Expertise 2013, jaargang 7, nummer 3
Hoe blijf je in het tijdperk van informatieoverload fit en opgeladen aan het werk in het HBO?
Ellen Darricarrère Hoe blijf je als docent en student energiek en met volle accu aan de slag, een heel schooljaar lang? Dat is een uitdaging in deze tijd van digitale informatieoverload, waar je soms door de bomen het bos niet meer ziet. Het vraagt een andere organisatie van het brein om in de rijstebrij van mails, PowerPoints en overvolle agenda’s zicht te houden op wat je inspireert.
Er is iets raars gaande in het bewustzijn. Sinds de industriële revolutie heeft de mensheid nog nooit zoveel apparaten tot z’n beschikking gehad om werk uit handen te nemen en tegelijkertijd hebben we het nog nooit zo druk gehad. Stress is enorm toegenomen en het lijkt wel of de
1
informatie ons bestuurt in plaats van andersom. En in deze informatieversnelling rennen we maar door. Graag maak ik even pas op de plaats om een ander perspectief te belichten. Dit is het eerste artikel van het drieluik over, in een cyclus van drie. Systeembeheer in de menselijke computer. Bij de geboorte krijgen wij alle een fantastische computer mee, die 400 miljard bits aan informatie per seconde verwerkt. De gemiddelde mens is zich daar 2000 bits van bewust (1). Ieder kind ontwikkelt zich doordat het nieuwsgierig is naar wat er om hem heen gebeurd. Zo leert het spelenderwijs lopen, praten en allerlei andere basisvaardigheden. Kenmerk hiervan is dat de focus van binnenuit aangestuurd wordt en het kind zelf bepaalt waar de aandacht naar uitgaat. Op het moment dat een kind naar de basisschool gaat komt er al snel een wending in dat proces en gaat er veel informatie van buiten naar binnen. Het is dan niet meer de innerlijke focus van het kind die de richting bepaalt maar het behalen van de doelen van de lesstof staat centraal. Informatieopname die niet verbonden is met een innerlijke focus of inspiratie is als een los blokje maar zonder het plaatje van wat er mee gebouwd kan worden. Het gaat makkelijk dwarrelen in het geheugen, is moeilijk reproduceerbaar en verstoort het zicht op hoofd- en bijzaken. En hier ligt een uitdaging om die koppeling weer te herstellen. Chaos in het geheugen. Deze losse blokjes informatie creëren gemakkelijk chaos in het geheugen en vragen allerlei strategieën en aanpassingen om toch maar een plek in het geheel te vinden. Dat levert spanning op in het zenuwstelsel hetgeen een slechte invloed heeft op het functioneren van het brein. Sommige kinderen vallen al jong uit de schoolboot, dat is de groep die primair in beelden informatie verwerkt. Omdat deze visuele benadering zo haaks staat op de reguliere onderwijs gedachte kunnen zij niet goed aanhaken in het lesprogramma. Het is de groep kinderen die labels als AD(H)D, autisme, dyslexie en dyscalculie krijgen. Maar ook docenten en studenten die in het schoolsysteem hun weg gevonden hebben, ervaren momenten waarin informatie overstroomt en er een innerlijke beeld van een digitale knoop is met allerlei to do lijstjes. De accu wordt leeg gezogen, het lontje wat korter en de spanning stijgt. Maar hoe dan wel? Informatie verwerken gaat in vier delen. Je hebt de start, het doen, de essentie en een moment van rust. Met de start is het belangrijk dat alle eerdere kennis die je al hebt over het onderwerp naar boven komt. In de binnenwereld vormt er zich een beeld waarop verder gebouwd kan gaan worden. Het visualiseren van dit beeld, waarbij zoveel mogelijk zintuigen actief zijn, is een belangrijk deel van het leerproces. Dit is de plek van waaruit de nieuwe leervraag of inspiratie geformuleerd kan worden. Daarna volgt het doen. Je gaat ervaren, oefenen, detailleren met betrekking tot de lesstof en de leervraag die er is. Het brein houdt van associëren en vanuit alle zintuigen komt er informatie binnen. Je bent binnen bepaalde kaders vrij om je eigen weg te zoeken. Het deel dat daar op volgt gaat over de essentie en het opslaan van informatie. Wat onthoud je van deze les, wat is de essentie, hoe sla je het op? Ook hier spelen de zintuigen weer een essentiële rol. De een ziet de essentie, de ander hoort of voelt hem. Allemaal prima, maar wel anders. Weten wat jouw vorm is helpt enorm met informatie ordenen. En het laatste deel is het moment van rust. Je hebt geleerd, informatie tot je genomen en opgeborgen op de plek waar je het terug kan vinden. Je mag uitrusten en de accu opladen. 2
Geheugenkastelen mindmappen Geheugen mindmappen is een manier om een visuele koppeling te maken naar het leerproces van een individu(2). Je maakt een innerlijk beeld en geeft categorieën informatie een plek in een kamer, kast of laatje dat verbonden is met het lichaam. Voor de mensen die sterk visueel zijn ingesteld is het wenselijk om informatie in deel 3 van het informatie verwerkingsproces ook in beeld op te slaan. In plaats van een Word document maak je er een afbeelding (.jpg) van en kan je het veel beter onthouden dan de woorden in de zee van grijze letters…
De tuin van het geheugenkasteel van Amy – 11jaar.
Ervaring van Jill 20 jaar, met geheugenkastelen mindmappen. Voor mensen die visueel ingesteld zijn is het leren vanuit een boek vaak heel moeilijk zoals voor mij. De letters, zinnen en woorden neem ik wel in me op waardoor ik de stof uiteindelijk van haver tot gort ken, maar als ik dan een proefwerk moet maken, dan kan ik de informatie niet meer terug vinden. De letters vliegen als een zwerm bijen door mijn hoofd. Ik ben eerst een half uur bezig met het samenstellen van woorden voordat ik überhaupt zinnen heb gevormd die ik zou kunnen gebruiken. Toen ik samen met Ellen mijn geheugenkasteel had gebouwd ging er letterlijk een wereld voor mij open omdat ik voor het eerst echt precies wist waar ik bepaalde informatie had opgeslagen. Het belangrijkste voor mij was dat ik de informatie had omgezet in tekeningen want door middel van deze beelden kon ik dingen veel gedetailleerder onthouden. Ik hoef alleen maar een deur, kamer of lade te openen om weer precies te weten wat een bepaald begrip inhoudt en hoe ik dat het beste kan opschrijven. Door mijn geheugenkasteel heb ik zelfs voor het eerst, zonder dat ik echt heb moeten zwoegen op het vinden van de informatie in mijn hoofd, een mooie voldoende gehaald voor aardrijkskunde! Kortom ik kan iedereen (visueel ingesteld of niet) aanraden om een geheugenkasteel te gaan gebruiken, het heeft mij in ieder geval echt heel erg geholpen met leren.
3
En jouw kasteel, waar staat dat? Is het onderdeel van een straat, of heb je een vrijstaand kasteel? Een voorbeeld, hoe lees je een (studie)boek? Stel je gaat een studieboek lezen, dan kan je op bladzijde 1 beginnen en tot het einde doorlezen. En na pakweg 200 bladzijdes is het uit. Wat heb je er dan van onthouden? Je kan ook eerst de samenvatting, hoofdstukindeling en inleiding bekijken. En dan je afvragen wat je met de inhoud van dit boek wilt gaan doen. Wat is de leervraag of inspiratie die dit boek gaat beantwoorden? Misschien begin je wel bij hoofdstuk 4 te lezen en vind je daar het antwoord dat je zoekt. Of snap je doordat de structuur van het boek helder is, beter hoe de informatie wordt opgebouwd. En tegenwoordig misschien adequater, welke informatie op het internet voegt iets toe aan jouw vraag en inspiratie over dit onderwerp? Als je zelf een duidelijk plaatje hebt over iets waar je een vraag over stelt, dan is het brein gericht op het vinden van het antwoord. Daarbij kan de groep mensen met een goede woord – beeldkoppeling, en een getraind oog, snel teksten scannen waardoor ze vier keer zo snel kunnen lezen. En dat is dan wel weer erg handig in deze tijd van informatie overload. De essentie Het wordt hoog tijd om meer bewust de kwaliteiten van de zintuigen te gaan gebruiken en de koppeling tussen het visuele geheugen en het woord te benutten. De didactiek sluit daardoor beter aan bij de studenten en het helpt ook de docenten om vanuit inspiratie het vakgebied vorm te geven. Het talent en de kernkwaliteiten van zowel docent als student staan dan centraal. Samenwerken waarbij deadlines weer in lifelines veranderen.
Samen op zoek naar nieuwe mogelijkheden soms nog verpakt in een oud jasje. Maar als er weer verse energie door dit oude proces kan stromen dan ontstaan er geheel andere gelegenheden
4
waarbij docent en student de accu kunnen opladen, nieuwe ontdekkingen doen en samen leren. Leren door in je element te zijn, voor alle partijen. Bronvermelding 1. What the bleep do we know. 2. Joshua Four – Het geheugenpaleis. Wat voeg ik toe? Mijn naam is Ellen Darricarrère en ik ben systemisch leercoach met divers lerende mensen. In mijn werk ga ik op een creatieve manier natuurlijk informatie ordenen. Hierbij wordt het geheugen opgeruimd en woord en beeld bij elkaar gevoegd. Ik werk graag met dit plaatje van de 4 windrichtingen. Een plattegrond die ik bij het mindmappen gebruik. Een symbool dat helpt met natuurlijk ordenen. Als jij als docent de lesstof dusdanig wil ordenen zodat het jou energie geeft en kloppend is voor de student, dan ben je bij mij aan het goede adres. Ik coach docenten en studenten door het bouwen en inrichten van het eigen geheugenkasteel. Daarnaast geef ik training aan groepen die een gezamenlijke focus hebben zoals docenten. Ik ben de uitdaging aan gegaan met een docent uit het hbo om de principes van natuurlijk ordenen in de les te integreren. De eerste bevindingen hiervan in het volgende nummer. Ik ben in co-creatie met het stromende onderwijs collectief en HartverwarmendWijs regio Zuid Holland. www.houtvanzuid.nl
[email protected] www.stromendonderwijs.nl www.hartverwarmendwijs.nl
5
