hoe genen? zithet metde INTERVIEW Wees blij dat het onschuldig is ONTMOETINGEN Nefertete en haar farao s

MAGAZINE OVER HUID EN HUIDAANDOENINGEN JAARGANG 15 | 2011 UITGAVE 2

INTERVIEW

“Wees blij dat het onschuldig is” ONTMOETINGEN

Nefertete en haar farao’s BEHANDELING

5 belangrijke misverstanden over zon en huidkanker

hoe zit het met de genen?

VOORWOORD

WIE GOED … ONTMOET Toen HUID-columnist Frans Meulenberg zijn latere echtgenote voor het eerst ontmoette in Domus Medica te Utrecht, sprak hij verbluft de woorden ‘Waarom heb ik jou niet eerder ontmoet?’ Op straat zou zo’n opmerking direct een ongewenste lading krijgen, maar als twee mensen van bovengemiddelde lengte met elkaar in een kleine lift geraken, kan dat ontwapenend uitpakken. Zoals de meeste mensen in het zakelijk verkeer bij de eerste kennismaking vaak niet verder komen dan het elkaar overhandigen van geloofsbrieven in de vorm van visitekaartjes, zo bleef hun woordenwisseling op dat moment beperkt tot die als uitroep geformuleerde vraag van Frans en haar beaming daarvan. Maar ondertussen hadden zij wel beiden het knopje ingedrukt van de verdieping waar zij werkten. En zo werd die eerste ontmoeting weldra gevolgd door volgende. Een ontmoeting op het werk is soms een vluchtige hand of een korte blik, maar kan ook veel meer inhouden dan iemand tegen het lijf lopen die je raakt. In tegenstelling tot iets afspreken, heeft ontmoeten meestal een element van toeval. Misschien is de term ontmoeten ook wel zo ont-staan: mensen kwamen elkaar tegen terwijl ze aan het ont-moeten waren. ‘Ont’ heeft dan net als bij ontbossen, ontmaagden, ontheiligen en onthoofden de betekenis dat er iets niet meer is of weg gaat. Het moeten is dan als het ware weggenomen. Men is vrij. Er zijn geen verplichtingen, geen beperkingen. Er is voldoende ruimte om een ander tegemoet te treden. Voor menig huidpatiënt heeft ontmoeten een andere lading. De vrijheid die mensen bij ontmoetingen ervaren, beleven zij vaak anders. Zij verbergen hun puistjes achter make-up, hun kaalheid onder een pruik of hun zweethanden door geen hand uit te steken. De huidaandoening bezorgt hen als het ware een sociale fobie. Ontmoeten krijgt dan iets van ongewild (‘moeten’) ont-kleden of, sterker nog, ont-bloten. Dan werkt ‘ont’ averechts.

Dit nummer bevat vele soorten ontmoetingen. Zo ontmoeten jong en oud (zie ook de cover) elkaar in de genodermatlogie, zo wordt de vitiligopatiënt meermalen per dag geconfronteerd met zijn zelfbeeld in spiegels en schuine blikken van anderen, zo zagen Nefertete en Amenhotep elkaar ruim drieduizend jaar geleden voor het eerst aan de oever van de Nijl en zo zijn er tot slot ook korte ontmoetingen in de diverse behandelkamers van huidarts, huisarts en huidtherapeut. Ik wens u met deze HUID veel verrassende ont-moetingen. JANNES VAN EVERDINGEN

|

HOOFDREDACTEUR

HUID magazine over huid en huidaandoeningen. Jaargang 15, uitgave 2, juni 2011. ISSN 1387-3598. Oplage 20.000 ex. Uitgever Stichting Nationaal Huidfonds, Postbus 2660, 3500 GR Utrecht, www.huidfonds.nl, T (030) 28 23 995 Hoofdredactie dr.J.J.E. van Everdingen Redactie mw. Y. Born-Bult, prof. dr. Th. van Joost, mw. M. Szulc, dr. H.B. Thio, Dr. J. Toonstra Eindredactie Gabriëlle Kuijer tekst A.R.T. Beeldredactie Kristel Stekelenburg Fotografie Coverfoto Dreamstime Illustraties Lilian ter Horst Advertentie-acquisitie Kloosterhof Acquisitie Services, Neer, T (0475) 59 71 51, [email protected] Opmaak en traffic Grafitext, Velp Druk & Verzending Habo DaCosta, Vianen HUID® is een geregistreerde titel. Stichting Nationaal Huidfonds en de redactie zijn niet verantwoordelijk voor de inhoud van de advertenties. Aan de inhoud van de artikelen kunnen geen rechten worden ontleend. Het Huidfonds bezit het CBF-Keur voor Goede Doelen en heeft de ANBI-status.

Patronen Huidfonds 2011 Abbott • Astellas Pharma B.V. • Dermalex Repair (Chefaro Nederland B.V.) • Dermolin • Eucerin • La Roche-Posay • Leo Pharma B.V. • Louis Widmer • Meda Pharma • Neutral Huidverzorging • Pfizer B.V. • Samenwerking Verantwoord Zonnen (SVZ) • Vaseline • Vichy

M A G A Z I N E H U I D J U N I 2011

3

IN DIT NUMMER 6 Wanneer genen ertoe doen Ontdekkingen in de genodermatologie.

6

9 De open hiel van meneer Vogels

15

Column van Just Eekhof (Nederlands Huisartsen Genootschap).

10 Twee verhalen over vitiligo “Wees blij dat het onschuldig is” en “Ik schaam mij niet meer.”

13 5 belangrijke misverstanden over zon en huidkanker Iedere dag een Bescherm je Huid Dag.

15 KunstHUID De verbeelding van Bert Braam.

16 Nefertete & Amenhotep; van vader op zoon

16

Het verhaal over de Egyptische Nefertete en haar farao’s.

19 Huidtherapie in de praktijk Namens de Nederlandse Vereniging van Huidtherapeuten.

20 Iedere patiënt een eigen behandeling Door voorlichting en intensieve begeleiding.

23 Biologics: effectief en veilig Zo blijkt uit het proefschrift van Rieke Driessen.

24 HUIDvindingen 27 Kinderpagina ... deze keer een beestenboel!

30

28 Smalle lichtbundels prikken in de huid De fractionele laser deelt speldenprikken uit.

29 Hoe ontvang ik het magazine HUID? Informatie over het Huidfonds-donateurschap.

30 Eerst wassen, dan modder De olifant is er dol op.

HOOFDARTIKEL |

TEKST: GABRIËLLE KUIJER

|

FOTO : MERY. NL

|

Ontdekkingen in de genodermatologie

Wanneer genen ertoe doen

De wereldtop aan onderzoekers binnen de genodermatologie kwam eind 2010 in Maastricht bij elkaar om nieuwe inzichten met elkaar te delen. Zij spraken over onderzoeksmethoden, maar ook over resultaten van onderzoek en wat deze resultaten voor de dagelijkse praktijk van de dermatoloog en de huidpatiënt betekenen.

De oorzaak van veel chronische huidaandoeningen ligt in een defect in het erfelijk materiaal, de genen. Genodermatologie is het specialisme dat zich met deze aandoeningen bezighoudt. Al eerder sprak HUID over dit onderwerp met prof. dr. Maurice van Steensel* (academisch ziekenhuis Maastricht). In 2007 stond Van Steensel met zijn collega’s prof. dr. Peter Steijlen en dr. Jorge Frank aan de basis van het eerste Wereldcongres Genodermatologie. Het succes was overweldigend en in november 2010 volgde de tweede editie. “Het wetenschappelijk niveau lag nog hoger dan de eerste keer, terwijl de vertaalslag naar de praktijk in de kliniek ook nadrukkelijker werd gemaakt”, aldus Van Steensel. Uit de lijst van sprekers selecteerde hij de volgende drie topwetenschappers voor u.

Nieuwe indeling van ichthyosis Vinzenz Oji - Westfälische Wilhelms-Universität Münster, Duitsland “Dit is een heel belangrijke ontwikkeling”, meent Van Steensel. “Het was immers al langer duidelijk dat er verschillende erfelijke verhoorningsstoornissen zijn. Dus aandoeningen waarbij de huid overmatig verhoornt en schilfert. Deze waren wel beschreven, maar in de praktijk spraken niet alle artsen over de hele wereld dezelfde ‘taal’. In de VS hanteerden artsen bijvoorbeeld een andere indeling dan in Europa. Voor je het weet, ben je dan met elkaar appels met peren aan het vergelijken. Oji maakte een indeling op basis van hun biologische stoornis: wat gaat fout en welke gevolgen heeft dit voor de celdeling. Zo onderscheidde hij zo’n 36 verschillende vormen van ichthyosis.” Van Steensel vervolgt: “Deze nieuwe indeling maakt het voor artsen en onderzoekers makkelijker om de aandoeningen te begrijpen. We worden nu ook bij elke patiënt als het ware gedwongen om te kijken welke biologische stoornis er is en kunnen daar vervolgens met de behandeling beter op aansluiten.” Van Steensel voegt toe dat ook patiëntorganisaties betrokken waren bij de totstandkoming van de indeling. Nederland kent geen patiëntenorganisatie voor mensen met ichthyosis. Hebt u ichthyosis, dan kunt u terecht bij de Huidfederatie (www.huidfederatie.nl) en bij het European Network for Ichthyosis (www.ichthyose.eu).

Stamcelbiologie Elaine Fuchs - Laboratory of Mammalian Cell Biology and Development, The Rockefeller University, New York, VS Fuchs is gefascineerd door de huid en door haar. Hoe komt het dat haar groeit? En hoe is het mogelijk dat huidstamcellen zich kunnen ontwikkelen tot een haarvormende cel, maar ook tot nieuwe huidcellen die een wond sluiten? Zij richt zich met haar collegaonderzoekers op het proces dat stamcellen doorlopen om zich te vernieuwen. En ze bestuderen de signalen die de stamcellen er toe aanzetten actief te worden. Daarbij zoeken zij naar nieuwe wegen om onderzoek te doen. Zo heeft haar onderzoeksgroep de genen van huidstamcellen bij muizen zodanig gemanipuleerd dat ze fluorescerende stoffen aanmaken. Hierdoor zijn die cellen * Prof. dr. M.A.M. van Steensel, benoemd aan de Universiteit Maastricht tot bijzonder hoogleraar in de Genodermatologie, zal zijn leerstoel aanvaarden op 7 oktober 2011.

makkelijker te volgen. Op die manier heeft Fuchs ontdekt dat huidstamcellen zich door de huid verplaatsen. Ze krijgen signalen waar ze nodig zijn en waarvoor. Hoe deze communicatie exact verloopt, is nog niet bekend, maar als er een wond is, gaan de stamcellen naar de kapotte huid en daar zorgen ze voor de aanmaak van nieuwe cellen. Valt een haar uit, dan moet er een nieuwe haar aangemaakt worden. Het blijkt dat stamcellen in de buurt dan naar het desbetreffende haarzakje komen om een nieuwe haar te maken. Hiermee wordt duidelijk dat ‘haargroei’ een complexe aangelegenheid is en dat het voorkomen of verhelpen van kaalheid niet vandaag of morgen realiteit zal zijn. Natuurlijk wordt bij al dit onderzoek en bij alle resultaten met een schuin oog gekeken naar de mogelijkheid van stamceltherapie voor huidaandoeningen. “Het dichtst bij is denk ik een therapie met aangepaste huidcellen voor mensen met een blaarziekte, omdat op dat vlak het meeste onderzoek is gedaan”, aldus Van Steensel. Bij blaarziekte is de hechting van de opperhuid aan de lederhuid verstoord. “Het idee is dat je dan eigenlijk alle cellen die niet hechten, vervangt door cellen die dat wel doen.” Binnen deze theoretische mogelijkheid verwijdert de dermatoloog de oude huid via een laserbehandeling, of de huid laat spontaan los door de aandoening. “Stamcellen uit de huid van de patiënt kweek je op, maar dan met een juiste kopie van het gen dat deze persoon mist. Je krijgt dan stamcellen die weer normaal functioneren en deze zaai je als het ware over die ontstane huidwond waarna een nieuwe, goed functionerende en goed hechtende huidlaag ontstaat.” Van Steensel benadrukt dat dit nog geen werkelijkheid is.

Genetische basis van hidradenitis suppurativa (acne inversa) Xue Zhang - State Key Laboratory of Medical Molecular Biology, Institute of Basic Medical Sciences, CAMS-PUMC, Beijing en China Medical University, Shenyang, China “Heel spannend”, aldus Van Steensel. “En heel bijzonder. De genen die bij hidradenitis suppurativa betrokken zijn, blijken namelijk ook betrokken te zijn bij de ziekte van Alzheimer. De mutaties, de veranderingen in de genen, zijn overigens niet aan elkaar gelijk. Voor onderzoekers is het de vraag: hoe kan dit? Wat is er aan de hand met de signaalsystemen waarbij deze genen en eiwitten betrokken zijn, dat je óf hidradenitis suppurativa ontwikkelt, óf de ziekte van Alzheimer. Er lijkt niets tussen te zitten en er zijn ook geen meldingen van mensen die beide aandoeningen hebben.” Tegelijkertijd durft Van Steensel niet te stellen dat iemand met hidradenitis suppurativa geen Alzheimer zal ontwikkelen. Deze ontdekking zou gevolgen kunnen hebben voor de behandeling van beide aandoeningen. “Als de behandelmethode tegen Alzheimer zich richt op de betrokken eiwitten en hun signaalsystemen, moet je mogelijk bedacht zijn op huidveranderingen.” En wellicht ook andersom. Van Steensel benadrukt dat men bij de huidige behandeling van hidradenitis suppurativa niet bang hoeft te zijn dat de hidradenitisbehandeling de kans op Alzheimer vergroot:“Die richt zich niet op de eiwitten die de aandoening veroorzaken, maar op de eiwitten die verantwoordelijk zijn voor de ontstekingen.” Eerdere HUID-interviews met prof. dr. Maurice van Steensel en wetenschappelijke referenties vindt u op www.magazineHUID.nl.


7

NHG |

De

TEKST EN PORTRETFOTO : JUST EEKHOF, HUISARTS IN LEIDEN , NAMENS HET NEDERLANDS HUISARTSEN GENOOTSCHAP

|

FOTO HIEL : JOHAN TOONSTRA

|

open hiel

van meneer Vogels

Meneer Vogels is door het oog van de naald gekropen. Hij heeft thuis een acute hartstilstand gekregen. Omdat zijn vrouw zeer adequaat handelde, volgde al snel reanimatie en was de ambulance rap ter plaatse. Meneer Vogels is met spoed naar het ziekenhuis vervoerd en heeft door allerlei complicaties nog weken in coma op de IC gelegen. Nadat hij uit coma kwam, is hij onverwacht snel opgeknapt en zes weken na de hartstilstand kon hij het ziekenhuis verlaten. Omdat in het ziekenhuis alle zorg gericht was op meneer Vogels’ levensbehoud, hebben ze daar niet goed gelet op wat met zijn hiel gebeurde. Daar is een doorligplek ontstaan, decubitus. Just Eekhof

Bij decubitus ontstaat een wond op een plek waar te lang druk wordt uitgeoefend op de huid en het onderliggende weefsel. Door de druk raakt het weefsel erg slecht doorbloed en slecht doorvoed. Decubitus is dus eigenlijk het afsterven van huid- en onderliggend weefsel. Doordat de heer Vogels in coma was en stil op zijn rug in bed lag, drukte zijn hielbot de kleine bloedvaatjes van de huid en onderliggend weefsel van zijn hiel dicht. Hierdoor kreeg het weefsel te weinig zuurstof. En omdat de heer Vogels door de coma ook nog onvoldoende voedingsstoffen binnenkreeg, werd de hielhuid van te weinig voedingsstoffen voorzien. De huid stierf af, met de onderliggende weefsels.

Meneer Vogels is door het oog van de naald gekropen. Hij heeft thuis een acute hartstilstand gekregen. Omdat zijn vrouw zeer adequaat handelde, volgde al snel reanimatie en was de ambulance rap ter plaatse. Meneer Vogels is met spoed naar het ziekenhuis vervoerd en heeft door allerlei complicaties nog weken in coma op de IC gelegen. Nadat hij uit coma kwam, is hij onverwacht snel opgeknapt en zes weken na de hartstilstand kon hij het ziekenhuis verlaten. Omdat in het ziekenhuis alle zorg gericht was op meneer Vogels’ levensbehoud, hebben ze daar niet goed gelet op wat met zijn hiel gebeurde. Daar is een doorligplek ontstaan, decubitus.

Een decubitus zoals op de hiel van meneer Vogels. Het hielbot drukte langdurig de huidhaarvaten dicht. De slechte doorbloeding deed het huid- en onderliggende weefsel afsterven. Samen met de wondverpleegkundige van de thuiszorg ben ik nu al maanden bezig om te zorgen dat de wond geneest. De wond was in het begin 6 bij 3,5 cm groot. Door de wond goed schoon te houden en af te dekken met verbandmaterialen, lukte het ons de wond heel geleidelijk te verkleinen. De genezing duurt altijd lang, want een decubituswond moet vanuit de wondranden dichtgroeien. Meneer Vogels had ook vocht (oedeem) in de benen. Dat werkt de wondgenezing tegen. Hiervoor kreeg hij zwachtels waarmee het vocht werd ‘wegknepen’. Het schoonmaken van de wond en het verwijderen van dode stukken weefsel uit de wond was heel pijnlijk. Gelukkig gaat de wondgenezing de laatste weken heel voorspoedig en is de wond nu nog maar 2 bij 1 cm. Meneer Vogels is heel blij. Hij heeft veel minder pijn, kan steeds beter lopen en hij kan weer de dingen doen die hij wil doen. Ik verwacht dat de wond binnenkort helemaal dicht is. Dan kan meneer Vogels zich geheel richten op zijn herstel bij het revalidatiecentrum.


9

VERHAAL

1

OVER VITILIGO |

TEKST: SASKIA VAN RIJNSWOU

|

FOTO : DREAMSTIME

|

“Wees blij dat het onschuldig is” Waar Anita Pijl-Konijn (50) in de regel liever niet praat over haar pigmentstoornis, doet zij dat nu wel. Want Anita wil meer erkenning voor vitiligo.

“Als doktersassistente in het Rotterdamse Sint Franciscus Gasthuis zie ik geregeld patiënten met vitiligo. Ik vertel ze altijd dat ik het zelf ook heb. Want ik weet hoe ze zich mogelijk voelen als ze zich moeten ontkleden. Zelf ondervond ik nauwelijks begrip en steun toen ik op mijn 18e vitiligo kreeg. Na een stressvolle periode verschenen er witte plekjes op mijn knieën. Ik dacht aan schaafwondjes. Maar het pigment verdween ook steeds meer in plekken op mijn ellebogen en voeten, in mijn schaamstreek en oksels, en op mijn kin en in een kring rond mijn ogen. De huisarts zei: ‘Wees blij dat het niet iets ernstigs is.’ Dat ik me schaamde voor de plekken, noemde mijn moeder aanstellerij. Maar nog steeds loop ik in de zomer meestal met een lange broek of rok met laarzen, en bedekte armen. Zwemmen doe ik niet, ik ga niet naar de sauna of zonder bedekkende kleding naar het strand. Samen douchen doe ik nooit.”

Make-up “De eerste dermatoloog die mijn huid bekeek, zei ook al dat ik er maar mee moest leren leven. Hij zal het goed bedoeld hebben, maar als jonge vrouw hoop je altijd op ‘meer’. Hij droeg me over aan de schoonheidsspecialiste in het ziekenhuis, maar ik had weinig trek in haar camouflagetechnieken. De PUVA-behandeling voor mijn handen bood geen duidelijke verbetering. Na lang uitproberen van allerlei soorten en merken make-up, ontdekte ik een foundation die mij goed bevalt. Deze gebruik ik elke dag voor mijn gezicht en vaak ook voor mijn handen.”

Het is er altijd “Vitiligo ervaar ik als een ziekte, niet alleen als een cosmetisch probleem. Want er is toch iets mis met mijn immuunsysteem. Bovendien onderschat menigeen de psychosociale problemen die je erdoor kunt hebben. Ik ben me altijd bewust van mijn witte plekken, nu al 32 jaar lang. Ik schat dat ik 30 procent van mijn dag bezig ben met vitiligo: de confrontatie met mijn spiegelbeeld,

10


me opmaken, zoeken naar kleding die genoeg bedekt, aan anderen uitleggen wat ik heb. Het gebeurt wel eens dat mensen vies naar mijn handen kijken, en me dan toch maar geen hand geven. Vroeger verdedigde ik me altijd door meteen te vertellen dat het toch echt niet besmettelijk is. Ik zeg nu: ‘Kruip eens in de huid van een ander.’ Mensen weten vaak weinig van vitiligo; goed dat de patiëntenvereniging LVVP hard werkt aan erkenning van deze ziekte.” Landelijke Vereniging voor Vitiligo-Patiënten (LVVP), www.vitiligo.nl

VERHAAL

2

OVER VITILIGO |

TEKST: FRANS MEULENBERG

|

“Ik schaam mij niet meer” “Mijn kennismaking met vitiligo dateert van mijn vijftiende jaar”, aldus de goedlachse Martine van der Veer (33). “Beter is het sindsdien niet geworden. Ze zijn nog steeds goed zichtbaar op mijn gezicht en mijn voorhoofd vooral, alsook op armen en benen. Wat wel is veranderd, is mijn houding tegenover de plekken.”

“Als jong meisje schaamde ik me voor de vitiligo. Nu denk ik daar heel anders over. De plekken ‘horen’ bij mij, en mijn vriend en kinderen maken zich er al helemaal niet druk over. Echt nare ervaringen heb ik ook niet opgedaan, op een enkel incident na. Ik werk in het onderwijs en ontmoet dus veel en vaak mensen. Zowel kinderen als volwassenen. Een enkeling zegt er wel eens iets over, een ander wil soms raar kijken, en ik laat ze. Of leg het uit. Dat hangt van de situatie af.”

Dynamische huid “Als puber stoeide ik eindeloos met zalfjes en crèmes die alle plekken zoveel mogelijk aan het zicht moeten onttrekken. Nu denk ik: waar heb ik me toch druk over gemaakt? Ik laat me niet gijzelen door mijn eigen spiegelbeeld. Vitiligo geeft verder geen klachten, en dus zie ik het als een louter cosmetisch iets. Als mens moet je dit soort tegenslag kunnen accepteren en overwinnen. Ik kom er nu openlijk voor uit, en dat kost mij geen moeite. Vitiligo leerde mij relativeren. Aanvankelijk vond ik het heel erg, nu weet ik: honderd maal liever dit dan problemen met hart,

nieren of bloedvaten. Ik ben niet ziek, ik heb alleen een ‘dynamische huid’ zeg ik wel eens. Omgaan met een huidziekte is een groeiproces. Zo zie ik het. En niet alleen ik: mijn vriend én mijn kinderen maken zich in het geheel niet druk om de plekken van moeders. Toen ze klein waren hadden we een lapjeskat. Daarmee werd ik wel eens vergeleken. Geestig toch?”

Naschrift Is vitiligo een ziekte of een cosmetisch probleem? Het is eigenlijk een discussie die je helemaal niet zou willen voeren. Het is een ziekte met een belangrijke cosmetische component, zoals er zoveel aandoeningen zijn die cosmetische problemen geven. Afhankelijk van de oorzaak, het moment waarop zij ontstaan en vooral de kans van slagen van een behandeling, worden die soms meer als ziekte, soms meer als cosmetisch probleem ervaren. Een aangeboren wijnvlek of een hemangioom zal niet gauw als een ziekte worden beschouwd, terwijl daar strikt genomen natuurlijk wel sprake van is. Scheelzien was vroeger vooral een cosmetisch probleem, maar tegenwoordig kun je daaraan geopereerd worden en wordt dat dus anders ervaren. Bij vitiligo treedt wel eens spontaan verbetering op, soms gebeurt dat pas na lichtbehandeling, maar meestal blijven de vlekken onveranderd of breiden zij zich uit. Bij vitiligo ligt het wat moeilijker dan bij een aangeboren aandoening. Als vitiligo niet reageert op behandeling en verder geen klachten geeft, blijft de aandoening weliswaar een ziekte, maar is het toch meer een cosmetisch probleem geworden. Eerst wordt geconstateerd dat je een (immuun)ziekte hebt. Vervolgens krijg je te horen dat er eigenlijk niet veel aan gedaan kan worden. Dat is wel lastig te verteren. De opmerking van een arts die zegt dat je er dan mee moet leren leven of van een moeder die vindt dat schaamte ‘aanstellerij’ is, maakt het ook niet makkelijker, maar zal zeker goed bedoeld zijn. De meeste mensen zijn beter af als ze de ziekte accepteren en er openlijk voor uitkomen. Zij zijn dan als het ware de schaamte voorbij. Erkenning vanuit de maatschappij voor vitiligo lost het schaamteprobleem niet voor iedereen op. Een ziekte als kanker krijgt veel erkenning, maar mensen die kanker krijgen, zullen zich er toch vaak voor schamen. Veel huidaandoeningen gaan gepaard met schaamte: vooral als het aan de handen of in het gezicht zit: eczeem, psoriasis, acne, maar ook aandoeningen als zweethanden of zweetoksels kunnen problemen geven en tot sociaal isolement leiden. Schaamte haal je niet zomaar weg, maar wie de schaamte de baas is, is sterker en veel minder ‘ziek’. JANNES VAN EVERDINGEN

|

HOOFDREDACTEUR


11

DERMASILK

®

VERBANDZIJDE

BIJ DE BEHANDELING VAN ECZEEM EN ANDERE HUIDAANDOENINGEN 100% Ongebleekte, ongeverfde natuurzijde. s 6ERSNELT HET GENEZINGSPROCES s "ESCHERMT DE HUID s -ET ANTI MICROBIÑLE WERKING /0 2%#%04 6%2+2)*'"!!2 ")* $% !0/4(%%+ 6OOR MEER INFORMATIE EN ADVIES

:ADELMAKERSTRAAT *% 6ELSERBROEK

TEL n FAX n

WWWDERMASILKNL INFO DERMASILKNL

HUIDFONDS |


|

FOTO : DREAMSTIME

|

Zon en huidkanker

5

belangrijke misverstanden

Op 21 mei was het de Bescherm je Huid Dag. Heel veel poliklinieken dermatologie heetten u die dag welkom en gaven informatie en uitleg over zonbescherming. Met een heerlijke zomer voor de boeg vroeg HUID aan Nicole Kelleners-Smeets van het academisch ziekenhuis Maastricht en lid van de NVDV Oncologiewerkgroep: wat zijn de vijf belangrijkste misverstanden over de noodzaak van zonbescherming? Oftewel: vijf belangrijke redenen om zonbescherming serieus te nemen. Misverstand 1. Bruinen geeft geen huidschade “Mensen zijn er wel op gericht zonnebrand te voorkomen, maar willen toch een zongebruinde huid. Hoewel bruinen een natuurlijk proces is en als doel heeft de huid een natuurlijke bescherming te geven, loopt onze van nature blanke huid tijdens dat bruinen toch schade op. Met ‘bakken’ in de zon doet niemand zijn huid een plezier en ook een gebruinde huid kan verbranden in de zon. Let vooral op de kinderhuid; bruin worden van de kinderhuid dient voorkomen te worden en dus blijft zonbescherming belangrijk.”

Misverstand 2. De kans dat ik huidkanker krijg, is klein “Integendeel: de cijfers laten zien dat die kans vrij groot is: één op de zes mensen in Nederland ontwikkelt op enig moment in zijn leven een vorm van huidkanker. En het aantal mensen dat elk jaar de diagnose huidkanker hoort, neemt nog steeds toe. Met goede zonbescherming verkleint u die kans voor uzelf en voor uw kinderen.”

Misverstand 3. Huidkanker ontstaat alleen bij oudere mensen “Helaas zien we steeds vaker huidkanker bij mensen tussen de twintig en veertig jaar. Die grens kruipt nog verder naar beneden. En wie eenmaal een keer een huidkanker heeft gehad, kan er rekening mee houden dat er nieuwe plekken ontstaan, want de opgelopen huidschade gaat niet meer weg.”

het vaak voorkomende en niet uitzaaiende basaalcelcarcinoom worden beter, maar vooralsnog is in de meeste gevallen een operatie nodig: het gezwel moet verwijderd worden. Daar hou je vaak wel een litteken aan over.”

Misverstand 5. Vitamine D is goed tegen kanker “Vitamine D is belangrijk voor onze gezondheid en onze huid maakt het aan onder invloed van zonlicht. Hiervoor hebben de meeste mensen voldoende aan een kwartier zonlicht per dag. Een donkere huid heeft wat meer nodig, maar een half uur is voor mensen met een donkere huid voldoende. De aanmaak van vitamine D is zeker geen reden om de huid onbeperkt bloot te stellen aan zonlicht, maar wel om elke dag naar buiten te gaan.” Deze zomer in de zon, zie: www.beschermjehuid.com site van de Bescherm je Huid Dag www.checkjevlekje.nl Huidfonds website over de relatie zonlicht - huid - huidaandoeningen www.zonverstandig.nl informatie van KWF Kankerbestrijding www.stichtingmelanoom.nl de patiëntenorganisatie voor mensen met melanoom, oogmelanoom en andere vormen van huidkanker

Misverstand 4. Huidkanker is niet zo erg “Hoewel huidkanker meestal goed te behandelen is, overlijden jaarlijks toch nog duizend mensen aan melanoom en plaveiselcelcarcinoom. De behandelmethoden voor deze vormen van huidkanker en

De Bescherm je Huid Dag is een initiatief van het Huidfonds, de Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie (NVDV), de Nederlandse Vereniging van Huidtherapeuten, Stichting Melanoom, Galderma en La Roche-Posay.

-EDI:ORG BRENGT LICHTTHERAPIE BIJ U THUIS

,ICHTTHERAPIE THUIS BIEDT U VELE VOORDELEN

\ $ANKZIJ DE ZORG mN GESPECIALISEERDE APPARATUUR VAN

-EDIZORG (OME #ARE 4ECHNOLOGY HEEFT U MEER RUST BENT U NIET GEBONDEN AAN BEPAALDE TIJDEN EN HOEFT U GEEN VRIJ VAN HET WERK TE NEMEN "OVENDIEN SCHEELT HET IN REISTIJD EN REISKOSTEN /VERLEG DAAROM MET UW DERMATOLOOG WELKE LICHTTHERAPIE U NODIG HEEFT 7IJ BRENGEN DE APPARATUUR BIJ U THUIS WAAR mmN VAN ONZE VERPLEEGKUNDIGEN U UITLEG GEEFT OVER HET GEBRUIK -EDIZORG LEVERT VERSCHILLENDE SOORTEN DEEL APPARATUUR DIE ZOWEL ZITTEND ALS LIGGEND GEBRUIKT KUNNEN WORDEN "EZOEK ONZE WEBSITE VOOR MEER INFORMATIE OVER DE MOGELIJKHEDEN WWWMEDIZORGNL (EEFT U VRAGEN BEL DAN OF STUUR EEN E MAIL NAAR LICHT MEDIZORGNL

-EDI:ORG DOET MEER VOOR U WWWMEDIZORGNL

KUNST |


|

FOTO : DAPHNE BRAAM

|

Kunst binnen handbereik Vanaf dit nummer gaat een nieuwe rubriek over kunst van start. Een aantal gerenommeerde kunstenaars is bereid gevonden om een kunstwerk te schenken aan het Huidfonds. Via de website van het Huidfonds wordt dit kunstwerk geveild. De spelregels zijn als volgt: voor elk werk geldt een bepaald bedrag als bodemprijs. Iedere bezoeker van de website kan vervolgens een bod uitbrengen. Een andere bezoeker kan een hoger bedrag bieden. Zolang er geboden wordt, is het schilderij niet verkocht. Blijkt op een zeker moment een week lang geen nieuw bod te zijn uitgebracht, dan is het schilderij verkocht aan de laatste en hoogste bieder. Het eerste kunstwerk is een schilderij, acryl op doek, van Bert Braam getiteld Tongo 1. Jaren geleden was de vraagprijs € 2.000,- Het doek meet 93 x 102 cm. De bodemprijs is € 800,-. Spoed u naar www.huidfonds.nl!

De

verbeelding van Bert Braam

De sfeer die hij hiermee oproept, is die van een boeiend kleurenpalet ‘zonder te flirten met het oog’, zoals hij het zelf uitdrukt. Zijn kunst is niet behaagziek, maar juist uiterst vitaal. De harmonie in zijn werk hangt sterk samen met zijn gevoel voor vorm en compositie. Echter, dit zijn geen concrete waarnemingen, het zijn emoties die de penselen sturen, soms raadselachtig dan weer concreet. De krachtige beeldtaal geeft het werk een fikse dosis spanning. Braam bewerkt zijn doeken net zolang totdat er een bijzondere gelaagdheid ontstaat. Eerst zet hij de verf verdund op de huid van het doek, om daarna met dikkere verf een nieuwe laag aan te brengen. Ook gebruikt hij oilsticks of krast hij in de bijna droge verf om zijn verbeelding te visualiseren. Zijn vele reizen brachten hem naar verre oorden. Zo werkte hij onder andere met Aboriginals, de oorspronkelijke bewoners van Australië. Het mystieke van hun leefomgeving was een rijke inspiratiebron. Het werk van Bert Braam wordt in diverse galerieën en musea in binnen- en buitenland tentoongesteld.

Bert Braam, geboren in Beek bij Nijmegen, kreeg zijn opleiding aan de academie voor Beeldende Kunsten in Arnhem. Affiniteit met de gezondheidszorg ontwikkelde hij tijdens zijn militaire dienst. Hij was, zoals dat in het militaire jargon heet, ‘hospik’. Daarna werkte hij als grafisch kunstenaar jarenlang bij Organon, waar hij niet alleen verantwoordelijk was voor het gezicht van het blad Organorama, maar ook voor het ontwerp van de doosjes, advertenties en folders. Braam vestigde zich na zijn pensioen in een vrijstaand huis in Bergen (NH). In dit befaamde kunstenaarsdorp werken thans zo’n zestig kunstenaars. Zijn atelier is gevestigd in het aangrenzende huis, met daar tussen ingeklemd een weelderige tuin vol planten en beelden. ‘De schoonheid van schilderijen ligt in de geest van diegenen die ze aanschouwt’, zo luidt één van zijn credo’s. Bert Braam is steeds weer in staat binnen de schilderkunst nieuwe wegen te verkennen en uit te diepen - met behoud van zijn elementaire vormentaal. Zijn werk hecht zich aan de traditie van de schilderkunst, maar ontkomt er ook aan via de eigen, verrassende stijl. Zijn werk draagt de sporen van het abstracte expressionisme: de penseelvoering is fors en beweeglijk, de gebaren weids, en de composities sterk monumentaal.


15

BEROEMDE ONTMOETINGEN

2

|

TEKST: JANNES VAN EVERDINGEN

|

FOTO ’ S : DREAMSTIME

|

EGYPTE - INFO - SITE . NL

|

IQ IMAGES

|

WIKIPEDIA

|

NEFERTETE & AMENHOTEP VAN VADER OP ZOON Er zijn weinig waarheden over het oude Egypte; ze zijn slechts te herleiden uit wat in spijkerschrift en hiëroglyfen is geschreven, uit wat in de koningsgraven is teruggevonden en uit wat via papyrus en papier is overgeleverd. De tand des tijds deed hier veelal zijn vernietigende werk. Dat levert veel tegenstrijdigheden en onzekerheden op, maar ook de mooiste verhalen, zoals over Nefertete en haar farao’s.

Volgens veel Egyptologen was Nefertete de echtgenote van twee Egyptische farao’s, eerst van Amenhotep III en na diens dood van Amenhotep IV (ook wel Echnaton genoemd). Die tweede periode in de Egyptische geschiedenis staat bekend als de Amarna-periode, genoemd naar het huidige dorpje Tell El Amarna in Midden-Egypte dat korte tijd de hoofdstad van het Egyptische Rijk was. Die periode is vooral bekend door de zogenoemde Amarna-brieven: ruim driehonderdtachtig spijkerschrifttabletten die in het zand zijn teruggevonden. De naam Nefertete - de schone is gekomen - doet vermoeden dat zij niet uit Egypte kwam. Velen denken dat zij uit Mitannië stamde, een land op de grens van de Kaukasus en de bovenloop van de Tigris in Mesopotamië. In een van de Amarna-brieven stelt farao Amenhotep III aan de koning van Mitannië, Tušratta, voor zijn beeldschone dochter Tatuhepa, alias Nefertete, uit te huwelijken in ruil voor goud en bondgenootschap.

Bij de ontmoeting met Amenhotep III was Nefertete nog een jong meisje van ongeveer vijftien jaar. Hieronder volgt een, enigszins geparafraseerde en geromantiseerde, samenvatting van die ontmoeting door romanschrijver Philipp Vandenberg. Terwijl zij over de marmeren trappen aan de oever omhoog schreed, kwam de farao met gestrekte armen op haar af. Zijn vette, kwabbige bovenlichaam was naakt en om de dikke heupen was een lang, in de taille vastgegord lendenschort geslagen. Terwijl hij zich voorover boog, hief zij haar hoofd licht naar voren, waardoor hun neuzen elkaar raakten, de Egyptische wijze van begroeten. Wat ging er in haar om toen ze geconfronteerd werd met deze toch al oude man van tegen de vijftig met dikke buik, slecht gebit en kalend hoofd? (…) Hij liet zich haar schouwen in zijn goddelijke gedaante, toen hij voor haar was getreden. Zij verheugde zich toen zij zijn schoonheid aanschouwde en liefde doorstroomde haar lichaam. Toen deed de Majesteit van de godheid met haar wat hij wenste. Zij liet hem zich in haar verheugen.

Nefertete & Echnaton

Amenhotep lll Amenhotep lll, de negende farao van de achttiende dynastie, heerste over Opper- en Neder-Egypte. Amenhotep was ver verheven boven het gewone volk. Zijn beelden reikten tot aan de hemel en beschenen de mensheid als de zon bij de dageraad, zo meldt een tempelinscriptie. Zijn echtgenote Teje stond hem terzijde. Teje schonk de farao zes kinderen, onder wie zoon Amenhotep IV.

Buste Dat de slanke Nefertete mooi was, toont het wereldberoemde borstbeeld, bewaard in het Egyptisch museum van Berlijn. Ze had een lichtbruine huid. Alleen rijke mensen kwamen niet veel in de zon en hadden een wat lichtere huid. Ook haar volle, rode lippen en lichtopgemaakte ogen maken indruk. Haar vader Tušratta bevestigt haar schoonheid in één van de Amarna-brieven: ‘Mogen Isjtar, mijn godin, gebiedster van alle landen, en Amon, de god van mijn broeder, Tatuhepa tot de belichaming van mijn broeders verlangen maken. U zult merken dat zij volwassen is geworden, en zij is gevormd overeenkomstig de verlangens van mijn broeder.’

Een brief van Tušratta, geschreven in Akkadisch spijkerschrift op kleitablet, afkomstig uit het Egyptisch Museum in Caïro.


17

Amenhotep IV Twee jaar na haar aankomst in Thebe stierf de farao en werd Nefertete de eerste vrouw van zijn zoon, de nieuwe farao, Amenhotep IV. Samen volgden zij een nieuwe koers. De Amon-cultus met meerdere goden (polytheïsme) maakte plaats voor een cultus met één god: Aton, de zonnegod. De gevolgen voor Egypte waren groot: de machtige Amonpriesters werden opzij geschoven en dat gaf veel onrust. Ook het volk zat niet te wachten op een geloofsverandering. Er ontstonden rellen in Thebe en de rest van Egypte, maar die werden onderdrukt. Amenhotep IV veranderde zijn naam in Echnaton. Kort hierna stichtten zij een nieuwe stad: Achetaton: ‘de horizon van Aton’. Achetaton groeide uit tot een nieuw cultureel centrum. De cultus hield echter niet lang stand. Na twintig jaar stierf Echnaton. Zijn tegenstanders grepen wederom de macht en Amon-aanhangers braken Achetaton af. De Amon-cultus werd in ere hersteld.

Pruik In 2003 maakten Britse archeologen bekend dat de beschadigde mummie KV35YL Nefertete was. Het was een van de drie mummies die honderd jaar daarvoor in een zijkamer van de graftombe van Amenhotep II in de Vallei der Koningen was gevonden. Een belangrijke aanwijzing over de koninklijke status was de pruik die naast haar lag. De vrouwen aan het hof werden gewoonlijk met haar afgebeeld. Haarverlengstukken waren in gebruik om een zo groot mogelijk kapsel te verkrijgen, alsook om dunner wordend haar te camoufleren. Anderen grepen naar haargroeimiddelen. Verder gebruikte men kleurstoffen en recepten tegen roos en hoofdluis. Een alternatief daarvoor was kaalscheren en het dragen van een pruik. Nefertete droeg verschillende pruiken.

Toch niet Nefertete? In 2010 verrichtte de secretaris-generaal van de Egyptische Raad voor Oudheden, Zahi Hawass, opnieuw DNA-onderzoek op een aantal koningsmummies uit de Amarna-periode. Tien jaar eerder leverde dat geen resultaat op, nu wel. Over de mummie van Amenhotep III bestond al weinig twijfel. Dat werd nu zekerheid. Ook Echnaton, de mummie uit graf KV55 kon met zekerheid worden geïdentificeerd. KV35EL (‘de oudere vrouw’) die samen met KV35YL (‘de jongere vrouw’) in het graf van Amenhotep II lag, was volgens hem Teje. Amenhotep III en Teje waren niet alleen de ouders van Echnaton, maar ook van de ‘jongere vrouw’ (KV35YL). Echnaton en de ‘jongere vrouw’ waren dus broer en zus, en tevens de ouders van Toetanchamon. Daarmee stond voor Hawass vast dat

18


Echnaton en Nefertete Bron: www.huisvanhorus.nl

KV35YL niet Nefertete was (zij was immers noch de dochter van Teje, noch de moeder van Toetanchamon). Hawass hoopt nog steeds de mummie van Nefertete te vinden. In alle gespit en dispuut blijft zij de mysterieuze koningin van de oudheid.

NVH |

TEKST: YVONNE BORN , NAMENS DE NEDERLANDSE VERENIGING VAN HUIDTHERAPEUTEN WWW. HUIDTHERAPIE . NL

|

FOTO ’ S : JOHAN TOONSTRA

|

Je huid gaat vooruit bij de huidtherapeut Afgelopen april komt meneer De Hoed de praktijk binnen met het verzoek of wij iets kunnen doen aan de bruine vlekken op zijn gelaat en lichaam. Hij vindt het een lelijk gezicht en schaamt zich als hij met zijn kleinzoon in het zwembad is. De dermatoloog heeft de plekken onderzocht en heeft geconstateerd dat op het gelaat sprake is van zogenaamde ouderdomsvlekken (lentigo senilis) en op het lichaam van vetwratjes (verruca seborrhoica). Na de aanvullende anamnese en huidtherapeutisch onderzoek is in overleg met meneer De Hoed afgesproken dat we de pigmentvlekken in zijn gelaat met de laser behandelen. De wratjes op zijn lichaam verwijderen we met een curette. Voor de laserbehandeling moet meneer na de behandeling zes weken uit de zon blijven. Dat betekent dat hij wel naar buiten mag, maar alleen met zonbescherming. Meneer vertelt dat dit geen enkel probleem is, want twee jaar geleden is bij hem een klein plekje huidkanker verwijderd en sindsdien beschermt hij zijn huid in de zomer bij stralend weer met antizonnebrandcrème.

Een ouderdomsvlek (lentigo senilis) in het gezicht naast de ooghoek.

Na de behandeling met laser ontstaat een korstje op de huid. Na een week valt dat er weer af. De huid eronder ziet er dan roze uit. Na ongeveer zes weken, waarbij de plek met antizonnebrandcrème wordt beschermd, is de huid helemaal hersteld. Voor de vetwratjes op zijn lichaam is meneer De Hoed drie keer geweest om ze allemaal te laten verwijderen. De plekjes verdoven we met een coldspray, waarna ze met een curette, een soort lepel met een scherpe rand, van de huid worden geschaafd. Ook hier ontstaat na de behandeling een korstje dat er na een week afvalt. En ook hier geldt dat zonbescherming tot zeker zes weken na de behandeling noodzakelijk is. Meneer De Hoed is erg blij met het resultaat van de behandeling. Hij schaamt zich niet meer als hij in het zwembad loopt en voelt zich jonger nu hij geen bruine vlekken meer heeft in zijn gezicht. Meneer De Hoed kwam via een verwijzing van de dermatoloog bij de huidtherapeut. Sinds 1 januari 2011 kunt ook zonder verwijzing bij de huidtherapeut terecht. In de volgende HUID leest u meer over deze directe toegankelijkheid van huidtherapeuten. Deze column berust op waarheid, maar de naam is gefingeerd.

Vele vetwratjes of ouderdomswratten (verruca seborrhoica) op de rug en schouder. Kleine wratten zijn aanvankelijk huidkleurig of lichtbruin en liggen meer in het niveau van de huid. Als ze groeien, worden ze vaak donkerder en dikker (dan lijken ze op de huid te liggen). Soms zit iemand helemaal onder, zoals op de foto, maar vaak gaat het maar om één of een paar plekjes. Zo’n enkele donkergekleurde ouderdomswrat kan moeilijk te onderscheiden zijn van huidkanker (een melanoom of een gepigmenteerd basaalcelcarcinoom).


19

DE BEHANDELING VAN |

TEKST EN PORTRETFOTOGRAFIE : MARTE VAN SANTEN

|

Iedere patiënt een eigen behandeling Roodheid, zwellingen, vochtblaasjes en vooral: hevige jeuk. Dat zijn de belangrijkste klachten bij constitutioneel eczeem. Zo’n vierhonderdduizend Nederlandse

Wie eczeem zegt, denkt: hormoonzalf. Is dat terecht? “Eczeem is (nog) niet te genezen. Dat betekent dat we voorlopig alleen de klachten kunnen bestrijden. Zo goed als alle mensen met eczeem worden behandeld met een zalf met bijnierschorshormoon, ook wel corticosteroïdenzalf genoemd. Er zijn vier verschillende sterktes, ingedeeld in klassen. Omdat veel patiënten ongerust zijn dat hun huid door de middelen dunner wordt, smeren ze vaak te dun of gebruiken ze de zalf niet lang genoeg. Daardoor werkt die minder goed.”

Zijn de zorgen over bijwerkingen dan niet terecht?

kinderen en volwassenen lijden aan deze chronische aandoening. Waardoor is nog onduidelijk. Hoe wordt eczeem behandeld?

“Nee, meestal niet. Pas als je maanden tot jaren onafgebroken smeert met een sterke corticosteroïdenzalf, kunnen er bijwerkingen optreden, bijvoorbeeld dunner worden van de huid, snel blauwe plekken of zichtbare kleine bloedvaatjes. Bij gebruik volgens het artsadvies is het risico heel klein. Bovendien is de samenstelling van hormoonzalven de laatste decennia zodanig aangepast dat ze steeds beter werken en steeds minder bijwerkingen geven.”

Is er eventueel een alternatief?

Wat zijn de nieuwste ontwikkelingen? HUID vraagt het aan Marjolein de Bruin Weller, dermatoloog in het UMC Utrecht.

“Een jaar of tien geleden zijn er twee hormoonvrije zalven op de markt gekomen, met als werkzame stoffen pimecrolimus en tacrolimus. De eerste bleek heel zwak en wordt bijna niet meer gebruikt. Tacrolimus werkt veel beter. De werkzaamheid komt overeen met een klasse 2 hormoonzalf. Het wordt vooral toegepast rond de ogen, omdat de huid daar heel dun is en hormoonzalven dan beter niet gebruikt kunnen worden.”

Wat als al die zalven onvoldoende helpen?

Goede voorlichting en intensieve begeleiding zijn volgens haar de grootste zorgveranderingen.

20


“Soms wordt lichttherapie gegeven, maar na afloop daarvan komen de klachten vaak snel terug. Effectiever zijn geneesmiddelen die de werking van het afweersysteem onderdrukken. Het gaat om zware medicijnen, oorspronkelijk bedoeld om afstoting van een donororgaan te voorkomen. Vanaf de jaren negentig zijn die ook ingezet tegen ernstig eczeem. Het bekendste en meest voorgeschreven middel is ciclosporine. Dat geeft bij naar schatting negentig procent van de patiënten een goed resultaat. Helaas kunnen transplantatiegeneesmiddelen serieuze bijwerkingen geven, zoals verhoogde bloeddruk en nierfalen bij ciclosporine. Regelmatige controle is daarbij belangrijk. Verder proberen we de dosering bij langdurig gebruik zo laag mogelijk te houden. Dat kan frustrerend zijn voor patiënten, want dat betekent dat het

Marjolein de Bruin - Weller: “De behandeling van constitutioneel eczeem is de afgelopen jaren niet opzienbarend veranderd. De manier waarop die aan patiënten wordt aangeboden, wel.”

eczeem vaak deels terugkomt en dat ze dan weer moeten smeren. Bij blijvende jeuk kunnen antihistaminica worden voorgeschreven. Verder wil psychologische hulp nog wel eens helpen, waarbij patiënten leren omgaan met de altijd aanwezige irritatie.”

Zijn er heel nieuwe nog andere middelen tegen eczeem in de maak? “Die verwacht ik de komende vijf jaar niet. Wel gebruiken we steeds vaker en steeds meer verschillende transplantatiegeneesmiddelen. Twintig jaar geleden wilde bijna niemand daaraan. De opvatting was toen: je gaat niet dood aan eczeem, dus geven we geen zware medicijnen met serieuze bijwerkingen. Dat sommige patiënten enorm leden onder hun aandoening en nauwelijks het huis uitkwamen, werd minder belangrijk gevonden. Tegenwoordig is het precies andersom. De kwaliteit van leven van patiënten staat nu voorop en de patiënten nemen de bijwerkingen van de behandeling vaak op de koop toe.”

Zijn er op andere vlakken ontwikkelingen? “Jawel. De manier waarop we de behandeling aan patiënten aanbieden, is de afgelopen jaren fors veranderd. De nadruk is veel meer komen te liggen op goede voorlichting en intensieve begeleiding van patiënten. Goed insmeren met zalven blijkt ontzettend lastig: patiënten smeren te dun, te weinig, te kort of ze bouwen het gebruik van de zalf niet goed af. Vandaar dat we hen in het ziekenhuis tegenwoordig uitgebreid instrueren en gedurende hun behandeling adviseren en coachen. Goede, gestructureerde voorlichting is één van de prestatieindicatoren voor de behandeling van eczeem die onlangs zijn opgesteld. Andere zijn bijvoorbeeld dat een eczeempatiënt die onder behandeling is bij een dermatoloog bij klachten binnen 48 uur moet worden gezien en dat alleen instellingen die ervaring hebben met transplantatiegeneesmiddelen die mogen voorschrijven. Dit jaar vullen ziekenhuizen de indicatoren voor het eerst in. Als het goed is, zijn de uitkomsten eind 2011 beschikbaar voor patiënten, via www.zichtbarezorg.nl of via de patiëntenvereniging: www.vmce.nl. De indicatoren gelden overigens niet voor huisartsen.”

Wat kunnen patiënten zelf doen? “Voor hen is steeds meer materiaal beschikbaar waarmee ze zelf aan de gang kunnen. Zo heeft het UMC Utrecht een digitale zelfmanagementcursus ontwikkeld, Leef! Met Eczeem. Via het

programma kan een patiënt feedback vragen van een verpleegkundige of praktijkassistente. Op dit moment testen we de cursus. Als blijkt dat het goed werkt, bieden we de cursus aan alle huisartsen en dermatologen in Nederland aan. Die kunnen er vervolgens met hun patiënten mee aan de slag.”

In de drogist zijn allerlei ‘over the counter’ middelen te koop tegen eczeem. Hebben die nut? “Totaal niet. Het is schrijnend om te zien dat patiënten daar soms honderden euro’s aan uitgeven. Fabrikanten maken de vreemdste claims. Dat het huideiwit filaggrine van buitenaf wordt ingebracht bijvoorbeeld, of dat de huid van binnenuit wordt hersteld. Allemaal nonsens.”

Wat zijn andere veelvoorkomende misverstanden? “Eczeempatiënten gebruiken vaak waterige crèmes en lotions om hun huid soepel te houden, maar die producten bestaan voor tachtig procent uit water en drogen de huid alleen maar verder uit. In plaats daarvan doen patiënten er goed aan een vette crème of een vette ‘bijsmeerzalf‘ te gebruiken. Vaseline is de meest bekende - en de goedkoopste. Omdat het niet erg aantrekkelijk is om met een glimmend gezicht vol vaseline naar je werk te gaan, adviseren dermatologen vaak een ‘aangevette’ crème, zoals cetamacrogrolcrème waaraan vaseline wordt toegevoegd. Die smeert fijn en trekt goed in. Dergelijke bijsmeerzalven zijn zonder recept te koop bij de apotheek. Een arts kan ook een bijsmeerzalf tegen een droge huid voorschrijven die door de verzekeraar wordt vergoed. Een ander misverstand is dat bepaald voedsel of huisstofmijt eczeem zou verergeren. Daar is echter nooit hard bewijs voor gevonden. Speciale diëten of speciale antiallergiematrassen hebben dus geen zin.”

Meer weten? > Vereniging voor mensen met constitutioneel eczeem: www.vmce.nl (zie ook HUIDverbeteringen op pagina 25) > De folder van de Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie: www.huidarts.info


21

PROEFSCHRIFT EN PRAKTIJK |


|

FOTO : GERARD VERSCHOOTEN

|

Wetenschap stopt nooit en zet altijd stapjes vooruit. Elk jaar promoveren er dermatologen en hun proefschriften zijn ‘wetenschappelijke proeven’ van bekwaamheid. Wat zijn de consequenties van zo’n onderzoek voor de patiënt en zijn dagelijkse praktijk? Over die relevantie handelt deze rubriek.

Biologics: effectief en veilig Voor de behandeling van ernstige psoriasis zijn al jaren ‘biologics’ beschikbaar: geneesmiddelen met synthetische moleculen die ontstekingsreacties afremmen. Door het uitschakelen van specifieke signaaleiwitten werken ze genezend op ontstekingsprocessen in gewrichten, de darmen en de huid. De resultaten in wetenschappelijk onderzoek zijn goed tot zeer goed. Maar wat is het effect in de dagelijkse praktijk? Zijn er bijwerkingen? Wat is de economische impact?

Rieke Driessen volgde patiënten en zij mat het effect na respectievelijk één, twee en drie jaar. Over het algemeen bleken biologics aantoonbaar effectief en veilig. De effectiviteit was echter lager dan de cijfers uit eerder wetenschappelijk onderzoek. Daar zijn verschillende verklaringen voor te geven. Bijvoorbeeld dat mensen in de onderzoekssituatie veel trouwer hun medicijnen innemen dan in het dagelijks leven. Ernstige bijwerkingen bleven uit: meer dan negentig procent van de patiënten meldde weliswaar minstens één bijwerking, maar deze waren meestal mild van aard en niet meer dan wat van vrijwel elk geneesmiddel wordt gemeld. Enkele gemelde bijwerkingen bleken ernstig: van nieuwe psoriasis-uitbarstingen tot aan het ontstaan van kwaadaardige tumoren. Of die bijwerkingen te wijten zijn aan het gebruik van de biologics, is onduidelijk. ‘Sein op groen’ dus voor biologics? Nee. Het evalueren van gebruik en bijwerkingen op nog langere termijn blijft noodzakelijk. Het spontaan melden van bijwerkingen door patiënten verdient onverlet aanmoediging (dat kan bij de behandelaar en via www.lareb.nl.) Biologics hebben de naam erg duur te zijn. Maar hun inzet zou wel eens nagenoeg kostenneutraal kunnen zijn. Want dankzij biologics nam het aantal ziekenhuisopnamen af. Helemaal zeker lijkt Driessen echter niet van haar zaak, want ze wijst erop dat de omzet van dure geneesmiddelen in zijn algemeenheid in 2008 toenam met € 158 miljoen naar € 852 miljoen. Niet zonder ironie nam ze dan ook als - dubbelzinnige - stelling in haar proefschrift op: ‘Niet alleen door hun grote mate van effectiviteit, maar ook door hun hoge kostprijs blijken biologics telkens weer een gouden greep’. Een opvallende nevenbevinding: patiënten met ernstige psoriasis lijden aantoonbaar vaker aan obesitas en hoge bloeddruk dan huidpatiënten zonder psoriasis. Daarnaast roken zij vaker en drinken zij meer. Onbekend blijft vooralsnog of dit een gevolg is van de leefstijl van de psoriasispatiënt of dat het een gevolg is van het proces dat aan psoriasis ten grondslag ligt. Eveneens luidt de vraag wat de eventuele invloed van biologics is op dit alles. Rieke Driessen Effects and side effects of biological treatment for severe psoriasis in daily practice. Radboud Universitair Medisch Centrum, Nijmegen 2010. ISBN 978-90-9025589-7


23

HUIDvindingen wetenswAardig: huid met havens

16 September HUIDbeleving in Evoluon!

Wie vroeger kaarten kon maken, had de wereld in zijn hand. Vandaar dat de eerste getekende zeevaartroutes top secret waren. Het nationaal archief bezit er een. Deze kaart is in feite slechts een stuk perkament, gemaakt van geitenhuid, waar de kustlijnen van Europa op getekend staan. Of, liever gezegd, ‘geschetst’ naar eigen maatstaven en met een eigen codering. Dit maakte eind 16de eeuw dergelijke zeekaarten erg waardevol, want wie ze niet had, kon geen lucratieve handel op touw zetten. Bron: Quest 2010; Nationaal archief, www.nationaalarchief.nl

Ben je tevreden met je huid? Heb je wel eens last van je huid? En hoe voelt het om een huidaandoening te hebben? Op vrijdag 16 september zal de beleving van de huid het gesprek van de dag zijn. In het Evoluon te Eindhoven zullen die dag lezingen worden gegeven over de huid, wat kan er mis gaan met je huid en wat is daar aan te doen? Er zullen presentaties zijn van huidpatiëntenverenigingen en er is aandacht voor de beleving en de verzorging van de huid. Tijdens dit minisymposium zal een speciale uitgave van HUID (HUID & HAAR) worden gepresenteerd en wordt de aftrap gegeven voor een publiekscampagne in Oost Brabant over de zorgverlening voor huidaandoeningen. Een zéér interessante dag die ú als huidpatiënt, geïnteresseerde en zorgverlener niet mag missen. Houd 16 september alvast vrij. Het programma voor deze dag vindt u vanaf begin augustus op onze site www.huidfonds.nl

Dermafair Op zaterdag 8 & zondag 9 oktober 2011 wordt in de Jaarbeurs te Utrecht de DermaFair gehouden. Een beurs over ons grootste orgaan: de huid. Het Huidfonds zal daar aanwezig zijn met een stand. Voor meer informatie zie www.dermafair.nl

Wonden likken helpt!

24


FOTO : DREAMSTIME

Waarom steken we onze bebloede vinger in de mond als we ons snijden? En waarom likken dieren hun wonden? Dat komt doordat speeksel helende eigenschappen heeft. In het AMC is dit de afgelopen jaren nageplozen. Alle lichaamsvloeistoffen - bloed, moedermelk, urine - bevatten celblaasjes: kleine bolletjes vocht omgeven door membranen. Deze blaasjes wisselen informatie uit tussen cellen, ze beschermen cellen tegen het ophopen van afval en gevaarlijke stoffen én ze bevorderen de stolling. Tot op heden bekeken wetenschappers alleen het stollingsproces in het bloed. Maar een belangrijke stof die nodig is om het proces te starten, weefselfactor, bevindt zich daarbuiten. Pas als je je bezeert, komt het bloed in contact met weefselfactor. Er ontstaat een stolsel dat de wond afdicht. Er is al literatuur uit de jaren dertig van de vorige

eeuw waaruit blijkt dat bloed sneller gaat stollen zodra het in contact komt met speeksel. Recent onderzoek toont aan hoe dat proces verloopt. Ons speeksel bevat weefselfactor dat op de celblaasjes zit. En het zijn deze celblaasjes die ervoor zorgen dat het speeksel de stolling stimuleert. Zo blijkt dat er misschien toch een kern van waarheid schuilt in al die volksverhalen over de wondherstellende eigenschappen van speeksel en urine. Bron: AMC Magazine, maart 2011. Zie ook: www.amc.uva.nl (Zoek: wonden likken)

berichten

PATIËNTEN ORGANISATIES

Dvd ‘Leven met eczeem’ Hoe zat dat nou met vette crèmes, hormoonzalven en leefregels? En wat zijn de ervaringen van lotgenoten hiermee? De dvd ‘Leven met Eczeem’, een uitgave van de Vereniging voor Mensen met Constitutioneel Eczeem (VMCE), geeft een antwoord. De dvd bevat vier uur videomateriaal, waarvan een uur medische informatie en drie uur interviews met lotgenoten. De video’s zijn op onderwerp te vinden en in de gewenste volgorde af te spelen. De dvd is voor € 5,95 te bestellen in de webwinkel van de VMCE via www.vmce.nl. Zie ook het artikel op pagina 20.

Huidfederatie nu Huidpatiënten Nederland

Internationaal congres over epidermolysis bullosa

Op 30 maart 2011 is met nieuwe statuten de nieuwe naam van de Huidfederatie vastgelegd. Er is gekozen voor ‘Huidpatiënten Nederland’ wegens behoefte aan duidelijkheid. Naam en doel zijn nu verenigd. Binnenkort zal de nieuwe website van Huidpatiënten Nederland in de lucht zijn onder: www.huidpatiënten-nederland.nl Het adres is sinds 2010: Postbus 2660 | 3500 GR Utrecht. Bezoekadres: Domus Medica | Mercatorlaan 1200 | 3528 BL Utrecht Telefoon: 030 282 31 89 | e-mail: secretariaat@huidpatiëntennederland.nl.

Van donderdag 27 oktober tot en met zondag 30 oktober 2011 organiseert Debra Nederland in Groningen het internationale congres over de erfelijke aandoening epidermolysis bullosa (EB). Jaarlijks organiseert een land in samenwerking met Debra International een congres waarbij de laatste (wetenschappelijke) ontwikkelingen rond EB aan bod komen. Dit jaar zal dus - voor het eerst in tien jaar - het congres in Nederland plaatsvinden. Tijdens deze dagen is er ruimschoots gelegenheid om medemensen te ontmoeten die op enigerlei wijze met deze ziekte te maken hebben. In samenwerking met het Centrum voor Blaarziekte van het UMCG in Groningen, waar het congres plaatsvindt, wordt ook uitgebreid stilgestaan bij de psychosociale aspecten rond het leven met EB. Op de laatste ochtend zijn er werkgroepen die verder ingaan op de verzorging, het dieet en andere aspecten waar mensen met EB mee te maken krijgen. Zie www.Debracongress2011.com en www.Debra.nl.

Huidkoepel Op 13 april 2011 is in het Koepeloverleg een sprong voorwaarts gemaakt naar de oprichting van de Huidkoepel, waarin alle bij de huid betrokken partijen verenigd worden. Dit zijn de huidpatiëntenorganisaties, de dermatologen, huidtherapeuten en andere huidgerelateerde beroepsgroepen en het Huidfonds. In een later stadium komen ook de farmaceutische bedrijven erbij. Voor de zomervakantie hopen de deelnemers de statuten rond te hebben.

Kwaliteitszegel Dermatologie Op de ALV van Huidpatiënten Nederland, 16 april 2011, gaf projectleider drs. Oda van Cranenburgh van stichting Aquamarijn een presentatie over het project Kwaliteitszegel Dermatologie. Dit driejarige project, gesubsidieerd door Fonds PGO, werkt toe naar profilering van de kwaliteit van dermatologische zorg in Nederland. Hierin vervullen de NVDV en Huidpatiënten Nederland een actieve rol. Ook op de ALV van 19 november 2011 zal dit onderwerp op de agenda staan.

Ledendagen Lichen Planus Vereniging Nederland De bijeenkomsten van de LPVN zijn dit jaar op 8 juni en 29 oktober. Partners zijn van harte welkom, evenals aspirant-leden. Het programma staat op de website: www.lichenplanus.nl Op 18 juni neemt de vergadering tevens afscheid van de oprichters van de vereniging: Annemarie Voorn en Centia Maltha. Verder komen aan de orde: de richtlijn lichen planus, verschillende workshops en in oktober ook lezingen in samenwerking met de Stichting Lichen Sclerosus.

Jan Linnenbank bestuurslid Stichting Melanoom Stichting Melanoom heeft per 1 januari 2011 een nieuw bestuurslid, onder andere voor ICT-gerelateerde zaken: Jan Linnenbank. Met deze nieuwe bestuursfunctie breidt de stichting haar takenpakket uit. Linnenbank heeft jarenlange ervaring als ICT/Business Consultant en zet zijn kennis en ervaring graag als vrijwilliger in voor het goede doel. Momenteel richt hij zich op de realisatie van een forum voor Stichting Melanoom. Vrijwilligers binnen de Stichting worden getraind om het forum te monitoren en te modereren. Linnenbank onderzoekt tevens welke toegevoegde waarde social media kunnen hebben voor Stichting Melanoom. www.stichtingmelanoom.nl. Zie ook het artikel op pagina 13.

25 jaar SKTN: jubileumdag op 24 september 2011 De Stichting Klippel Trenaunay Nederland bestaat dit jaar een kwart eeuw. De jaarlijkse contactdag, op 24 september 2011 in Sentrum ’70 in Veldhoven, heeft daarom een extra feestelijk tintje. Er zijn ook medisch adviseurs aanwezig en het SKTN-bestuur zorgt voor een interessant programma. Leden ontvangen een uitnodiging. De website vermeldt het programma en biedt niet-leden de mogelijkheid om lid te worden. www.sktn.eu

Lotgenoten contactdagen STSN De komende periode organiseert de Stichting Tubereuze Sclerosis twee Lotgenoten contactdagen: op 11 juni voor volwassenen en op 18 juni is er de feestelijke familiedag. Meer informatie: (0900) 040 00 22 (maandagavond 20.00-22.00 uur) of [email protected]

Zeldzame ziekten in de Eerste Kamer Op 25 februari 2011 kwamen twintig afgevaardigden van mensen met een zeldzame ziekte aan het woord in de Eerste Kamer. Zij waren daartoe uitgenodigd door prof. dr. Paul Peters, SP senator en van 1995 - 1998 werkzaam voor de Europese Commissie in Luxemburg als deskundige op het gebied van zeldzame ziekten. Er is al een Europees actieprogramma ‘Zeldzame Ziekten (1999 en 2009). De Nederlandse overheid heeft de gezamenlijke ambitie van alle EU-lidstaten onderschreven om zeldzame ziekten via een nationaal gecoördineerde aanpak blijvend en herkenbaar een plaats in de Nederlandse gezondheidszorg te geven. De afgevaardigden schetsten de Eerste Kamer dat een en ander in Nederland nog niet goed is geregeld. Ook over huidaandoeningen kwam een en ander aan de orde. Meer informatie over deze bijeenkomst vindt u op www.zeldzameziekten.org en op de website van de Landelijke Vereniging voor Vitiligo Patiënten www.lvvp.nl


25

KINDERPAGINA |

REDACTIE EN TEKST: FRANS MEULENBERG

|

... deze keer een

beestenboel Mijn favoriete boek

Mijn tekening …

“Ik vond dit boek in de kast van mijn ouders. Het is een prentenboek vol met tekeningen, schilderijen en andere kunstwerkjes. Eerst keek ik alleen naar de plaatjes. Later las ik de gedichtjes. Ted van Lieshout schreef én tekende dit allemaal zelf. Vooral de titel vond ik erg grappig: ‘Mijn botjes zijn bekleed met deftig vel’. Wat is nou een ‘deftig vel’? Is dat het vel van een burgemeester of van een minister? Of Máxima? Ik weet het niet. Zelf schaam ik mij wel eens voor de uitslag in mijn gezicht. Niet altijd, maar soms. Hierover staat in dit boek:

De vierjarige Lotta ging met haar vader en moeder wandelen in het fantasiebos. In het bos kwam ze allerlei verschillende beesten tegen. Zoals dit ‘stippelbeest’:

‘Er komt een dag dat ik besluit: geen schaamte om mijn kleren uit, jouw handen toelaat op mijn huid, al weet ik nog niet wie je bent.’ Pas achterin het boek las ik meer over dat deftige vel: ‘Mijn botjes zijn bekleed met deftig vel. En wie de moeite neemt om het te aaien Hoort dat het praat: dankuwel, dankuwel.’ Ik schoot in de lach. Wat een leuk boek. Ik mag het van mijn moeder houden. Hoera!” Martijn, 11 jaar Het prentenboek van Ted van Lieshout is alleen nog tweedehands te koop. Gelukkig zijn al zijn prentenboeken en gedichten in één groot boek verzameld. Dat boek heet Hou van mij. Het is uitgegeven door Leopold en kost € 29,50. Voor kinderen van 9 t/m 15 jaar.

’t Beest van Lilian Illustratie: Lilian ter Horst

Een paarse vacht, dunne pootjes met weerhaakjes, dikke kwispelstaart en een brede grijns. Zijn naam? ‘Luitje’. Wat een gekke naam. Of zou het een verbastering zijn of misschien zelfs een typefout voor ‘Kluitje’, ‘Ruitje’, ‘Fluitje’ of misschien zelfs ‘Luisje’? Wie het weet, mag het zeggen …

Het beest heeft een gele huid én een gele staart. Vooral de oranje vlekken vallen op. Dat maakt het ‘stippelbeest’ van ver herkenbaar. Zo’n onvallende huid zie je niet snel bij mensen. Of toch wel? Even later zag Lotta een ‘streepjesbeest’: het lijkt wel een zebrapad! Allemaal dikke strepen, over de kop, rug, poten en zelfs de staart is niet streeploos. Het ‘streepjesbeest’ was een beetje schuw, vertelde Lotta nog. Het is namelijk een moederbeest dat haar kleine jong goed in het oog houdt. En beschermt. Op de tekening is het babystreepjesbeest goed te zien. Ook het kleine beestje zit vol strepen op de vacht of op de huid. Vaak gebeurt dat. Als de ouders een typische of opvallende huid hebben, hebben hun kinderen dat ook. Die huid geven ouders dus gratis mee. Tekeningen: Lotta, 4 jaar

Oproep! Willen jullie ook een tekening maken van de huid? Of een verhaaltje schrijven? Misschien wel een gedichtje… Of een brief? Heb je vragen? Wil je je verhaal kwijt? Dat kan! Graag zelfs. Stuur maar op naar: Nationaal Huidfonds, Postbus 2660, 3500 GR Utrecht. Of vraag je papa of mama of ze je verhaal, tekening of gedicht willen versturen. Het zou fijn zijn als je je naam laat weten én je leeftijd.


27

ONTWIKKELINGEN |


|

FOTO : DREAMSTIME

|

De fractionele laser

Smalle lichtbundels

prikken in de huid Al tientallen jaren gebruiken dermatologen lasers als behandelmethode. Er zijn verschillende soorten lasers met ieder hun eigen toepassingsgebied. Sinds een paar jaar is er de fractionele laser, waarbij de lichtbundel is verdeeld in smalle, afzonderlijke lichtbundels. Dr. Judith Ostertag werkt in het Catharina Ziekenhuis in Eindhoven met deze techniek en geeft een toelichting.

28


Bij een reguliere laser is er één lichtbundel met een doorsnede van enkele millimeters waarin al het licht, alle energie, geconcentreerd is. “Bij een fractionele laser is die bundel onderverdeeld in smallere lichtbundels”, legt Ostertag uit. “Ik noem het wel eens een gaatjesprikker: de smalle bundels dringen in de huid door en tussen die minuscule gaatjes blijft de huid intact.” Het voordeel daarvan is dat de behandeling minder pijnlijk is, dat er grotere oppervlakken tegelijk behandeld kunnen worden en dat het herstel veel sneller gaat. “Afhankelijk van het type laser zijn één tot vier of zelfs meer behandelingen nodig om het gewenste effect te bereiken.”

L.A.S.E.R. Laser is een apparaat dat met een gas, vloeistof of vaste stof een bundel licht maakt. De naam zegt het al: L.A.S.E.R. = Light Amplification by the Stimulated Emission of Radiation. Afhankelijk van het gas (bijvoorbeeld argon) of de stof (bijvoorbeeld het robijnkristal) heeft dit licht een golflengte die het voor specifieke toepassingen geschikt maakt. Voor de dermatologie komen deze toepassingen voort uit het gegeven dat bepaalde (kleur)stoffen in het lichaam, zoals de bruine kleurstof melanine in huid en haren, de rode kleurstof in het bloed, of het vocht dat in elke cel zit, de lichtenergie als hitte in zich opnemen. Hierdoor treden effecten in de huid op: ongewenste haargroei of vervelende bloedvaatjes verdwijnen, dunne laagjes huidcellen verdampen waardoor de aanmaak van nieuwe huidcellen wordt gestimuleerd.

Twee typen fractionele lasers De fractionele lasers, ook wel gefractioneerde lasers genoemd, zijn in twee groepen verdeeld. Ostertag: “Voor ablatieve, verdampende, toepassingen zijn de ER-Yag en CO2-laser geschikt. Zij verhitten het celvocht waardoor een huidcel verdampt.” De niet-ablatieve fractionele lasers maken vooral gebruik van golflengten uit het infrarode gebied omdat dit licht dieper in de huid doordringt. “Met die lasers willen we vooral de collagene vezels bereiken; die bevinden zich onderin de lederhuid.”

Gaatje zonder gaatje Beide typen ‘prikken dus gaatjes in de huid’, maar op een verschillende manier. “Bij de ablatieve fractionele laser verdampt de huid vanaf de buitenste huidlaag. Als behandelaar heb je het apparaat zo ingesteld dat hij tot de gewenste diepte een gaatje prikt.” De niet-ablatieve laser werkt anders.“Die lichtbundels gaan door de bovenste huidlaag zonder weefsel echt te beschadigen. Pas in de lederhuid en dan vooral in de onderste lagen, absorberen de weefsels de lichtenergie en ontstaan de minuscule gaatjes in het collageen.”

Hoe ontvang ik het

magazineHUID? Zou u het magazine HUID graag thuis willen ontvangen? Dat kan, door donateur te worden van het Huidfonds. Als u donateur wordt van de Stichting Nationaal Huidfonds voor minimaal € 2,50 per maand, dan wordt HUID u automatisch toegezonden. U steunt hiermee de activiteiten van het Huidfonds en u blijft tevens op de hoogte van allerlei zaken en ontwikkelingen aangaande de huid en huidaandoeningen. Uiteraard kunt u het Huidfonds ook met een ander bedrag steunen. U kunt hiervoor contact opnemen met het Huidfonds of onze website www.huidfonds.nl bezoeken. Bent u lid van een patiëntenvereniging die aangesloten is bij de Huidfederatie en wilt u graag het magazine HUID ontvangen, bel dan het Huidfonds en vraag naar de kortingsmogelijkheden. Vul de aanmeldingsbon volledig in en u ontvangt de eerstvolgende uitgave op uw thuisadres. U kunt zich ook aanmelden via www.huidfonds.nl of telefonisch via (030) 28 23 995.

Informatie Heeft u vragen over huidaandoeningen, behandelmethoden, et cetera, kijk dan op de website van het huidfonds onder Huidaandoeningen/huidziekten op alfabet.

Niet voor iedereen! Gezichtsbehandelingen zijn populair, maar Ostertag benadrukt dat niet alle behandelingen elkaar verdragen. “Wie eerder een laserbehandeling of facelift heeft gehad, veelvuldig chemische peelings heeft toegepast of anderszins de huid heeft behandeld om zich te vernieuwen, te verjongen, moet dat melden. Aan het regeneratievermogen van de huid zitten namelijk wel grenzen. En als er een middel in de huid zit, bijvoorbeeld een filler, dan zal ik geen laserbehandeling uitvoeren omdat dit een vervelende reactie kan geven.” Ook een donkergekleurde huid behandelt ze liever niet met laser: “Er is altijd kans op pigmentstoornissen.”

Ja, ik wil graag het magazine HUID ontvangen! En steun daarmee tevens de activiteiten van het Huidfonds. Ik wil graag donateur worden van het Huidfonds en machtig hierbij de Stichting Nationaal Huidfonds tot wederopzegging een bedrag van: € 2,50 per maand €

€ 3,00 per maand

€ 5,00 per maand

per jaar (minimaal € 25,- per jaar) af te schrijven van bank-/girorekening*: t.n.v.:

Naam

M

V

Voorletter(s)

Dermatologische toepassingen Adres

van fractionele lasers Postcode

Woonplaats

Littekens Zowel de ablatieve als de niet-ablatieve fractionele laser zijn bruikbaar. Ostertag: “Dat ligt eraan hoe oppervlakkig of diep het littekenweefsel zit en welke weefsels de behandelaar wil bereiken.” Het effect is dat de huid nieuwe cellen aanmaakt. “Dat blijft littekenweefsel, maar het ziet er minder afwijkend uit: vlakker en minder rood.”

Tel.nr.

Geboortedatum

E-mail

Datum

Handtekening

Graag lees ik in HUID informatie over de volgende huidaandoening:

Restschade van hemangiomen “De behandeling richt zich op het strakker maken van de huid; de niet-ablatieve fractionele laser is hiervoor geschikt. Maar de ablatieve variant is hier zeker van grote waarde om ook de opperhuid te vernieuwen.” Ostertag weet dit van collega’s in het buitenland; zelf heeft ze er nog geen ervaring mee opgedaan.

*Wanneer u het achteraf niet eens bent met uw afschrijving, dan kunt u het bedrag binnen een maand terugvorderen via uw bank. U kunt de machtiging op elk moment weer intrekken. Een briefje of e-mail naar [email protected] is daartoe voldoende. Vermeld in de correspondentie altijd uw bank- of gironummer.

Stuur deze ingevulde aanmeldingskaart ongefrankeerd in een envelop naar: Stichting Nationaal Huidfonds | Antwoordnummer 4740 | 3500 SJ Utrecht.


29

IN DE HUID VAN ... |

TEKST: JANNES VAN EVERDINGEN EN FRANS MEULENBERG

|

FOTO : DREAMSTIME

Bij dieren heeft de huid met en zonder haren, veren of schubben veel functies tegelijk: jas, koeling, verleidingsmechanisme, pantser, ademhalingsorgaan, et cetera. Dat levert mooie verhalen op. Wilt u reageren? [email protected]

WASSEN danMODDER eerst

De huid beschermt ons, in weer en wind. Bij droogte en tegen regen. In het volle daglicht en het nachtelijk duister. De huid weert zich daarbij kranig, maar blijft ondanks alles kwetsbaar. Zo heeft de huid van een olifant modder nodig. Zijn hartenwens? Lekker badderen. Niet zo lang geleden kon men nog van Nieuw-Guinea naar Australië en van Siberië naar Alaska lopen. Dat was de laatste ijstijd. Zo kwamen de aboriginals in Australië terecht en de indianen in Noord- en Zuid-Amerika. Ook tussen Engeland en Nederland was er toen zo’n ‘loopbrug’. Maar toen het ijs begon te smelten, stroomde het gebied dat nu de Noordzee heet, langzaam vol met water. Zo veranderde die strook, ooit bewoond door slurfdragers, neushoorns, wisenten en gazelles, in een leefgebied van garnalen, haring, schol, bot en tong. Alleen de botten van de beesten die daar rondliepen, resteerden op de zeebodem. Deze komen nog steeds, tienduizend jaar later, geregeld terecht in sleepnetten van Zeeuwse vissers. Het enige dier dat nu nog aan de mastodonten van weleer doet denken, is de olifant. Maar die komt niet meer voor in onze streken. Vroeger liep hij hier wel rond en in de antieke tijd kon men hem ook nog tegenkomen als oorlogswapen. Alexander de Grote keerde om bij de Indus, mede omdat zijn manschappen opzagen tegen een gevecht met duizenden olifanten. En Hannibal trok in 217 v.C. met een stoet Noord-Afrikaanse olifanten over een bergpas in de Alpen om de Romeinse legioenen in Zuid-Frankrijk te ontlopen en van daaruit op te rukken naar Rome. Hij joeg met zijn karavaan de Romeinen de stuipen op het lijf en won de ene na de andere veldslag. Olifanten hebben een dikke huid: bijna twee centimeter (bij de mens: twee millimeter). Ze hebben geen zweet- of talgklieren. Daarom nemen ze graag een duik. Dat geeft heerlijk verkoeling. Daarna nemen ze een modderbad. Hoe meer modder, klei of zand in de rimpels en groeven van de huid blijft hangen, des te lekkerder hij zich voelt. Dat houdt namelijk de huid soepel en voorkomt dat vliegen en muggen hem steken. Dus eerst wassen en dan in de modder rondwentelen. Het klinkt een beetje raar, maar bij een olifant werkt dat zo. De hiernaast afgebeelde jongeman behoort tot de Zuid-Afrikaanse Xhosa-stam. De jongens van zijn leeftijd moeten enkele weken naakt in de natuur overleven in het kader van hun volwassenwordingsrituelen. Of de modder hen beschermt tegen insecten of nachtelijke afkoeling dan wel als schutkleur of geurvlag dient bij de jacht, is ons onbekend. Weet u de reden(en), laat het ons weten: [email protected].

|

hoe genen? zithet metde INTERVIEW Wees blij dat het onschuldig is ONTMOETINGEN Nefertete en haar farao s

Recommend Documents