Hoe blijf je mentaal fit?

Hoe blijf je mentaal fit? Workshop themadag NVN voor (pre)dialyserenden, getransplanteerden en partners

M.W. Derks-Dijkman, Msc. Gezondheidszorgpsycholoog in opleiding tot Klinisch neuropsycholoog Afdeling Medische Psychologie Ziekenhuisgroep Twente 16-01-2016

Inhoud

-

-

Mentale fitheid; zegt u het maar! Definitie Mentale fitheid Het belang van Mentale fitheid voor u als nierpatiënt Hoe Mentaal fit bent u? Wat als we niet Mentaal fit zijn? Mentale fitheid kun je verbeteren! - Psychisch functioneren - Cognitief functioneren Vragen?

"

Mentale fitheid; zegt u het maar! - Drie groepen - Mentale fitheid = ? (+/- vijf zaken noemen) - Een presentator per groep koppelt kort terug

Definitie Mentaal fit Fitheid > lichamelijke gezondheid Mentale fitheid > geestelijke gezondheid Geestelijke gezondheid: - afwezigheid psychische klachten of stoornissen - positieve kenmerken: bijvoorbeeld doorzettingsvermogen, kunnen genieten, optimisme, zelfvertrouwen - Psychisch gezonde mensen voelen zich in staat succesvol te functioneren

Het belang van Mentale fitheid Continue veranderende omstandigheden: - Predialyserenden: - Dialyserenden: - Getransplanteerden:

bijv. keuzestress, onzekerheid behandeling, vermoeidheid bijv. vochtbeperking, vermoeidheid bijv. bijwerkingen immunosuppressiva

Lichamelijke gezondheid > leefstijladviezen Geestelijke gezondheid > adviezen mentale fitheid > regie

Hoe Mentaal Fit bent u?

Ik zorg ervoor dat ik voldoende ontspan


Ik vraag gemakkelijk hulp als ik er even niet uit kom


Mijn werk en privébezigheden zijn in balans


Ik doe weinig dingen op de automatische piloot


Ik kan genieten van kleine dingen


Ik besteed voldoende aandacht aan de mensen om wie ik geef


Ik kan bij mijn familie en/of vrienden terecht als er wat is


Ik kan goed voor mezelf opkomen


Je kunt mij om een boodschap vragen!

Als ik boodschappen doe kom ik thuis met wat ik wilde halen

Woordvinding Stress

Concentratie Multitasken

Overzichtsverlies

Organiseren

Traagheid

Angst

Verminderde mentale fitheid

Schoolse vaardigheden

Onzekerheid Dagelijkse handelingen Somberheid Namen

Boodschappen Prikkelbaarheid

Mentale vermoeidheid

Afspraken

Wat als we niet mentaal fit zijn? Psychische klachten: - stress, prikkelbaarheid en verminderde belastbaarheid - vermoeidheid - somberheid - onzekerheid, angst Cognitieve klachten: - geheugenproblemen, concentratieproblemen


Mentale fitheid: psychische klachten Stress Bij stress is er geen evenwicht tussen draaglast en draagkracht

Mentale fitheid: psychische klachten Stress Draaglast -

Nierziekte, dialyseren, (wachten op) transplantatie Ziekte van een naaste Verliezen baan i.v.m. economische crisis Slachtoffer worden van misdrijf of ongeval Dagelijkse beslommeringen (lange rij kassa’s etc.) Ouder of grootouder worden

Mentale fitheid: psychische klachten Stress Draagkracht: -

Vermogen om deze gebeurtenissen aan te kunnen en te verwerken Verschilt van persoon tot persoon Lichamelijk welbevinden Kan variëren in de tijd Leergeschiedenis Kun je (leren) verbeteren

Mentale fitheid: psychisch functioneren Stress - Draagkracht verbeteren door te leren ontspannen - Buikademhalingsoefeningen helpen - Bij pijn, spanning > hoog en snel ademhalen> ademhalingscapaciteit onvoldoende benut - Dieper ontspannen met buikademhaling in situaties waarin ademhaling sneller en minder diep gaat (bijv. pijn/stress)

Mentale fitheid: psychisch functioneren Ontspanningsoefening


Mentale fitheid: psychische klachten Vermoeidheid bij nierziekte

Vermoeidheid multifactorieel bepaald: -

Anemie (daling secretie erytropoëtine) > suppletie Neurologische symptomen > restless legs Bijwerkingen van medicatie Slaapapneu Verlies lichamelijke conditie Stress

Mentale fitheid: psychische klachten Vermoeidheid

Wat kan ik doen? -

Registreren Wissel denk- en doe activiteiten af Pauzeer voldoende Houd bij voorbaat rekening met inspannende activiteiten Actief blijven Grenzen duidelijk communiceren


Mentale fitheid: psychische klachten Somberheid -

Aanhoudende gevoelens van neerslachtigheid Verlies van plezier / interesse Vermoeidheid Prikkelbaarheid Slecht slapen Piekeren Veranderde eetlust Concentratie- / geheugenproblemen Gevoelens van waardeloosheid Suïcidale gedachten

Mentale fitheid: psychisch functioneren Somberheid

- Instellen dagstructuur - Activiteiten en contacten met anderen, ook buiten gezin - Inbouwen rustmomenten/pauzes - Beschrijven gevoelens somberheid i.p.v. ‘malen’ - Bedenken/opschrijven: wat gaat goed of valt mee

Mentale fitheid: psychisch functioneren Somberheid - Sombere stemming: automatische negatieve gedachten - Ombuigen naar meer helpende gedachten


Mentale fitheid: psychisch functioneren Onzekerheid en angst

- ‘Gezond’ verschijnsel in kader van krijgen/hebben van een levensbedreigende ziekte - Vanzelfsprekende gezondheid is er niet meer - In hoeverre belemmert de onzekerheid u in dagelijks functioneren?

Mentale fitheid: psychisch functioneren Onzekerheid en angst -

Kwaliteit van leven ACT Mindfulness Aandachttraining In ‘hier-en-nu’ zijn Bewustzijn gedachten en gevoelens > aanvaarden Oefening Mindfulness: bodyscan Thuis: meer aandacht voor dagelijkse dingen

Mentale fitheid Samenvatting psychische klachten Stress: draaglast > draagkracht Draaglast (chronische ziekte, dagelijkse beslommeringen) Draagkracht (vermogen mee om te gaan) DOEN: vishaken herkennen, ‘nee’ zeggen, hulp vragen, leren ontspannen, helpende gedachten Verbetering draagkracht = toename mentale fitheid Vermoeidheid, somberheid, angst: DOEN: registreren activiteiten, plezierige activiteiten, dagstructuur, helpende gedachten, afwisselen inspanningontspanning, mindfulnessoefeningen


Mentale fitheid: cognitief functioneren Cognitief > “Cognoscere” (Latijn) = kennen of weten Domeinen: - Geheugen (werkgeheugen, lange termijngeheugen) - Aandacht en concentratie (gericht, volgehouden, verdeeld) - Executieve functies (planning-oplossingsvaardigheden, organiseren ,overzichtsbehoud) - Taal Cognitieve stoornissen: - amnesie, agnosie, afasie, apraxie Cognitieve klachten: - vergeetachtigheid, verminderde concentratie, overzichtsverlies, woordvindproblemen

Mentale fitheid: cognitief functioneren Neuropsychologisch onderzoek - Tests - Vragenlijsten (cognitief, psychisch)

Mentale fitheid: cognitief functioneren Trainen? Cognitief functioneren op peil houden door gezonde leefstijl met bewegen, verbeteren (hersen)doorbloeding en ‘hersengymnastiek’ Wetenschappelijk onderzoek gericht op het behoud van cognitieve functies en het zo positief mogelijk beïnvloeden van achteruitgang: Prof. D.F. Swaab: Hersenen stimuleren, helpt ze fit te maken en houden. ‘Use it or lose it’, ‘rust roest’; niet blijven stimuleren leidt tot kwaliteitsverlies.

Prof.dr. E.J.A. Scherder Bewegen verkleint de kans op hoge bloeddruk en hart- en vaatziekten en diabetes type II > minder kans op het krijgen van dementie.

Mentale fitheid: cognitief functioneren Geheugen; trainen? Het geheugen is geen spier Het geheugen valt niet te trainen Wat kan ik dan wel doen? Compensatiestrategieën gebruiken!

Mentale fitheid: cognitief functioneren Compensatiestrategieën geheugen Extern: -

agenda reminderfunctie telefoon geheugen van iemand anders noteren etc.

-

herhalen aandacht tijd knopen ordenen verbanden leggen

Intern:

Mentale fitheid: cognitief functioneren Compensatiestrategieën concentratie -

Rustige omgeving Voorkom tijdsdruk Voorbereiden Dagindeling (traag tempo) Taken één voor één Concentreren beter indien uitgerust Niet te lang achtereen Zorg in begin voor routinematige taken Concentratieproblemen >sneller moe! Informeer omgeving!


Mentale fitheid kun je verbeteren! Kortom: Psychisch functioneren d.m.v.: > onze gedachten en gedrag te veranderen bij stress, vermoeidheid, somberheid, onzekerheid en angst en het aanleren van ontspanningsoefeningen, mindfulness Cognitief functioneren ondersteunen d.m.v.: > gezonde leefstijl met bewegen, verbeteren (hersen)doorbloeding en ‘hersengymnastiek’ > het gebruik van compensatiestrategieën

Mentaal fit!

Vragen?

Bronnen www.nierstichting.nl www.nvn.nl Coach4Life-app Nierstichting www.mentaalvitaal.nl Presentatie Huub Middelkoop NVN, oktober 2015 www.hetfittebrein.nl Uitgeverij Boom: Neuropsychologische behandeling Niet rennen maar plannen http://www.farmacotherapeutischkompas.nl NVN medicijnwijzer

Hoe blijf je mentaal fit?

Recommend Documents