicht niet direct. Zo rond je veertigste merk je ineens dat je niet meer alles kan. Er is dan geen uitstel meer mogelijk om actief aan je gezondheid te gaan werken. Eigenlijk pleeg je dan al jaren roofbouw op je lichaam. Een paar nachten te kort slapen of een weekje minder groenten eten is te overzien: je lichaam kan heel veel hebben. Daarna is herstel nodig. Zelfs als je topfit bent, heb je hersteltijd nodig. Je hebt weliswaar een gezonder lichaam met een hoger energieniveau, niettemin merk je dat een avondje doorzakken zijn invloed heeft. Als je fit bent kan je echter sneller herstellen. Topfit is op elke leeftijd anders. Als je vijftig bent heb je niet hetzelfde uithoudingsvermogen als een twintigjarige. Van een topprestatie moet je dan langer herstellen. Dat geldt niet alleen voor lichamelijke topprestaties. Ook mentaal is er op een gegeven moment een omslagpunt van minder fit. Wanneer durf jij te erkennen dat je inmiddels bij de ‘senioren’ op sport- of mentaalgebied bent gaan horen? Topsporters merken dat eerder, zeker als er in hun omgeving flinke competitie is op hoog niveau. Een topvoetballer van veertig is uitzonderlijk, niet alleen het lichaam heeft moeite het vol te houden ook de motivatie om de sport op dat niveau te blijven doen. Alleen bij de paardensport zie je nog ‘oude’ sporters. Hun taak is vooral zorgen dat ze fit blijven en dat ze continu werken met hun paard. Het paard levert de kracht, de ruiter de tactiek. 237
Ondersteuning
Gezondheid is zo verweven met alles wat ons beweegt in het leven dat ik ervan overtuigd ben dat hulp onontbeerlijk is. Hulp in de vorm van ondersteuning als het om jouw gezondheid gaat. Hulp bij het vinden van juiste voeding, een personal trainer als jij wilt gaan sporten of een mentor die jouw objectief begeleidt bij alle bestemmingen die jij wilt bereiken. Zorgen voor een goede gezondheid is je eigen verantwoordelijkheid, niet die van de dokter, je moeder, je baas of de overheid. Werken aan je gezondheid kan je zelf, door een balans te vinden tussen wat je nu doet aan je gezondheid en waar je naartoe wilt. Wat zijn jouw mogelijkheden op het moment? Richt je daarop. Dat kan door goede voeding, water drinken, bewegen en extra ondersteuning in te schakelen om die veranderingen te bewerkstelligen. Ik zie de hulp die ik krijg als een beloning voor mijn harde werken op welk gebied dan ook. Een uur bij de voetreflexoloog heeft een dubbel doel: al je organen worden gestimuleerd en je ervaart ontspanning. Datzelfde geldt voor menig alternatief therapeut of persoonlijke mentor op welk gebied dan ook. Naast dat je direct aan je lichaam werkt, laten vele soorten therapie ook je gedachten stromen. Preventieve gezondheidszorg hoeft overigens niet kostbaar te zijn. Zet de juiste stappen op het pad van gezondheid en vul deze aan met yoga, wandelen, een uurtje lezen, een massage, een voetreflexologiebehandeling of een andere vorm van preventie. Hoeveel hulp je ook krijgt bij het verkrijgen van een goede gezondheid, je moet zelf de basisprincipes uitvoeren. Als je niet bezig bent met gezonde voeding, bewegen, water drinken en voldoende slaap krijgen, ondermijnt dat alle hulp die je ontvangt. 238
Aan de slag met gezondheid via de START&GOmethode
Inmiddels zul je bij het lezen van dit hoofdstuk vast wel eens achter je oren gekrabd hebben. Ongetwijfeld zijn er onderdelen in jouw leven als gezond mens die verbetering kunnen gebruiken. Heb jij een perfecte gezondheid en is er geen vuiltje aan de lucht, dan kan je het volgende stuk overslaan. We sluiten dit hoofdstuk af met hoe je de START&GO-methode kunt gebruiken om je gezondheid te verbeteren. Als voorbeeld neem ik ontspannen, je kan uiteraard aan elk ander gezondheidsonderwerp werken. Ontspannen is een van de grootste problemen in deze tijd. Er is zoveel te doen, zoveel dingen die je wilt ondernemen of meemaken dat niet alleen je lijf maar ook je geest overspannen raakt door al het moeten. Wie kan er nog niksen? Wie kan er nog luisteren naar zijn eigen lijf ? Wie is zich bewust van alles wat hij doet op een dag? Je kan nog zo goed aan het onderhoud van je schip, je lichaam werken – bewegen, goede voeding, water drinken, voldoende slapen – maar als je niet kan ontspannen is er geen balans. Wie perfect wil werken, bezwijkt; wie ontspannen werkt, bereikt de perfectie. — Ruth Zwijgers, Nederlands aforiste. (1936)
239
Yvette, 43, alleenstaande moeder van een 15-jarige zoon, heeft naast haar werk als activiteitenbegeleidster een gedeeltelijke WAOuitkering. Yvette heeft moeite met ontspannen. Haar leven is als een te gespannen snaar van een gitaar: bij elk wissewasje springt ze op en om controle over haar spanning te houden heeft ze een teldwang ontwikkeld. Alles moet in even getallen voorkomen: twee planten in de vensterbank, een even aantal paaseitjes eten, acht velletje wc-papier gebruiken, stappen tellen en noem maar op. Daarnaast wil ze ook niets missen. Ze checkt continue haar telefoon of tablet, springt op bij elk telefoontje en wil geen journaal missen.
Op het moment dat ze helemaal vast dreigde te lopen, begon ze aan de START&GO-methode. Signaleren: je hebt moeite met ontspannen, weet eigenlijk niet meer wat het is om te ontspannen. Je hebt ergens een vage herinnering van niksen en luieren. En op momenten van ontspanning is daar dat stemmetje: ‘ledigheid is des duivels oorkussen’. Hoe zie jij een ontspannen leven voor je? Yvette kreeg meer last van dwanghandelingen, hoorde de saboteur steeds vaker in haar hoofd en kreeg last van slapeloosheid. Toevoeging: wat kom je tegen in je lichaam waardoor je merkt dat je niet meer kan ontspannen? Wat zijn jouw andere lichamelijke klachten? Sinds wanneer heb je die klachten? Yvette had rommelige darmen, last van bloedend tandvlees en gespannen benen. Analyse: hoe lang heb je al moeite met ontspannen en heb je een idee waar dat vandaan komt?
240
Yvette wist nog dat ze als kind ook telneigingen had, maar de teldwang is na haar scheiding veel erger teruggekomen. Realisatie: hoe ga je gespannenheid ombuigen naar ontspannenheid? Hoe zou je willen dat ontspannen zijn voelt en waar voel je dat dan? Wat doe jij als je meer ontspannen bent? Yvette zou een gevoel van gewichtsloos in het water drijven, zoals ze ooit in de Dode Zee had gedaan, in haar dagelijks bestaan willen ontwikkelen. Toekomst: wat zijn de eerste stappen die jij gaat zetten naar een meer ontspannen situatie? Wat is het effect op jouw gezondheid als je meer ontspant? Welke stimulus heb jij nodig om gezond te leven? Van wandelen werd Yvette rustig, dit ging ze elke dag in haar schema opnemen. Weer of geen weer, telefoon of niet. Daarnaast wil Yvette van haar verslaving af om continu op haar smartphone te kijken. 1. Je begint met het opschrijven van de antwoorden op bovenstaande vragen. Belangrijk is ook het doel dat je bereikt door meer te ontspannen. Aan dat doel hangt namelijk jouw stimulus om het ook te bereiken. 2. Na het uitschrijven van de START is er de GO. a. Schrijf op waar jij ontspannen van denkt te raken. Tv-kijken, seks, lezen, shoppen, uit het raam staren, slapen, sudoku’s maken of een tijdschrift doorbladeren misschien? b. Daarna houd je bij wat je elke dag doet van minuut tot minuut en waar je ontspanning in vindt. Elke activiteit schrijf je op. Dat is de manier om te meten. Je schrijf erbij of dat wat jij deed werkgerelateerd was, hoe lang
241
die activiteit duurde, of je er plezier in had en in hoeverre het jouw ontspanning opleverde. c. Kijk na een week wanneer en waarmee jij vooral ontspannen was. Had je dat van tevoren ook gedacht? d. Waar wil jij verbetering in aanbrengen? e. Lukt het niet om dit alleen te doen? Zoek hulp.
Yvette heeft met hulp deze stappen uitgewerkt. Ze ontspande van wandelen, yoga-oefeningen, zingen en een film kijken met de kat op schoot. We hebben een maandplan gemaakt waarin elke dag een vorm van ontspanning zat. Het effect van ‘dwangmatige’ ontspanning zorgde ervoor dat ze minder dwanghandelingen uitvoerde. Tellen verdween naar de achtergrond, ze kreeg meer energie en ging zich een stuk gezonder voelen. Het moeilijkste bleek nog de verslaving aan berichten op haar smartphone. Daar wordt aan gewerkt. Door deze stappen voor jezelf in deze volgorde te zetten zul je ontdekken welk probleem er achter jouw moeite met ontspannen ligt. Alle verandering kost tijd. Nu is dit niet de eenvoudigste opdracht, wil jij echter werkelijk een gezond leven leiden dan is er geen andere keuze dan het werken aan alle aspecten van je gezondheid. Niet eenvoudig, maar wel te doen.
242
