Hoe verder na het energieakkoord? Michiel Hekkenberg
Utrecht - EU-2050 Power lab 25 november 2013
www.ecn.nl
ECN – – – –
ECN: Energieonderzoek Centrum Nederland sinds 1955 Meer dan 500 medewerkers in 7 onderzoeksgebieden 60 medewerkers in de unit Policy Studies Belangrijkste adviseur van Nederlandse overheid op gebied energie en klimaat
Vooraf “Met het energieakkoord hebben we tot 2023 een redelijke marsroute” • EA zorgt voor belangrijke beweging • Brengt ons mbt hernieuwbare energie aan portaal van volgende fase • Nog losse eindjes en witte vlekken; volop werk aan de winkel “wat moeten overheden (van regionaal tot internationaal) doen opdat we komen tot 100% duurzame energie in 2050?” • 2050 nog ver weg en mogelijkheden nog open • Vrije samenleving – overheid maar beperkt aan het stuur • Scheppen van kaders en voorwaarden, geen gedetailleerde blauwdruk
Inhoud • Waar komen we vandaan? • Contouren schone economie in 2050
• Wat zijn de volgende stappen, op middellange termijn? – Agendapunten voor beleid – Brede focus op energiehuishouding; elektriciteit als deel van geheel – Geen specifieke technologiefocus
Waar komen we vandaan?
Gescheiden werelden • Energiehuishouding georganiseerd in 3 gescheiden werelden • Top-down georganiseerd, eigen regulering • Energie weinig merkbaar in de maatschappij
kolen / gas
elektriciteit
gas
warmte
olie
mobiliteit
Beleidskader voor de energiehuishouding energietransitie • Schoon -
Schoon
Broeikasgassen Overige uitstoot Afvalproducten
• Betrouwbaar -
Betaalbaar
Betrouwbaar
• Betaalbaar -
Betrokken
Geopolitieke afhankelijkheid Leveringszekerheid Economische concurrentiepositie Bedrijvigheid in NL
• Betrokken – WILLEN is de driver voor verandering – Actieve participatie van stakeholders zonder energie als core business
Stuurbaarheid van transitie • Transitie complex, niet-hiërarchisch proces waarbij de ontwikkelingen onderling verweven en afhankelijk zijn • Overheid als kaderstellend, kanaliserend, … maar de beweging moet uit maatschappij komen
fysiek systeem
fysieke systeem
samenleving
samenleving
beleid
fysiek systeem
samenleving
beleid
fysiek systeem
samenleving
beleid
beleid
Schone economie in 2050
De energiewereld in 2050? wind CCS biomass CCS CCS coal gas CCS gas CCS fuel oil
CCS
nuclear
CCS
heat
mobility electricity
solar geothermal
hydrogen electronics
Technologische bouwstenen voor een schone economie
Low carbon elektriciteit
CCS
Biomassa
Besparing Bron: PBL/ECN 2011
Grote veranderingen • Nieuwe technologieën – Nieuwe infrastructuur
• Andere relatie met energie in de maatschappij – Merkbare aanwezigheid van energie in maatschappij – Meer betrokkenheid van maatschappij bij energie
• Integratie van de verschillende energiewerelden – Overloop, opslag, ook over landsgrenzen optimaliseren
• Hoge upfront investeringen – Hoe en wie gaat dat betalen?
• Marktinterventie nodig – Competitie met fossiele energie – Nieuwe business modellen mogelijk maken
Wat zijn de volgende stappen?
Energie en de maatschappij • Tweerichtingsverkeer – Energiehuishouding meer merkbaar in de maatschappij (windmolens, CCS, PV, EV) – Vroegtijdig nadenken over inpassing van opties in sociale structuur – Betrekken van bedrijven en burgers in keuzeprocessen
… En maatschappij belangrijkere rol in de energiehuishouding – Champions nodig die de kar WILLEN trekken – Ruimte voor partijen om de toekomst vorm te geven (bv. lokale energiebedrijven) – EA doet belangrijke stap; allerlei maatschappelijke partijen hebben meegedaan! –
Maar betekent dat dat er nu ook draagvlak is voor windenergie in Zuidlaarderveen?
Borgen van betrokkenheid bedrijven en burgers bij alle relevante ingrepen tbv transitie
Technologieën als bouwstenen voor een schone economie • Waar moet het beleid toe leiden? Mogelijkheden creëren Kosten omlaag brengen Inpassen in het systeem
• De markt kiest suboptimaal niveau van innovatie Topconsortia kennis en innovatie, Innovatiesubsidies, Energie investeringsaftrek
Borgen goed innovatieklimaat – research - development - demo’s - marktintegratie – Valley of death: Vooruit denken over voorwaarden succesvolle faseovergang – Borgen maatschappelijke inpassing (bv. smart meters)
Publieke en private R&D bestedingen: laag en dalend 4.50%
3.50%
besteding NL
3.00%
besteding DE besteding VK
2.50%
besteding FR besteding FI
2.00%
besteding EU-27 1.50%
besteding USA EU Lissabon strategie
1.00%
richtlijn OESO
0.50%
1 Getal voor 2012 is een raming
2012
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
1996
1995
1994
1993
1992
1991
0.00% 1990
percentage van BNP
4.00%
Verbindingstechnologieën • Verbindingen tussen de energiewerelden nodig • Loskoppeling van moment van vraag en aanbod – Vraaggedreven – Aanbodgedreven
• Flexibiliteit geeft robuuster systeem (peiler betrouwbaar) Mogelijkheden tot overloop creëren (vgl waterbeheer) – Fysieke infrastructuur en technologie: – interconnecties, H2, lokale opslag, power to gas – Nieuwe markten: flexibiliteitsmarkt? – Beleid en wetgeving
Grote investeringen • Competitie om beschikbare finance – Voorwaarden voor cleantech finance gunstig genoeg? – Gevestigde belangen Investeringsvehikel in EA; Afspraken in internationaal verband? (moet je toe naar tilted playing field?)
• Vooruitzicht rendabele exploitatie? – SDE exploitatiesubsidie; bijpassen meerkosten tov conventionele energie – Uitdaging mbt inpassing in bestaande markt – Geen oplossing voor bridging technologies
• Vooruitzicht overheidsfinanciën? Ontwikkeling toekomstig marktmodel
Elektriciteitsmarkt 2023 • EA brengt ons aan portaal van volgende fase
Conventionele productie 53%
Variabel hernieuwbaar 31%
Overig hernieuwbaar 16%
• Variabel vermogen technisch nog wel inpasbaar • Maar: bijna helft van ‘markt’ subsidiegedreven Systeemaanpassingen voor verdere verhoging (variabele) HE – Netwerkaanpassingen – Marktmodel: toe naar vrije markt, of sterk gereguleerd (vgl zorg)?
Markt interventie – ETS als belangrijkste sturingsinstrument
• Prijs ingezakt door overallocatie en crisis • Tot 2020 geen rol van betekenis • Wijzigingsvoorstellen: backloading, set aside, floorprice • Alternatieven: CO2 belasting, verplichtingen • Tussendoelen 2030? Bron: PBL 2013
Agendapunten voor het beleid Roadmaps voor ontbrekende bouwstenen (CCS, Biomassa, infrastructuur) Bloeiend innovatieklimaat van lab tot markt Nieuwe marktmodellen Low carbon financieringsklimaat Borgen van maatschappelijke inbedding Verbinden van de energiewerelden Reparatie ETS of alternatieve high level driver voor transitie in de markt
Dank voor uw aandacht!
ECN Radarweg 60 1043 NT Amsterdam The Netherlands
P.O. Box 1 1755 ZG Petten The Netherlands
T +31 88 515 83 05 F +31 88 515 44 80
[email protected] www.ecn.nl
