Opzet Honger, is dat erg
Waarom is er honger?
Bart Nyssen
Over noodhulp en duurzame ontwikkeling 2
Honger is dat erg ?
Eten en gegeten worden Maar dan moet er wel iets te eten zijn: • Basis voedselketen = afbraakproces
Ecosysteemdiensten onder druk • Productverstrekking – Water (drinkwatervoorziening) – Hout (bouwmateriaal & energie) – Biodiversiteit (producten van morgen)
•
Regulerende diensten gaat het bijvoorbeeld om regulatie van: – Klimaat: Co2-vastlegging, stabiel microklimaat – Water : waterbergend vermogen bossen – Biodiversiteit: veerkracht bosecosysteem.
•
Culturele diensten
•
Ondersteunende diensten
– Afbraak dood materiaal: – Afbraak levend materiaal
• Beschikbaarheid nutriënten bepaalt voedselaanbod • Voorbeelden: bosuil, boommarter,
– inspiratie, esthetiek, recreatie, biodiversiteit (intrinsieke waarde) – Biodiversiteit: in bossen zorgen o.a. regenwormen, mijten, bacteriën, springstaarten en nematoden door de afbraak en vermenging van strooisel voor de bodemvruchtbaarheid.
Rijke bossen = meer soorten en hogere dichtheden 16 februari 2011
Bosgroep Zuid Nederland
3
16 februai 2011
Bosgroep Zuid Nederland
4
Waarom is er honger is ? •360.000 ha bos (10,6%) • 10% = ouder dan 200 jaar • 25% = 200 – 100 jr • 65% = jonger dan 100 jr ‚Ernährt sich von Insekten und ihren Larven, mag auch Holzameisen‘ 16 februari 2011
Bosgroep Zuid Nederland
•Jong bos voornamelijk op dekzand •Grotendeels grove den •Huidig bos pas 1ste of 2de generatie 5
16 februari 2011
Bosgroep Zuid Nederland
6
1
Waarom is er honger ?
Degradatie Bos en Bodem
Bos en bosbodem vóór de landbouwende mens
• Bosbegrazing • Overmatig houtgebruik
Dynamisch evenwicht Nutriënten pomp Linde dominant Nutriënten in biomassa Aanvulling uit ondergrond
• Stilvallen nutriëntenpomp
Een nieuw begin
Eeuwenlang heide en stuifzand
Maar weinig duurzaam:
Podsolisering onder heide • Ontbreken nutriëntenpomp • Verzurend strooisel heide • Uitspoelen humus en nutriënten Bovendien afvoer nutriënten: • Plaggen • Mest 16 februari 2011
Bosgroep Zuid Nederland
9
• • • •
Bodembewerking bij bosaanleg Afvoer Strooisel, Oogst tak- en tophout Kaalkap in bosbeheer
Vertraagde bodemherstel Soorten met basen-arm strooisel: • Grove den • Zwarte den • Lariks • Zomereik • Beuk
2
Bosecosystemen voorbereiden op de toekomst
Uitdaging: Bosecosysteem inrichten op de verwachtte toekomstige omstandigheden en ontwikkelingen: • Zure depositie en N-depositie zijn blijvend (maar hopelijk op een veel lager niveau) • Klimaat verandert (meer extremen, droger/natter, warmer/kouder): (genetisch) bredere soortensamenstelling.
Versterken draagkracht en veerkracht Draagkracht: • Verhogen buffering tegen verzuring • Verkleinen impact N-overmaat • Hogere productiviteit
Over noodhulp en duurzame ontwikkeling Allereerst: terugdringen van depositie
Ook (nood)-maatregelen als gesteentemeel
Veerkracht: • Versterken aanpassingsvermogen aan veranderende omstandigheden
In het bos vooral duurzame maatregelen: • Nutriëntenpomp herstellen • Nutriënten vooraad verhogen • Functionele diversiteit verhogen
3
Nutrientenpomp: Nutrientenpomp: rijk strooisel soorten
Over noodhulp en duurzame ontwikkeling
Ook soortgerichte maatregelen op korte termijn
16 februari 2011
Bosgroep Zuid Nederland
19
linde zoete kers ratelpopulier zwarte els veldesdoorn abeel Europese vogelkers
esdoorn es haagbeuk fladderiep boswilg hazelaar …
Crétin 2013 Effect of Prunus serotina litter on humus formation in pine and oak forests on poor sandy soils in The Netherlands.
It is safe to conclude that Prunus has a positive influence on soils with loamy layers within reach of Prunus roots
Variable
no prunus
st dev
prunus
st dev
ph-KCl
2.59
0
3.19
0.18
CEC
12.72
3.22
16.45
0.73
CP ratio
855.6
23.09
554.56
40.27
CN ratio
26.74
0.96
22.89
0.28
N, mmol/kg
1428.43
51.5
1588.59
29.36
P , mmol/kg
18.11
0.52
27.49
1.95
K, cmol/kg
0.4
0.1
1.55
0.42
Mg, cmol/kg
1.3
0.37
4.12
1.65
Ca, cmol/kg
2.99
0.85
4.92
1.39
Ca saturation
1.7
0.02
2.23
0.11
Chemical variables for the study site Het Zand: Humus-layer. Figure 2. Living Prunus root found in a loamy layer at a depth of about 2,3 metre in Best, near Eindhoven
4
Variable
No prunus
st dev
Prunus
st dev
ph-KCl
2.54
CEC
9.29
0.01
2.7
0.01
0.99
10.39
CP ratio
1.47
204.35
40.96
188.49
10.82
CN ratio
18.25
3.19
16.96
2.85
N, mmol/kg
214.8
1.98
254.5
49.36
P , mmol/kg
7.36
0.24
8.82
0.83
K, cmol/kg
0.18
0
0.29
0.25
Mg, cmol/kg
0.19
0.06
0.36
0.12
Ca, cmol/kg
0.61
0.23
0.78
0.13
Ca saturation
2.3
0.4
2.5
0.77
Invloed op flora
Chemical variables for the study site Het Zand: Topsoil.
Nutrientenpomp: aanplant ontbrekende boom- en struiksoorten aalbes, amandelwilg, appel, beuk, bittere wilg, bosroos, boswilg, eenstijlige meidoorn, egelantier, fladderiep, framboos, gladde iep, gaspeldoorn, Gelderse roos, gele kornoelje, geoorde wilg, gewone es, gewone esdoorn, gewone vlier, grauwe abeel, grauwe wilg, haagbeuk, hazelaar, heggenroos, hondsroos, hulst, kleinbloemige roos, klimop, koraalmeidoorn, kraagroos, kraakwilg, kruisbes, laurierwilg, mispel, peer, ratelpopulier, rode kamperfoelie, rode kornoelje, rood peperboompje, rossige wilg, ruwe berk, ruwe iep, schietwilg, sleedoorn, Spaanse aak, sporkehout, tamme kastanje, taxus, trosvlier, tweestijlige meidoorn, viltroos, vogelkers, wegedoorn, wilde kamperfoelie, wilde kardinaalmuts, wilde liguster, wilde lijsterbes, wintereik, winterlinde, zoete kers, zomerlinde, zwarte bes, zwarte den, zwarte els, zwarte populier.
Aanwezige nutriëntenvoorraad benutten • bodemkundig (oude bouwvoor, overstoven profielen) • geologisch (leem/klei/kalk in ondergrond) • hydrologisch (gebufferd grondwater) • ecologisch (nutrienten in systeem houden).
Let op: grote grazers Grote grazers versteken structuur en biodiversiteit volwassen bos. Grote grazers remmen bosontwikkeling en bodemherstel in pionier bos • Voorkeur voor soorten met rijk strooisel • Vaak hoge graasdruk • Geen sterke variatie in kuddeomvang • Permanente aanwezigheid
Vernatten Vernatten kan zorgen voor verbeterde: • vochtvoorziening • basenaanvoer. Maar: nutrienten in de ondergrond • Brabantse leem, • Leem en klei in maas- en rijnafzetingen • Glaciale afzettingen • Overstoven profielen kunnen onbereikbaar worden. Vernatten werkt dan verzurend Weet wat je doet en met welk doel.
5
Nutriëntenvoorraad benutten
Nutriëntenvoorraad aanvullen
Voorkomen uitspoelen nitraat en kationen: • Aanplant stikstofminnende boom- en struiksoorten:
Uitrijden gesteentemeel
– Boswilg (N7), Eur vogelkers (N6), zwarte populier (N9), esdoorn (N7), fladderiep (N7), linde (N7)
• Houden wat je hebt: – Vlier (N9), Am. vogelkers (N?) 16 februari 2011
Bosgroep Zuid Nederland
31
Voorraad in plantgat 250g Dolomiet / Dolokal 50g Kieseriet 50g Thomasslakkenmeel / Thomaskali
Functionele biodiversiteit verhogen Bodementen Moeizaam bodemherstel niet alleen gevolg van boomsoortensamenstelling.
Functionele biodiversiteit verhogen Mycorrhiza
Organismen die een rol spelen in de humusomzetting moeten ook aanwezig zijn. Voornamelijk • Bacteriën en schimmels • Macrofauna waaronder pot- en regenwormen Oude(re) vergelijkbare bosgroeiplaatsen als donor
6
?
Naar een Nederlands Bialowieza
En dan is het een kwestie van tijd Bosdynamiek & groeiplaatspotentie slim benutten
7
