Wat is privacy en hoe is dat geregeld?

Webinar Koepel Wmo-raden Thema Privacy in het sociale domein Yvette Bommeljé, advies en onderzoek 8 september 2015

I

Wat is privacy en hoe is dat geregeld?

Wat is Privacy eigenlijk? Je zou kunnen zeggen: privacy is het recht om met rust gelaten te worden. Privacy betekent dat je als burger recht hebt op een ongestoorde persoonlijke levenssfeer. Dat wil zeggen dat je dingen kunt doen zonder dat anderen dat weten of je daarin hinderen. Bijvoorbeeld: • • • •

•

je hebt de vrijheid om alleen of in eigen kring ergens te zijn zonder hinder van anderen; je hebt het recht om vertrouwelijk brieven te schrijven, te telefoneren en te emailen; je mag niet zomaar bespied worden. De Sociale Recherche bijvoorbeeld is daarvoor aan strikte regels gebonden; niemand mag zonder jouw toestemming jouw huis binnen komen. Zo gelden er regels voor huisbezoeken en controles aan huis zoals die door de Sociale Recherche. je hebt recht op het beschermen van je persoonsgegevens: je bepaalt zelf aan wie je welke informatie over jezelf geeft. Tenzij er een wet is die zegt dat je gegevens moet geven. Maar dan nog moet er zorgvuldig mee omgegaan worden en moeten ze veilig zijn.

Welke wetten zijn van belang? Privacy is een mensenrecht, een burgerrecht. Dat betekent dat in allerlei internationale verdragen het recht op privacy is vastgesteld. Bijvoorbeeld in de Universele verklaring van de rechten van de mens, en het Europees verdrag voor de rechten van de mens. Binnenkort komt er een Europese Privacy Verordening waarin dit verder wordt uitgewerkt. Daarin staat duidelijk wat de rechten van burgers zijn. En aan de andere kant waar bedrijven en

Y. Bommeljé, advies en onderzoek [email protected]

overheden zich aan moeten houden. Ook de Nederlandse overheid moet zich hieraan houden. Ons recht op privacy is ook vastgelegd in onze eigen Grondwet. Zo staat in artikel 10 van de Grondwet dat iedereen het recht heeft op eerbieding van zijn persoonlijke levenssfeer. En dat ook geldt voor jouw persoonsgegevens. Er staat ook dat nadere wetgeving jouw rechten verder moet regelen. [zie dia] Die nadere wet is dan de Wet Bescherming Persoonsgegevens, de Wbp. Daarin staat wat de rechten van burgers zijn. En waar de overheid zich aan moet houden. En verder zijn er nog de andere wetten waarin wordt geregeld wie welke gegevens mag zien en hoe dat geregeld moet worden. Zo staat in de Wmo een paragraaf over persoonsgegevens en waar de gemeente zich aan moet houden. Dat is ook zo geregeld in de bijstandswet. Die regels moeten dan weer wel voldoen aan de Wbp.

Wat staat er precies in de Wbp? In de Wbp staan de plichten van de overheid en de rechten van de burger. Er zijn een aantal belangrijke principes waar de overheid zich aan moeten houden. Misschien is het wat technisch maar ik noem de belangrijkste. [zie ook dia] Doelbinding: De gemeente mag niet zomaar jouw gegevens vragen. Daar moet een wet voor zijn. Als jij een zorgvoorziening vraagt, dan is de grond daarvoor de Wmo. En voor een aanvraag bijstand is dat de bijstandswet. Een ambtenaar mag dus niet zomaar vragen stellen die daar niks mee te doen hebben. Proportionaliteit: Dat betekent dat alleen die persoonsgegevens mogen worden verzameld die strikt noodzakelijk zijn voor het doel om de specifieke wet waar het om gaat, uit te voeren. Een Wmo-consulent mag dus niet zomaar alles vragen. Lange vragenlijsten die erop gericht zijn alle situaties te vatten, zijn niet proportioneel. Bijvoorbeeld: een aanvraagformulier Wmo dat vragen bevat over lengte, gewicht, ziektes, behandelend arts is niet proportioneel, want in veel gevallen (wellicht de meeste) heb je die gegevens niet nodig. “Gegevens moeten toereikend, ter zake dienend en niet bovenmatig zijn”, zoals dat heet. Dus er moet gericht en terughoudend worden gevraagd. Informatieplicht: De gemeente moet de burger of de cliënt informatie geven over welke gegevens zij over hem verzamelt, waarom dat gebeurt, waar de gegevens vandaan komen en wat er met de gegevens wordt gedaan. Ook moet de gemeente aangeven hoe de gegevens worden beveiligd. Die informatie moet toegankelijk zijn en begrijpelijk.


Toestemming: De gemeente moet toestemming vragen aan de burger om de gegevens te gebruiken. Dat gebeurt met een schriftelijke verklaring. Beveiliging: De gemeente moet de persoonsgegevens van haar burgers beveiligen. Dat moet technisch goed worden geregeld: dus niet iedereen moet zomaar toegang krijgen tot alle gegevens. Ambtenaren mogen alleen bij de gegevens die zij nodig hebben voor hun taak in het proces. Verder moet de gemeente de ambtenaren goed instrueren. En het gebruik van persoonsgegevens door ambtenaren moet gecontroleerd worden. Ook moet er worden geregeld dat gegevens die niet meer nodig zijn worden vernietigd. Bijzondere gegevens: Dan heb je in de Wbp nog de categorie zogenaamde ‘bijzondere gegevens’. Die mogen niet worden verwerkt, tenzij…. En dat moet dan ook weer in een wet worden geregeld. Zo mag de gemeente niet zomaar jouw hele medisch dossier opvragen, naar je religie vragen of je etnische achtergrond. Dat soort gegevens zijn extra gevoelig en aan nog striktere eisen gebonden. De ambtenaar heeft geheimhoudingsplicht.

Welke rechten heb ik als inwoner? Die rechten liggen vast in de Grondwet en in de Wet bescherming persoonsgegevens. [zie dia] Dat zijn: •

• • •

recht op informatie over je gegevens die de gemeente verzamelt. De gemeente moet jou informeren over de gegevens die ze van jou heeft, waarom dat is en wat daarmee gebeurt. recht op inzage: je moet die gegevens kunnen opvragen. correctierecht: dus als er iets verkeerds staat, moet je dat kunnen melden en laten corrigeren. recht op het verwijderen van gegevens die verkeerd zijn of er volgens jou helemaal niet toe doen.

Wie is verantwoordelijk voor de informatie waar gemeenten over beschikken? [zie dia] Het college van B&W is verantwoordelijk voor de uitvoering van de Wmo. Het college is ook verantwoordelijk voor de persoonsgegevens die er worden verzameld, en of dat juist gebeurt, volgens de wet, en of dat wel veilig genoeg gebeurt. Het college is er ook verantwoordelijk voor dat de burgers informatie krijgen over: welke gegevens er worden verzameld, waarom dat is en wat er verder mee gedaan wordt. Ook moet het college duidelijk aangeven wat de rechten zijn van de burgers. Y. Bommeljé, advies en onderzoek [email protected]

De Gemeenteraad controleert het College van B&W. Zij moeten dus kritische vragen stellen over hoe de bescherming van persoonsgegevens in de gemeente is geregeld. En hoe dat gecontroleerd wordt en wat daar dan uit komt.

Wie controleert of aan de wettelijke bepalingen wordt voldaan? In eerste instantie moet de Gemeenteraad controleren of het College van B&W de uitvoering wel goed doet. Daarvoor moet het College van B&W aan de Raad informatie geven over de uitvoering, hoe zij die controleert en hoe zij die regelt. Dat is dus zoals de Gemeenteraad altijd controleert hoe B&W de uitvoering doet van wat moet gebeuren. Met accountantsverslagen en bestuursrapportages. Daarnaast heb je het College Bescherming Persoonsgegevens. Het CBP controleert in Nederland of de overheid en bedrijven zich aan de Wbp houden. Het College Bescherming Persoonsgegevens kan ook hoge boetes opleggen als er overtredingen zijn. Het CBP heeft al gezegd dat zij echt goed gaan kijken of gemeenten zich aan de regels houden. Door de decentralisaties krijgen gemeenten veel meer persoonsgegevens in handen dan vroeger. En het CBP heeft aangegeven dat gemeenten echt beter de persoonsgegevens van hun burgers moeten beschermen. Anders gaat zij optreden. Je zou kunnen zeggen dat het CBP waakt over onze burgerrechten aangaande privacy. Voor de uitvoering van de bijstand heb je nog de Inspectie SZW. Maar die kan alleen onderzoek doen en kan geen maatregelen treffen of boetes opleggen. Zij kan dus wel onderzoeken hoe de privacyregels voor de bijstand worden nageleefd. En dat heeft zij de afgelopen jaren ook gedaan. En de resultaten waren helemaal niet positief.

Welke informatiesystemen en gegevens hanteren gemeenten? Het CBP heeft gezegd dat de overheid de grootste verzamelaar van persoonsgegevens is. Aan de andere kant is de overheid er voor haar burgers. Dus moet de overheid echt kunnen verzekeren dat onze gegevens daar veilig zijn. De gemeenten beschikken over ongelooflijk veel persoonsgegevens. Denk maar aan de GBA, waar iedere gemeente over beschikt. En daarnaast over de gegevens waar de gemeentelijke sociale diensten mee werken. Dat zijn gegevens over onze inkomens, waar we werken en hebben gewerkt, wat we verdienen, wat wij bezitten, zoals huizen, auto’s en spaargeld, met wie we samenwonen, welke diploma’s we hebben, welke uitkeringen we hebben en ga zo maar door. Die gegevens mogen ze natuurlijk alleen maar gebruiken voor de uitvoering van de bijstand. Maar we weten uit de onderzoeken van de Inspectie SZW dat daar soms nogal ruim en slordig mee wordt omgegaan. En verder beschikt de gemeente over andere gegevens, bijvoorbeeld als je een aanvraag hebt gedaan voor bepaalde vergunningen en diensten. En denk aan gegevens over leerlingen. En natuurlijk de gegevens voor de Wmo en de Jeugdwet. En gemeentebreed gaat het over tientallen systemen en bestanden. Die zijn vaak ook gekoppeld aan elkaar.


Nou hebben we in het nieuws gehoord dat gemeenten een systeem hebben dat Suwinet heet. En dat ze daar niet zorgvuldig mee omgaan. Kun je kort uitleggen wat dat systeem is? En hoe dat gecontroleerd wordt? Suwinet kun je vergelijken met een elektronische snelweg. Langs die weg kunnen gemeentelijke sociale diensten persoonsgegevens halen uit verschillende bronnen. Zoals de GBA, maar ook gegevens van de UWV (over werk en inkomen en uitkering), de Rijksdienstwegverkeer, het Kadaster, de Belastingdienst, onderwijswijsgegevens en ga zo maar door. Zo’n beetje alle gegevens die je nodig hebt voor de uitvoering van de bijstand kun je via Suwinet inzien. Ook de UWV en de SVB maken gebruik van het Suwinet. Het is bedoeld voor de uitvoering van de sociale zekerheid, dwz. voor de WW, de AOW en voor de bijstand. Om het gemakkelijker te maken voor de aanvragers: zij hoeven dan niet telkens dezelfde gegevens te leveren. De gemeente mag dat systeem alleen gebruiken voor de uitvoering van de bijstandswet. Maar in de praktijk blijkt daar nogal slordig mee te worden omgegaan. Zo kunnen consulenten Wmo en Jeugd vaak toch bij de Suwinetgegevens. Terwijl dat dus niet mag. Dat komt omdat de gemeente integraal dienst wil verlenen en dan willen sommige gemeenten graag van te voren alles van de burger weten. Maar dat gebruik van Suwinet mag dus alleen voor de bijstandswet. En gemeenten hebben die Suwinet-gegevens doorgaans helemaal niet nodig voor de andere wetten. Ook weten cliënten bijstand meestal niet dat de gemeente via Suwinet zoveel gegevens verzamelt. Dat wordt ze niet altijd verteld. Volgens de onderzoeken van de Inspectie SZW en van het CBP is de bescherming van de persoonsgegevens bij gemeenten niet goed geregeld. Het gebruik van Suwinet en de controle moeten gemeenten zelf regelen en dat moet dus veel beter. Dat geldt overigens voor alle persoonsgegevens bij de gemeente. Maar vooral de gegevens voor de bijstand, Wmo en Jeugdwet. Dat zijn extra gevoelige gegevens. Juist van mensen die helemaal van de overheid afhankelijk zijn. Het CBP gaat dit jaar extra controleren, maar die kan niet telkens alle 400 gemeenten onderzoeken. Dus daar ligt ook voor de Wmo-raden een taak om daar kritisch op te zijn.

II

De Praktijk

Hoe geef ik toestemming om mijn gegevens uit te wisselen? Als ik dat eenmalig doe, betekent het dan dat de gemeente alle gegevens van mij mag verzamelen en gebruiken? Toestemming geef je schriftelijk, door een verklaring. Maar dat moet dan wel gaan om gegevens die gericht zijn op de vraag die je als burger aan de gemeente stelt. Toestemming alleen is nooit genoeg. Dat heeft het CBP ook diverse keren aangegeven. Alle onderdelen van de Wbp gelden als eerste: dus


• •

de gemeente mag alleen de gegevens hebben die zijn nodig heeft om een bepaalde wet uit te voeren, de vragen moeten gericht zijn op het probleem of de vraag van de burger, dus niet ‘overmatig’ zijn.

Een gemeente kan dus nooit alle gegevens van jou verzamelen en een ambtenaar mag alleen bij de gegevens die hij nodig heeft om jouw vraag te beantwoorden.

Ik hoor in de praktijk wel eens dat inwoners worden (vriendelijk doch dringend) verzocht om medische gegevens aan te leveren vóórdat het keukentafelgesprek plaats vind. Is dat toegestaan? Waar liggen de grenzen? Het probleem bij privacy is dat er nooit één antwoord mogelijk is. Het hangt van de situatie af. In dit geval hangt het af van de vraag van de burger. Zomaar medische gegevens aanleveren zonder dat duidelijk is wat de vraag van de burger is, kan niet door de beugel. Medische gegevens zijn ook nog eens bijzondere gegevens in de Wbp, dus moet je daar extra voorzichtig mee zijn. Ik kan me wel voorstellen, dat als de burger vraagt om een vervoersvoorziening, dat je dan aan je arts vraagt een brief te maken waarin de belemmering wordt aangegeven. Het gaat om de gegevens die nodig zijn om te bepalen of er een belemmering is zodat er een vervoersvoorziening nodig is. Daarvoor is niet een heel medisch dossier nodig en dat mag dus ook niet. De gemeente heeft gegevens nodig om de ondersteuningsbehoefte te bepalen. Dat zal in de meeste gevallen om een beperkt aantal gegevens gaan. De gemeente mag dus niet het hele medische dossier opvragen. En ook niet zonder reden een ander dossier dat er eventueel is van de bijstand of andere gegevens die er zijn.

Wat kun je doen als je min of meer wordt verplicht? Als je de indruk hebt dat het medische gegevens zijn die niet ter zake doen, die niets met jouw vraag te maken hebben, dan zou ik een ondersteuner meenemen die hier meer van weet. Burgers hebben immers recht op onafhankelijke clientondersteuning. En ik zou het aan mijn arts vragen, en je kunt ook altijd je vraag richten aan het College Bescherming Persoonsgegevens.

Als ik medische informatie op papier meeneem naar het gesprek, mag de consulent het dan kopiëren voor het dossier? Dat is niet in het algemeen te beantwoorden. Vuistregel is: het gaat om gegevens die nodig zijn om de ondersteuningsvraag te beantwoorden. Niet alle medische ins-enouts zijn daarvoor nodig. Als een arts opeen briefje aangeeft dat er een beperking in de mobiliteit is, kan dat gerust in het dossier. Net als de uitslag van een indicatieadvies. Alle andere medische gegevens: daar moet dan een goede reden voor zijn om die op te vragen en zeker om ze te kopieren, en die reden mag je vragen. Medische gegevens zijn immers bijzondere gegevens voor de Wbp.


Voor het samenstellen van een goed en passend hulp en ondersteuningsaanbod/ samenhangend pakket aan voorzieningen is het belangrijk dat de gemeente / de consulent over zoveel mogelijk informatie beschikt. Komt de uitvoering dan in botsing met de wettelijke regels? Nee, dat komt niet in botsing als je je maar houdt aan de Wbp en de Wmo etc. Je zegt “ zoveel mogelijk gegevens” maar dat moet je vertalen in: zo weinig mogelijk en dan gericht op de vraag. Denk maar aan de uitgangspunten van de Wbp: doelgericht en niet bovenmatig.

Sommige toegangsteams werken met een “zelfredzaamheidsmatrix”: wat betekent dit in praktijk en hoe moet ik dat zien in relatie tot privacy? De zelfredzaamheidsmatrix is een gigantische vragenlijst met vragen over allerlei levensgebieden zoals ze dat noemen. Onder andere je alkoholgebruik, eventueel drugsgebruik en kontakten met de politie, de relaties binnen de familie etc. Om die lijst standaard toe te passen kan het best zo zijn dat je de uitgangspunten van de Wbp overtreedt. Het lijkt me niet gericht en niet proportioneel. En overigens ook niet professioneel. De professional moet zelf kunnen inschatten tot hoever hij doorvraagt en waarover. Dat is ook bij de behandeling van de wet zo gesteld: “goed onderzoek doe je niet door strakke protocollen te volgen en beslisbomen te ontwikkelen, maar door de goede vragen te stellen”. Let wel: bij de decentralisaties is uitgegaan dat rond 3% van de contacten met de zogenaamde multi-probleemgezinnen zijn. Dat wil zeggen dat rond 97% een aanvraag doet voor een enkelvoudige voorziening of alleen informatie. Dan hoef je al helemaal niet standaard zo’n vragenlijst af te werken. We hebben het toch over maatwerk?! Je loopt ook nog de kans dat mensen sociaal wenselijke antwoorden gaan geven of niet meer komen. Dat schiet dus zijn doel ook nog eens een keer voorbij.

Voor een goed hulp en ondersteuningsaanbod hebben we: één gezin, één plan, één regisseur. Wanneer ik als moeder van 3 kinderen met een ondersteuningsvraag bij de gemeente kom, mag dan verder gezocht worden welke informatie er over de overige gezinsleden bekend is? Een plan etc. is bedoeld voor de zogenaamde multiprobleemgezinnen. Als je komt met een ondersteuningsvraag over de opvoeding, dan is het logisch dat het gesprek zich richt op de situatie van de kinderen en de relaties binnen het gezin. Het gesprek moet overigens leidend zijn. En als dat nodig is, dan kun je als consulent later pas kijken of er meer bekend is bij de gemeente. Als dat niet uit het gesprek blijkt en je hebt bijvoorbeeld aanwijzingen dat er spijbelgedrag is, kun je navraag doen bij de leerplichtambtenaar.


Je moet uitkijken dat de gegevens uit bestanden leidend worden. Gegevens worden in een bepaalde context voor een bepaalde wet vastgelegd. Ze hebben voor die situatie op dat tijdstip een bepaalde betekenis. Het is ook weer de professionaliteit van de consulent die bepaalt wat je uit het gesprek haalt, bij wie je vervolgens nog te rade moet gaan en of je nog eens in bestanden gaat kijken wat er bekend is. De Wmo biedt expliciet de mogelijkheid om gegevens te halen uit bestanden die de gemeente verder nog heeft, bijvoorbeeld de bijstand en schuldhulpverlening of om die op te vragen bij andere instanties zoals de zorgverzekeraar en de zorgaanbieder. Daarvoor moet dan wel toestemming van de cliënt worden gevraagd, en worden uitgelegd waarom dat nodig is.

Hoe is het gesteld met de privacy in de wijkteams? Het is mogelijk dat in wijkteams professionals zitten die bij verschillende organisaties in dienst zijn. Hoe werkt het onderwerp privacy dan? Dat is niet in het algemeen te zeggen. Iedere gemeente regelt zijn wijkteam op zijn eigen wijze. De samenstelling verschilt, de opdracht aan het wijkteam verschilt. In ieder geval is het College van B&W verantwoordelijk voor de uitvoering van de Wmo, Bijstand en Jeugdwet en B&W is dus ook verantwoordelijk hoe er in de wijkteams met persoonsgegevens wordt omgegaan. Dat is ongeacht de bloedgroep van een wijkteam-lid. Wat de gemeente dus goed moet regelen: • • •

welke gegevens worden vanuit bijvoorbeeld een “loket” naar het wijkteam verzonden, over welke gegevens mag het wijkteam beschikken en welke gegevens worden eventueel doorgestuurd naar de uitvoerende in stellingen.

En dan moet ook uitgeschreven worden: op grond waarvan die gegevens worden uitgewisseld en hoe wordt gecontroleerd dat iedereen zich aan de afspraken houdt. Alle gegevensstromen en verwerkingen moeten inzichtelijk zijn. Dat moet dus uitgeschreven en er moeten gedragsregels worden bepaald. En er moeten schriftelijke afspraken en overeenkomsten worden gemaakt met de uitvoerende partijen.

Omdat er veel met vrijwilligers moet worden gewerkt: hoe gaat dat met privacy? Worden deze vrijwilligers getraind en is privacy onderdeel van de training en eventuele scholing? Dat is niet algemeen geregeld, dat moet iedere organisatie zelf regelen. Ik zou vrijwilligers nooit privacy-gevoelige informatie geven of in situaties laten werken waarin met veel privacy-gevoelige gegevens wordt omgegaan. Bijvoorbeeld: schuldmaatjes zou ik een geheimhoudingsverklaring laten tekenen. En dan zou ik de betrokken burger ook expliciet toestemming laten geven om haar gegevens en giro’s te laten inzien. Je moet als organisatie wel zeker weten dat een schuldmaatje betrouwbaar is. Maar als je bijvoorbeeld een vrijwilliger bent die mensen bezoekt vanwege eenzaamheid of ziekte, dan hoeft de vrijwilliger alleen een Y. Bommeljé, advies en onderzoek [email protected]

naam te weten en niet een dossier of achtergronden. Alleen dat mevrouw wel eens graag met iemand wil praten en een kopje koffie drinken. Ik zou vrijwilligers wel trainen, en het belang laten zien om niet onnodig diep in het privé-leven door te dringen. Dat is zeer ongewenst, het levert risico’s op en dat kan ook weer bij de burger gevoelens van onveiligheid oproepen.

Nu is er een tijdje geleden een consulent van de gemeente mishandeld bij een cliënt thuis. Gemeenten vinden dat zij in het kader van de veiligheid van hun eigen personeel en anderen waarvoor zij verantwoordelijk zijn, over zoveel mogelijk informatie moeten beschikken om de risico’s te kunnen inschatten. Hoe kunnen gemeenten dit oplossen? Dat soort risico’s zijn er altijd al geweest. Met deze decentralisatie is er niks nieuws onder de zon. Risicoloos werken kan niet. En je lost het zeker niet op door ongeremd informatie te verzamelen. Dan kom je in een surveillancestaat terecht, oftewel een politiestaat waar iedereen bij voorbaat verdacht is. Als mensen ‘doordraaien’ is er vaak een heel verhaal aan vooraf gegaan, van het niet begrijpen van procedures, tegen een ambtelijke muur lopen of zoals we bij Els Borst hebben gezien: een kreet om hulp waarop niet wordt gereageerd. De wijkteams of consulenten die huisbezoeken afleggen kunnen te rade gaan bij de Veiligheidshuizen die al langer met dit bijltje hakken en waar mensen met zwaardere problematiek vaak al bekend zijn. Of bij mensen van de Raad van de Kinderbescherming en Politie die vaker in stressvolle situaties terecht komen. Zij leren hoe je risico’s moet inschatten, gedrag moet interpreteren en hoe je deescalerend kan werken. Dat hoort bij hun professionaliteit. Overigens, als je de zaak op terechte gronden niet vertrouwd, kun je altijd met z’n 2-en gaan.

Sommige gemeenten besteden taken uit aan derden. Hebben deze derden dan ook toegang tot alle gegevens van inwoners? Dat hangt er maar helemaal van af: over welke wet praat je, wat doen die derden en welke derden zijn dat dan en welke juridische constructie heeft de gemeente daarmee getroffen. Sommige handelingen kunnen helemaal niet worden uitbesteed. Bijvoorbeeld het beslissen over een aanvraag. Maar bijvoorbeeld wel: het laten stellen van een indicatie. Ook biedt de Wmo de mogelijkheid het onderzoek te laten doen door een wijkteam of het maatschappelijk werk. Het vergt van de gemeente wel extra aandacht voor wat betreft de privacy en hoe je dat regelt. In ieder geval mogen die derden nooit bij alle gegevens van (alle) burgers. Maar dat geldt ook voor de ambtenaren.


III

Wmo raden/ Participatieraden sociaal domein [dia’s]

Tot slot de Wmo- en Participatieraden zelf. Wmo raden kunnen zich ook afvragen: hoe gaan wij zelf om met privacy gevoelige informatie die wij hebben. Bijvoorbeeld inwoners die hun verhaal komen doen / achterbanraadpleging / niet openbare stukken van de gemeente of anderen? Wat kunnen Wmo raden doen om de privacy te waarborgen? Ik zou als Wmo-raad een gedragsregel hiervoor opstellen. Schrijf maar gewoon uit hoe je met dat soort persoonlijke informatie omgaat. Bijvoorbeeld door wel aantekeningen van persoonlijke ervaringen te maken, maar dan anoniem. Dat je die aantekeningen laat checken door degenen die de informatie heeft gegeven om er zeker van te zijn dat je het goed hebt begrepen. En laat weten hoe je met dat soort persoonlijke ervaringen omgaat, dat je aantekeningen binnen termijn x vernietigt. Zet die gedragsregel dan ook op je website, dan geeft je het goede voorbeeld, ook aan de gemeente. En schrijf ook uit hoe je met niet openbare informatie van de gemeente omgaat. Misschien is het ook goed om ieder lid van de cliëntenraad een geheimhoudingsverklaring te laten tekenen.

En hoe kunnen Wmo-raden beoordelen of hun gemeente het in praktijk goed doet m.b.t. het onderwerp privacy? Welke vragen kunnen Wmoraden aan hun gemeente stellen over privacy? Je kunt als cliëntenraad een hoop doen om de gemeente van advies te dienen op dit onderwerp. En om ze bewust te maken van het belang van het onderwerp. Alleen al door zelf op onderzoek uit te gaan en kritische vragen te stellen. Ik loop de aandachtspunten even langs. [dia] Recht op Informatie •

Schriftelijk: o Staat er op de website van de gemeente informatie over het recht van de burger op informatie, het inzage – en correctierecht? o Krijgen cliënten op schrift informatie over hun recht op informatie.? In het algemeen en meer specifiek: wordt er informatie gegeven waarom bepaalde gegevens worden gevraagd en wat daarmee wordt gedaan?

•

Mondeling o Geeft de gemeente (of het wijkteam of andere uitvoerenden) informatie over waarom bepaalde gegevens worden gevraagd, wat ermee gebeurt, hoe je ze kan laten wijzigen of verwijderen? Wordt gecheckt of de cliënt deze informatie begrijpt en wat de gevolgen zijn, dat er een dossier wordt gevormd, dat hij kan weigeren en wat daar de gevolgen van zijn?


Inzage- en correctierecht •

Hoe wordt hierover informatie gegeven? Staat dit op de website, in de correspondentie van de gemeente aan de cliënten? Wordt het verteld? Is de informatie begrijpelijk? Is te begrijpen hoe je je gegevens kunt inzien en corrigeren en is die procedure uitvoerbaar?

Beveiliging •

Vraag het beveiligingsplan van de gemeente op en meer specifiek die voor de Wmo, en indien van toepassing die voor de P-wet en Jeugdwet. Je kunt daarbij ook opvragen hoe dit allemaal in de praktijk is geregeld, of ambtenaren een geheimhoudingsplicht hebben ondertekend, hoe het zit met wijkteams en eventuele anderen.

•

Vraag hoe de controle op naleving van de wetten en beveiligingsnormen is geregeld. En wat die controles opleveren aan resultaten en wat er met de resultaten wordt gedaan.

•

Vraag of je de periodieke verantwoordingen over de naleving kunt krijgen, net als de Gemeenteraad die krijgt. Je kunt ook aangeven dat je periodiek dit onderwerp wilt meenemen in de gesprekken met de gemeente.

Informeer en raadpleeg je achterban Zo nodig: stel vragen aan: • • • • •

•

de gemeenteraad / het College van B&W de gemeentelijk Ombudsman College Bescherming Persoonsgegevens: https://cbpweb.nl/ Nationale Ombudsman: https://www.nationaleombudsman.nl/ Het BKWI om je gegevens op te vragen die met Suwinet kunnen worden geraadpleegd en om te vragen of er iemand jouw gegevens heeft geraadpleegd: http://www.bkwi.nl/over-bkwi/wat-doet-bkwi-met-mijn-gegevens/ Het Inlichtingenbureau: of zij gegevens van jou verwerken en welke dat zijn: https://www.inlichtingenbureau.nl/Pages/Burger-en-Privacy.aspx

Meer informatie: • •

•

•

Het College Bescherming Persoonsgegevens met informatie voor de burger: https://cbpweb.nl/ De Factsheet privacy van de LCR: https://www.landelijkeclientenraad.nl/Content/Downloads/141112-factsheetprivacy.pdf Interview met het CBP over de decentralisaties: http://www.juris.nl/nieuwsarchiefartikel/113/artikel-in-sociaal-bestek-metmensenrechten-hoor-je-niet-te-experimenteren.html VNG over het belang van veilig Suwinet: http://vng.nl/files/vng/nieuws_attachments/2013/20131202-veilig-suwinet.pdf


Wat is privacy en hoe is dat geregeld?

Recommend Documents