Artikel in de FIER.FM MKFA rapportage juli 2013. Meetmethodiek Kwaliteit van Facilitaire Activiteiten. Benchmark facility management domein.
Circulaire Economie Hoe duurzaamheid u geld gaat besparen en waarom dit tot betere prestaties leidt! Vastgoed en facility management zijn grootverbruikers van grondstoffen, materialen en producten. En zijn grote afval‐producenten. Dit kost jaarlijks veel geld en het zorgt voor uitputting van onze aarde en haar grondstoffen. De nieuwe principes vanuit de circulaire economie gaan u helpen om uw duurzame doelstellingen te behalen als facility manager, tegen lagere kosten. Karakteristieken van de circulaire economie die een grote impact gaan hebben op facility management: Substantieel lagere investeringen. Een betere prestatie van de producten en diensten die u gebruikt. Een stimulans voor duurzaamheid en slimmer omgaan met grondstoffen. Hoe dit werkt? Producenten blijven eigenaar van hun producten. U gaat betalen voor het vruchtgebruik. U wordt ontzorgd door leveranciers die de verantwoordelijkheid nemen en houden voor de prestaties van hun product. Lagere Life Cycle Cost. Met als gevolg lagere beheer en onderhoud kosten voor u als facility manager of vastgoed beheerder. Aangezien de producent eigenaar blijft en zelf de dupe is bij slechte prestaties zal hij bij het ontwerp rekening houden met de lange termijn en dus insteken op producten die minder kosten maken tijdens de levensduur. Beheer en onderhoud worden verdisconteerd in transparante prijzen voor vruchtgebruik en (energie)prestatie. U weet dus waar u aan toe bent en kunt uw partners selecteren op basis van deze transparantie. Slimme producenten die ontwerpen en produceren op basis van lange levensduur, lage onderhoud‐ en energiekosten en hergebruik van materialen, zullen door hun lage vruchtgebruik kosten, positief opvallen en als winnaar geselecteerd worden. Dit stimuleert de markt richting duurzame productie en houdt uw kosten laag. Producten worden aan het eind van hun technische levensduur opgehaald door de producent. Deze zal proberen ze met zo weinig mogelijk aanpassingen opnieuw in te zetten tot 1e klas presterende producten. En onderdelen die niet herbruikbaar zijn worden gedemonteerd tot grondstoffen die wél weer een tweede of zevende leven krijgen. Binnen de circulaire economie worden producten ingezet als dienst waarvoor wordt betaald Om bovenstaande aspecten te realiseren is een kanteling in gedrag noodzakelijk. Dit wordt gestimuleerd door anders om te gaan met het eigenaarschap van grondstoffen en producten. In de huidige economie draait het met name om bezit van producten en het verhandelen ervan. In de circulaire economie draait het om het gebruik. Het eigendom blijft bij de producent. Producenten leveren de dienst zitten (voorheen het verkopen van een stoel) en de dienst geïsoleerde daglichtdoorlating (voorheen het verkopen van een kozijn met dubbel glas). U koopt geen nieuwe gevels meer, maar u laat aannemers de verantwoordelijkheid nemen voor het waterdicht en goed geïsoleerd beïnvloeden van uw binnenklimaat. Datzelfde doet u met uw installaties. Hierin is het al AUTEUR VERSIE DATUM AANTAL PAGINA’S
Erick Wuestman, voorzitter 1.1 01 juli 2013 5
wat meer gebruikelijk dat installateurs naast de levering ook onderhoud bieden, waarbij afgerekend wordt op de prestaties en niet meer op het aantal strekkende meters buizenstelsel of benodigd stroomdraad. In activiteiten gerelateerde werkomgevingen, die vaak geassocieerd worden met Het Nieuwe Werken, is het al vanzelfsprekend dat (bijna) niemand meer een eigen werkplek heeft. De ideeën rondom de circulaire economie liggen hiermee in lijn. U wilt uw mensen gebruik kunnen laten maken van de werkomgeving maar u hebt geen behoefte aan het bezitten van de bureaus of armaturen. Binnen de facilitaire wereld gaat deze omslag een enorme impact hebben, zo is de verwachting van de Stichting Circulaire Economie. Web: www.circulaire‐economie.info Het hele concept van ontwikkeling, bouw en beheer gaat er fundamenteel anders uitzien. Als representant van de gebruikers blijft u als facility manager de regie voeren, maar het eigendom, het bezit, blijft bij de leveranciers.
Waarom is er behoefte aan deze nieuwe economie? Grondstoffen schaarste We gebruiken als samenleving te veel grondstoffen om genoeg over te houden voor volgende generaties. Bepaalde belangrijke materialen zijn al schaars. Zo is binnen 10 jaar de belangrijkste grondstof voor LED verlichting op. De circulaire economie gaat uit van slim gebruik en hergebruik van grondstoffen, bij voorkeur biologisch verantwoord en het in de kringloop houden van zowel technische als bio‐based materialen en producten. Haperende economie “Dé huidige Crisis” bestaat in werkelijkheid uit een veelvoud aan verstoringen, die direct van invloed zijn op ons dagelijks leven. Zo blijft de bouw krimpen, is de werkeloosheid hoog, staan er veel gebouwen leeg (waarvoor herbestemmingen nu “te duur” zijn) en groeit de sociale armoede in woonwijken waar corporaties en gemeentes niet (meer) in staat zijn de sociale cohesie te faciliteren. En dit terwijl er veel behoefte is aan nieuwe oplossingen en verbeteringen. De circulaire economie heeft hier aandacht voor en is juist gericht op het nieuw leven brengen in bestaande systemen. Met oog voor vakmanschap en kwaliteit,vanuit een gezonde dynamiek en passie voor het toevoegen van waarde, meer dan financieel alleen. Goede ideeën en initiatieven die geen steun vinden vanuit een haperende overheid De overheid maakt een terugtrekkende beweging en geeft steeds vaker toe het ook niet allemaal te weten. Er is een sterk groeiende onderstroom aan initiatieven vanuit zichzelf organiserende burgers. Particulieren en bedrijven zien kansen, vaak met grote maatschappelijke meerwaarde, die wel een steun in de rug van de overheid zouden kunnen gebruiken (of zijn). Toch weten dergelijke partijen elkaar nog onvoldoende te vinden. En voor samenwerking staan de huidige systemen, gebaseerd op bestaande principes, oude processen en regelgeving, nog vaak als een “Berlijnse Muur” dwars over de route. Bestaande organisatie culturen en manieren van werken zijn niet ingesteld op noodzakelijke afstemmingen met partijen buiten de eigen kring. Dit zal snel moeten veranderen. De circulaire economie staat voor participatie vanuit stakeholders en werkt middels co‐creatie en multidisciplinaire aanpakken aan maximalisering van meerwaarde. (Dit is geheel anders dan winstmaximalisatie!)
2
Perverse Prikkels houden de bestaande structuren overeind Zonder dat wij ons dit doorgaans bewust zijn dragen huidige systemen niet bij aan de beoogde doelen, sterke nog zij werken vaak contraproductief. “Zo doen we dat al jaren” gewenning heeft hier veel invloed op. Het voorbeeld, wat in het licht van de circulaire economie, vaak in dit kader wordt besproken gaat over wasmachines. Producenten moeten goedkope wasmachines maken om in zo groot mogelijke aantallen in de winkels verkocht te kunnen worden. De levensduur is hierdoor korter dan technisch mogelijk. De kosten voor gebruik zijn eveneens hoger dan feitelijk nodig. De drijfveer ‘goedkoop zijn’ is een perverse prikkel. Immers, het staat haaks op duurzaamheid, lange levensduur, hergebruik van materialen, zo laag mogelijk energieverbruik, laag watergebruik enzovoort. Een lage prijs in de winkel is meestal ook contraproductief ten opzichte van lage Life Cycle Cost. Een soort van pennywise, pound foolish effect dus. Maar ook milieu foolish en consument foolish. Zonder dat de consument zich dit bewust is. Want ook bij het verkopen van nieuwe onderdelen vaart de producent wel , in tegenstelling tot de consument. Deze krijgt te maken met extra kosten, tijdverlies en ergernis. En het milieu wordt extra belast met economisch verkeer en (onnodig) afval. Binnen de Stichting Circulaire Economie ruimen we bestaande perverse prikkels op en brengen er gezonde impulsen voor terug. Rekening houdend met het slim omgaan met grondstoffen en het eerlijk en schoon verdelen van werk en waarde. En met de inzet en betrokkenheid van de stakeholders, opdat er in ieder aspect sprake is van maatschappelijke meerwaarde. Van bezit naar vruchtgebruik Eén van de patronen in deze nieuwe economie is de kanteling van bezit naar gebruik. U koopt de wasmachine niet meer. U gaat alleen betalen voor de wasbeurten, incl. stroom, water en onderhoud. De machine blijft van de producent, die u een faire prijs berekent op basis van een zo lang mogelijk gebruik van zijn machine. Prijzen worden berekend op basis van Life Cycle Cost principes. Deze verschuiving van bezit naar vruchtgebruik kunnen we toepassen op veel producten binnen het facilitaire domein. Dit heeft een aantal grote voordelen: 1. Honorering op basis van vruchtgebruik maakt het voor de gebruiker transparant wat hij betaalt, gerekend over de hele levensduur. En hij kan de juiste partner selecteren op basis van dat totaalbeeld, waardoor betere (wellicht duurder in productie, maar goedkoper op termijn) producten zullen worden verkozen. 2. De producent blijft verantwoordelijk en zit zelf opgezadeld met eventuele falende prestaties. Want, kostbaar onderhoud, snelle vervanging van onderdelen en een hoog energieverbruik komen voor zijn rekening. Hij zal daarom zelf geprikkeld worden om tot een beter product te komen. 3. De producent zal vanuit dit bewustzijn en de beloning op “excellentie in prestatie”, gestimuleerd worden slimmer te ontwerpen, met het oog op een langere levensduur. Wat, in het geval van een wasmachine, de prijs per wasbeurt positief beïnvloedt en het milieu verder ontlast. 4. Aan het eind van de product gebruikswaarde is het de verantwoordelijkheid van de producent om de machine/stoel / tafel/gevelpartij terug te halen. Hij heeft er dus belang bij, om zijn product slim uit elkaar te kunnen halen in separate onderdelen / grondstoffen en deze te hergebruiken of her in te laten zetten. 5. De schaars wordende grondstoffen blijven zo in de technische of biologische kringloop. Daarmee voorkomen we verdere schaarste en uitputting van ons ecosysteem. 6. Een van de achterliggende principe is dat grondstoffen door schaarste meer waard worden, waardoor slim hergebruik een groot economisch voordeel gaat opleveren. Mede doordat grondstoffen niet telkens opnieuw hoeven te worden gewonnen.
3
7. Als gebruikers betalen we uiteindelijk minder dan we nu gewend zijn, omdat onder de invloed van Life Cycle Cost bewustzijn, de diensten omgerekend goedkoper zijn dan het verhandelen van de onderliggende producten en materialen. 8. Gebruikers kunnen binnen de circulaire economie beschikken over producten met een excellente prestatie, zonder te hoeven investeren. Dit kan nu helpen om de stilgevallen economie weer aan te zwengelen. In dit geval zonder de negatieve bijwerkingen van het bestaande lineaire systeem van grondstoffen winnen, maken, verbruiken, weggooien en/of verbranden. Daar waar u in bovenstaande uitleg wasmachines voor ogen hield staat de Stichting Circulaire Economie voor het op een vergelijkbare manier ontwikkelen van complete gebouwen, renovaties, kantoorinterieurs etc. Het vruchtgebruik principe is in essentie niet nieuw en u kent ongetwijfeld zelf al voorbeelden. Bij een van onze leden (Mud Jeans) kunt u al spijkerbroeken leasen! (Lease a Jeans) Het “betalen voor gebruik” principe bestaat inmiddels ook rondom bijvoorbeeld muziek (Spotify) en auto’s (Green Wheels en SnappCar). Dit zijn bekende voorlopers van de nieuwe economie. Het is aan u en ons om opvolging te geven aan deze mooie voorbeelden en zo de economie te kantelen. Multidisciplinaire samenwerking Om deze kantelingen te bewerkstelligen, is het noodzakelijk dat georganiseerd wordt op basis van deze nieuwe uitgangspunten. Van product en project ontwikkeling tot samenstellingen van aanbieders in creatieve coalities. Bij deze waarde ketens vormt het bewustzijn rondom een hoger gelegen gemeenschappelijk doel de essentie. Nieuwe integrale totaal oplossingen zijn nodig, waarbij grensverleggend te werk dient te worden gegaan. Denken in life cycle ketens i.p.v. productieketens, binnen het organisatiedomein, is waar het om draait. Binnen de Stichting Circulaire Economie organiseren we deze waarde ketens in een netwerkverband. We werken met Thema Cirkels waarin bepaalde aspecten worden uitgediept, zoals grondstoffenbeheer, verdienmodellen, interieur, bouwen & onderhouden en de lerende organisatie. Telkens zo samengesteld dat er een multidisciplinaire groep werkt aan het thema, bestaand uit verschillende soorten stakeholders en experts. Onder leiding van telkens twee van onze SCE coaches. Zodra er zich een project aandient betrekken we kenniswerkers uit relevante Thema Cirkels in, wederom een multidisciplinair samengestelde, Project Cirkel. Hierin participeren de opdrachtgever, gebruikers, experts en ontwerpers, die gezamenlijk werken aan het ontwikkelen van de meest optimale oplossing binnen de criteria van de circulaire economie. Ter illustratie: De Stichting Circulaire Economie (SCE) heeft een project in voorbereiding waarin wij met een tiental SCE partners een complete Het Nieuwe Werken activiteiten gerelateerde werkomgeving realiseren. Puur op basis van circulaire economie uitgangspunten. Dat wil zeggen o.a. betalen voor 1e klas ergonomisch zitcomfort in plaats van het kopen van de stoel. Deze partners werken samen in een Project Cirkel en werken in co‐creatie deze casus uit tot keiharde afspraken over vruchtgebruik en terugname van alle producten en materialen (meubels, archiefsysteem, vloerbedekking etc.) na beëindiging van de waarde voor de opdrachtgever / gebruiker.
4
Stichting Circulaire Economie De Stichting Circulaire Economie wil in dit krachtenveld van goede ideeën en noodzakelijke kantelingen in handelen, de motor zijn die Circulaire Projecten initieert en tot een waardevol einde brengt. Het brengt partijen bij elkaar, ontwikkelt nieuwe kennis en inzichten, maar is bovenal de aanjager in de omslag van praten over, naar DOEN! FIER.FM speelt hierin een rol als de partij die vanuit haar benchmark ervaring zal registreren welke voordelen meetbaar en aantoonbaar zijn binnen het facility management domein. Kenmerkend voor de circulaire economie is het redeneren vanuit kringlopen. Geïnspireerd op ecologische kringlopen in de natuur. Naast de biologische kringloop en de technische kringloop, zoals ook bekend uit de Cradle 2 Cradle filosofie, heeft de SCE de ‘mens gerelateerde kringkoop’ geïntroduceerd. Wetend dat de mens een centrale rol speelt in het adopteren van ontwikkelingen (of juist niet). En dat bij het ontwikkelen van integrale oplossingen voor complexe problemen empathie, betrokkenheid, bewustwording, vakmanschap, expertise, creativiteit en samenwerkend vermogen van cruciaal belang zijn. Allen kenmerken van mensen, waar geen machine, systeem, blauwdruk, regel of protocol iets aan kan veranderen. U als facility manager en/of gebouwbeheerder kunt ook uw handschoen oppakken, binnen deze culturele omslag in het benaderen van bezit en gedrag. FIER.FM en de leden van de Stichting Circulaire Economie bieden u daarbij graag een helpende hand. Met dank aan Erick Wuestman. Voorzitter Stichting Circulaire Economie en adviseur in organisatiecultuur verandering en innovatieve huisvestingsconcepten. www.circulaire‐economie.info
5
