NoViolet Bulawayo
We hebben nieuwe namen nodig
Lezingen 2015
DIA 1
We hebben nieuwe namen nodig
DIA 2
Portret NoViolet Bulawayo
DIA 3
Wat gaat u over dit verhaal horen?
DIA 4
1. Tegenstellingen/spiegelverhalen 2. We hebben nieuwe namen nodig 3. Reflectie op en lagen in het verhaal 4. Discussievragen
DIA 5
Tegenstelling Honger tegenover overvloed
In de krottenwijk lijkt het leven van de kinderen goed te zijn, immers ze leven in de wijk Paradise. Het tegendeel blijkt waar te zijn, want ze moeten hun honger stillen door het stelen van guaves in de wijk Budapest. De tegenstelling kan niet groter zijn. Is Paradise een krottenwijk, Budapest is de rijke wijk waar voedsel genoeg is. Zoveel zelfs dat restjes eten kunnen worden weggegooid. Pagina 10: De vrouw veegt haar handen af aan haar rok, geeft een klopje op de camera, en dan gooit ze wat er over is van dat ding naar de vuilnisbak naast de deur, mist en lacht in zichzelf als een gek. (… ) We hebben nog nooit iemand eten zien weggooien, zelfs niet als het een ding is. Chipo ziet eruit alsof ze ernaartoe wil rennen om het op te pakken. Deze tegenstelling wordt nog duidelijker wanneer de vrouw meedeelt dat ze net het Jezus-dieet heeft gedaan. Het Jezus Dieet van de Amerikaanse arts en evangelist Don Colbert baseert zich op het dieet dat Jezus tijdens zijn stoffelijke leven gevolgd zou hebben. Er is echter ook een richting binnen het Jezus Dieet die stelt dat het niet interessant is wat Jezus destijds at. Zij vinden het veel belangrijker om te bepalen wat Jezus zou eten als hij vandaag de dag zou hebben geleefd. Dr. Don Colbert gaat uit van de spijswetten die vermeld staan in het Oude Testament van de Bijbel. Dit betekent dat het Jezus Dieet dezelfde regels beschrijft als de regels die veel (orthodoxe) Joden tegenwoordig nog steeds in acht nemen.
1
Als Darling in Amerika woont wordt de overvloed aan voedsel nog eens uitgewerkt. Tante Fostalina wil vermageren en doet aan ochtendgymnastiek (p. 150). Op pagina 235 staat dat ze Big Macs verslonden bij de MacDonald’s en reuzenbekers cola weg slokten. Bij de Burger King werden de Whoppers aanbeden en bij KFC verscheurden ze emmers met kip. Op bladzijde 168 wordt zeer nadrukkelijk beschreven wat het effect is van de overvloed aan eten. Maar die Amerikaanse dikheid, dat is heel andere koek: het lichaam wordt iets anders - de nek wordt een dij, de buik wordt een mierenhoop, een arm een ding, een bil een ik weet niet eens wat.
DIA 6
Tegenstelling Geloof en ongeloof en het Jobho-lied
In Paradise is Darling zeer kritisch ten opzichte van alles wat met god en godsdienst te maken heeft. Haar oma wil dat ze meegaat naar de kerk, want het is Pasen. Pagina 23: Ze zegt dat dat wel het minste is wat we kunnen doen, aangezien we allemaal vuile zondaars zijn en dat wij degenen zijn voor wie Jezus Christus zijn leven heeft gegeven, maar ik weet toevallig dat ik er helemaal niet bij was toen dat allemaal gebeurde, dus hoe kan ik dan een zondaar zijn? Prophet Revelations Bitchington Mborro (naam is al protserig) Deze zelfbenoemde profeet is niet alleen op godsdienstig terrein een charlatan, ook op andere terreinen van het leven heeft hij voor mensen een oplossing, als je maar goed betaalt. Dankzij het regime van Mugabe is de gezondheidszorg volledig ontregeld en daar maakt deze profeet dankbaar gebruik van. Daarbij is hij ook nog een verkrachter. Als een groep mannen tijdens de Paasviering een vrouw naar hem toebrengt, zogenaamd omdat ze van de duivel bezeten is, gaat hij op een gegeven moment bovenop haar liggen. Darling heeft eerder ervaren wat het is om door hem behandeld te worden. Pagina 23: Plus dat de laatste keer dat ik ging die gekke Prophet Revelations Bitchington Mborro me steeds maar door elkaar schudde, net zolang tot ik roze dingen kotste. Ik dacht dat ik een echte dood zou sterven. Hij doet dat omdat het ritueel van de begrafenis van haar opa niet goed is uitgevoerd, en dus wordt er gezegd dat de boze geest in Darling is gevaren. Wanneer de vader van Darling, lijdend aan aids, doodziek thuis is gekomen, probeert de Profeet ook uit deze uitzichtloze situatie een slaatje te slaan. Hij beweert dat de kwade geest die uit Darling verdreven is, nu in haar vader is gevaren. Voor vijfhonderd Amerikaanse dollars en twee maagdelijke geiten wil hij dezelfde uitdrijvingsrituelen wel weer opvoeren. (p. 98) Een paar bladzijden verder zijn de kinderen de hut van Darling binnengedrongen en staan oog in oog met haar uitgemergelde, zieke vader. Zij filosoferen over doodgaan en wat er daarna met je gebeurt.
2
Godknows zegt dan (p. 102): Als ik doodga, dan wil ik ergens heen waar een heleboel eten is, en muziek en een feest dat nooit ophoudt en waar we het Jobholied zingen. Dit lied is een verbeelding van het lijden dat Job ondergaat wanneer God hem beproevingen laat doorstaan. Op een van de laatste momenten van die beproevingen wentelt hij zich in as en krabt zich tot bloedens toe vanwege de zweren en de wonden die hij heeft opgedaan. Een stukje van dit lied afspelen in de dia. In hoofdstuk 16 wordt ‘God weer uit de vuilnisbak gehaald’. Pagina 235: In Amerika zagen we meer eten dan we in ons hele leven hadden gezien, en we waren zo blij dat we in de afvalbakken van onze ziel groeven om de bevlekte, kapotte stukken van God terug te vinden. Daar hadden we Hem een hele tijd terug in gesmeten, toen we nog in ons eigen land waren, Hem erin gesmeten op wanhopige, wanhopige momenten toen we duizelig waren van de honger en we dachten: Waarom heeft Hij geen medelijden met ons? (….) Maar toen we in Amerika kwamen en al dat eten zagen, hielden we onze adem in en dachten: Wacht, er moet wel een God zijn. Dus zochten we, blij en dankbaar, zijn afgedankte scherven op en lijmden ze aan elkaar met superlijm die we voor negenennegentig cent hadden gekocht bij de Dollar Store en zeiden we: In God we trust. Wij ook weer. In God we trust, echt waar, en we begonnen weer te bidden.
DIA 7
Tegenstelling Beeldvorming en realiteit
Als de kinderen het Landenspel spelen, hebben ze rangorde aan gebracht in belangrijkheid (pagina 52). De Verenigde Staten zijn de opperbaviaan van de wereld. Daartegenover staan de prullanden als Kongo, Somalië, Irak, Soedan en Haïti, die je niet wilt veroveren tijdens het spel. Als Darling in de VS woont blijken in het opperbavianen land trouwens ook veel dingen mis te zijn. Pagina 163: Toen ik pas in Washington was, wilde ik gewoon dood. De andere kinderen pestten me met mijn naam, mijn accent, mijn haar, met hoe ik praatte of dingen zei, hoe ik me kleedde, hoe ik lachte. (….) Het pesten hield pas op toen Tom bij ons in de klas kwam. Ik weet niet waar hij vandaan kwam, maar hij had scheve tanden en lang, vettig haar, een heel grote bril en hij stotterde heel zielig. Even later in het verhaal wordt Tom dood bij de kluisjes gevonden, opgehangen en met achter zich op een kluisje het woord freak.
3
Op pagina 281 bijt Chipo Darling toe: Maar jij bent niet degene die lijdt. Dacht je soms dat je weet wat er gebeurt omdat je naar de BBC kijkt? Vergeet het maar, vriend. Over de NGO-mensen staat op pagina 58: Eigenlijk horen we ze de hele tijd klagen dat de NGO-mensen hen zijn vergeten, dat ze vaker moeten komen, dat NGO dit en NGO dat, alsof de NGO hun ouders zijn. Algauw krijgen de volwassenen pakjes bonen en suiker en mealie-meal, maar je kunt aan hun gezicht zien dat ze niet tevreden zijn. Ze kijken naar de piepkleine pakjes alsof ze ze niet willen, alsof ze zich ervoor generen en teleurgesteld zijn, maar uiteindelijk draaien ze zich om en lopen met hun spullen terug naar de hutten. Alleen MotherLove doet niet mee aan deze vertoning. Zij gaat niet in de rij staan voor het eten. Haar gezicht heeft iets droevigs. (pagina 58)
DIA 8
Spiegelverhaal Leven in isolement
In Zimbabwe: Het isolement van Paradise. Pagina 66: Niemand weet dat ik soms niet slaap. Ik ben de haas. Zelfs als ik wil slapen, kan ik niet slapen, want dan komt de droom, en ik wil niet dat die komt. Ik ben bang voor de bulldozers en die mannen en de politie, bang dat ze, als ik die droom laat komen, eruit zullen stappen en echt zullen worden. Ik droom van wat er gebeurde bij ons huis voor we naar Paradise kwamen. En verderop, op pagina 68: Als de bulldozers eindelijk vertrekken, is alles kapot, is alles afgebroken, is alles gesloopt. Overal droevige gezichten, overal verstikkend stof, overal kapotte muren en bakstenen, overal tranen op de gezichten van mensen. Op pagina 158 staat In een terugblik op het leven in Paradise: Stina zei dat een land een Coca-Cola-flesje is dat op de grond kapot kan vallen en je teleurstellen. Als een flesje kapot valt, kun je het niet meer in elkaar zetten. Toen we op een dag op onze hurken in de bosjes zaten nadat we guaves hadden gegeten, vond Mukoma Charlie ons en hij zei: Jullie zijn de ellendigste kinderen die dit kapotte flesje ooit heeft meegemaakt. Toen het nog een land was, hadden jullie allemaal op school gezeten en belangrijke dingen geleerd zodat jullie iemand konden worden als jullie later groot waren. Maar hier zitten jullie nu, gehurkt in de bosjes, terwijl de guaves jullie anus uitscheuren. In Amerika: Het isolement in Amerika. Pagina 145: Moet je ze in drommen zien vertrekken, terwijl ze weten dat ze in die vreemde landen met terughouding verwelkomd zullen worden omdat ze er niet thuishoren, terwijl ze weten dat ze op één bil zullen moeten zitten omdat ze niet te comfortabel mogen zitten want anders wordt ze gevraagd op te staan en te vertrekken, terwijl ze weten dat ze met gedempte fluisterstem zullen praten omdat hun stemmen de stemmen van de eigenaren van het land niet mogen overstemmen, terwijl ze weten dat ze op hun tenen zullen moeten lopen omdat ze geen voetstappen op de nieuwe aarde mogen achterlaten, want anders worden ze per abuis aangezien voor diegenen die het land willen opeisen. 4
DIA 9
Spiegelverhaal Ontheemd en onthecht
In Michigan probeert Darling zo goed als het kan te integreren in de Amerikaanse cultuur, maar haar emotionele band met Paradise en haar vrienden blijft het belangrijkste deel van haar identiteit. Dat belangrijkste deel van haar identiteit wordt haar ruwweg afgenomen als Chipo haar baby Darling noemt en haar vriendin in Amerika verwijt dat ze haar land en haar volk in de steek heeft gelaten. Chipo ontneemt haar het laatste restje hoop ooit nog weer terug te kunnen keren naar het Paradise van haar kinderjaren. Pagina 282: Waarom ben je naar Amerika gevlucht, Darling Nonkululeko Nkala? Nou? Waarom ben je gewoon weggegaan? Als het jouw land is, dan moet je ervan houden, er wonen en nooit weggaan. Vertel eens, als je huis in brand staat, ga je dan weg of ga je water zoeken om het vuur te blussen? En als je het brandend achterlaat, verwacht je dan dat de vlammen in water veranderen en zichzelf blussen? Jij bent weggegaan, Darling, mijn liefste, jij hebt het huis laten branden en dan heb je het lef om mij te vertellen, met dat stomme accent waarmee je niet eens geboren bent, dat niet eens bij je past, dat dit jouw land is? Als tot Darling doordringt dat Chipo in feite haar het recht ontzegt zich nog kind van Paradise te noemen smijt ze haar Apple, symbool van de Amerikaanse droom, tegen de muur kapot.
DIA 10
Spiegelverhaal Begrafenisritueel
Als Bornfree wordt begraven kijken de kinderen toe hoe de grote mensen het begrafenisritueel uitvoeren. Nadat de mensen zijn vertrokken, spelen zij het ritueel na. (p. 139 -143) Het is het ritueel dat de opa van Darling niet kreeg, en de immigranten uit Zimbabwe in Amerika ook niet. Op p. 247 wordt verzucht: Als we doodgaan, zullen onze kinderen niet weten hoe ze moeten jammeren, hoe ze op de juiste manier om ons moeten rouwen. Ze zullen niet gek worden van verdriet, ze zullen geen zware stof op hun armen spelden, ze zullen geen bier plengen en tabak over de aarde verstrooien, ze zullen niet zingen tot hun stemmen rauw zijn. (….) Omdat we niet goed voorbereid zullen zijn, zullen de geesten ons niet tegemoet rennen en dus zullen we wachten en wachten en wachten – voor eeuwig wachten in de lucht, als vlaggen van onbezongen landen.
5
DIA 11
Nieuwe namen
Michael Wines was een aantal jaren bureauchef voor de New York Times in Johannesburg. In oktober 2007 publiceerde hij een artikel over de manier waarop in Zuidelijk Afrika ouders hun kinderen namen geven. Namen als Godknows en Bornfree en MotherLove in We hebben nieuwe namen nodig, krijgen door dit artikel een extra lading. Elke naam heeft een betekenis. De kinderen geven elkaar nieuwe namen als zij Chipo willen afhelpen van haar baby. Om dit goed te doen hebben we nieuwe namen nodig, zegt Sbho. (p. 82) Forgivenes gaat Dr. Cutter heten en Sbho noemt zichzelf Dr. Bullet. In het verhaal komt op pagina 30 de naam Nomoreproblems voor, het is de naam van de kleinzoon van NaBertina. Deze naam duidt erop dat de ouders bij de geboorte van hun kindje de hoop hadden nooit meer geconfronteerd te zullen worden met problemen. Michael Wines vertelt dat de baby Tlapi in de stad Bulawayo zo ernstig ziek was dat noch traditionele genezers, noch westers-georiënteerde artsen het kindje konden genezen. De ouders besloten toen dat alleen God hun kindje beter kon maken. Zij veranderden zijn naam van Tlapi in Godknows, want zijn lot lag in Gods hand. Het jongetje bleef leven en werd later een freelance fotograaf. In Harare, de hoofdstad van Zimbabwe, wonen mensen met namen als: Enough. Lovemore, Tellmore, Trymore en Learnmore.
Oude traditie in naamgeving In Zuid-Afrikaanse culturen berustte het geven van namen op een oude traditie. Je naam gaf je identiteit een bepaalde duiding/lading. In de koloniale tijd werd deze traditie voortgezet, alleen nu met gebruikmaking van Engelse namen. Het idee van bezwering/duiding/levensopdracht/magie bleef echter bestaan. Een paar mooie voorbeelden, zoals die in het verhaal van Darling voorkomen, zijn: Nomoreproblems, Bornfree, Godknows, MotherLove, Mother of Bones en Messenger. Michael Wines geeft in zijn artikel nog een paar hilarische voorbeelden. Hatred Zenenga zegt dat hij van zijn baas zijn naam moet veranderen. Dat die niet christelijk is, dat hij daardoor vervloekt is. Hatred komt aan zijn naam zoals zo velen aan hun naam komen: door een grote gebeurtenis, een weersomstandigheid, een gebeurtenis die plaatsvond rond de geboorte van het kind. Hij kreeg zijn naam omdat zijn hardwerkende ouders het materieel steeds beter kregen en daardoor jalousie bij de familie opriepen. Behalve het eerste kindje dat vroeg stierf, kregen de volgende kinderen allemaal namen die wezen op de jalousie en andere negatieve emoties bij de familie. Hatred, die zijn naam niet veranderde, vertelde: “Onze namen duiden op de jalousie van de familie, maar omdat zij geen Engels spreken, begrijpen zij niet waar de namen werkelijk voor staan.”
6
Ook Zimbabwaanse namen geven blijk van deze naamgeving. Een ouderpaar dat al heel lang kinderen probeert te krijgen, geeft het eerste kind de naam Tendai (Thankfulness). Een kind, geboren in een tijd van zorgen en problemen, kan de naam Tambudzai krijgen, wat letterlijk geen rust betekent. En de moeder van Enough had al 13 kinderen en vond het daarom genoeg, de cafe-waiter kreeg daarom zijn naam, hij was ook de laatste. Tenslotte nog een mooi voorbeeld van naamgeving. In een dorp ten westen van Bulawayo werd een kind geboren terwijl zijn vader in de Kongo was. Toen die terugkeerde gaf hij zijn zoontje daarom de naam: Never Trust a Woman, omdat hij er zeker van was dat hij niet de vader van dit kind kon zijn.
DIA 12
Smile
Een vrachtwagen chauffeur kreeg bij zijn geboorte de naam Smile en toevallig of niet, hij heeft altijd een grote glimlach om zijn mond.
Deze oude traditie van naamgeving vinden we ook terug in Bijbelverhalen. In het boek Genesis krijgt Abram een nieuwe naam: Abraham, want hij zal vanaf dan de vader van vele volkeren worden. (Gen. 17-5) In dat zelfde bijbelboek krijgt Jacob een nieuwe naam: Israel, want hij heeft gezegevierd in een gevecht met Gods Engel. (Gen. 35-10) In het Boek Ruth keert Naomi (liefelijk, vreugdevol) terug naar haar eigen land Israel, nadat zij in Moab zowel haar man als haar beide zonen verloren heeft. Wanneer zij met een van haar schoondochters in haar eigen land komt zegt zij tegen de mensen: “Noem mij niet meer Naomi, noem mij Mara.” (bitterheid, Ruth 1-20)
7
DIA 13
Reflectie op en lagen in het verhaal
We hebben nieuwe namen nodig werd door Marleens Boek verkozen tot boek van de week. Zij zegt er het volgende over. Het (boek) levert een ontroerend en mooi verhaal op van het leven van een sprankelend meisje dat straatspelletjes verzint, uitbundig zingt en houdt van haar vrienden. Ik liet me meeslepen door Darlings enthousiasme en vreugde. Het overschaduwde zelfs haar honger (‘Als een schop die in mijn maag graaft’) en de versleten kleren met gaten. Ik zag ook even niet dat Darlings vader als een geraamte in bed ligt dood te gaan aan aids. Ik leek nog even blind voor het elfjarige vriendinnetje dat met een kogelronde zwangere buik rondloopt. Schrijfster NoViolet Bulawayo speelt prachtig met taal en doet niet aan duidingen. Ze registreert wat het kind ziet. Dat is confronterend en zet aan tot nadenken. Hoe kan een lezer nadenken over dit verhaal? Afgezien van stijlvormen, die de schoonheid van de taal in het verhaal bevorderen, bestaat een verhaal uit lagen. Deze lagen geven de lezer de mogelijkheid om op de inhoud van de tekst te reflecteren.
DIA 14
Drie manieren van reflectie
Dat kan op drie manieren gebeuren die blijk geven van meer of minder complexiteit.
DIA 15
Je reflecteert op jezelf in relatie tot de tekst
DIA 16
Voorbeelden Ietje, Ellen, Annemarié
In de reader worden Ietje Lingewaard en Ellen uit Rheden aangehaald. Ietje schrijft. Het verhaal leest wel gemakkelijk en het is aardig om eens vanuit een andere (Afrikaanse) invalshoek te horen. Maar het boek sprak mij niet erg aan. Ik vond de stijl, met de korte zinnen en veel spreektaal, niet prettig. Het maakte het verhaal wat simpel, geen literatuur. Ik vond het andere Afrikaanse boek van dit jaar ‘Ghana ga weg’ mooier. Ellen reflecteert als volgt op het verhaal. Geschreven door een meisje dat in Zimbabwe woont. Boeiend verhaal door de ogen van een kind, zit alleen niet veel tempo in het verhaal. Annemarié van Niekerk in Trouw van 12-10-2013 schrijft het volgende: Omdat het verhaal wordt verteld door de nieuwsgierige, speelse en kinderlijk onschuldige Darling, blijft de toon licht en humoristisch. Pas achteraf besef je met een schok wat je allemaal hebt moeten verstouwen. Die bijna onzichtbare overtuigingskracht is een van de grote kwaliteiten van deze roman.
8
Het eerste deel dat in Zimbabwe speelt is vanwege het perspectief vanuit kinderogen aantrekkelijk. Het tweede deel dat in Amerika speelt is wat stijl betreft minder geslaagd.
DIA 17
Je reflecteert op anderen en jezelf in relatie tot de tekst
DIA 18
Voorbeelden Katrien Vanderschoot , Weaverpress, en pagina 238 in het boek
Katrien Vanderschoot doet dat zo: Het is een verbijsterende ervaring. Bijna 20 jaar je microfoon onder de neus van Afrikaanse jongeren steken, oprecht hun eigen verhaal willen horen en dan merken dat ze je meestal toch maar wat hebben wijsgemaakt. Als je wilt weten wat er zich werkelijk in hun hoofd en hart afspeelt, lees dan dit wondermooie boek. Een recensent in Weaverpress zegt het op de volgende manier: Maar de diaspora krijgt ook een kans zichzelf te benoemen. Het verhaal in hoofdstuk16 (Hoe ze leefden) is één grote treurzang van immigranten. Het is niet langer alleen de stem van Darling, maar die van een collectief WIJ. De woorden huilen, jammeren, schreeuwen vanuit de diepte. De toon is nu anders, wijst naar de pijn van de illegalen die gevangen zitten in hun nieuwe paradise. Zij kunnen niet teruggaan om bij hun stervende ouders te zijn, Als zijzelf sterven zullen onze kinderen niet weten hoe te weeklagen, hoe op de juiste manier te rouwen. We zullen naakt naar het dodenland vertrekken. Slechts luisteren naar deze schreeuw van migranten maakt het boek al waard om te lezen. Het gaat niet om propaganda, het is geen uiting van haat. Het is eerder een verhaal vol tranen, zo nu en dan weggeveegd door wat lachen, om daarna opnieuw te huilen. Voelt niemand zich beschaamd deze tranen te hebben veroorzaakt? Bron: Weaverpress. 2013, p. 294. De tragiek die Weaverpress benoemt, komt in het boek als volgt aan de orde. Pagina 238: In plaats van naar school te gaan, werkten we. Op onze kaart van de sociale dienst stond ‘Alleen geldig voor werk met toestemming van de Immigratie- en Naturalisatiedienst’, maar we knarsten met onze tanden, overtraden de wet en werkten; wat konden we anders doen? Wat hadden we kunnen doen? Wat had wie dan ook kunnen doen? En omdat we de wet overtraden, lieten we ons hoofd van schaamte hangen; we hadden de wet nog nooit eerder overtreden. We lieten ons hoofd hangen, omdat we geen mensen meer waren; we waren nu illegalen.
9
DIA 19
Je reflecteert op jezelf, anderen en de jou omringende wereld in relatie tot de tekst
DIA 20 Voorbeelden Nogmaals Annemarié van Niekerk in Trouw van 12-10-2013: Bulawayo biedt een indringende kijk op Afrikaanse landen die zo instabiel zijn dat velen hun heil elders zoeken, waar ze opnieuw oplopen tegen discriminatie en uitsluiting. Terecht wijst de schrijfster erop dat blanke Europeanen en Amerikanen maar al te vaak geneigd zijn om er vooral op te letten of de nieuwkomers zich wel aanpassen en of ze wel dankbaar genoeg zijn voor de betoonde gastvrijheid. Tinkebell in Trouw van 19-11-2014: Ze citeert uit een gesprek met een Gambiaanse arts, opgeleid in Engeland. “Jullie in Europa vinden het vreemd dat jongeren zich ontheemd voelen. Ouders begrijpen niet hoe het kan dat ze soms het contact met hun kinderen verliezen. Maar hoe ik het zie, is het volkomen logisch dat zulke dingen bij jullie gebeuren. Wanneer jullie vrouwen een baby baren wordt een kind bijna meteen van het lichaam van de moeder gehaald en in een bak (lees: wieg) in een aparte kamer gestopt. Hier in Gambia dragen vrouwen hun kinderen op hun lichaam, totdat er te veel kinderen zijn en dan gaan de oudste kinderen hun broertjes en zusjes meedragen. Hierdoor voelt geen enkel kind zich ooit ontheemd, want we dragen elkaar." Deze Gambiaanse arts leerde mij hoe waardevol het is om aan mensen uit een compleet andere wereld te vragen hoe ze tegen alledaagse zaken aankijken. Wanneer ik in Gambia ergens op bezoek was, had ik altijd iets van medelijden gevoeld als ik zag dat hele gezinnen bij elkaar op een matrasje sliepen. Het ziet er, door onze ogen, armoedig uit wanneer kinderen in dit soort landen kleine broertjes en zusjes op hun rug dragen. Door deze Gambiaanse arts kreeg die armoede voor mij een keerzijde. Nogmaals Tinkebell: Wij zien ons als vanzelf superieur, waardoor we vaak niet eens meer proberen ons in iemand anders te verplaatsen. En ja, dat is problematisch. Voorbeelden uit het boek Pagina 234: En als ze ons vroegen waar we vandaan kwamen, wisselden we een vluchtige blik uit en glimlachten we, verlegen als kindbruiden. Ze zeiden: Afrika? Wij knikten van ja. Welk deel van Afrika? We glimlachten. Is het dat deel waar aasgieren wachten tot uitgehongerde kinderen doodgaan? We glimlachten. Dat deel waar ze elkaar massaal afslachten? We glimlachten.
Pagina 240 en 241: En de baantjes die we hadden, jezus – jezus - jezus, de baantjes die we hadden. Slecht betaalde baantjes. Slopende baantjes. Baantjes die knaagden aan de botten van onze waardigheid, het vlees verslonden, aan het merg likten. We namen gloeiend hete strijkijzers en streken onze trots glad. We maakten wc’s schoon. We plukten tabak en fruit onder de kokende zon tot onze tongen uit onze monden hingen en we hijgden als verdwaalde jachthonden.
10
DIA 21
Van Rhodesië naar Zimbabwe
Alles begon met de ‘Bush War’, een burgeroorlog in Rhodesia – wat later Zimbabwe zou worden. Deze oorlog vond plaats van 1964 tot 1979. De Rhodesiaanse overheid beheerste het land voornamelijk vanuit een hechte gemeenschap blanke mensen, die luxe levens leidden. Bovendien voerde de overheid een gelimiteerd kiesrecht uit, waardoor vrijwel alleen blanken konden stemmen. De Zimbabwaanse mensen kwamen in opstand tegen de in hun ogen racistische overheid en vormden de militaristische splintergroepen Zimbabwe African National Liberation Army (ZANLA) en de Zimbabwe People’s Revolutionary Army (ZIPRA). Lees het boek We gaan niet naar de hel vannacht, een jeugd in Afrika van Alexandra Fuller (Cargo, Amsterdam 2002).
11
