Hoofdonderwerpen waterhuishoudkundigplan In deze memo zijn een aantal hoofdonderwerpen toegelicht, welke terugkomen in de 2nd opinion

Memo Aan

:

Dorpsraad Oosterhout

Van

:

Maartje Hemme

Datum

:

19 april 2012

Betreft

:

Hoge Wei - waterhuishoudkundig plan

Geachte leden van de Dorpsraad Oosterhout, Op 27 mei 2011 hebben wij het rapport ‘Beoordeling effecten Riolerings- en waterhuishoudkundig ontwerp Hoge Wei Oosterhout’, versie 4, d.d. 26 mei 2011 ontvangen. Deze is op 10 juni 2011 is eveneens verzonden aan het college van burgemeester en wethouders en de gemeenteraad. In reactie op de toegezonden beoordeling willen wij u over het volgende informeren. Voorgeschiedenis Royal Haskoning heeft, in opdracht van KlokOntwikkeling, de afgelopen 2 jaar gewerkt aan een waterhuishoudkundigplan voor de Hoge Wei. De grondwaterspecialisten van Royal Haskoning hebben middels een grondwatermodel een benadering van werkelijke situatie opgezet om zodoende te kunnen bepalen welke maatregelen nodig zijn om binnen de door Waterschap Rivierenland, KlokOntwikkeling en Gemeente Overbetuwe gestelde kaders te komen tot een haalbare planontwikkeling. Projectontwikkelaar en opdrachtgever voor het waterhuishoudkundigplan is KlokOntwikkeling. Het waterhuishoudkundigplan is op 1 februari 2011 gepresenteerd aan de Dorpsraad Oosterhout en de Werkgroep Kwellend Water. Gezien de hoge mate van specialistisch inhoudelijke informatie in het waterhuishoudkundigplan heeft de Dorpsraad Oosterhout vervolgens ‘Frank Jansen Adviezen’ gevraagd een second opinion op te stellen. Reactie op 2nd opinion Royal Haskoning heeft inmiddels een schriftelijke reactie geformuleerd op de 2nd opinion van de Dorpsraad en Werkgroep. De reactie is hieronder weergegeven. De reactie is eveneens voorgelegd aan Waterschap Rivierenland. Hoofdonderwerpen waterhuishoudkundigplan In deze memo zijn een aantal hoofdonderwerpen toegelicht, welke terugkomen in de 2nd opinion. Ontwikkeling Hoge Wei en huidige grondwateroverlast Wanneer de Waal hoge rivierstanden bereikt, is er niet alleen water zichtbaar in de huidige Hoge Wei, maar zijn er ook diverse bewoners die momenteel al grondwateroverlast hebben als gevolg van kwel. Uit reacties vanuit de omwonenden komt naar voren dat het gevoel heerst dat deze overlast ontstaan zou zijn na de realisatie van de Weijs I. In het afstemmingstraject tussen KlokOntwikkeling, Waterschap Rivierenland en Gemeente Overbetuwe zijn als vertrekpunt voor het watersysteem de volgende spelregels bepaald: - Geen toename van grondwateroverlast voor omwonenden als gevolg van de ontwikkeling van de Hoge Wei; - Geen grondwateroverlast in het te ontwikkelen gebied;

Pagina 1

*CONCEPT*

-

Geen toename van de afvoer van regen- en kwelwater uit Hoge Wei ten opzichte van de huidige situatie (1,8 l/s/ha); Stabiele en toekomstvaste dijk.

Het waterhuishoudkundigplan Hoge Wei toont aan dat het voorgestelde watersysteem voldoet aan deze spelregels. Het Waterschap stemt hier schriftelijk mee in, maar stelt wel voorwaarden aan de realisatie. Een voorwaarde is de aanleg van een drainagevoorziening buiten het plangebied als oplossing voor de huidige grondwaterproblematiek bij omwonenden. Dit staat inhoudelijk los van de ontwikkeling Hoge Wei. De achtergrond van deze voorwaarde is alsvolgt. Voor het kunnen aantonen van de gestelde spelregels is door Royal Haskoning een grondwatermodel opgesteld. Met dit model is een benadering van de werkelijke situatie opgezet waarin, met in achtneming van een aantal veiligheidsmarges (niet meer dan gebruikelijk), een aantal oplossingsrichtingen voor de grondwaterhuishouding kan worden getoetst op de effecten. Zodoende kan de beste oplossing voor grondwatersysteem Hoge Wei uitgewerkt worden. Het Waterschap heeft in haar advies aangegeven dat vanwege de signalen uit de buurt, de berekende hoge grondwaterstanden, en de onzekerheid van het model een aanvullend ontwateringsmiddel in het bestaand gebied wenselijk, zo niet noodzakelijk is. Het aanleggen van de drainage biedt de mogelijkheid om een oplossing te bieden voor de huidige (reeds bestaande) grondwaterproblematiek voor de omwonenden. Bovenop de in het model opgenomen veiligheidsmarges is de aanleg van een dergelijke drain een extra beheersmaatregel om te voldoen aan de eerste van de gedefinieerde spelregels (geen toename van grondwateroverlast voor omwonenden als gevolg van de ontwikkeling van de Hoge Wei). Dit is voor het Waterschap reden om de aanleg van de drain te koppelen aan instemming met de ontwikkeling Hoge Wei. Afwentelen van (grond)wateroverlast Hoge Wei op omgeving In de Hoge Wei zal voor drie waterstromen een watersysteem moeten worden gerealiseerd: - Kwelwater (uitgewerkt door Royal Haskoning) - Regenwater (uitgewerkt door Buro Boot) - Afvalwater -toilet/douche- (uitgewerkt door Buro Boot) Ook in de huidige situatie is er in de Hoge Wei een kwel- en een regenwatersysteem. Door middel van een slotenstelsel worden beide waterstromen enigszins gereguleerd en afgevoerd naar de watergang aan de westzijde van de Peperstraat. Van een afvalwatersysteem is -gezien de graslandfunctie- geen sprake. Het bestaande systeem is een systeem wat los staat van het regenwatersysteem van de omgeving, daarnaast is in de omgeving geen systeem voor regulering kwelwater (er is immers nu al overlast). De watersystemen in de Hoge Wei dienen hun eigen broek op te houden. Dat betekent zo veel als dat het autonome systemen zijn, die via hun eigen aansluiting aangesloten zijn op de watergang langs de Peperstraat. De huidige afvoercapaciteit dient daarbij in de nieuwe situatie gehandhaafd te blijven. Juist omdat beide systemen autonoom zijn en hun eigen aansluiting op het oppervlaktewatersysteem hebben zal er geen sprake zijn van afwenteling op de omgeving bij piekbelastingen. Maatgevende regenbui De uitgangspunten voor de maatgevende bui zijn door het Waterschap vastgesteld. Eenzelfde kader wordt gehanteerd voor andere woningbouwlocaties in de regio, zoals Schuytgraaf en Waalsprong.

 Pagina 2

Kwetsbaarheid watersysteem Enkel bezien vanuit een waterperspectief heeft de aanleg van watergangen als maatregel voor drainage de voorkeur. Het voorgeschreven bebouwingstype op deze locatie zorgt -in combinatie met het verwachte woningbouwprogramma, de vereiste voorzieningen en de economische kaders- voor de keuze voor een vanuit waterperspectief minder optimaal maar zeker eveneens functioneel watersysteem met drainagebuizen. Daarnaast is het verlagen van grondwaterstanden, door middel van drainage, niet vreemd in Nederland. Het drainagestelsel zal duurzaam worden aangelegd. De drainage dient te worden uitgevoerd in goede kunststof of betonnen buizen die eenvoudig toegankelijk zijn voor inspectie en reiniging. De gemeente Overbetuwe neemt de beheertaak over en zal de leidingen in haar beheerprogramma en de beheerscycli opnemen. Een goed beheer- en onderhoudsprogramma is van groot belang voor het werkend houden van het watersysteem. Het is een gezamenlijke opgave van de gemeente en KlokOntwikkeling om dit voor alle betrokkenen ook duidelijk te houden. Bouwen en wonen op de Hoge Wei vraagt net zoveel aandacht voor water als dat water heeft gevraagd tijdens de planvorming. Beheer en onderhoud is daar een essentieel onderdeel van. Hieronder zijn de opmerkingen uit de 2nd opinion opgenomen met de bijbehorende beantwoording. Reactie 2nd opinion In de 2nd opinion wordt op pagina 4 t/m 6 een aantal opmerkingen/verbeterpunten genoemd. Hieronder vindt u deze punten en de daarop, door Royal Haskoning, geformuleerd reactie. 1. Tengevolge van de toekomstige hogere ligging van het plangebied zal dit gebied -zonder aanvullende voorzieningen- altijd voorrang nemen bij de afvoer van kwel-, drainage- en hemelwater. Daarnaast zullen bij calamiteiten de problemen van het hoger gelegen gebied worden afgewenteld op het lager gelegen gebied. Dit is onvoldoende uitgewerkt in het rapport. Reactie De afwatering van de bestaande wijk is niet geregeld en vindt nauwelijks plaats via dezelfde watergangen. De drainageleiding die de kwelsloot vervangt, moet een extra toevoer naar de omliggende woningen juist voorkomen. Afwenteling van calamiteiten (kwelwater op maaiveld) is niet aan de orde. Dit is door een drainageleiding op de plangrens ondervangen. 2. Tengevolge van de toename van het verhard oppervlak (daken, parkeerplaatsen en openbare verhardingen) zal de verdamping aanzienlijk (tientallen procenten) gereduceerd worden, waardoor een extra hoeveelheid kwelwater afgevoerd dient te worden. Wilgen staan bekend als grote waterverbruikers! Handhaven van de huidige gemaalcapaciteit van het waterschap zal waarschijnlijk/mogelijk leiden tot extra overlast. Reactie De drainagebasis (sloten/greppels ten opzichte van drainageleidingen) blijft hetzelfde. De overloop van de wadi’s gaat naar het bergingsgebied. De wadi's vullen het grondwater aan, maar in kwelsituaties zal de drainageleiding overtollig water afvoeren. 3. Bladzijde 13, 2e alinea: Dit is onjuist, door de betere ontwatering (drainagebuizen) en een sterk verminderde verdamping zal deze afvoer juist toenemen. Bovendien wordt al het regenwater middels wadi’s toegevoegd aan het grondwater en dat in een kwelgebied! In het rapport wordt niet vermeld waarheen de slok-op’s op afwateren?

 Pagina 3

Reactie Het toenemen van de afvoer ten opzichte van de huidige afvoer is niet toegestaan door het Waterschap. De verandering in de verdamping als gevolg van de ontwikkeling is van dien aard dat dit geen significante invloed heeft op de kwelsituaties waarop de kwelafvoer is gedimensioneerd. De toevoeging van hemelwater wat infiltreert in het grondlichaam is meegenomen in het bepalen van de maatgevende situatie voor de nieuwe ophoging. Afvoer vindt uiteindelijk plaats richting de A-watergang aan de westzijde van de Peperstraat. 4. De gebruikte neerslaggegevens zijn gebaseerd op een meetreeks van 1906-1990, waarbij de klimaatverandering is verwerkt door een toename van slechts 10%. Dit resulteert in een maximale neerslaghoeveelheid van 69 mm in 2 uur tijd met een herhalingstijd van 1000 jaar (Buishand en Wijngaard, 2007). De praktijk laat zien dat dit absoluut een zwaar understatement is. Enkele voorbeelden: - Zwaarste bui van de eeuw: 1948, Voorthuizen, 208 mm in 24 uur; - 16 mei 2011 Roosendaal: 97 mm in anderhalf uur; - 8 juli 2009, Emmeloord, ca. 100 mm in 24 uur (waarvan 83,3 mm in 2,5 uur). Daarnaast is het twijfelachtig dat neerslaggegevens voor de Bilt representatief zouden zijn voor de situatie nabij Nijmegen. De Bilt ligt (bij een overheersende zuidwestelijke stroming) aan de loefzijde van de Utrechtse heuvelrug, terwijl de situatie nabij Oosterhout gekenmerkt wordt door de geografische ligging van de rivieren de Maas (noord-zuid) en de Waal (oostwest), welke een grote invloed heeft op de uitregenlocaties van onweersbuien. Dit laatste wordt onderstreept door de boerenwijsheid: “Het onweer trekt de rivier niet over”. Reactie De neerslagsituaties zijn conform de eisen die Waterschap Rivierenland aan de toetsing in haar gebied en specifiek ook in dijkzones stelt en welke eisen door het Waterschap ook als ontwerpeis is meegegeven. Deze situaties zijn bovendien ook gangbaar bij andere waterbeheerders. De huidige berekeningen zijn bedoeld om de waterbeheerders te laten zien dat het ontwerp aan de uitgangspunten voldoet. 5. Om de effecten van de uitbreiding goed weer te geven dienen zowel een bui met een herhalingstijd van 2 jaar (T=2) als een extreme neerslaggebeurtenis van 100 mm in 24 uur voor zowel de bestaande als de toekomstige situatie doorgerekend te worden. De verwachting is namelijk dat de problemen in Oosterhout (bij deze neerslaggebeurtenis) in de toekomstige situatie aanzienlijk groter zullen zijn dan in de bestaande situatie. Reactie Het bepalen van het maatgevende scenario is een belangrijk onderdeel geweest in de afstemming tussen de betrokken instanties. Het is altijd mogelijk aanvullende scenario’s te benoemen die óók nog bekeken zouden kunnen worden. De betrokkenen zijn overtuigd dat de gehanteerde scenario’s leiden tot een acceptabele wateroplossing. 6. De geplande afvoerregulerende constructie (doorlaat diameter 0,07 m) is kwetsbaar voor verstopping en dient daarom niet in enkelvoud (VO bijlage 4) te worden toegepast. Worden hier voorzieningen voor getroffen? Bij verstopping zal eerst het grondwaterpeil stijgen tot 8,95 m+NAP om vervolgens maximaal te lozen. Reactie Indien de afvoerbeperking in duplo wordt uitgevoerd, is 2 maal de halve capaciteit nodig en daarom 2 maal een kleinere diameter. Deze kleinere diameters zijn juist gevoeliger voor verstopping. Verstoppingsrisico is te beperken door regelmatige inspectie of het toepassen van een debietgestuurde klepstuw.

 Pagina 4

7. Conform de eisen voor het dijklichaam zouden eisen gesteld dienen te worden voor het toepassen van heipalen, aangezien deze slecht doorlatende grondlagen kunnen `lekprikken`. Reactie De gemaakte opmerking wordt begrepen. Dit hoeft echter niet in het waterhuishoudkundig plan te worden vermeld. 8. Door realisatie van de Hoge Wei zullen de huizenprijzen in Oosterhout aanzienlijk dalen omdat de nieuwe woningen geen grondwaterproblemen hebben en sommige bestaande tuinen gedegradeerd worden tot grafkelders (buurmans tuin ligt 1,8 m ??? hoger en dan nog een schutting er bovenop?) Reactie Dit is geen thema binnen het waterhuishoudkundig onderzoek. 9. Enkele algemene opmerkingen: - Figuur 2-4. Verticale schaal in welke eenheid? In de legenda worden 3 peilbuizen genoemd, welke echter niet in de grafiek terug te vinden zijn. Gaarne deze informatie ook toevoegen. Bovendien zijn 3 peilbuizen erg minimaal om een goed beeld te krijgen. - Uit de bergingsberekening uit bijlage 5 kan niet afgeleid worden hoeveel mm neerslag in 24 uur (1440 minuten) valt. Gaarne vermelden. Reactie - Figuur 2-4: Klopt, betreft een verbetering van de visualisatie. Dit heeft geen invloed op de uitkomsten van het model. - Bergingsberekening: 1440 minuten x 9,02 l/s/ha/1000liter x 60 seconden x 2,12 ha = 1652 m³. Voor de andere getallen wordt verwezen naar de betreffende tabel 10. In algemene zin is het niet wenselijk drainage toe te passen om grondwaterstanden in woonwijken te verlagen, vanwege de kwetsbaarheid van dergelijke systemen. In de plansituatie gaat het bovendien om aanzienlijke hoeveelheden kwelwater en niet alleen om het neerslagoverschot (minus de verdamping) dat op het onverharde oppervlak valt. Het overgrote deel van de neerslag wordt namelijk via de riolering afgevoerd. Het niet zichtbaar zijn van de drainage heeft vaak als gevolg dat beheer en onderhoud worden ‘vergeten’. Het heeft dan ook de voorkeur om de drooglegging met oppervlaktewater te realiseren. Bijkomende voordelen zijn de extra bergingscapaciteit en de belevingswaarde van oppervlaktewater. Nadeel is dat oppervlaktewater ruimte vraagt waardoor er minder grond kan worden uitgegeven. Reactie Enkel bezien vanuit een waterperspectief heeft de aanleg van watergangen als maatregel voor drainage de voorkeur. Het voorgeschreven bebouwingstype op deze locatie zorgt, in combinatie met het verwachte woningbouwprogramma, de vereiste voorzieningen en de economische kaders voor het toepassen van drainage. Daarnaast is het verlagen van grondwaterstanden, door middel van drainage, niet vreemd in Nederland. Ter hoogte van de dijk is open water overigens niet toegestaan in verband met de aanwezige dijkzone. 11. De Gemeente Overbetuwe moet het riolerings- en drainagesysteem gaan beheren, waarschijnlijk met beperkte financiële middelen. Het is de vraag of het beheer van dit gevoelige systeem, dat veel onderhoud zal vergen en waarvan periodiek onderdelen moeten worden gerepareerd en vervangen, goed uitgevoerd kan worden door de gemeente. De wateroverlast van de afgelopen jaren in Weijs 1 heeft duidelijk gemaakt dat goed beheer niet eenvoudig is en een groot budget verlangt.

 Pagina 5

Reactie In Weijs 1 is geen drainagestelsel aangelegd dat te beheren viel. De gemeente is bij de planontwikkeling van de Hoge Wei betrokken en accepteert de onderhoudsverplichting. 12. Volgens de plankaart van het Stedenbouwkundig Plan (bijlage 2 van het rapport) wordt niet in de kernzone, maar wel in de beschermingszone en de buitenbeschermingszone van de waterkering gebouwd. Haskoning maakt niet duidelijk welke restricties hier gelden vanwege het Waterschap Rivierenland en of hieraan wordt voldaan. Deze zones zijn bedoeld om de functie van de dijk te beschermen en zijn daarmee van groot belang voor de bewoners van Weijs 1. Reactie Hier gelden de restricties die het Waterschap stelt. Er mag niet worden gegraven in bestaand maaiveld anders dan aangegeven en verwerkt in de rapportage. 13. Conclusie 2nd opinion Met behulp van een rioleringsmodel en een geohydrologisch model moeten berekeningen worden uitgevoerd om het effect van de bouw van de woonwijk op de grondwaterstanden in de omgeving en de overlast bij extreme neerslagsituaties te bepalen. De berekeningen moeten worden gedaan voor de huidige situatie en de geplande situatie conform het stedenbouwkundig plan. Met het geohydrologisch model kan niet alleen het effect op de grondwaterstanden in de omgeving worden bepaald, maar ook worden onderzocht of de capaciteit van de watergangen en het gemaal van het Waterschap afdoende zijn voor de nieuwe situatie. De rioleringsberekeningen moeten worden uitgevoerd voor een neerslaggebeurtenis met een herhalingstijd van 2 jaar en een extreme neerslag (100 mm in 24 uur). Royal Haskoning is zeer deskundig op het gebied van dergelijke modelleringen en is daarmee goed in staat een dergelijke studie uit te voeren. De modelberekeningen, die aanvullend op de rapportage van Royal Haskoning moeten worden uitgevoerd, moeten aantonen dat het ontwerp aan de hierboven opgesomde uitgangspunten voldoet. Als dit niet het geval is, dan kan niet worden uitgesloten dat de grondwateroverlast in Weijs 1 toeneemt. Het Riolerings- en waterhuishoudkundig ontwerp is gebaseerd op de werking van (ondergrondse) drains onder andere langs de keermuur die de noord- en de westkant van de Hoge Wei begrenst. Drainage-systemen zijn kwetsbaar, zeker als ze lang (in het geval van dit ontwerp ca. 50 jaar) moeten functioneren. Het niet zichtbaar zijn van het drainagesysteem heeft vaak als gevolg dat beheer en onderhoud worden ‘vergeten’. Bovendien is het repareren of vervangen van drains problematisch omdat hiervoor vaak bomen of struiken, schuurtjes, verhardingen, etcetera moeten worden verwijderd. Met sloten, die op een vast peil worden ingesteld, kan de grondwaterstand in de Hoge Wei wel worden gegarandeerd. Bijkomende voordelen van sloten zijn de robuustheid, de extra bergingscapaciteit en de belevingswaarde van oppervlaktewater. Nadeel is dat oppervlaktewater ruimte vraagt waardoor er minder grond kan worden uitgegeven. Reactie Modelberekeningen: Dit is een terechte conclusie. Dit is ook gebeurd. Royal Haskoning heeft het geohydrologische model opgezet en uitgewerkt. Ter bepaling van de maatgevende scenario’s is intensief afgestemd tussen het Waterschap, de Gemeente Overbetuwe en KlokOntwikkeling. Het rioleringsmodel is door Buro Boot opgezet en uitwerkt tot het hemelwatersysteem wat in het waterhuishoudkundige rapport is opgenomen. Drains: Dit is een terechte opmerking, zie ook eerdere reactie in deze notitie en de onder punt 9.

 Pagina 6