Beurs - 1 van 9
De BEURS Op de beurs worden effecten verhandeld. Wat zijn effecten?
Aandelen Wat zijn aandelen?
Welke risico loopt een aandeelhouder?
Wat zijn obligaties?
Hoe kan een aandeel- of obligatiehouder zijn dividend of intrest innen?
Een aandeel is een bewijs van mede-eigendom van een onderneming, het is dus een eigendomstitel. Je draagt mee het ondernemingsrisico. Een aandeelhouder krijgt een stukje van de winst, in de vorm van een dividend. Aan een aandeel zijn verschillende coupons gehecht. Een coupon wordt op de eerste plaats gebruikt voor de inning van het dividend. Als een dividend wordt uitbetaald vermindert de koers van het aandeel met nagenoeg hetzelfde bedrag. Dat is logisch, want de boom is zijn vruchten kwijt, en men moet een jaar wachten alvorens het aandeel weer dividendzwanger is. Waarvoor worden coupons nog gebruikt? Een aandeel is meestal aan toonder. Door het feit dat u een aandeel in handen hebt, vermoedt de wet dat u er de eigenaar van bent. Zij zijn dan ook gemakkelijk verhandelbaar, en in principe weet niemand dat u ze bezit. Er is evenwel gevaar voor verlies of diefstal. Daarom kunt u ze beter veilig in een kluis opbergen of bij een bank in bewaring geven. Sommige aandelen zijn evenwel op naam, bv. Kempac. Bij aankoop van zo'n aandeel wordt u ingeschreven in een register, hebt u recht op een jaarverslag en krijgt u stemrecht tijdens de jaarlijkse algemene vergadering. Wie met aandelen aan toonder stemrecht wil hebben, moet zijn aandelen vooraf bij de vennootschap deponeren. De anonimiteit gaat dan verloren.
Obligaties Een obligatie is een bewijs van een schuldvordering. De obligatiehouder krijgt jaarlijks als vergoeding voor het ter beschikking stellen van zijn geld een vergoeding: interest. De interest staat meestal vast. Om die interest te innen zijn ook aan de obligaties coupons vastgehecht. Ook als de onderneming geen winst maakt zal zij de obligatiehouders interest moeten betalen. Obligaties zijn meestal aan toonder. Door wie worden de meeste obligaties uitgegeven?
Beurs - 2 van 9
Beleggingsfondsen Wat zijn beleggingsfondsen?
Welke voordelen heeft een beleggingsfonds?
Dit zijn collectieve aandelenportefeuilles die door een gespecialiseerde instelling worden beheerd. Elke grote bank heeft zo'n beleggingsfonds. Een beleggingsfonds verzamelt als het ware gelden van een massa beleggers in één grote spaarpot. Wie toetreedt tot een fonds, bezit dus een deeltje van dat enorme kapitaal. Dit heeft een aantal niet te versmaden voordelen.
Voordelen van een beleggingsfonds 1/ Opvangen van het beleggingsrisico Een belegging houdt vaak risico’s in. Die risico’s worden belangrijker naarmate een beleggingsportefeuille een minder groot aantal waarden bevat: besluit u bv. uw gehele vermogen in aandeel X te stoppen, dan hangt uw lot als belegger volledig af van de toekomstige ontwikkeling van X. Een enorm risico. Beleggingen spreiden (of diversifiëren) over verschillende waarden is dan ook de boodschap. Het is de klassieke manier van omgaan met risico. Om tot een ruime spreiding te komen, is al een aanzienlijk kapitaal nodig. Aangezien een beleggingsfonds over een zeer groot kapitaal beschikt, kan het zonder enige moeite een hele reeks verschillende waarden aankopen, met een aantrekkelijke diversificatie en een uitschakeling van het risico van individuele waarden tot gevolg. Dank zij de fondsenformule kunt u dus al aan risicospreiding doen met een relatief klein beginkapitaal. Door te beleggen in een aandelenfonds neemt u nog wel het (beperktere) risico van de aandelenmarkt, maar niet meer het individuele risico van aandeel X. Dankzij een specifieke combinatie van financiële instrumenten, bieden bepaalde fondsen u kapitaalbescherming: op een vooraf vastgestelde vervaldag recupereert u dan alvast minimaal uw oorspronkelijke inlage, wat ook de ontwikkeling is geweest van de markt waarin u hebt belegd. 2/ Professioneel beheer Het vermogen van een fonds wordt beheerd door vaklui, de fondsbeheerders. Zij volgen economische en politieke ontwikkelingen op de voet en bezitten een grondige kennis van de markt waarop zij handelen. 3/ Minimalisering van de kosten op financiële transacties Omdat een fonds door zijn omvang steeds grote pakketten verhandelt, kunnen de kosten per individuele belegger aardig worden gedrukt. 4/ Geen administratieve rompslomp De fondsbeheerders innen op tijd en stond de dividenden of de coupons van de beleggingen van het fonds, volgen de vervroegde terugbetaling van obligaties op, zorgen voor de nodige herbeleggingen zonder tijd- en renteverlies.
Soorten - wettelijk erkende pensioenspaarfondsen Pricos - obligatiefondsen beleggen overwegend in obligaties KBC Bonds - aandelenfondsen beleggen overwegend in aandelen KBC Equity Fund - vastgoedfondsen beleggen overwegend in vastgoed of vastgoedcertificaten IPF - gemengde fondsen Fivest / KBC Master Fund - fondsen met kapitaalbescherming KBP Security Click / Equisafe
Beurs - 3 van 9
Noot: •
- uitkeringsaandelen geven recht op een jaarlijks dividend terwijl bij - kapitalisatieaandelen de opbrengst herbelegd wordt (geen RV). Kapitaliseren =
•
- beveks = beleggingsvennootschappen met veranderlijk kapitaal naar Belgisch recht KBC Equity Fund - sicavs = beveks naar Luxemburgs recht (société d’investissement à capital variable) KBC Renta Zie: KBC-Fondsengids
DE OPTIEBEURS De optiebeurs is een officiële effectenbeurs (Belfox), waar opties worden verhandeld op een groot aantal aandelen, obligaties, valuta's en edele metalen. Een optie is een recht (dus geen verplichting) om een waarde (bv. een aandeel) gedurende een bepaalde periode te mogen a) kopen (dan spreken we van een CALL optie) of te b) verkopen (dan is het een PUT optie). Een belegger die een optie koopt mag die waarde kopen of verkopen, maar is daartoe niet verplicht. Waarom? Opties worden vaak gekocht uit speculatieve overwegingen, maar kunnen ook gekocht worden als risicodekking. Door een aandeel samen met een optie te kopen, kan men het risico dat de koers ervan daalt afdekken. Een aandeelhouder kan via put opties de verkoopprijs van zijn aandelen vooraf vastleggen. Hij heeft dan binnen die periode steeds het recht zijn aandeel tegen die prijs te verkopen ook al daalt de koers van dat aandeel. Op de optiebeurs kan men speculatief, maar ook uiterst defensief handelen. Verklaar. Noot Een nulcoupon is een obligatie waarvan de jaarlijkse coupon- of rente-uitkering nul procent bedraagt. M.a.w. er is helemaal geen intrestuitkering. Bij aankoop van zo'n nulcoupon betaal je dan wel een koers die zwaar beneden pari ligt. Je betaalt dus veel minder dan de nominale waarde van de obligatie. Het is hetzelfde principe als bij kasbons met kapitalisatie.
Opties worden uitgegeven door de beurs: BELFOX. Een warrant wordt uitgegeven door een bedrijf: het bedrijf staat garant.
Beurs - 4 van 9
KOERSVORMING De effectenhandel op de Beurs van Brussel verloopt sinds 1996 volledig elektronisch met het NTS, het New Trading System, een volledig geautomatiseerd en ordergestuurd verhandelingssysteem. NTS maakt lidmaatschap op afstand mogelijk, waardoor buitenlandse bemiddelaars nu ook rechtstreeks op de Brusselse effectenmarkt kunnen handelen. De koers wordt berekend op basis van de totale vraag en het totale aanbod in de markt van het betrokken effect. Openingskoers = de prijs met 1/ de hoogst uitvoerbare omzet, 2/ het kleinste saldo en 3/ de koers die het dichtst de refertekoers benadert (laatste koers waaraan werd verhandeld). Voorrangsregels: 1/ limietorders met ‘betere’ limiet; 2/ orders aan openingskoers, 3/ limietorders met dezelfde limiet als de gevormde koers (FIFS = first in, first served). Bestudeer nu het voorbeeld op de volgende bladzijde.
Noot: Noteringsschaal Waarde van het effect
Veelvoud van (Ticks of koerssprongetjes)
0 tot 50 euro 50 tot 100 euro 100 tot 500 euro 500 tot 1000 euro + 1000 euro
0.01 0.05 0.10 0.50 1.00
Euro Sinds 1999 werken de beurzen uit de euro-zone uitsluitend in euro. Op deze manier werden de markten transparanter.
Beurs - 5 van 9
Voorbeeld K O O P O R D E R S (BUY- BID) aantal gevraagde effecten
totaal aantal gevraagde effecten
V E R K O O P O R D E R S (SELL - ASK)
rest t.o.v. totaal aanbod
KOERS
rest t.o.v. totale vraag
totaal aantal aangeboden effecten
aantal aangeboden effecten OPG 600
0
13 100
11 500
15,10
1 600
1 000
400
13 100
10 900
15,11
2 200
600
3200
12 700
9 700
15,12
3 000
800
2400
9 500
4 300
15,13
5 200
2200
500*
7 100
400
15,14
6 700
1500
400
6 600
15,15
400
7 000
300
1400
6 200
15,16
800
7 000
0
1600
4 800
15,17
3 000
7 800
800
200
3 200
15,18
7 000
10 200
2400
1800
3 000
15,19
7 800
10 800
600
OPG 1200 Koers = 15,14.
Hiertegen werden 6 700 aandelen verhandeld (onderlijnde orders)
* 100 verhandeld (FIFS) en 400 kooporders (van de 500) aan 1514 EUR blijven in de markt Oefening 1: Welke koers zal gevormd worden als volgende orders gegeven werden?
Beurs - 6 van 9
a) 1500 verkooporders en 1400 aankooporders tegen de openingskoers b) orders tegen limietkoers: Koers in €
Verkoop
Aankoop
11,10
100
850
11,11
150
700
11,12
250
650
11,13
300
500
11,14
400
450
11,15
550
350
11,16
700
250
11,17
1000
150
11,18
2000
0
Openingskoers =
Totaal aanbod
Totale vraag
Aantal verhandelde aandelen =
Onderlijn de verhandelde aandelen. Noot: Opgelet: Wie tegen bv. 11,2 EUR wil verkopen, zal natuurlijk ook tegen een hogere prijs willen verkopen. Wie tegen 11,2 EUR wil kopen zal natuurlijk ook tegen een lagere prijs willen kopen.
Oefening 2: Welke koers zal gevormd worden als volgende orders gegeven werden? a) 11 000 verkooporders en 12 000 aankooporders tegen de openingskoers b) orders tegen limietkoers: Koers in €
Verkoop
Aankoop
11,20
700
2 500
11,21
2 000
2 800
11,22
3 000
2 500
11,23
4 500
2 000
11,24
6 000
1 600
11,25
8 500
1 000
11,26
1 200
3 000
11,27
1 600
4 000
11,28
1 900
1 000
Openingskoers = Onderlijn de verhandelde aandelen.
Totaal aanbod
Aantal verhandelde aandelen =
Totale vraag
Beurs - 7 van 9
SOORTEN BEURSORDERS Als je een aandeel wil kopen of verkopen kan je je bank of wisselagent een order geven. 1/ Order met limiet: de wisselagent mag niet boven een bepaalde grens kopen (maximumprijs), of niet onder een bepaalde prijs verkopen (minimumprijs). 2/ Orders zonder limiet: a) De order tegen openingskoers: enkel in de vooropeningsperiode; b) De order aan marktprijs: enkel tijdens openingsuren op het doorlopend segment van de termijnmarkt; de order wordt niet noodzakelijk volledig uitgevoerd. c) De order ‘tot elke prijs’: enkel tijdens openingsuren op het doorlopend segment van de termijnmarkt; de order wordt ogenblikkelijk en volledig uitgevoerd, desnoods aan verschillende prijzen. Voorbeeld: de markt om 12.25u AANKOOP
VERKOOP
LAATSTE TRANSACTIE
aantal
prijs
prijs
aantal
uur
aantal
koers
15 40 31 20 17
16,45 16,44 16,43 16,42 16,41
16,46 16,47 16,48 16,49 16,50
20 34 48 10 30
12.25u 12.25u 12.24u 12.23u 12.23u
15 10 20 10 5
16,46 16,46 16,45 16,44 16,44
Een belegger geeft opdracht om 60 effecten ‘tot elke prijs’ te kopen. Hij krijgt dan 20 stuks aan 1646, 34 aan 1647 en 6 aan 1648 (gemiddeld ). Nu ziet de markt er als volgt uit: AANKOOP
VERKOOP
LAATSTE TRANSACTIE
aantal
prijs
prijs
aantal
uur
aantal
koers
15 40 31 20 17
16,45 16,44 16,43 16,42 16,41
16,48 16,49 16,50 16,51 16,52
42 10 30 13 22
12.26u 12.26u 12.26u 12.25u 12.25u
6 34 20 15 10
16,48 16,47 16,46 16,46 16,46
Indien het hier ging om een order aan marktprijs, zou de belegger slechts 20 effecten gekocht hebben aan 1646, en zou de markt er nu als volgt uitzien: AANKOOP aantal
prijs
VERKOOP prijs
aantal
LAATSTE TRANSACTIE uur
12.26u 34 40 16,46 16,47 16,48 48 12.25u 16,45 15 12.25u 10 40 16,44 16,49 16,50 30 12.24u 16,43 31 12.23u 13 20 16,42 16,51 Noot: een order zonder vermelding van duur blijft 3 maanden behouden.
aantal
koers
20 15 10 20 10
16,46 16,46 16,46 16,45 16,44
Kosten De kosten bij aan- en verkoop hangen af van de grootte van het bedrag van de verrichtingen. Zij liggen meestal tussen 1 en 2 %. Kleine spaarders betalen al vlug 2 % bij aan- en verkoop van aandelen, zodat een transactie pas winstgevend is wanneer de koers minstens 5 % stijgt.
Beurs - 8 van 9
Waardoor wordt de beurskoers bepaald? Welke factoren oefenen een invloed uit op de vraag naar en het aanbod van bepaalde stukken?
1/ Rendement van het effect a) Obligaties Vergelijk in de beursberichten de koers van obligaties. Sommige staan lager dan 100 % genoteerd, andere hoger dan 100 %. Hoe kan je dat verklaren? - Obligaties met een interest lager dan de huidige interest: - Obligaties met een interest hoger dan de huidige interest: Welke invloed heeft de looptijd van de obligatie op de koers? - Obligaties met een hogere interest dan de huidige en een langere of kortere looptijd - Obligaties met een lagere interest dan de huidige en een langere of kortere looptijd Noot: - Het netto rendement van een obligatie is gelijk aan het bruto rendement min de roerende voorheffing. - Het reëel rendement van een obligatie is gelijk aan het netto rendement min het inflatiepercentage. Verklaar. b) Aandelen De K/W of koers/winst verhouding = koers / winst per aandeel. Best kan men geen rekening houden met uitzonderlijke resultaten, en de netto winst na belastingen nemen. Interessanter is echter nog de verhouding koers/verwachte winst te nemen. Waarom? Je zal immers niet investeren op grond van de huidige resultaten, maar op grond van deze die voor de toekomst verwacht worden. De K/W kan men beschouwen als een omgekeerd rendement. Op lange termijn zal de winst altijd terugvloeien naar de aandeelhouders, hetzij via de uitkering van een dividend, hetzij via een verhoging van de waarde van het aandeel. Voorbeeld: Wanneer de K/W verhouding 9,1 bedraagt komt dit overeen met een rendement van 11 %. De K/W kan als de terugbetalingsperiode van de beleggingskost van het aandeel beschouwd worden. Met een rendement van 11 % duurt het 9,1 jaar vooraleer het aandeel is terugbetaald. Een K/W van 7,7 komt overeen met een rendement van 13 %. Besluit: Hoe lager de K/W-verhouding, hoe hoger het rendement. Een stijgende rente moet samengaan met een dalende K/W-verhouding. Een investering zal men enkel doorvoeren als ze meer opbrengt dan een nietrisicodragende belegging (bv. een staatsobligatie). Het verschil tussen beide rendementen noemt men de risicopremie. Deze kan variëren, maar 3 % vormt een goede vuistregel. Verklaar.
Beurs - 9 van 9
2/ Balanswaarde Bij aandelen speelt ook de balanswaarde een rol. Vaak zullen ondernemingen een deel van de winst als reserve in de onderneming houden. Hierdoor verhoogt het eigen vermogen van de onderneming en dus ook de eigenlijke of intrinsieke waarde van elk aandeel. Voorbeeld: Een onderneming met een kapitaal van 10 mio., bestaande uit 10 000 aandelen van 1000 €, houdt 2 mio. van de winst in de onderneming als reserve. De nominale waarde per aandeel bedraagt ....................... De intrinsieke waarde of balanswaarde = .........................
3/ Verwachtingen De koers van obligaties zal mee bepaald worden door de intrestverwachtingen. Verklaar. De koers van aandelen zal ook afhangen van de interest-verwachtingen, maar ook van de toekomstverwachtingen (winst-) van de onderneming. Leg uit.
4/ Fiscale stimuli De koers van aandelen kan ook beïnvloed worden door de overheid, met name door het fiscaal aftrekbaar maken van de aankoop van aandelen of pensioenfondsen. Hierbij denken we aan de aandelenwet en het pensioensparen. Verklaar.
BEL20 AANDELEN De Bel20-index is een korf met de toonaangevende aandelen op de Beurs van Brussel (op basis van de grootte van de ondernemingen). Welke aandelen vormen de Bel20? Duid het gewicht van elk fonds binnen de index aan in %.
Bezoek www.beurs.be www.tijd.be Bespreek: BXS en Euronext
Verklaar: continu- en fixingmarkt
