Hiphop in Nederland - deel II. Inventarisatie van bestaande infrastructuur

Hiphop in Nederland - deel II Inventarisatie van bestaande infrastructuur

Colofon  Onderzoek en tekst: Lenny van Gessel, adviseur Muziek  © Ku nstfacto r Utr echt, m aar t 2011  

Hiphop in Nederland – deel II, Inventarisatie van de bestaande infrastructuur is een uitgave  van Kunstfactor, sectorinstituut amateurkunst. Tenzij anders overeengekomen, geeft  Kunstfactor u als lezer toestemming deze uitgave voor eigen gebruik te downloaden en af te  drukken. Het is niet toegestaan om inhoudelijk, tekstueel of anderszins wijzigingen aan te  brengen. Bij citeren is bronvermelding verplicht. Overdracht aan derden van het gebruiksrecht  is uitgesloten. Het gebruiksrecht geldt niet voor commerciële doeleinden. De overdracht van de  rechten van intellectueel eigendom, waaronder het auteursrecht, rustend op de door Kunstfactor  opgestelde of ontworpen werken zijn bij het gebruiksrecht niet inbegrepen.  Kunstfactor, sectorinstituut amateurkunst, zet zich in voor een sterke amateurkunstsector.  Dit doen we vanuit de overtuiging dat actieve kunstbeoefening een bijdrage levert aan de  persoonlijke ontwikkeling van mensen en aan een creatieve, harmonieuze samenleving.

Kunstfactor – Hiphop in Nederland –  deel II ­ 1 

Inhoudsopgave  Inhou dsopgave 

2 

Over zich t aanbieder s hiph op 

3 

1. 

Landelijk  

5 

2.  2.1  2.2  2.3 

W est­Neder land  Amsterdam  Rotterdam  Den Haag 

3.  3.1  3.2 

Midden­Neder land  Utrecht  Almere 

20  20  22 

4.  4.1  4.2  4.3  4.4 

Zu id­Neder land  Eindhoven  Tilburg  Limburg  Zeeland 

23  23  25  26  27 

5.  5.1  5.2 

Oo st­Neder land  Nijmegen  Zwolle 

28  28  29 

6. 

No o rd­Neder land 

31

6  6  9  16 

Kunstfactor – Hiphop in Nederland –  deel II ­ 2 

Overzicht aanbieders hiphop  Hier volgt een zo volledig mogelijk overzicht van aanbieders van hiphopworkshops,  talentontwikkelingstrajecten, oefenruimtes, poppodia, ondersteunende stichtingen en andere  hiphopgerelateerde organisaties. Omdat de lijst vrij lang is, vindt u hieronder eerst een schema  van organisaties die aan bod komen. U kunt zo in één oogopslag zien in welke stad een  organisatie zit en wat voor soort organisatie het is. 

Aanbieders hiphop  naam organisatie 

stad 

soort organisatie 

Creatieve Coalitie Zuidoost 

Amsterdam 

ondersteuning 

No Limit 

Amsterdam 

jongerenwerk / talentontwikkeling 

Community Centre Gein 

Amsterdam 

jongerenwerk 

ToekomstMuziek 

Amsterdam 

jongerenwerk 

Bijlmerstyle 

Amsterdam 

label 

Streetvoices 

Amsterdam 

label 

Bijlmer Breakz 

Amsterdam 

label 

Stichting Breathing 

Amsterdam 

talentontwikkeling 

Studio West 

Amsterdam 

hiphopschool 

Solid Ground Movement 

Amsterdam 

hiphopschool 

De Nieuwe Oogst 

Rotterdam 

talentontwikkeling 

SKVR 

Rotterdam 

talentontwikkeling 

HipHopHuis 

Rotterdam 

hiphopschool 

Stichting 45 Live 

Rotterdam 

evenementenorganisatie 

Epitome Entertainment 

Rotterdam 

talentontwikkeling 

Zadkine Popacademie 

Rotterdam 

mbo­opleiding 

Albeda College 

Rotterdam 

mbo­opleiding 

Roots & Routes 

Rotterdam 

workshops 

Each One Teach One 

Rotterdam 

workshops 

Breaking Barriers, Building Bridges 

Rotterdam 

workshops 

Rottz 

Rotterdam 

label 

Redrum Recordz 

Rotterdam 

label 

Stichting Aight 

Den Haag 

hiphopschool 

Musicon 

Den Haag 

evenementenorganisatie / talentontwikkeling 

Culturalis 

Den Haag 

workshops 

Stichting Moyo Tribe 

Den Haag 

workshops/ondersteuning 

Stichting Udbam 

Den Haag 

talentontwikkeling 

Sparkplug 

Den Haag 

podium 

Habek 

Utrecht 

evenementenorganisatie / ondersteuning

Kunstfactor – Hiphop in Nederland –  deel II ­ 3 

Herman Brood Academie 

Utrecht 

mbo­opleiding 

Nederlandse Pop Academie 

Utrecht 

mbo­opleiding 

Hof van Jaeden 

Utrecht 

label 

UCeeStation 

Utrecht 

educatieproject 

Dynamo 

Eindhoven 

jongerenwerk / talentontwikkeling 

Zieke Zuiden Café 

Eindhoven 

podium 

Flow Provider 

Eindhoven 

workshops 

The Building 

Eindhoven 

ondersteuning / talentontwikkeling 

Attak 

Tilburg 

jongerenwerk 

Definitie van Dopeheid 

Tilburg 

podium/talentontwikkeling 

Hip Hop Factory 

Tilburg 

hiphopschool 

Rockacademie 

Tilburg 

hbo­opleiding 

Kunstbalie 

Tilburg 

ondersteuning 

Stichting PAN 

Nijmegen 

ondersteuning 

Stichting LosVan 

Nijmegen 

label/ondersteuning 

New Arts College 

Nijmegen 

mbo­opleiding 

Tandem Welzijn 

Nijmegen 

jongerenwerk 

Projectbureau WHAA 

Nijmegen 

workshops 

DubbelZoDwars 

Nijmegen 

evenementenorganisatie 

Stichting Urban House 

Groningen 

evenementenorganisatie / talentontwikkeling 

Simplon 

Groningen 

podium 

Bumrush Recordings 

Groningen 

studio 

The Hookup 

Groningen 

studio 

Hanzehogeschool Groningen 

Leeuwarden 

hbo­opleiding 

Stichting Urban Legends 

Coevorden 

workshops 

Kunst en Cultuur Overijssel 

Zwolle 

overheidsinstelling 

Hedon 

Zwolle 

poppodium 

De Muzerie 

Zwolle 

kunstencentrum 

Beestenboel 

Zwolle 

podium 

De Muziekschool Twente 

Enschede 

muziekschool 

Studio Centraal 

Maastricht 

studio 

School of HipHop 

Heerlen 

hiphopschool 

Cuttin’ Class 

Heerlen 

studio/talentontwikkeling 

Diggin’ 

Almere 

evenement 

Classick 

Almere 

talentontwikkeling

Kunstfactor – Hiphop in Nederland –  deel II ­ 4 

1. 

Landelijk 

Hoewel er (nog) geen landelijk platform voor hiphop bestaat, zijn er wel initiatieven die niet aan  een bepaalde regio gebonden zijn, voornamelijk websites. De bekendste hiphopwebsites van  Nederland zijn hiphopinjesmoel.nl, puna.nl, 101barz.nl en statemagazine.nl. Daarnaast zijn er  vele andere websites die zich met het thema bezighouden, zoals ml75, nlhiphop, art12,  theboombap, lowereast, tha5elements en vele andere. De meeste van deze sites bieden  informatie en een agenda, sommige doen meer. Zo heeft De HipHop Adviseuse naast een blog  (http://dehiphopadviseuse.wordpress.com) ook Yo! NL Raps opgezet, een project waarbij  rappers uit het hele land samenkomen om een mixtape te produceren. Dat kunnen gevestigde  namen zijn, maar ook opkomende artiesten die op het punt van doorbreken staan. Het doel van  De HipHop Adviseuse is om te laten zien dat ons land veel kwaliteitshiphop te bieden heeft. Ook  wil zij jonge clipmakers de kans geven hun talenten op dit gebied te ontwikkelen en via YouTube  aan de buitenwereld te laten zien.  Ook offline zijn er landelijke hiphopinitiatieven. De Grote Prijs van Nederland bijvoorbeeld  heeft sinds 1996 een de categorie hiphop/r&b. Voor deze talentenjacht kunnen artiesten uit het  hele land zich aanmelden. Na voorrondes in verschillende steden volgen kwart­ en halve finales  en uiteindelijk de grote finale. Winnaars verwerven meestal landelijke bekendheid. De winnaars  in de categorie hiphop/r&b van de afgelopen vijf jaar, Typhoon, JAWAT!, Blaxtar, Kleine Jay,  M.O. & Brakko en Dret & Krulle, behoren of behoorden allemaal tot de top van de Nederlandse  hiphopscene. De editie van 2010 kende met Kalibwoy echter een winnaar die geen hiphop maar  dancehall maakt, wat tot gemengde reacties vanuit de hiphopscene leidde. Bij Kunstbende, de  talentenjacht voor jongeren tussen de 13 en 19 jaar, kunnen jonge hiphoppers meedingen naar  de hoofdprijs. In de categorie muziek kunnen jongeren hier elk genre ten gehore brengen, dus  ook hiphop.  Andere landelijke initiatieven komen uit de workshopwereld. Zo is daar hiphopworkshops.com,  in 2006 opgezet door Gert­Jan Nabuurs. Via deze site kan men workshops in alle disciplines van  de hiphop boeken. Inmiddels zijn er zo’n 30 docenten actief via hiphopworkshops, van wie 15 op  zeer regelmatige basis. De meeste workshops vinden nog altijd plaats op middelbare scholen,  maar ook basisscholen beginnen steeds meer interesse te tonen, evenals bedrijven,  jongerencentra, jeugdgevangenissen en particulieren voor bijvoorbeeld vrijgezellenfeesten. De  doelgroep wordt dus steeds breder, waardoor Nabuurs ondanks concurrentie van andere  workshopaanbieders nog geen last heeft van verzadiging van de markt.  Alle landelijke initiatieven ten spijt, het vertegenwoordigen van je eigen stad speelt van oudsher  een grote rol in de hiphop en de meeste hiphoporganisaties opereren dan ook op lokaal niveau.  Hieronder wordt per regio (West, Zuid, Oost, Noord en Midden) uiteengezet wat er zoal gebeurt  op hiphopgebied.

Kunstfactor – Hiphop in Nederland –  deel II ­ 5 

2. 

West­Nederland 

2.1  Amsterdam  Zoals in het hoofdstuk over de geschiedenis van de hiphop is te lezen, komt hiphop van nature  uit achterstandswijken en geniet wereldwijd dan ook de grootste populariteit in getto’s,  townships of favelas. De naam verandert per land, het idee is hetzelfde: marginale wijken.  Bovendien maken de sociaal geëngageerde teksten rapmuziek uitermate geschikt als  uitingsvorm voor jongeren die zich in een sociaaleconomisch achtergestelde positie bevinden. In  Amsterdam is dit niet anders; de grootste concentratie hiphoppers bevindt zich in een  achterstandswijk, in dit geval Zuidoost of de Bijlmer. Sowieso is dit deel van Amsterdam door de  grote diversiteit aan afkomst en achtergrond van haar inwoners een bakermat voor culturele  uitingen.  Als we de beleidsnotitie ‘Tijd voor talent, cultuurnota 2008­2011’ van het stadsdeel Zuidoost  mogen geloven, hebben ze daar sinds in 2001 de nota ‘Kracht van cultuur’ in gebruik werd  genomen, op cultuurgebied al veel bereikt. Zo heeft het stadsdeel naar eigen zeggen gezorgd  voor de aanleg van in ieder geval een fysieke culturele infrastructuur, de kwaliteit van de  gesubsidieerde instellingen geoptimaliseerd en cultuureducatie bevorderd. Hoewel er al veel  bereikt is, zijn de ambities nog groot. In 2008 werd een nieuw project in het leven geroepen, de  Creatieve Coalitie Zuidoost. Dit project moet een netwerk binnen de creatieve sector creëren,  met een focus op (jonge) creatieve talenten, (wereld)muziek en dans, urban lifestyle en media en  gaming.  Binnen dit programma bestaan verschillende projecten: Face2Face, gericht op  talentontwikkeling, het Hybride Creatief Centrum, wat een fysieke locatie met betaalbare ruimte  voor creatievellingen moet worden, en Metro 54 (voorheen Urban Lifestyle Festival), een festival  bij het station Bijlmer ArenA. Urban wordt hier als brede discipline gepresenteerd: naast muziek  is er ook programmering in dans, film, beeldende kunst, spoken word, mode en sport. Jonge  talenten en gevestigde namen zoals M.O. & Brakko, product van Zuidoost en inmiddels bekende  namen binnen de hiphop, staan beiden op het podium. De bedoeling is om zowel bestaande als  nieuwe uitingen in de urban arts, die voortkomen uit cross­overs, te presenteren aan het  publiek. Tijdens de eerste editie van het festival, in juli 2010, is het cross­overgedeelte nog niet  voldoende uit de verf gekomen, wat vooral te wijten was aan een gebrek aan subsidie. Het  festival was vrij kleinschalig, ‘een tipje van de sluier van wat we eigenlijk willen’, aldus Jolanda  Brils van stadsdeel Zuidoost.  1. De w elzijnssecto r   Het stadsdeel heeft dus wel aandacht voor hiphop, wat niet geldt voor muziekscholen in  Zuidoost. Überhaupt zijn deze een schaars goed; er zijn er slechts twee. Zowel bij  Muziekcentrum Zuidoost, een door het stadsdeel gesubsidieerde instelling voor muziekeducatie,  als bij de Stichting Muziek op Maat in Gein wordt met geen woord over hiphop gerept. Hierdoor  moeten jongeren elders hun toevlucht zoeken als zij actief met hiphop bezig willen zijn en hun  talenten op dit vlak willen ontwikkelen. Gelukkig heeft Zuidoost de afgelopen jaren flink  geïnvesteerd in buurt­ en jongerenhuizen, waar workshops gegeven kunnen worden en waar  jongeren kunnen oefenen om hun talenten verder te ontwikkelen.  Eén van deze locaties is NoLimit, gelegen naast metrostation Ganzenhoef. Het gebouw waarin  NoLimit gevestigd is, bestaat al langer en deed vroeger dienst als buurthuis, waar iedereen, van  jong tot oud, welkom was. De verschillende functies gingen echter niet samen en door overlast  en drugsgebruik sloot het buurthuis zijn deuren. Dit gebeurde in een tijd dat talentontwikkeling

Kunstfactor – Hiphop in Nederland –  deel II ­ 6 

een steeds belangrijker plek begon in te nemen in de beleidsstukken van de overheid, en er werd  besloten het centrum te heropenen als cultureel centrum voor jongeren. Het stadsdeel ging op  zoek naar partners die het centrum konden gebruiken voor workshops en trainingen, en vond  die in stichting voor jongerenwerk Swazoom, Stichting Jongerenwerk Amsterdam (SJA) en 5  o’Clock Class, dat als doel heeft om jonge, zeer getalenteerde dansers in een korte tijd op het  auditieniveau te brengen van een hbo­kunstvakopleiding. Deze partners hebben alle een eigen  aanbod in NoLimit, dat zelf de eindverantwoordelijkheid heeft over het programma. Op het  moment van schrijven worden er vooral dans en rap aangeboden, het maken van beats is uit het  programma verdwenen. De reden is dat er geïnvesteerd is in apparatuur waar jongeren niet mee  om kunnen gaan en die gemakkelijk kapotgaat, zoals mengpanelen en draaitafels. Zeker voor  hiphopbeats is deze apparatuur eigenlijk niet nodig. Er is al eens een advies naar het stadsdeel  uitgegaan om met software in plaats van hardware te werken, maar het stadsdeel gaat uit van  haar eigen insteek en overlegt niet met uitvoerende organisaties, noch houdt het rekening met  cultuur­ en behoefteverschillen tussen verschillende wijken. In Zuid zou een mengpaneel  wellicht prima functioneren, terwijl dat in Zuidoost na een week de prullenbak in kan.  Nog een voorbeeld van recente investeringen van het stadsdeel is het Community Centre Gein,  dat niet specifiek voor jongeren is maar een buurtcentrum voor iedereen. Dat laat zich ook  meteen zien in de inrichting: de entree lijkt wel de wachtruimte van een groot kantoor en de  bloemen op de tafel moeten zorgen voor een welkome uitstraling. Jongeren voelen zich hier  echter niet door aangesproken, en hoewel er workshops in dit gebouw worden aangeboden door  Swazoom, zoals ‘Hoe word ik muziekproducer?’, wordt het buurthuis voornamelijk bezocht door  kinderen die komen tafelvoetballen en vrouwen die komen dansen. Waar jongeren wel graag  komen om te chillen, maar waar dan weer geen specifieke hiphopworkshops worden  aangeboden, is K­City (Kraaiennest) en Hofgeest (Amsterdamse Poort).  Nog een mogelijkheid om via de sociale sector aan talentontwikkeling te doen is  ToekomstMuziek, een kleinschalig eenmansproject dat valt onder de Opvoedpoli. Jongeren  tussen de 12 en 23 jaar oud kunnen bij ToekomstMuziek terecht als ze zich bezighouden met  beats maken, zingen en/of rappen, en kunnen dan drie nummers opnemen die op een verzamel­  cd verschijnen. Op deze manier kunnen de jongeren ervaring opdoen met het opnemen en  promoten van nummers en een netwerk in de muzieksector krijgen. Maar ook voor persoonlijke  aangelegenheden zoals problemen met ouders, opleiding, werk of justitie kunnen jongeren hier  terecht. Het project is niet voor iedereen toegankelijk: de jongeren moeten in het bezit zijn van  een GGZ­indicatie, verkrijgbaar bij huisarts, voogd of jeugdreclasseerder. De kosten voor dit  project worden dan ook door het ziekenfonds vergoed. Het komt niet zelden voor dat een  jongere na het opnemen van de drie nummers voor ToekomstMuziek doorstroomt naar een  andere studio om verder te werken aan zijn of haar muzikale ontwikkeling.  2.  De artistieke secto r   Natuurlijk komt niet alles wat in Zuidoost op hiphopgebied gebeurt uit sociaal jongerenwerk  voort. Ook individuele initiatieven zoals lokale platenlabels zijn er populair. Het meest  prominente en bekende label uit Zuidoost is Bijlmerstyle, dat een platform wil zijn voor het  ontdekken, ontwikkelen en promoten van creatief talent in Zuidoost. Er zijn al verschillende  verzamelalbums met hiphoptalent uit de wijk verschenen. Verder wil Bijlmerstyle  bewerkstelligen dat stimulering van talent voor iedereen mogelijk is, en daarom is het label  sinds kort ook een politieke partij die strijdt voor het oprichten van zogenaamde ‘krachtcentra’:  per wijk moet er een ruimte komen waar iedereen terecht kan om zijn creatieve talent, of dat nu  sport, muziek of beeldende kunst is, te ontwikkelen. Volgens oprichter Robert Coblijn hebben  veel jongeren een thuisstudio, maar moeten er ruimtes komen waar ze kunnen oefenen en  betere geluidsapparatuur hebben. Bijlmerstyle is niet het enige onafhankelijke label in Zuidoost.  Streetvoices is een jongerenproject waarbij centraal staat dat jongeren worden begeleid in hun

Kunstfactor – Hiphop in Nederland –  deel II ­ 7 

ontwikkeling als artiest. Ook hier is een verzamelalbum van verschenen, en de jongeren van  Streetvoices hebben op verschillende podia gestaan, zoals Kwakoe, tijdens de afsluiting van de  ZOmerstraatspelen en op de Dag van de 1000 Culturen. Verder is er nog het label SamenSterk  Records en tot 2008 was er nog Bijlmer Breakz, dat op dit moment echter geen activiteiten meer  uitvoert.  Stichting Breathing wordt gesubsidieerd door Stichting DOEN, het Amsterdams Fonds voor de  Kunsten, het stadsdeel Zuidoost en het VSBfonds en noemt zichzelf het ‘Platform voor en door  de Nieuwe Nederlandse artiesten en gemeenschap’. Hun hoofddoel is concepten ontwikkelen  om nieuwe doelgroepen te bereiken en bruggen te slaan tussen het publiek en nieuwe artistieke  vormen. Zo zijn ze erg gericht op het aan de man brengen van niet­westerse klassieke muziek.  Begin 2011 zal er een nieuw project, dat specifiek op hiphop is gericht, het licht zien: Zuurstof.  Binnen dit project staat de producer centraal in een theaterconcept.  Als je in Zuidoost al niet voor hiphop op de muziekschool terechtkunt, mag het geen verrassing  heten dat de grootste muziekschool van de stad, Muziekschool Amsterdam – met locaties in  Centrum/Oost, IJburg, Watergraafsmeer, West, Westerpark, Geuzenveld­Slotermeer, Zuid en  Oud Zuid – geen urban of hiphop in haar programma heeft opgenomen. Ook in de rest van de  stad kun je voor hiphop alleen terecht in het alternatieve circuit.  In West is Studio West, een multidisciplinaire plek waar jongeren kunnen ontdekken of ze talent  hebben voor muziek, dans, theater of (nieuwe) media. Studio West is niet specifiek op hiphop  gericht maar biedt wel lessen in breakdance, beats maken en (r&b) zingen. Voor de realisatie  van Studio West hebben de verschillende westelijke stadsdelen Osdorp, Geuzenveld­Slotermeer,  Slotervaart en Bos en Lommer de handen ineengeslagen, en ook de Dienst Maatschappelijke  Ontwikkeling Amsterdam levert een bijdrage.  Noord heeft een grote speler in de scene in huis met de hiphopschool Solid Ground Movement  (SGM). SGM ontstond in 2004 als onderdeel van Studio West, is vervolgens verzelfstandigd en  is sinds begin 2009 onderdeel van Jongerentheater 020 (020). Het doel van SGM is het  overdragen van de hiphopcultuur aan jongeren. In de begindagen werd dit gedaan door middel  van lessen in alle vier de elementen van hiphop, maar in de loop der tijd is het accent  verschoven naar dans en theater. Voorstellingen worden onder andere ontwikkeld door de  zogenaamde hiphoplabs, een soort projecten die vaak door studenten worden uitgevoerd en  uiteindelijk leiden tot een presentatie in het theater.  Vaak stromen SGM­jongeren door naar betaalde productiehuizen of naar een carrière in de  muziek. Het bekendste voorbeeld is Leeroy, van de hiphopformatie Zwart Licht. In de toekomst  hoopt SGM weer lessen in alle elementen aan te kunnen bieden, eventueel in samenwerking met  andere partijen. De toekomstige locatie voor SGM, de Tolhuistuin, waar ook andere creatieve  instellingen zich zullen vestigen, kan hier een positieve rol in spelen. Het wachten is op het einde  van de verbouwing van de Tolhuistuin. Tot die tijd vindt er al wel programmering plaats in de  daadwerkelijke tuin. Zo presenteerde SGM er in de zomer van 2010 een cross­over van lindyhop  (een jazzdans) en hiphop. Ook onder 020 vallen overigens de projecten Crosstown Den Haag  (XDH) en Crosstown Limburg (XLb), dansinstituten waar jongeren tussen de 14 en 21 jaar les  krijgen in urban styles, moderne dans en theater.  Naast de theaterproducties doet SGM ook aan dansworkshops op basisscholen. Kinderen  kunnen dan als naschoolse activiteit les krijgen in hiphopgerelateerde dansstijlen. De lessen  worden gegeven door jongeren die al lange tijd bij SGM dansen en als voorbereiding op het  docentschap een speciale cursus hebben doorlopen.

Kunstfactor – Hiphop in Nederland –  deel II ­ 8 

2.2  Rotterdam  Rotterdam is met bijna 600.000 inwoners de tweede stad van Nederland. Jongeren vormen hier  een gigantische groep: in 2007 was bijna de helft (46,6%) van de totale Rotterdamse bevolking  onder de 35 jaar. De verwachting is dat het percentage zal blijven groeien tot 47,6% in 2025. Van  deze jongeren heeft meer dan de helft een niet­westerse achtergrond. 1  Geen wonder dus dat in  Rotterdam de straatcultuur floreert en er behoefte is aan mogelijkheden om uiting te geven aan  de onder deze doelgroep zo geliefde urban lifestyle.  Volgens statistieken beoefent ongeveer één op de drie inwoners van Rotterdam zelf een culturele  activiteit, waarbij het meest wordt gezongen en muziek gemaakt. 2  Binnen de muziek is het genre  urban erg populair: van de 2000 bands die staan ingeschreven bij de Zuid­Hollandse Popunie,  geeft 10% aan zich bezig te houden met urban, en dan zijn er ook nog eens vele bands en  muzikanten die zich niet hebben ingeschreven. Niet zonder reden wordt Rotterdam dan ook  vaak aangeduid als hiphophoofdstad van Nederland. Recentelijk verschenen, als om deze  woorden kracht bij te zetten, de boeken Rotterdam Hiphopstad en Smoelwerk. Het eerste gaat  specifiek over de Rotterdamse scene, het tweede over Nederland als geheel maar is wel een  Rotterdamse productie.  (Jonge) Rotterdammers houden dus wel van een gezonde dosis (straat)cultuur en de gemeente  neemt cultuurparticipatie dan ook uiterst serieus. In de uitgangspunten voor het cultuurbeleid  2009­2012 wordt gesteld dat de basis voor cultuurparticipatie een goed functionerende  culturele sector is. De stad wil de positie van deze instellingen waar mogelijk versterken, opdat  zij meer Rotterdammers bereiken, hun eigen deskundigheid kunnen ontwikkelen en een  bijdrage kunnen leveren aan de versterking van de positie van Rotterdam als voorloper op het  terrein van amateurkunst en community arts. Er is zelfs specifieke aandacht voor de urban arts:  ‘Urban arts beschouwen wij als een mix van culturele stromingen, die zich met name onder de  grootstedelijke jongeren ontwikkelt en die wordt gekenmerkt door diversiteit en snelle  innovatie. Hiphop en R&B­subculturen zijn de meest bekende voorbeelden, maar urban is veel  breder dan dat. Het omvat tevens disciplines als sport, theater, mode, muziek, lifestyle,  toegepaste beeldende kunst en vormgeving en populaire cultuuruitingen als street­art en dans.  In Rotterdam zijn al veel initiatieven op dit terrein. Wij willen die ontwikkeling de komende  jaren steunen door het opzetten van een adequate infrastructuur. Het gaat dan om een  presentatieplek in de breedste zin van het woord. Geen geïsoleerd muziekpodium, maar een  locatie die geschikt is om ook andere facetten van grootstedelijke cultuur een podium te bieden.  Denk daarbij aan beeldende kunst, grafisch ontwerp, dans, debat en commerciële initiatieven  zoals platenlabels. Deze initiatieven vinden nu her en der in de stad wel een plek, maar wij  willen deze uitingen een professionele locatie bieden waar talenten zich kunnen profileren en  waar deze kunstvormen (nog meer) tot hun recht kunnen komen. Uitgangspunt hierbij is de  urban arts­uitingen serieus te nemen en te beschouwen als volwaardige kunstvorm. Door de  zichtbaarheid ervan te vergroten (ook voor ‘niet­ingewijden’) willen we cross­overs met andere  disciplines in de hand werken.’ 3  1. De Nieuw e Oo gst  Dat de Rotterdamse slogan ‘geen woorden, maar daden’ in dit geval ook op politiek niveau van  toepassing lijkt te zijn, blijkt uit de toezegging van subsidie voor het ontstaan van het Urban  1  What’s the 411 in Rotterdam, JongRRKC.  2  Gemeente Rotterdam, Uitgangspunten voor het cultuurbeleid 2009­2012, pag. 50. Te raadplegen op 

http: //www.rotterdam.nl/DKC/Document/uitgangspuntennota%20opgemaakte%20versie.pdf.  3  Gemeente Rotterdam, Uitgangspunten voor het cultuurbeleid 2009­2012, pag. 76.

Kunstfactor – Hiphop in Nederland –  deel II ­ 9 

Culture Podium (UCP) in 2008. Dit moest het eerste podium in de Benelux worden voor  grootstedelijke jongerencultuur. Alles leek goed te gaan: het idee kwam voort uit de  nadrukkelijke wens van de scene zelf, waardoor het draagvlak groot was, en de wethouder kunst  en cultuur was enthousiast. Als thuisbasis voor het UCP werd de Maassilo aangewezen, omdat  het groot genoeg is, er al culturele activiteiten plaatsvonden en het op een gunstige locatie ligt  ten opzichte van de doelgroep. Wel moest de zaal die voor het UCP bestemd was, nog worden  verbouwd. Sinds het besluit subsidie voor het UCP vrij te maken, is er echter een nieuwe  wethouder gekomen en is het gemeentebestuur van samenstelling veranderd, waardoor lang  onduidelijk is geweest of de verbouwing er wel kwam en zo ja wanneer. Het besluit is drie keer  genomen en weer teruggedraaid en in oktober 2010 is eindelijk definitief besloten om de  verbouwing toch plaats te laten vinden. Deze staat nu gepland voor begin 2011.  In de tussentijd is de naam van het UCP veranderd in het spitsvondige De Nieuwe Oogst (DNO),  wat doelt op de geschiedenis van de Maassilo als graansilo en tevens op de talenten die er  geoogst moeten gaan worden. Tot de verbouwing van de Maassilo een voldongen feit is, gaat  DNO door met haar activiteiten: talentontwikkelingstrajecten in verschillende disciplines, alle  onder de verzamelnaam Harvest, en concerten op andere locaties, zoals OffCorso. Het wachten  is dus op de ingebruikname van de Maassilo; pas dan zal blijken of DNO haar ambities waar kan  maken.  En ambities zijn er zeker. Het doel van DNO is uiteindelijk om talenten die al bijna klaar zijn om  door te stomen naar de top, een laatste duwtje in de rug te geven. Dat kan bijvoorbeeld door een  cd­releaseparty voor ze te organiseren of door ze begeleiding van een ervaren professional aan te  bieden. Zo begeleidt rapper Winne het duo Dosprod, dat zelf ook al een aardige staat van dienst  heeft maar net de aansluiting met de professionaliteit mist. Met de kwaliteiten en het netwerk  van mentor Winne hoopt DNO dat Dosprod een carrière in de hiphop tegemoet gaat. Zo  verwierf het duo bekendheid doordat het met een track verscheen op de compilatie­cd Soso  Lobi, een initiatief van Winne om de verbroedering in de scene te stimuleren. Soso Lobi  betekent dan ook ‘alleen maar liefde’.  Het begrip ‘urban culture’ wordt overigens erg breed opgevat door DNO: het gaat niet alleen om  muziek maar ook om dans, beeldende kunst, fotografie, theater en literatuur. Naast de  talentontwikkeling moet DNO ook dienstdoen als thuisbasis waar iedereen die zich verbonden  voelt met urban culture, naartoe kan om elkaar te ontmoeten, te oefenen, ervaringen uitwisselen  en te exposeren. Verder heeft DNO ook een podiumfunctie om eigen inkomsten te genereren en  de eigen talenten de kans te bieden om te schitteren naast en geïnspireerd te worden door  gerenommeerde artiesten en kunstenaars. Kijkend naar de infrastructuur van podia in  Rotterdam zou het nieuwe DNO in ieder geval draagvlak moeten hebben: met het wegvallen van  poppodium WATT in juni 2010 (faillissement) zijn OffCorso en DNO de enige twee  overgebleven (toekomstige) podia in Rotterdam met een capaciteit van meer dan 1000.  2. Het HipHopHuis  Het boegbeeld van de Rotterdamse hiphopscene is op dit moment het HipHopHuis (HHH) aan  de Coolhaven. Het HHH is mede opgericht door de Stichting Kunstzinnige Vorming Rotterdam  (SKVR) en biedt al sinds 2002 een plek aan de Rotterdamse hiphopscene om zich de kunsten  van de dans eigen te maken. Opvallend is dat het HHH is ontstaan vanuit een behoefte in de  scene. In 2001 was Rotterdam culturele hoofdstad van Europa en Aruna Vermeulen, Bennie  Semil en Lloyd Marengo, alle drie dansers, waren in dat jaar betrokken bij veel van de  aangeboden activiteiten. Zij merkten dat er veel vraag was naar wat ze aanboden, maar dat er  normaal gesproken geen plek voor was. Toen de SKVR, waar de drie werkzaam waren als  docent, om uitbreiding van hun lessen verzocht, was de tijd rijp voor een eigen locatie met eigen  regels en faciliteiten. Toen er bij de SKVR vervolgens financiële ruimte ontstond door het

Kunstfactor – Hiphop in Nederland –  deel II ­ 10 

wegvallen van een andere locatie, was het HHH een feit. In de lopen der jaren heeft het HHH  zich steeds meer losgeweekt van de SKVR en sinds het in 2008 is opgenomen in het  kunstenplan, is het huis volledig onafhankelijk. Naast deze structurele subsidie ontvangt het  HHH ook incidentele subsidies voor projecten.  De doelgroep van het HHH is iedereen die zich aangetrokken voelt tot de hiphopcultuur; in de  praktijk zijn de meeste mensen die er komen tussen de 15 en 25 jaar. De basis is het  doorlopende lesprogramma en daarnaast vinden er talentontwikkelingstrajecten met individuen  en groepen plaats, evenals incidentele projecten zoals festivals. De doelstelling van het HHH is  een platform voor hiphop te bieden. Het moet een thuisbasis zijn en kennis en verdieping  bieden.  Het idee van het HHH was oorspronkelijk overigens dat er lessen zouden worden aangeboden in  alle vier de elementen van hiphop, maar de faciliteiten lenen zich nu eenmaal het beste voor  dans en dat is dus ook de corebusiness geworden. Wel vinden er op dit moment ook workshops  dj’ing plaats, maar dat is niet ideaal aangezien die ook in de dansruimte gegeven worden; de  draaitafels moeten dus elke keer op­ en afgebouwd worden. Toch worden de lessen dj’ing eind  2010 uitgebreid. Het HHH loopt goed, het is er altijd druk: per week komen tussen de 300 en  400 jongeren een les volgen. Bovendien komen jongeren er ook als er geen lessen zijn, om  elkaar te zien. Het succes van het HHH heeft verschillende redenen: het werd van het begin af  aan door de SKVR vrijgelaten, waardoor het een eigen imago heeft kunnen ontwikkelen dat  jongeren aanspreekt. Verder zijn lessen vrijblijvend en niet duur: een losse les kost 5 euro, een  10­strippenkaart 35 euro en je kunt instappen wanneer je maar wilt. Dit is een aantrekkelijk  concept voor jongeren die zich niet willen binden aan een bepaald traject.  Naast het HHH bestaan er nog veel meer initiatieven op hiphopgebied in Rotterdam. Stichting  45 Live (voorheen Dutch BBoy), onder leiding van Tyrone van der Meer en Mario Walden, heeft  als corebusiness het organiseren van het NK Breakdance en organiseert verder incidenteel  feesten en festivals, zoals het nieuwe Street Science Festival. Tevens zijn vier van de vijf  medewerkers van 45 Live betrokken bij de organisatie van IBE International, een van de  grootste breakdanceevents ter wereld, dat jaarlijks in Heerlen plaatsvindt.  3. SK VR   De SKVR, hiervoor al genoemd in verband met het HHH, is het grootste instituut voor  amateurkunst in Rotterdam. De SKVR Muziekschool is dan ook de grootste en bekendste  muziekschool in de stad. Een eerste blik op de website van de SKVR doet vermoeden dat de  stichting zich niet inlaat met hiphop; er wordt met geen woord over gerept, het gaat alleen maar  over traditionele muziekeducatie. Niets is echter minder waar. In de loop der jaren heeft de  SKVR maar liefst zeven hiphopprojecten gehad, die onder een andere naam publiek worden  gemaakt. De meeste van deze projecten kwamen voort uit een speciale afdeling van de SKVR,  Kunst Onder Andere (KOA, die veel vrijheid genoot en gemotiveerde medewerkers had,  waardoor er veel jongerenprojecten ontstonden. Van de projecten On Tha Move, Urban Dance  Concours, Talent in de Tent, Kweekvijver, Young Stage en Fanatics bestaan echter alleen de  laatste twee nog, en het HipHopHuis, maar dat is inmiddels volledig zelfstandig en wordt dus  niet meer als een project van de SKVR gezien.  Een van de twee huidige projecten, Young Stage, is de jongerentheatergroep van de SKVR, die  ieder jaar uit andere spelers bestaat. Uitgangspunt van de stukken van deze groep is altijd  jongerencultuur, maar niet specifiek hiphop. Ervaring is niet vereist, maar de jongeren moeten  wel duidelijk talent bezitten. De groep doorloopt een traject dat voorbereidt op een presentatie  in Theater Zuidplein en vervolgens wordt de productie ook op scholen gespeeld, waarna de  spelers workshops geven aan de leerlingen. Jongeren kunnen zichzelf aanmelden voor dit

Kunstfactor – Hiphop in Nederland –  deel II ­ 11 

project, maar er wordt ook actief gescout. Er is een actieve samenwerking met Zadkine en de  meeste deelnemers stromen dan ook door naar deze onderwijsinstelling. Het andere nog  lopende project, Fanatics, bestaat sinds 2003 en is altijd al succesvol geweest. Het gaat bij dit  project niet zozeer om kwaliteit, maar het biedt artiesten in de dop een laagdrempelig podium  om hun kunsten te vertonen. Het idee is dat iedereen het podium mag betreden en drie minuten  krijgt voor een act, wat van alles kan zijn. De doelgroep is jongeren tussen de 16 en 25 jaar. In de  zeven jaar dat het project nu loopt heeft het noodgedwongen al een aantal locaties aangedaan,  en met het wegvallen van WATT verhuist Fanatics nu naar Your Space, de jongerenruimte in het  Hilton Hotel die voortkomt uit het Rotterdams Jongerenjaar 2009. De winnaar van dit open  podium krijgt verdere coaching en begeleiding aangeboden.  Hoewel de andere projecten op dit moment niet meer worden uitgevoerd, wordt hier een kort  omschreven wat ze inhielden en waarom ze gestopt zijn. On Tha Move ontstond in 2002 vanuit  de behoefte van jongeren in Delfshaven. Deze jongeren, die zich vaak met rap bezighielden,  hadden een plek nodig waar ze ‘hun ding’ konden doen. Het project was in eerste instantie  gevestigd in Pier 80, en direct al een groot succes. Binnen no time kwamen jongeren uit heel  Rotterdam naar Delfshaven, wat helaas tot veel geluidsoverlast leidde. Daarom moest On Tha  Move in 2004 verhuizen. De nieuwe locatie, Piet Hein, bleek niet geschikt. Jongeren vonden de  ruimte te groot, raakten gedemotiveerd en gebruikten de ruimte voornamelijk nog als hangplek.  Het project verhuisde nu naar het WMDC.  Deze verhuizingen deden het project geen goed. Het was lastig en verwarrend voor de doelgroep,  bovendien kwam binnen de SKVR de nadruk meer op onderwijs te liggen en was de afdeling  KOA, die On Tha Move had bedacht, inmiddels opgeheven. Deze factoren hebben ertoe geleid  dat het project in 2009 moest stoppen. Op dit moment wordt nog wel gekeken of het in de  toekomst, eventueel met een iets andere inhoud, nieuw leven kan worden ingeblazen.  Dan was er nog het Urban Dance Concours (UDC), een wedstrijd waarin een veelheid aan  dansvormen de revue passeerde, als het maar onder ‘urban’ viel: breakdance, streetdance,  capoeira etc. Het verschil met bestaande battles was dat bij het UDC iedereen individueel  beoordeeld werd door een vakjury. Het was eigenlijk een soort voorloper van het populaire  televisieprogramma So You Think You Can Dance, en veel talenten die het in het UDC ver  schopten, maakten ook in dit programma hun opwachting.  Talent in de Tent was een project gericht op kinderen uit het Centrum die niet zo snel met kunst  en cultuur in aanraking zouden komen. Basisscholen werden als het ware ‘overvallen’ door  workshopdocenten van het project, waarna de kinderen konden deelnemen aan workshops in  alle vier de hiphopdisciplines. Daar mochten ze er uiteindelijk maximaal drie van kiezen om  verder in te worden onderwezen; er volgde dan een cursus van tien lessen. Aan het einde van het  traject volgde een presentatie in het theater voor alle ouders. Die kwamen zo ook in aanraking  met kunst en cultuur en konden zien dat hun kroost wel degelijk talent had. Ook het project  Kweekvijver omvatte alle vier de hiphopdisciplines en was bedoeld als leerwerktraject om  jongeren klaar te stomen voor een baan als workshopdocent of zelfstandig ondernemer.  De SKVR heeft met haar jongerenprojecten een grote invloed gehad op de ontwikkeling van  urban initiatieven in Rotterdam. Maar er zijn ook tal van projecten die niet vanuit de SKVR  begonnen zijn, zoals Music Matters: een door de gemeente en het VSB­Fonds gesubsidieerde  instelling die naar eigen zeggen ‘meer muziek in Rotterdam wil brengen’. Zij biedt verschillende  (gratis) projecten aan kinderen, jongeren en volwassenen en zorgt ervoor dat mensen elkaar  ontmoeten, ongeacht hun culturele achtergrond of leeftijd. Uit deze ontmoetingen ontstaan  bijzondere cross­overs en nieuwe muzikale samenwerkingen. Music Matters werkt samen met  de SKVR Muziekschool, met het WMDC, Epitome Entertainment, Codarts Hogeschool voor de  Kunsten, Rotterdams Philharmonisch Orkest, Delta Sound Factory en Fort van de Verbeelding.

Kunstfactor – Hiphop in Nederland –  deel II ­ 12 

4. Epitom e Enter tainm ent  Van de partners van Music Matters richt Epitome Entertainment zich specifiek op de urban  scene. Deze stichting ontstond, net als het HipHopHuis, uit een behoefte aan een plek voor  hiphoppers. Henca Maduro en Gregory Struiken richtten Epitome in 1998 op, en sinds 1999 is  het een officiële stichting. De eerste activiteit van Epitome was het organiseren van  talentenjachten in theaters. De eerste editie van deze Talent Night vond plaats in Theater  Zuidplein, dat toen net was uitgeroepen tot het multiculturele theater van Rotterdam. Na vier  shows kwam er echter vroegtijdig een gedwongen einde aan het nieuwe concept, omdat de  samenwerking tussen het theater en de stichting stukliep. Inmiddels hadden wel veel mensen  kennisgemaakt met de Talent Nights en 2,5 jaar later werden ze opnieuw georganiseerd, dit keer  met steun van de Stichting DOEN. Het project werd dit keer niet alleen in Rotterdam opgestart  maar ook in de andere drie grote steden die Nederland rijk is. De populariteit van de Talent  Night was groot en de hoofdprijs een ware droom: een optreden tijdens de Night at the Apollo,  de amateuravond in New York waarop de Talent Night gebaseerd was. Inmiddels heeft de  achtste en voorlopig laatste editie van de Talent Night plaatsgevonden. De Talent Night krijgt  geen subsidie meer, en in de loop der tijd zijn er veel kopieën van de Talent Night gekomen: de  markt raakt verzadigd.  Dit betekent echter niet dat Epitome niets te doen heeft. De stichting herbergt namelijk nog drie  andere projecten: Movemasterz, de VSB & Music Matters Awards en R’voices. De Awards zijn  ‘de talentenjacht der talentenjachten’, zoals Henca Maduro ze omschrijft, en zijn onder andere  gewonnen door Sabrina Starke, inmiddels een bekende naam. De voorlopig laatste editie heeft  plaatsgevonden in december 2010. R’voices is een jamsessie waaraan een grote verscheidenheid  aan artiesten deelneemt. Er is een basis van hiphopartiesten, omdat dat nu eenmaal de  doelgroep van Epitome is, maar er komen ook rockers, jazzmuzikanten en mensen die klassieke  muziek maken. Dit levert vaak interessante cross­overs op.  Een goed voorbeeld daarvan is dat onder invloed van de rappers, de zangers op zo’n avond ook  beginnen te freestylen. Er zit geen wedstrijdelement in, maar er staat wel iets op het spel:  Epitome scout tijdens de jamsessies ambitieuze talenten en biedt die een workshopweekend  aan. Ze krijgen dan mediatraining, podiumpresentatie, een workshop ‘hoe je te gedragen in de  studio’ en ook een praktische les over hoe je als freelancer omgaat met de Belastingdienst.  Maduro: ‘Het leuke aan deze jamsessies is dat je ziet dat mensen met sprongen vooruitgaan. Ze  durven steeds meer, prikkelen en inspireren elkaar en worden uitgedaagd om spelenderwijs  dingen te doen die ze anders nooit hadden bedacht.’ Movemasterz ten slotte is een dansproject  voor kinderen van 6 tot 12. Zij kunnen met vier verschillende stijlen kennismaken, waarna ze in  de stijl van hun keuze twaalf lessen krijgen. Het project verzorgt ook lessen op scholen in het  kader van de bredeschoolactiviteiten.  Overigens is Maduro ook de oprichtster van New Skool Rules, naar eigen zeggen ‘de grootste  hiphopconferentie ter wereld’. De eerste editie van dit evenement vond plaats in april 2009, een  tweede staat gepland voor april 2011. Inmiddels is er een tweede hiphopconferentie bij  gekomen, te weten Rotterdam Beats, georganiseerd door Buma/Stemra, een ervaren en  belangrijke speler in het culturele veld en organisator van grote evenementen als het Eurosonic  Noorderslag. De eerste editie van Rotterdam Beats vond plaats in november 2010 en was relatief  succesvol. De zalen zaten niet altijd even vol maar het evenement werd over het algemeen door  de scene bestempeld als ‘een goed begin’ en ‘een mooie stap richting professionalisering’. De tijd  zal leren hoe deze twee conferenties zich tot elkaar gaan verhouden.  5. Over ige initiatieven  Roots & Routes (R&R) scout, coacht en inspireert jongeren die talent hebben op het gebied van  muziek, dans of media, en die de ambitie hebben om hier professioneel in te worden. Ontstaan

Kunstfactor – Hiphop in Nederland –  deel II ­ 13 

in 2001 als eenmalig project in het kader van Rotterdam als Culturele Hoofdstad, is R&R nu  uitgegroeid tot een stichting die het hele jaar door projecten organiseert voor jongeren tussen de  15 en 25 jaar oud. Het doel is vooral om talenten van de straat en van de opleidingen samen te  brengen. In het begin bood R&R voornamelijk korte workshoptrajecten aan, nu is vooral de  Summer School erg populair. Dit is een traject van drie weken waarin jongeren uit verschillende  landen samen toewerken naar een optreden. In principe kan iedere stijl meedoen, in de praktijk  blijkt dat er overwegend aan hiphop wordt gedaan. Naast de workshoptrajecten is R&R ook een  boekingsbureau voor de muziek­ en dansopleidingen van het Albeda College. R&R regelt stages  in de vorm van optredens of productiewerk achter de schermen voor de 150 studenten die bij  beide opleidingen staan ingeschreven.  Verder mag het initiatief HiphopInJeSmoel (HIJS) niet onbesproken blijven. Hoewel het hier  geen fysieke maar een digitale omgeving betreft, is dit wel degelijk een belangrijke speler in het  Rotterdamse hiphopveld. HIJS is een platform waar mensen met elkaar in contact kunnen  komen en ideeën uit kunnen wisselen. Het begon allemaal in 1999, toen oprichter Dave  Vanderheijden tijdens een hiphopconcert bedacht dat er eigenlijk geen website bestond met een  overzicht van alle hiphopactiviteiten in Nederland en met (inter)nationaal nieuws uit de scene.  Al snel werd HIJS geboren. Na een bescheiden begin trok de site steeds meer bezoekers en werd  ook het team achter de schermen steeds groter. Inmiddels is HIJS meer dan een website alleen:  ter gelegenheid van het tienjarig bestaan is in 2009 het pakket Smoelwerk uitgegeven, dat  bestaat uit een boek over de hiphopgeschiedenis in Nederland en een bijbehorende cd en dvd.  Ook is HIJS opgenomen in het Kunstenplan 2009­2012 en daarmee voorlopig nog verzekerd  van subsidie.  En dan zijn er nog de ‘losse’ aanbieders van workshops, zoals The School of Audio Engineering  (SAE), waar je een cursus hiphopproductie kunt volgen, verschillende dansscholen waar  cursussen breakdance worden gegeven en Tournesol Art & Culture, dat als bredeschoolactiviteit  workshops geeft in onder andere rap. Ook uit de wijken komen hiphopgerelateerde activiteiten.  Zo organiseert het LCC Lombardijen hiphopavonden en herbergt de deelgemeente Prins  Alexander twee hiphopprojecten, te weten Breaking Barriers, Building Bridges (BBBB) en Each  One, Teach One.  BBBB is een theaterproject onder leiding van de Amerikaanse jongerenwerker en regisseur  Malumba Anderson, waarbij jongeren uit de wijk gezamenlijk aan een theaterstuk werken  waarin alle vier de elementen van hiphop vertegenwoordigd zijn. Het idee van dit project is dat  er mensen worden bereikt die de zogenaamde gevestigde orde niet weet te bereiken, en die ook  elkaar normaal gesproken niet zouden ontmoeten.  Voor de scouting van de jongeren voor dit project gaat Anderson zelf de straat op en benadert  daar groepjes. Dit leidt eerst veelal tot scepsis, maar uiteindelijk zijn veel jongeren enthousiast.  Degenen die mee willen doen, doen een auditie. Dat waren de eerste keer dat het project  plaatsvond 80 tot 90 jongeren in de leeftijd van 10 tot 28 jaar, van wie er uiteindelijk ongeveer  40 zijn overgebleven om aan de daadwerkelijke theaterproductie te werken.  Het eindresultaat van het project is een presentatie van de show voor ouders, mensen uit de  buurt en ieder ander die geïnteresseerd is. Het project heeft nog maar een keer plaatsgevonden,  s in 2009. Het werd ondersteund door Stichting Buurtwerk Alexander (SBA) en de  deelgemeente Prins Alexander. Anno 2010 bestaat er onduidelijkheid over de continuering van  BBBB; de beide geldschieters kunnen het niet eens worden over een nieuw traject, en Malumba  Anderson probeert nu een eigen stichting op te richten voor meer autonomie. De jongeren die  aan de eerste editie hebben deelgenomen, staan namelijk te trappelen om aan deel twee te  beginnen…

Kunstfactor – Hiphop in Nederland –  deel II ­ 14 

Each One, Teach One is onderdeel van de Stichting Puur Kultuur, opgezet door de jonge Xaviera  de Jezus, en bestaat uit een hiphopworkshoptraject op mbo­ en middelbare scholen. De  leerlingen van deze scholen kunnen kiezen uit de vier elementen van hiphop, plus het onderdeel  beat creating . Het project geeft vier weken lang workshops op de school, waarbij ook de  geschiedenis van de hiphop aan bod komt, evenals praktische zaken zoals de regels van het  graffiti schrijven en waar je de beste spuitbussen koopt. De leerlingen leven als het ware vier  weken lang een echt ‘hiphopleven’, waarna in week vijf een presentatie volgt.  ik komDe financiering van het project komt uit verschillende potjes, waaronder de  Jongerenraad, maar eigenlijk is er weinig voor nodig: alleen eenmalige uitgaven aan materialen  zoals een draaitafel en spuitbussen, de workshopdocenten worden betaald door de scholen zelf.  Het project bevindt zich op dit moment in de implementatiefase: er is een geslaagde pilot  uitgevoerd en nu is het wachten op de financiering om het traject officieel op te kunnen starten.  De planning is dat dit begin 2011 gaat gebeuren. Naast Each One, Teach One heeft Puur Kultuur  nog een project: de hiphopbibliotheek. Dit moet een fysieke locatie worden waar alle informatie  over hiphop verzameld is en die ook als ontmoetingsplek moet gaan functioneren.  Waarschijnlijk komt de hiphopbibliotheek op het Eendrachtsplein te staan.  Net als in Amsterdam bestaat ook in Rotterdam verder een veelheid aan kleine labels.  Sommigen daarvan, zoals het recentelijk opgezette hiphoplabel Rottz, zetten zich in voor  talenten. Zo is Rottz op zoek naar talent voor de Rottzerdam Mixtape, waarop overigens niet  alleen Rotterdams maar ook talent uit het hele land zal verschijnen.  In 2010 kwam de verzamelaar ROTTZ vol.1 uit, waarop o.a. Dosprod te horen was. Andere  labels zijn Zware Jongens, Ganja Inc., Free to Rotate en Redrum Recordz. Aan het roer van  laatstgenoemde staat muziekproducent Mike Redman, die zich al sinds jaar en dag in de  Rotterdamse scene begeeft en vooral als conservator van de Rotterdamse underground gezien  kan worden. Zo heeft hij in 2002 de eerste Nederlandse hiphopdocumentaire Walkmen  gemaakt, waarin de geschiedenis van hiphop binnen Rotterdam in beeld is gebracht. Als  voorvechter van de undergroundscene is Redman sceptisch over de ontwikkelingen in de  muziekwereld, waardoor kleine platenzaken hun deuren moeten sluiten en alles steeds  commerciëler wordt.  In 1999 heeft hij daarom Redrum Recordz opgezet, naar eigen zeggen ‘om de onafhankelijkheid  te bewaren en zeker te weten dat het product met passie aan de man wordt gebracht’. Een aantal  artiesten die in die begindagen op Redrum Recordz verschenen, is later doorgebroken, zoals  Uniq, Duvel en Spacekees. Redman heeft echter nooit een artiest getekend op zijn label; hij wil  dat artiesten hun vrijheid behouden. De filosofie van het label is dan ook om elkaar te helpen en  zich in te zetten voor het behoud van muziek die anders op de plank zou blijven liggen. Behalve  met hiphop houdt Redrum Recordz zich overigens ook bezig met andere stijlen als jungle, d&b  en metal.  6. Opleidingen  Ook bij reguliere opleidingsinstituten wordt tegenwoordig rechtstreeks ingespeeld op de  groeiende belangstelling voor urban culture. Het Thorbecke Lyceum, school voor voortgezet  onderwijs op elk niveau van vmbo tot en met vwo, wilde in 2006 zelfs een high school voor  urban culture opzetten. In samenwerking met HAL4 was al een curriculum ontwikkeld en het  idee was om jongeren uit alle wijken van Rotterdam te bedienen met een uitgebreid cultureel  profiel om de school minder ‘wit’ te maken. Ook de SKVR was als partner betrokken bij de opzet  van deze opleiding. Het ging echter mis bij de aanmeldingen: slechts twaalf jongeren zagen wel  brood in deze nieuwe opleiding, en die maakten ook nog eens geen deel uit van de beoogde  doelgroep. Dat was een te geringe basis om een nieuwe opleiding te starten en daarmee kwam  een – in ieder geval voorlopig – einde aan dit initiatief. De vraag die ook hier de kop opsteekt, is  dus: hoe bereik je de doelgroep?

Kunstfactor – Hiphop in Nederland –  deel II ­ 15 

Waar het wel gelukt is om een opleiding tot artiest op te zetten, is bij Zadkine. Bij de Zadkine  Popacademie kunnen jongeren een officiële beroepsopleiding tot artiest op mbo4­niveau volgen.  Jongeren leren tijdens deze volwaardige vierjarige opleiding op professionele wijze hun weg te  vinden in de popscene en er zich staande te kunnen houden. De opleiding is niet volledig op  hiphop gericht, maar onder de 30 studenten bevinden zich ongeveer vijf rappers en vijf  producers. Zoals ook op andere opleidingen het geval is, krijgen de jongeren naast het muzikale  gedeelte vooral les in ondernemerschap. Het eerste jaar heeft een oriënterend karakter en vanaf  het tweede jaar lopen de jongeren stage om ze alvast een positie in de arbeidsmarkt te bieden.  De meeste studenten komen ook hier in de workshopwereld terecht. De Popacademie is  overigens niet de enige aanbieder van een mbo­opleiding tot artiest in Rotterdam; ook bij het  Albeda College kan een dergelijke opleiding gevolgd worden. Er bestaat weinig samenwerking  tussen beide scholen, aldus Martijn Kersten van de Zadkine Popacademie, maar als blijkt dat  leerlingen van de ene school beter gedijen bij de andere is er een switch mogelijk. 

2.3  Den Haag  De basis voor de huidige infrastructuur voor hiphop in Den Haag werd gelegd in de Haagse  Popnota van 2007. Hierin stelt de gemeente dat Den Haag een grote hoeveelheid artistieke  diversiteit herbergt maar dat ‘beoefenaars van urban muziek en andere niet­westerse  popstromingen in de praktijk de weg naar deze voorzieningen voor talentontwikkeling nog  onvoldoende blijken te vinden’. In antwoord op dit probleem heeft de gemeente eind 2007 de  opdracht gegeven aan Culturalis en het Paard van Troje om een talentontwikkelingstraject op te  starten speciaal voor de categorie urban. De logische uitvoerder van dit programma was  Stichting Aight, al sinds 2001 actief in het aanbieden van hiphopworkshops, ­feesten en  ­festivals.  De doelstelling van deze stichting is het bevorderen van de hiphopcultuur en om dit te bereiken  worden workshops MC, dj, breakdance en graffiti aangeboden. Aight is gevestigd in de oude  KPN­centrale Bink 36, samen met 34 andere jonge, creatieve bedrijven die zich hebben  verzameld onder de naam PIP. Op dit enorme terrein heeft Aight de beschikking over  workshopruimtes voor alle disciplines.  1. Stich ting Aight  Stichting Aight bestaat dus al heel wat jaren. Rond 2001 voelden de oprichters de behoefte om  samen met andere partijen dingen te organiseren en dit resulteerde in de geboorte van het  festival Hague Hip Hop in samenwerking met Musicon, waarover later meer. Aangezien  Musicon geen specifieke hiphoporganisatie was en is, was de programmering in het begin  opvallend: zo stonden er het eerste jaar een aantal reggae­artiesten op het podium. Het festival  groeide echter door en heet tegenwoordig I LOVE HIPHOP. Het is slechts één van de  deelprojecten van Aight, het grootste en belangrijkste deelproject is het Haags Hip Hop  Centrum (H3C); van hieruit worden de workshops aangeboden en kunnen jongeren hun  talenten ontdekken en ontwikkelen. Iedereen is welkom.  De workshops moeten zowel financieel als communicatief laagdrempelig zijn en lessen kosten  dan ook slechts 35 tot 40 euro per kwartaal. Jongeren kunnen zichzelf aanmelden en beginnen  wanneer ze maar willen. Ook zijn er belangrijke speciale doelgroepen zoals jeugdopvang en  reclassering. Bij de huidige graffitigroep zitten bijvoorbeeld twee herintreders en bij de  damesbreakdance twee van het Blijf­van­mijn­lijfhuis. Behalve een culturele heeft Aight dus ook  een duidelijke sociale functie. Naast de workshops op de eigen locatie worden er workshops op  scholen aangeboden; leerlingen maken dan op één dag kennis met alle vier de hiphopelementen,  waarna ze kunnen besluiten wat ze het leukst vinden om daar eventueel verder in te gaan.

Kunstfactor – Hiphop in Nederland –  deel II ­ 16 

Naast H3C en I LOVE HIPHOP zijn er nog vier andere deelprojecten: Jammin on Beat, Bomb  the Planet, Culture Blast Europe en Haags Graffiti Platform. Jammin on Beat is een  breakdancecompetitie waar nationale en internationale dansers het tegen elkaar opnemen;  Bomb the Planet is een jaarlijkse outdooractiviteit waarbij alle vier de elementen van hiphop  vertegenwoordigd zijn. Dan is er nog Culture Blast Europe, een project dat zich richt op  Europese samenwerking en uitwisseling van hiphopartiesten. De drie hiervoor genoemde  projecten komen samen in het I LOVE HIPHOP­festival. Last but not least is er het Haags  Graffiti Platform, dat een samenwerking is aangegaan met het Meldpunt Graffiti van de  gemeente Den Haag.  Stichting Aight is ervóór jongeren te stimuleren hun (graffiti)kunst te uiten en hun eigen stijl  hierin te ontdekken, maar tegen het illegaal taggen4   en bomben5   van de openbare ruimte. Na  een twee jaar durend onderzoek vanuit Meldpunt Graffiti is gebleken dat behalve door  daderaanpak en een beter opsporingssysteem, illegale graffiti ook tegengegaan kan worden door  samen te werken met graffitikunstenaars. Dit kan bijvoorbeeld door legale graffitioefenplaatsen  te creëren, te zorgen voor graffitikunstopdrachten en workshops te bieden. Naar voorbeeld van  het graffitiplatform in Leeuwarden heeft de gemeente Den Haag besloten om als eerste van de  vier grote steden een eigen platform te starten. Doordat Stichting Aight zich al jaren inzet voor  de Haagse legale graffitikunstenaars, werd zij gevraagd voor de uitvoering van het Haags Graffiti  Platform. Het doel is om zeven legale plaatsen te creëren waar jongeren hun kunsten kunnen  vertonen.  2. Mu sico n  Musicon is in 1995 opgericht met als doel om jongeren een brede interesse voor cultuur bij te  brengen. Hiphop kan hier een instrument voor zijn, maar er worden ook vele andere stijlen  onderwezen. Binnen de hiphop heeft Musicon het HipHopProject, een verzamelnaam voor een  aantal festivals en activiteiten, zoals een serie workshops op middelbare scholen, masterclasses  en hiphopevenementen. Dit project wordt sinds 2000 georganiseerd en behoort nu tot de vaste  activiteiten van Musicon. Met het project wordt naar eigen zeggen een zeer brede groep  jongeren bereikt, ook jongeren die zich in eerste instantie niet voelen aangesproken door het  ‘klassieke’ cultuuraanbod.  In eerste instantie zocht Musicon een manier om het hiervoor al genoemde festival Hague Hip  Hop meer naamsbekendheid te geven, en hier vloeide de ontwikkeling van lesmaterialen en  workshops uit voort. Inmiddels is er elk jaar een groep van ongeveer tien jongeren die wordt  opgeleid door Musicon. De peer education indachtig geven deze jongeren zelf ook weer  workshops op scholen, als zij daar klaar voor zijn. Zij begeven zich hiermee meteen in het  werkveld, als freelancers die betaald krijgen voor hun diensten. Bij het aanbod van de  workshops wordt gekeken naar de vraag vanuit de scholen, die vervolgens kunnen beslissen de  workshops in het curriculum op te nemen; dit valt dan onder ‘cultuureducatie’. Het betreft hier  scholen in de regio Den Haag.  Een aantal jongeren die de workshops volgen, blijft ook later betrokken bij Musicon. Zo is de  zogenaamde Council opgericht, een opleidingstraject om producties te organiseren. In  samenwerking met de jongeren uit deze groep heeft Musicon vijf jaar lang Blockparty’s in  discotheek ASTA georganiseerd. Deze feesten werden snel wijd en zijd bekend en heel populair,  zo populair zelfs dat er te veel mensen kwamen en er vechtpartijen ontstonden. Het project is  daarom in 2008 gestopt. De leegte werd echter al snel opgevuld door Your Stage, een festival dat  tegelijkertijd een studiemarkt is met stands van mbo­ en hbo­cultuuropleidingen. Dit festival  wordt opgebouwd door de jongeren uit The Council, die dan meteen proeflessen kunnen krijgen  4  Het zetten van een soort handtekening, meestal is dit de artiestennaam van de graffitischrijver.  5  Het spuiten van graffiti op openbare plaatsen, meestal illegaal, waardoor de graffitischrijver weinig tijd neemt. Een 

goed voorbeeld hiervan is graffiti op treinen en metro’s.

Kunstfactor – Hiphop in Nederland –  deel II ­ 17 

van de docenten die de stands bemannen. Ook treden zo’n 50 jongeren van middelbare scholen  op; zij hebben een aantal voorrondes op hun school doorstaan en daarmee een optreden  verdiend. De rest van de jongeren die ook auditie doen, maar de voorrondes niet overleven,  wordt zo mogelijk bij andere festivals ondergebracht. Er bestaat op dit moment een  samenwerking met het Jongeren Informatie Punt (JIP), dat alle cultureel geïnteresseerde  leerlingen in een database heeft en deze probeert te koppelen aan culturele organisaties. In  2009 zijn op deze wijze vier jongeren doorgestroomd naar een mbo­cultuuropleiding.  Eenzelfde soort ‘leren door te doen’­opleidingstraject is het project Fresh TV, waarbij jongeren  filmen wat er allemaal gebeurt bij de verschillende festivals en activiteiten, zowel voor als achter  de schermen. Dit project dient twee doelen: het levert een verslag op van de activiteiten van  Musicon, dat wordt uitgezonden op de lokale televisie, en jongeren leren omgaan met de camera  en doen zo werkervaring achter de schermen op. Dit is belangrijk, want de kans dat iemand  carrière maakt achter de schermen is immers groter dan op het podium.  Naast het eigen hiphopproject is Musicon nauw betrokken bij andere hiphopactiviteiten in de  stad. Zo zit ze in de organisatie van I LOVE HIPHOP (wat vroeger dus Hague Hip Hop was) en  doet ze een deel van de productie van een van de andere projecten van Aight, Jammin on Beat.  De samenwerking met Aight gaat verder: voor de schoolprojecten huurt Musicon meestal  jongeren van Aight in. Er is ook doorstroom naar grote podia. Musicon heeft gezorgd voor een  danspodium op Parkpop 2010, waar de helft van de programmering uit hiphop bestond. Er  traden maar liefst 400 jongeren op voor een groot publiek.  3. Overige initiatieven  Parkpop, het grootste gratis popfestival van Europa, kan zich op hiphopgebied niet onbetuigd  laten. Al jaren worden hiphop en hiphopgerelateerde acts geprogrammeerd en sinds 2006 is er  de Xstage, een speciaal podium voor urban acts in samenwerking met FunX. Onder de noemer  The Road to Parkpop zoeken Parkpop en FunX samen naar urban talent in Nederland; artiesten  kunnen zich aanmelden voor de talentenjacht, en na enkele voorrondes en een grote finale  winnen uiteindelijk drie talentvolle acts de hoofdprijs: een optreden op de Xstage, tussen de  gevestigde namen op dit podium.  Ook bij Culturalis kunnen jongeren hun urban talenten ontwikkelen. Dat gebeurt op twee  verschillende avonden: Doe je Dinsdag en Wednesday Danceday (WDDD). Op Doe je Dinsdag,  in het prachtige nieuwe Culturalis Theater midden in de Haagse Schilderswijk, kunnen jongeren  tussen de 15 en 25 jaar uit die buurt sinds februari 2010 meedoen aan workshops zang, toneel,  radio, dans en rap. Het is dus een breed cultureel aanbod, maar in de praktijk zien we veel  hiphop. Behalve de rapworkshop is ook de dans op hiphop gericht, en bij zangworkshops  worden urban stijlen aangeboden. De rapworkshops worden gegeven door de rappers Hassan en  Guus van de lokaal bekende hiphopformatie Kernkoppen. Samenwerking met andere  hiphoporganisaties is er vooralsnog niet, maar is in de toekomst zeker een mogelijkheid.  Op WDDD kunnen danslessen worden gevolgd en kan er worden geoefend in de dansstudio van  Culturalis. Ook is er een specifiek hiphopchoreografietraject. De missie van Culturalis is om  zoveel mogelijk Hagenaars te betrekken bij de amateurkunsten. Hiertoe biedt ze niet alleen het  eigen programma aan, maar verstrekt zij ook subsidie aan andere instellingen. Opvallend is dat  hiervoor vrijwel geen aanvragen uit de hiphopscene komen.  Nog een talentontwikkelingstraject was Haagse Talenten van Stichting Udbam. In dit project,  dat meer op R&B dan op hiphop is gericht, kregen zeven talenten gedurende negen maanden  coaching en begeleiding. De talenten werden geworven via audities en de uitverkorenen volgden  vervolgens workshops en masterclasses, waarbij behalve praktijk ook theorie en techniek aan  bod kwamen. Het traject resulteerde in een cd waarop ieder talent een nummer ten gehore  brengt. Ook hebben deze jongeren opgetreden op Parkpop en een keur aan andere podia. In de

Kunstfactor – Hiphop in Nederland –  deel II ­ 18 

nabije toekomst hoopt de stichting een nieuw project te beginnen om theater en muziek samen  te brengen.  Stichting Moyo Tribe, dat net als Aight gevestigd is in PIP, heeft als missie het creëren van een  gezond breakdanceplatform waarbinnen internationaal verkeer mogelijk is. Hiertoe biedt Moyo  Tribe dansworkshops, maar men er ook terecht voor begeleiding in administratie en procedures  voor bijvoorbeeld het opzetten van een stichting of het organiseren van een evenement. Het  bijzondere is dat Moyo Tribe nog nooit subsidie heeft ontvangen: de huur van het pand wordt  betaald door leerlingen die voor hun workshops betalen (maximaal 5 euro) en met name door de  optredens die de dansers doen. Zij worden regelmatig ingehuurd door evenementen of theaters,  of ze geven workshops op scholen.  Ten slotte heeft Den Haag in de vorm van Sparkplug ook nog een podium waar jong talent de  kans krijgt om podiumervaring op te doen. Tijdens deze avond, drie à vier keer per jaar, in  Supermarkt op de Grote Markt, treden artiesten op binnen de genres hiphop, reggae/dancehall,  soul, funk en jazz. De organisatie is in handen van de Stichting Net Een Beetje Meer van Alvinio  Molina. De artiesten komen meestal uit het netwerk van de organisatie, maar talenten kunnen  zich ook zelf aanmelden en volgens Molina is er ‘altijd wel een plekje voor je’.  De Haagse infrastructuur voor urban arts wordt gecompleteerd door een aantal ‘losse  aanbieders’ zoals Het Koorenhuis. Dat is het kunstencentrum in Den Haag en een grote en  belangrijke speler in de cultuureducatie. Zij bieden cursussen aan op scholen en op hun beide  eigen locaties, in het centrum en in Escamp. Binnen de urban arts kunnen jongeren hier terecht  voor een cursus rap en verschillende breakdancecursussen. Voor breakdance en andere urban  style danslessen kan men ook bij Crosstown Den Haag terecht.

Kunstfactor – Hiphop in Nederland –  deel II ­ 19 

3. 

Midden­Nederland 

3.1  Utrecht  Wie in Utrecht iets met hiphop wil doen, moet bij Habek zijn. Als officiële stichting bestaat  Habek sinds 2007, maar de geschiedenis gaat terug naar 2005. Uit frustratie, omdat er in de  Domstad eigenlijk nauwelijks hiphopfeesten waren, begon een aantal Utrechtse hiphoppers deze  toen zelf te organiseren. Dit deden zij in samenwerking met het culturele productiehuis Het  Kaasschaafcollectief, onder de noemer Rof. Eerst vonden de feesten plaats in de Toren van Babel  en daarna in de Ekko, na Tivoli het tweede poppodium van Utrecht. Al snel bleek dat er in een  behoefte was voorzien: de hele Utrechtse scene kwam naar Rof, men vond elkaar en er  ontstonden nieuwe connecties. Intussen staat Habek volledig los van het Kaasschaafcollectief en  bestaat Rof niet meer als feest, maar is het verder gegaan als festival onder de naam Roffest.  Elke zomer kan hiphopminnend Utrecht haar hart ophalen aan een keur aan nationale artiesten  en enkele internationale acts. In 2010 besloot de gemeente Utrecht dat de locatie van het  festival, het Paperdome in Leidsche Rijn, niet langer mocht worden gebruikt als festivalterrein  en op het laatste moment moest de organisatie van het feest uitwijken naar het Julianapark.  Ook in de zoektocht naar een vaste locatie voor de stichting Habek speelde de gemeente een  negatieve rol. Het uitgangspunt was vanaf het begin om een pand te krijgen met oefenruimtes,  studio’s en dansruimtes. Na lang gesteggel met de gemeente, wat uiteindelijk niets opleverde,  besloot Habek zelf op zoek te gaan naar een locatie, met als resultaat een tijdelijk onderkomen  in een leegstaand bedrijventerrein aan de Zeedijk. Vandaar uit hoopt de Stichting aan te kunnen  tonen dat hiphop in Utrecht leeft, dat het dé stroming van dit moment is en als brede muziekstijl  wordt gezien. Cross­overs met andere stijlen zijn dan ook eerder regel dan uitzondering. Het is  de komende tijd de bedoeling een volledig productiehuis te zijn: mensen kunnen studio’s en  oefenruimtes huren, maar ook voor een tourmanager of geluidsman zijn ze bij Habek aan het  goede adres. In principe kan iedereen die genoeg kwaliteit of een goed idee heeft bij Habek  terecht, dat altijd openstaat voor nieuwe acts en bereid is om andere organisatoren van feesten  te helpen. Onder het motto ‘samen staan we sterk’ worden goede ideeën ondersteund door  advies te geven en mee te denken.  Hoewel Habek het enige echte hiphopnetwerk van Utrecht is, zijn er meer groepen en  individuen die zich zijdelings met hiphop bezighouden, zoals het al genoemde  Kaasschaafcollectief. En hoewel hun hiphopactiviteiten uit het verleden stammen, is er nog wel  interesse in en een visie op de scene.  Opleidingen  Ook in Utrecht is het mogelijk om de fijne kneepjes van het hiphopvak te leren op een mbo­  opleiding. Er zijn twee opties: de Herman Brood Academie (HBA) en NPAC, de Nederlandse  Pop Academie van het ROC Midden Nederland. Hiphopdocent en opleidingscoördinator Jeremy  Waterloo, die op de Rockacademie Tilburg als eerste opleiding ter wereld de hiphop als  discipline introduceerde, staat bij de HBA aan de basis van de opleiding: ‘Ik zag dat hiphop toch  meer een mbo­ dan een hbo­ding is, het is meer doen dan denken. Ik heb toen een downgrade  gemaakt van wat ik in Tilburg had opgezet.’ Dat deze aanpak succesvol is, blijkt uit het feit dat er  90 artiesten in de dop aan de HBA studeren, waarvan de overgrote meerderheid zich op rap of  beatproducing focust. Er is echter maar een beperkte markt voor artiesten, en veel studenten  gaan uiteindelijk een andere kant op, bijvoorbeeld die van educatie. Ze leren op de HBA dan ook  alles over het opzetten van een eigen onderneming, boekhouden en meer organisatorische  aspecten. Zo kunnen leerlingen hun eigen workshoptraject opzetten, of een voortraject voor een  mbo­opleiding, dat volgens Waterloo op dit moment nog ontbreekt. De lessen op de HBA  worden verzorgd door grote namen uit de Nederlandse hiphopscene, zoals Sticks en Jiggy Djé.

Kunstfactor – Hiphop in Nederland –  deel II ­ 20 

De HBA werkt nog steeds nauw samen met de Rockacademie in Tilburg, waar Sticks het roer  heeft overgenomen sinds Waterloo zich volledig op Utrecht is gaan concentreren. Zo nemen  leerlingen van beide opleidingen gezamenlijk deel aan masterclasses. Ook andere instituten  worden hier vaak bij betrokken, zoals het Zadkine en Albeda College uit Rotterdam en de hbo­  opleiding Popacademie Leeuwarden. Verder wordt er samengewerkt met Attak uit Tilburg, een  instelling voor jongerenwerk. Leerlingen van de HBA geven workshops aan de jongeren van  Attak, wat volgens Waterloo een drieledige functie heeft: je houdt de jongeren van de straat, je  werft nieuwe studenten voor de opleiding en de huidige studenten doen ervaring op als  workshopdocent.  Zoals gezegd heeft ook het ROC Midden Nederland (ROCMN) sinds 2006 een artiesten­  opleiding, te weten de Nederlandse Pop Academie (NPAC). In 2008 is bovendien de Urban  Dance Opleiding gestart. Binnen deze opleidingen ligt naast het artistieke gedeelte de nadruk op  ondernemerschap. Kandidaten worden naast een auditie op het gebied van dans of muziek  serieus bevraagd op hun ondernemersvaardigheden. Als ze geen flauw idee hebben hoe ze na de  opleiding geld denken te verdienen, worden ze niet aangenomen.  De selectie is streng, per jaar worden van de 400 à 500 aanmeldingen 30 jongeren tot de  opleiding toegelaten. Van de 24 contacturen die zij krijgen, zijn er 11 bestemd voor het artistieke  gedeelte, onderverdeeld in lessen en repeteren met bands en danscrews. De rest van de uren  wordt besteed aan ondernemerschap, mediatraining etc. Oprichter Ad de Jong en ook  opleidingscoördinator Maike Dubelaar onderschrijven het belang hiervan: ‘Als artiest heb je in  Nederland beperkte mogelijkheden, als ondernemer zijn de opties juist ontelbaar. Veel  leerlingen geven workshops, die markt is onvoorstelbaar groot. Vooral in de dans is de behoefte  enorm.’ De lessen op de NPAC zijn erg vraaggericht en de manier van lesgeven is heel  participatief. De Jong: ‘Lesgeven in hiphopdans is eigenlijk meer battelen en delen dan lesgeven.  Dat oude denken over lesgeven, zo van “ik weet iets en jij niet en ik ga jou dat nu bijbrengen”, is  zo achterhaald. Wij proberen een generatie op te leiden die meer vraaggericht te werk gaat en  zichzelf op hetzelfde niveau als de leerling kan plaatsen. Wat ons betreft heeft peer education de  toekomst.’  Overigens moeten deze opleidingen van het ROCMN uiteindelijk onder Nutrecht komen te  vallen, een nieuw op te zetten initiatief dat moet gaan fungeren als bindmiddel tussen  overheden, culturele instellingen en commerciële marktpartijen. Het idee is om op de locatie  zowel leven, leren als werken te faciliteren, een combinatie die volgens oprichter De Jong nog  niet bestaat. Dit concept, waarvoor de beoogde locatie het terrein aan de Cartesiusweg is, moet  in de loop van 2011 gestalte krijgen.  Over ige initiatieven  Rapdocent aan de NPAC is Jermain Bridgewater, die met twee benen in de Utrechtse hiphop­  scene staat. Als artiest timmert hij aan de weg onder de naam J.A.E. en als ondernemer is hij  actief met het Hof van Jaeden, dat hij zelf een ‘hiphopontwikkelingsbureau’ noemt. Het Hof is  een label waarop muziek wordt uitgebracht, maar het fungeert ook als organisator van  hiphopfeesten en verzorgt een radioshow. Verder geeft J.A.E. dus rapworkshops op het NPAC  maar ook in het Cultuurhuis Kanaleneiland, op het UCK en op scholen. Hoewel de meeste  rappers tegenwoordig workshops geven, merkt ook hij nog geen verzadiging van de markt.  Overigens heeft J.A.E. nog nooit subsidie ontvangen voor zijn projecten, waardoor alles een  beetje low budget moet. Desondanks begint het Hof van Jaeden een gerespecteerde naam in de  scene te worden die vaak in een adem wordt genoemd met labels die al wel commercieel  succesvol zijn, zoals Top Notch en Noah’s Ark.

Kunstfactor – Hiphop in Nederland –  deel II ­ 21 

Via het in 2007 door Utrechtenaar Mark van Rijn opgezette UCee Station kunnen jongeren ook  met hiphop bezig zijn. UCee Station is een media­educatieproject voor jongeren uit Utrecht,  Amsterdam, Rotterdam en Den Haag. In studio’s in de wijken kunnen de deelnemers filmpjes,  radioshows, artikelen en fotoreportages maken. Als een jongere bijvoorbeeld actief bezig is met  rappen, kan hij zijn muziek laten horen via zijn eigen radioprogramma, of kan hij via UCee  Station een clip opnemen. UCee Station doet dus niet direct aan talentontwikkeling of  begeleiding op het gebied van hiphop maar Van Rijn gaf vroeger zelf wel workshops op scholen  en hij ziet daarin tegenwoordig wel een verzadiging van de markt: ‘Er zijn nu zoveel aanbieders  van workshops, dat is ook de reden dat ik er destijds mee gestopt ben. Ik merkte dat ik voorbij  werd gestreefd door de jonge garde. Kijk alleen al naar de eerste lichting afgestudeerden van de  NPAC, meer dan de helft daarvan is MC en die zetten allemaal een eigen workshopproject op.  Het aanbod wordt zo groot dat scholen niet meer weten wie ze moeten hebben.’ 

3.2  Almere  In Almere wonen veel jongeren en veel mensen met een andere culturele achtergrond. Hiphop  leeft hier dan ook flink; er zijn verschillende evenementen, organisaties en workshopaanbieders  actief. Diggin’ bijvoorbeeld is een jaarlijks terugkerend evenement met de nadruk op de  positieve kant van hiphop. Onder 80% van de mensen van 150 verschillende culturen die in  Almere samenleven, leeft hiphop, zo stelt Diggin’ op haar website, en hiphop is dan ook een  verbindende factor voor deze mensen. Diggin’ vindt het verder van belang om het beeld van de  afgezakte broeken en petjes te doorbreken en nodigt daarom met klem volwassenen, en dan  vooral politici, docenten, beleidsambtenaren en jongerenwerkers, uit om naar het event te  komen.  Ook voor cultuurparticipatie is aandacht in Almere. Het project Classick van de Stichting  Twisted is gericht op het maken van een cross­over tussen hiphop en klassieke muziek.  Jongeren met een talent voor hiphop of klassieke muziek volgen eerst workshops en  masterclasses, waarna ze aan een gezamenlijke productie zullen werken, waarbij klassieke  stukken in een hiphopjasje worden gestoken. De deelnemende jongeren worden hierbij  ondersteund door een dirigent en door rapper Typhoon. Verder kunnen jongeren onder andere  bij de Kunstbus (dans), Kidscity036 (rap), Urbanetnication (dans, dj) en jongerencentrum  Trapnotov (rap) workshops volgen.

Kunstfactor – Hiphop in Nederland –  deel II ­ 22 

4. 

Zuid­Nederland 

4.1  Eindhoven  Bij de gemeente Eindhoven is het mogelijk een ‘incidentele subsidie urban culture’ aan te  vragen. De aanvraag moet wel vallen binnen ‘professionalisering van de initiatieven’ of  ‘verankering van urban culture in de stad Eindhoven’. De gemeente vindt het blijkbaar  belangrijk dat de stad een urbane uitstraling heeft. Navraag leert dat hun definitie van urban  culture nogal breed is. Zo is de grootste gesubsidieerde instelling in het genre urban Area 51, een  skatepark.  Dat wil niet zeggen dat er op hiphopgebied niets gaande is. Integendeel, de laatste jaren heeft  hiphop een flinke ontwikkeling doorgemaakt. Angelo Martinus organiseert sinds 2002  hiphopprojecten voor jongeren. In het begin was de locatie nog Woensel, maar al snel werd dat  te klein en verhuisde het project naar Dynamo in Eindhoven, waar het nog altijd gehuisvest is.  Dynamo zelf is een multifunctioneel centrum met oefenruimtes, podia, een sport­ en  fitnessruimte en kantoren. Naast de activiteiten in Dynamo maakt Martinus met zijn projecten  ook gebruik van vijf studio’s en vier dansruimtes verspreid in de wijken, waar onder de  verzamelnaam M.A.D. Projects workshops dans en rap plaatsvinden. Ook in Dynamo zelf  kunnen jongeren terecht voor masterclasses rap, breakdance, beatmaking en graffiti. De meeste  afnemers van deze workshops zijn jongeren uit Eindhoven en omgeving, maar ook bedrijven en  scholen komen langs voor een workshop. Een aantal jongens die bij Dynamo hun talent hebben  ontwikkeld, is landelijk doorgebroken en staat onder contract bij bekende hiphoplabels. De  bekendste voorbeelden zijn Kempi, Turk en Fresku. De laatste geeft samen met collega­rapper  Rkay de rapworkshops bij Dynamo. Ook de b­boys van Dynamo timmeren aan de weg, zij  dansen op wereldniveau.  Ook biedt Dynamo een laagdrempelig podium aan jongeren die denken genoeg in huis te  hebben voor een optreden. Jongeren die tijdens deze showcase voor talenten, genaamd Zieke  Zuiden Café, willen optreden, moeten eerst een demo insturen. Alle demo’s worden beluisterd  en alleen bij voldoende kwaliteit ligt er een plekje op het podium in het verschiet. Martinus: ‘Dat  is zowel voor ons als voor de artiest belangrijk. Het publiek is kritisch, en als het kwalitatief niet  goed genoeg is, wordt een artiest gewoon uitgejoeld. Dat kan ertoe leiden dat zo iemand nooit  meer op het podium wil staan. Dat zou toch zonde zijn.’ Hoe zeer hiphop leeft in Eindhoven  blijkt wel uit de hoeveelheid demo’s die wekelijks binnenkomen bij Dynamo. Volgens Martinus  zijn dat ‘twee à drie serieuze en nog eens zeven à acht iets minder serieuze demo’s’. De talenten  die volgens het team wel potentie hebben, maar nog niet ver genoeg zijn voor een optreden,  worden doorverwezen naar de workshops. Overigens let het beoordelingsteam niet alleen op  muzikale kwaliteit, maar ook op de boodschap die de jongeren overbrengen in hun songs.  Martinus: ‘We willen het negatieve imago dat hiphop heeft bij mensen die er niet zoveel vanaf  weten, niet voeden. Het hoeft heus niet allemaal een politieke of sociale boodschap te hebben.  Het mag ook best een keer over vrouwen of geld gaan, maar het moet wel onderbouwd worden.  Dus als je het over die ene mooie vrouw wilt hebben, leg dan uit waaróm ze zo mooi is.’ Naast  artistieke begeleiding biedt Dynamo ook zakelijke ondersteuning. Via workshops kunnen  jongeren bijvoorbeeld informatie krijgen over freelancen, contacten onderhouden en  boekhouden. In het begin was daar weinig animo voor, maar uiteindelijk beseffen de jongeren  meestal wel dat ze die kennis moeten hebben om verder te komen in de muziek­ of danswereld.  Zoals gezegd is hiphop in Eindhoven de laatste jaren in opkomst en er zijn dan ook verschillende  partijen binnen de scene. Volgens Martinus is echte samenwerking in Eindhoven moeilijk, maar  houdt iedereen wel rekening met elkaar. De scene is klein en iedereen kent elkaar, wat maakt

Kunstfactor – Hiphop in Nederland –  deel II ­ 23 

dat het prettig werken is. Wel hebben traditionele culturele organisaties die ‘iets met hiphop’  willen doen vaak geen expertise en kennis in huis. Ze willen dan samenwerking met een  organisatie als Dynamo, maar die heeft genoeg aan haar eigen producten en heeft geen tijd voor  zo’n soort samenwerking. Dynamo werkt wel samen met poppodium 013 in Tilburg en het ROC  Eindhoven. Voor het ROC biedt Dynamo stageplaatsen voor leerlingen die de artiestenopleiding  volgen en met 013 bestaat de samenwerking uit het rekening houden met elkaars  programmering en het uitwisselen van artiesten. Ook met de andere Eindhovense  hiphoporganisaties Flow Provider en The Building bestaat een dergelijk contact; zij stemmen  vooral de programmering op elkaar af zodat er geen overlap plaatsvindt. Ook is Dynamo in  gesprek met Popsport om de mogelijkheden tot samenwerking te verkennen. Popsport doet aan  bandbegeleiding en ­managing, dus meer de professionele kant van het muzikantenbestaan. Het  zou voor iedereen goed zijn als die samenwerking er komt, want Dynamo wil deze service graag  aan haar jongeren aanbieden, Popsport wil graag iets met hiphop doen en voor de jongeren zelf  zou het een mooi doorstroomtraject zijn.  Flow Provider, hierboven al genoemd, houdt zich sinds het ontstaan in 2004 bezig met educatie  op het gebied van hiphop door workshops en trajecten tijdens CKV­lessen op scholen aan te  bieden. Alle elementen van de hiphop komen hierbij aan bod, evenals bredere urban culture­  uitingen als de stickercultuur, vooral in Eindhoven erg populair. De jongeren die meedoen aan  deze trajecten krijgen meestal eerst het theaterstuk History of hiphop te zien als inleiding op de  workshops. Aan het einde van het traject volgt een presentatie waarin de leerlingen kunnen  laten zien wat ze geleerd hebben. De lengte van het traject verschilt per school, het kan een dag  zijn, een week of een aantal weken.  Flow Provider verzorgt ook naschoolse activiteiten en workshops in justitiële inrichtingen. Zij  wil de positieve kant van de hiphop belichten: ook al heb je niets, met hiphop kun je nog steeds  van alles doen. Ze zijn vrij streng in het aannemen van workshopdocenten. Het moeten het  positieve mensen zijn die de ware essentie van de hiphop kunnen overbrengen. Docenten  kunnen solliciteren, maar worden ook wel gescout of komen via via bij Flow Provider terecht.  Tyrone van der Meer, naast zijn eigen projecten voor 45 Live ook bestuurslid van Flow Provider,  beoordeelt alle potentiële docenten. De vaste groep bestaat uit 10 tot 15 docenten, en dan zijn er  ook nog eens 30 tot 50 oproepkrachten beschikbaar. Dat is ook nodig als je bedenkt dat Flow  Provider maar liefst 100 scholen per jaar bedient.  Nauw verweven met en op dezelfde locatie gevestigd als Flow Provider is The Building, in eerste  instantie bedoeld als hiphopschool. In 2003 vond The Building na lang zoeken een locatie voor  de nieuw op te zetten hiphopschool: een groot pand op de Strijp­S, een oude Philipsfabriek bij  het station Eindhoven Beukenlaan.  Ondertussen was Dynamo echter al begonnen met het aanbieden van lessen en was de  hiphopschool van The Building eigenlijk niet meer nodig. Dynamo, The Building en de  gemeente concludeerden na overleg met elkaar dat concurreren in de bescheiden Eindhovense  hiphopscene geen zin had. Dynamo is nu een trainingslocatie, en The Building houdt zich bezig  met het ondersteunen, begeleiden, organiseren, promoten, aanjagen, ontwikkelen, afstemmen  en stimuleren van organisaties, makers en beoefenaars op het gebied van straatcultuur en  straatsport in Eindhoven.  In de praktijk betekent dit dat The Building de organisatorische kant van het ontwikkelen van  initiatieven op dit gebied op zich neemt, zodat de creatievellingen zich kunnen bezighouden met  waar ze goed in zijn. Wat volgens oprichtster en coördinator Bianca Kersten belangrijk is voor  The Building, is dat ‘de cirkel rond blijft’: de kloof tussen de generaties moet worden gedicht, en  mensen die goed zijn in wat ze doen moeten dat overbrengen op jonge talenten, die op hun  beurt later ook hun kennis weer over kunnen brengen. Strijp­S is overigens een tijdelijke locatie  voor The Building; in 2015 moet samen met andere urban culture­organisaties het skatepark  Area 51 worden betrokken. Dat moet dan hét centrum voor straatcultuur in Eindhoven worden.

Kunstfactor – Hiphop in Nederland –  deel II ­ 24 

4.2  Tilburg  We hebben tot nu toe gezien dat hiphop in sommige steden wel, en in andere juist niet vanuit de  welzijnssector wordt gefaciliteerd. In Tilburg is Attak, onderdeel van welzijnsorganisatie De  Twern, de grootste aanbieder van trajecten, ondersteuning en oefenruimtes voor jongeren die  iets met hiphop willen doen. Sterker nog, de breakdancecrew Hustle Kidz, die vele nationale en  internationale prijzen in de wacht sleepte, komt bij Attak vandaan. Behalve aan artistieke  ontwikkeling kunnen de jongeren van Attak ook aan hun organisatieskills werken.  Zo vindt één keer per jaar Hype plaats, een evenement voor en door jongeren. Hype is in de loop  der jaren uitgegroeid tot een festival met internationale allure; in 2008 heeft de organisatie het  voor elkaar gekregen artiesten uit 21 verschillende landen naar Tilburg te halen. De financiering  van dit evenement komt van de gemeente en verschillende fondsen, en van poppodium 013, dat  de zaal doneert. Rond Hype is ook Vibes ontstaan, een laagdrempelige variant met voorrondes  in de wijken en een evenement in de binnenstad. Rapper Salah Edin heeft dit traject begeleid, en  omdat veel jongeren na het evenement graag verder wilden, is uiteindelijk ook een cd onder zijn  begeleiding opgenomen.  Naast de muzikale ontwikkeling werd tijdens dit traject gehamerd op het belang van netwerken,  je afspraken nakomen, etc. Het idee om op tour te gaan is maar in beperkte mate uitgevoerd  aangezien podia nu eenmaal niet makkelijk warmlopen voor jonge talenten die nog geen  bekendheid genieten. Het jongerenwerk van Attak heeft voornamelijk een faciliterende rol; het  doel is altijd om iets door en voor jongeren te bewerkstelligen. Het feit dat Attak aan  jongerenwerk doet betekent niet dat alleen probleemjongeren hier terechtkunnen. Iedereen die  grofweg tussen de 16 en 26 jaar oud is, is welkom, mits ze bereid zijn om de handen uit de  mouwen te steken. Attak is niet bedoeld voor jongeren die alleen komen om te chillen. Voor  jongeren die ambitie hebben, is er veel ruimte voor eigen initiatieven. Zo is er een  entertainmentbureau gestart waarvoor goedkope kantoorruimte in het gebouw van Attak wordt  gehuurd. Ook het project Urban Politics, waarbij jongeren en politici door middel van muziek en  stellingen met elkaar in discussie gaan, is voortgekomen uit een idee van een jongere. Hetzelfde  geldt voor een project van begeleidingstrajecten voor jonge rappers, die via workshops  bijvoorbeeld tijd in een opnamestudio konden winnen.  Verder heeft Tilburg lang Definitie van Dopeheid (DVD) in huis gehad, het enige hiphopfeest dat  een louter Nederlandstalige line­up presenteerde. Niet iedere Nederlandstalige artiest kreeg hier  een kans; organisator en programmeur Mike de Wit distantieerde zich nadrukkelijk van  ‘poprap’. De Wit in een interview voor bekend werd dat DVD stopt: ‘Ik weiger om poprappers te  manifesteren, want dat staat te ver van de pure cultuur af. Het is vechten tegen de commercie.  Voor mij gebeurt hiphop nog altijd op straat en op een podium, en niet op de muziekzenders of  in discotheken.’ Naast het grote DVD heeft De Wit ook het kleine broertje Onopvallend Vet (OV)  opgezet. Deze avond, die één keer in de twee maanden plaatsvond, was bedoeld als kweekvijver  voor talent. Individuen en groepen die flink aan de weg timmerden, maar nog niet klaar waren  voor DVD, kregen hier de kans zich te bewijzen. Niet zelden stroomde een act van OV alsnog  door naar DVD. Eind 2010 besloot De Wit de stekker uit DVD en OV te trekken. ‘Vorig jaar  stonden er 42 acts op DVD, het dak is bereikt. Bovendien word ik een dagje ouder en sta ik  steeds verder van de jongere generatie af.’ Zoals we in deel I (Hiphop in Nederland, Een beeld  van de scene) hebben kunnen lezen, is er al een tekort aan podia voor opkomende talenten; het  is dan ook te hopen dat in ieder geval het concept van OV door iemand anders wordt opgepakt.  Ook op workshopgebied huist in Tilburg een grote aanbieder: de Hip Hop Factory, gevestigd in  Cultuurfabriek Hall of Fame. Op deze rauwe locatie vlak bij het centrum van Tilburg, waar geen  stukje muur meer te vinden is dat níét met graffiti bespoten is, kunnen jongeren terecht voor  van alles en nog wat. Zo zijn er een groot indoor skatepark dat 10.000 bezoekers per jaar trekt,

Kunstfactor – Hiphop in Nederland –  deel II ­ 25 

verschillende oefen­ en workshopruimtes en twee danszalen. In de grootste danszaal zit sinds  2006 de Hip Hop Factory: een dansschool voor jongeren vanaf acht jaar (en bij de locatie in  Roosendaal zelfs vanaf drie jaar) waar verschillende stijlen worden aangeboden binnen de  hiphop, zoals breakdance, popping, locking en streetdance. Ook biedt de Hip Hop Factory op  kleine schaal rapworkshops aan. Hier ontvangen ze echter weinig aanmeldingen voor, iets dat  medeoprichtster Janine Mooring niet begrijpt: ‘We zien wel degelijk dat er in Tilburg een gat is  in het aanbod van talentontwikkeling voor rappers. Eigenlijk zijn daar op dit moment nog geen  faciliteiten voor. Maar als wij dan zoiets aanbieden, krijgen we heel weinig aanmeldingen. Dat  ligt misschien aan de cultuur van laksheid en eigenwijsheid binnen de hiphop. En daar hebben  we dan ook meteen het grootste struikelblok in de scene te pakken: je bereikt je doelgroep niet.’  De Hip Hop Factory heeft 100 vaste dansleerlingen, veruit de meesten jongeren die niet uit de  scene komen. Waarom de scene de weg naar de danszaal niet vindt? Mooring heeft geen idee.  Naast de lessen biedt de Hip Hop Factory ook workshops aan basis­ en middelbare scholen en  instellingen en heeft ze een showteam dat optreedt op uiteenlopende evenementen als  bedrijfsuitjes, beurzen of tijdens feesten in 013. De Hip Hop Factory is dan ook volledig  zelfvoorzienend en heeft nog nooit subsidie aangevraagd. Binnenkort gaat dit wellicht  veranderen; Mooring wil graag een battlefeest organiseren waarbij zowel de hiphop­ als de  skatescene vertegenwoordigd zijn, om beide subculturen met elkaar in aanraking te laten  komen. Hiervoor gaat de Hip Hop Factory subsidie aanvragen bij de gemeente, die volgens  Mooring vooruitstrevend is in haar jongeren­ en cultuurbeleid. Zo krijgen minder bedeelde  jongeren bijvoorbeeld een tegoedbon die ze bij iedere gewenste culturele instelling kunnen  inwisselen voor een cursus of workshop.  De hele Brabantse scene wordt overigens vaak als één gezien en een instellingen als Kunstbalie,  het expertisecentrum voor cultuureducatie en amateurkunst in Noord­Brabant, probeert door  middel van samenwerking de scene naar een hoger niveau te tillen. Warner Werkhoven,  consulent urban culture bij Kunstbalie: ‘We moeten de koppen bij elkaar steken. Pas dan zal  erkenning volgen.’ 

4.3  Limburg  Hiphophoofdstad van het zuiden is ongetwijfeld Heerlen. Dat wordt bepaald door de  hoeveelheid hiphopaanhangers die daar zijn, maar ook door de aanwezigheid van het grote  internationale evenement IBE International en organisaties als Cuttin’ Class. Deze organisatie  bestaat sinds 2007 en heeft een tweeledige doelstelling: het ondersteunen van artiesten op ieder  mogelijk vlak, en het op de juiste wijze bekend maken van jongeren uit de regio met hiphop. Om  dit te bewerkstelligen biedt Cuttin’ Class workshops aan op alle denkbare onderwijsinstellingen,  en voert het tevens projecten uit zoals het tegengaan van illegale graffiti door in overleg met  gemeente en bewoners bepaalde muren legaal te bespuiten.  Cuttin’ Class runt de organisatie bewust op commerciële wijze en ontvangt voor deze activiteiten  dan ook geen subsidie. In 2011 moet het gigantische nieuw betrokken pand – de organisatie  heeft de oude Megapoolwinkel midden in het centrum van Heerlen in beheer gekregen – echter  ook dienst gaan doen als homebase en plek waar jongeren zich in alle vier de elementen van de  hiphop verder kunnen ontwikkelen. Bart Temme van Cuttin’ Class benadrukt hierbij dat het  geen jeugdhonk moet worden, maar dat de nadruk op de artistieke ontwikkeling van de  jongeren moet komen te liggen. Cuttin’ Class is nog druk bezig een concept te ontwikkelen  waarbij alle elementen van de hiphop aan bod komen en waarbinnen alle jongeren bereikt  kunnen worden, dus ook de toptalenten. Voor dit project is wel subsidie nodig; het pand is er,  maar alle apparatuur moet nog worden aangeschaft. De gemeente heeft mondeling subsidie

Kunstfactor – Hiphop in Nederland –  deel II ­ 26 

toegezegd en eind 2010 moet duidelijk worden of ook het FCP een bijdrage gaat leveren. Verder  steekt Cuttin’ Class zelf een flinke som in het nieuw uit te voeren project.  Behalve bij Cuttin’ Class kunnen jongeren in Heerlen ook terecht bij de muziekschool, waar een  School of Hiphop is opgezet. Het aanbod bestaat hier echter voornamelijk uit breakdancelessen.  In navolging van het opzetten van deze school is ook IBE International, dat vroeger in  Rotterdam plaatsvond, naar Heerlen gehaald. De gemeente heeft urban culture als speerpunt in  haar beleid opgenomen en levert hier een wezenlijke bijdrage aan. Volgens Temme staat de  gemeente dan ook zeker open voor urban initiatieven. Ook aan presentatieplekken ontbreekt het  Heerlen niet: in het poppodium De Nieuwe Nor vinden maandelijkse hiphopavonden plaats,  waar lokaal talent in het voorprogramma van bekende namen optreedt, en in Café Bluf zijn er  avonden voor louter lokaal talent.  Hiphop is dus populair in Heerlen, wat volgens Temme drie redenen heeft: ten eerste heeft  Heerlen altijd al een rauw type inwoners gehad, met name door de aanwezigheid van de mijnen.  Daardoor hebben extreme jeugdculturen zoals gabber en metal er altijd hoogtij gevierd. Sinds  een jaar of twee is het de beurt aan de hiphop. De scene is hier dan ook rauwer dan in andere  steden; men is wars van zoetsappige r&b­achtige hiphop en lokale artiesten klinken erg puur.  Ook de bouw van De Nieuwe Nor in 2007 heeft een belangrijke invloed gehad in de opkomst van  de hiphopcultuur, evenals het feit dat de lokale overheid en culturele instellingen openstaan  voor de hiphop.  Mede doordat deze elementen ontbreken in Maastricht, is de hiphopscene hier beduidend  kleiner. Eigenlijk is daar maar één organisatie die zich met hiphop bezighoudt, en dat is Studio  Centraal. Oorspronkelijk opgezet vanuit Stichting Zwerfjongeren Limburg kreeg Studio Centraal  een ruimte in de kelder van poppodium De Muziekgieterij. Tegenwoordig is Studio Centraal  onderdeel van de Stichting Twiedehands Twiedekans en ze heeft een eigen ruimte, waar  jongeren op donderdagavond gratis hun muziek op kunnen nemen. Iedereen is welkom en  noemenswaardige incidenten hebben nog nooit plaatsgevonden. Ondanks het feit dat Studio  Centraal een bijzonder lastige doelgroep bereikt – de meeste jongeren zijn nog steeds  (ex­)zwerfjongeren – krijgt het project geen subsidie. Volgens medeoprichter Mark Voorst is dat  op dit moment ook niet nodig: ‘We hebben geen inkomsten, maar ook geen uitgaven.’ In de  toekomst moet Studio Centraal echter waarschijnlijk naar een ander pand verhuizen, waar  uiteraard wel geld voor nodig is. Van de gemeente zal ze het dan niet moeten hebben, denkt  Voorst: ‘De geldstromen zijn erg eenzijdig. Het is natuurlijk ook makkelijk om de subsidie altijd  aan dezelfde instanties te geven, maar het zou goed zijn als ze zich eens in de jeugdcultuur zou  verdiepen. Wat dat betreft loopt Limburg een beetje achter; hiphop wordt door de  beleidsmakers nog steeds niet als serieuze muziekvorm erkend.’ 

4.4  Zeeland  Zeeland is de enige provincie die wat achter lijkt te blijven op hiphopgebied. Er is een aantal  dansscholen die hiphop aanbieden en er is een gratis openluchthiphopfestival genaamd 12 hours  of hiphop. Op rapgebied gebeurt er echter weinig; bij musicfrom.nl staan slechts vijf artiesten in  de categorie hiphop/rap uit Zeeland geregistreerd en geen enkele Zeeuwse hiphopartiest heeft  ooit nationale bekendheid verworven.

Kunstfactor – Hiphop in Nederland –  deel II ­ 27 

5. 

Oost­Nederland 

5.1  Nijmegen  In Nijmegen is Stichting Promotie Amateurmuziek Nijmegen (PAN) een voorname aanbieder  van workshops aan lokaal (hiphop)talent. Deze workshops zijn met name gericht op  professionalisering: talenten krijgen zakelijke ondersteuning aangeboden in de vorm van  workshops over contracten, financiën, gedragscodes etc.  Verder lopen er verschillende projecten bij PAN. In 2009 is begonnen met het project PROEF,  een traject voor hiphoptalenten met als eindproduct een verzamel­cd met Nijmeegs talent. Dit  project werd samen met de organisatie LosVan (waarover later meer) en opnamestudio  Bigmouth Music uitgevoerd.  Op dit moment lopen er twee verschillende trajecten op hiphopgebied bij PAN: Kweekvijver  Hiphop Nijmegen en Class Dismissed. Kweekvijver Hiphop Nijmegen heeft als doel de  Nijmeegse hiphopscene te helpen om artistiek, organisatorisch en zakelijk op een hoger niveau  te komen. Om dit te bewerkstelligen wil PAN een combinatie zoeken met de Nijmeegse  rockscene, een scene die al ouder is en dus meer ervaring heeft en professioneler te werk gaat.  Beide scenes kunnen binnen dit project van elkaar leren. Class Dismissed is een traject voor  jongeren van grofweg 15 tot 17 jaar. De workshops voor dit traject worden verzorgd door  jongeren die bij PAN het project PROEF in 2009 hebben doorlopen en daarbinnen zijn opgeleid  als workshopdocent; een mooi voorbeeld van peer education dus. Ook zal binnen dit project deel  twee van PROEF plaatsvinden.  Ook de organisatie LosVan, onder leiding van Tarik Gönenç, zet zich in voor hiphoptalent.  LosVan is een label in oprichting, maar niet in de traditionele vorm. Zij wil, net als bijvoorbeeld  Redrum Recordz in Rotterdam, dat rappers onafhankelijk blijven en dat ze met en voor elkaar  werken. Zij kunnen zich dus aansluiten bij LosVan, en daar ondersteuning en advies krijgen,  maar worden niet zoals bij een traditioneel label getekend, met alle beperkingen van dien.  Concrete activiteiten van LosVan zijn het uitbrengen van de verzamel­cd PROEF en het  organiseren van een maandelijks hiphopfeest in de plaatselijke skatehal, dat tevens als podium  dienstdoet.  Verder heeft Nijmegen het concept New Arts in huis. Dit programma kent twee pijlers, te weten  New Arts Experience en New Arts College. Het Experience­gedeelte is een activiteiten­  programma waarbij jongeren eerst op school en in jongerencentra via workshops kennismaken  met urban arts. Dan kunnen ze een vervolgtraject volgen in de eigen wijk, waar in ongeveer acht  weken naar een presentatie wordt toegewerkt. Deze presentatie vindt plaats op een  talentpodium, een laagdrempelig podium in de wijk. Voor talentvolle jongeren is doorstroom  naar stedelijke en regionale podia mogelijk. Vervolgens kunnen jongeren die meer uitdaging  willen, meedoen aan het maken van een multidisciplinaire productie die op verschillende podia  wordt gespeeld. Verder kunnen jongeren terecht in oefenruimtes in de wijken voor dans, muziek  en video.  Het College, dat in samenwerking met het ROC Nijmegen is opgericht en onderdeel is van het  huis voor de kunsten De Lindenberg, is een leer­werk­ervaringstraject waarin jongeren van hun  hobby hun beroep kunnen maken. Talenten zonder vooropleiding krijgen hier de kans om door  te groeien tot praktijkbegeleider in een van de nieuwe kunstdisciplines. Volgens Roché  Nieuwendam, rapper van de Nijmeegse formatie ZoMoeilijk en rapdocent bij New Arts, willen  veel jongeren ook daadwerkelijk artiest worden. ‘Maar dan moeten ze naar een

Kunstfactor – Hiphop in Nederland –  deel II ­ 28 

artiestenopleiding’, aldus Nieuwendam. Hoewel bij New Arts de nadruk op het artistieke ligt, is  het geen artiestenopleiding.  New Arts is overigens niet beperkt tot Nijmegen alleen. In Arnhem vallen sinds 2007 alle  activiteiten van de Stichting Beleven onder New Arts. Ook in Deventer, Zwolle en Enschede  bestaan New Arts­projecten of zijn die in ontwikkeling.  Ook in Nijmegen is de ‘welzijnshiphop’ vertegenwoordigd. Tandem Welzijn, dat het stedelijk  jongerenwerk binnen Nijmegen faciliteert, organiseert twee à drie keer per jaar een grote  hiphopactiviteit in de vorm van een festival of evenement. Op het podium staat dan een  combinatie van jongeren en bekende namen, en soms vinden er ook workshops plaats, die  meestal worden gegeven door studenten van New Arts. In de toekomst zullen deze grote  evenementen worden opgesplitst in een aantal kleinere evenementen, gekoppeld aan bestaande  wijkfestivals. Jongeren staan hier overigens niet alleen óp het podium; ook achter de schermen  dragen ze hun steentje bij aan de organisatie van het festival.  Verder verzorgen de jongeren van Tandem het programma NTV op de lokale zender Nijmegen 1.  Aan dit programma werken 14 jongeren mee en het wordt vooral gevuld met muziekclips, die de  jongeren zelf gemaakt hebben. Zoals bij de meeste ‘welzijnshiphop’ ligt ook bij Tandem de  nadruk op de sociaal­maatschappelijke kant van hiphop, maar NTV streeft ernaar in 2011 om de  week een uitzending te maken die volledig in het teken van hiphop staat en waarin de nadruk  meer op het artistieke gedeelte ligt.  Bij projectbureau WHAA zijn kunst en cultuur een middel om het uiteindelijke doel, integratie  van migranten, te bereiken. Dat doet WHAA via een aantal vaste projecten en nog eens tussen  de 80 en 150 ‘losse’ activiteiten per jaar. Op urban gebied is Shake it! het vaste project. Jongeren  tussen de 10 en 22 jaar kunnen hier lessen volgen in breakdance maar ook bijvoorbeeld in  capoeira, Indiase dans of theater. Ook verzorgt WHAA workshops op – voornamelijk  middelbare – scholen.  Ook bij DubbelZoDwars (DZD) staat hiphop centraal. In 2007 begonnen als breakdancejam,  organiseert DZD nu activiteiten en evenementen voor de Nijmeegse hiphopgemeenschap en  geeft het workshops en masterclasses door het hele land. DZD houdt zich bezig met alle kunst­  en cultuurdisciplines, met de nadruk op alle elementen binnen de hiphop. Doel van dit alles is  om de hiphop te verbreden en mensen te stimuleren om te groeien binnen de hiphop. DZD staat  voor vernieuwing en ondersteuning. Tijdens jamsessies worden cross­overs met andere stijlen  gestimuleerd en beatmakers uit de regio krijgen de kans hun beats te laten mixen in een studio.  DZD is geregistreerd als eenmanszaak en daarom niet in de positie om subsidie aan te vragen.  Overigens is er in Nijmegen volgens sommigen een scherpe scheiding ontstaan tussen de urban  scene en de hiphopscene. Urban heeft de laatste jaren voor veel problemen gezorgd, waardoor er  nu eigenlijk helemaal geen urban feesten meer zijn, terwijl hiphop zich volgens Gönenç op tijd  heeft losgeweekt van de urban scene en haar best doet om een positief imago te scheppen. 

5.2  Zwolle  Zwolle is sinds het succes van Opgezwolle niet meer weg te denken uit de Nederlandse  hiphopscene. Ondanks het feit dat Opgezwolle niet meer bestaat, zorgen pioniers Rico en Sticks  er wel voor dat Zwolle op de kaart blijft staan met nieuwe concepten als de Fakkelbrigade en  soloprojecten die hun naam in de scene hoog houden. Ook Typhoon, die op dit moment door  heel Nederland tourt met de New Cool Collective, en zijn broer Blaxtar komen uit Zwolle. Met

Kunstfactor – Hiphop in Nederland –  deel II ­ 29 

name door de doorbraak van deze pioniers leeft hiphop in Zwolle en zijn er verschillende feesten  en hiphopavonden. Dat is echter niet altijd zo geweest; in 2006 rapte Opgezwolle op het album  Eigen Wereld nog over het ontbreken van feesten: 

…  En mensen vragen: Waarom illegaal? Waarom daar?  Waarom zoek je het gevaar?  Ik zeg: waarom 10 euro betalen voor een toegangskaart?  Waarom in een hiphopstad zo weinig feestjes per jaar?  Dat het Rico en Sticks, de rappers van Opgezwolle, menens was, blijkt uit de Beestenboelavond  die zij organiseren in poppodium Hedon. Het idee van Beestenboel was om ‘gewoon een toffe  avond te hebben’, aldus Rico. Het ging hierbij niet om grote namen, maar was juist bedoeld om  opkomend talent uit heel Nederland een plek te bieden. Dit talent wordt door Rico en Sticks zelf  gescout en de meeste artiesten die op Beestenboel staan zijn al redelijk ver. Rico is ervan  overtuigd dat het mooi is voor die jongens om op te treden op Beestenboel, maar dat het geen  opstapje naar succes is. ‘Als je talent hebt, gaan de deuren vanzelf open. Daar heb je ons niet  voor nodig’, zo redeneert hij. In Popfront, het kleine broertje van Hedon, vinden soortgelijke  avonden plaats onder de naam City Service.  Hedon voorziet ook in cultuurparticipatie van jongeren. In samenwerking met De Muzerie  verzorgen zij workshops op middelbare scholen. Onder de naam Kunstkick krijgen eerstejaars  leerlingen workshops van een uur, tweede­ en derdejaars krijgen langere workshops en gaan ook  op bezoek bij culturele instellingen. Erik Delobel, programmeur van Hedon, vindt dit aan de ene  kant goed maar is ook bang dat het poppodium ‘het nieuwe museum’ wordt: een verplicht  schooluitje waar leerlingen niet op zitten te wachten. Jessie van den Bosch van De Muzerie  erkent dit gevaar: ‘De reactie van jongeren is niet altijd even leuk. Zelfs grote namen helpen hier  niet bij: we hadden een keer Opgezwolle, daar zijn ze normaal gesproken helemaal gek van maar  nu het via school was, vonden ze het opeens niet tof meer.’ Toch noemt Van den Bosch  Kunstkick een geslaagd project: ‘De meeste leerlingen vinden het wel leuk. Zo krijgen ze toch de  culturele wereld van binnen te zien.’  Verder heeft de provincie Overijssel een actief kunst­ en cultuurbeleid. De provinciale instelling  Kunst en Cultuur Overijssel (KCO) is erg actief op popgebied en hiphop is daar onderdeel van.  Eén van de popprojecten van KCO is De Doorbraak, de popprijs van Overijssel. Het concept is  vergelijkbaar met de Grote Prijs van Nederland: er zijn voorrondes, audities en een finale. Alle  finalisten worden opgenomen in het talentontwikkelingstraject van KCO en krijgen  speelmogelijkheden op verschillende podia in Overijssel. Voor de uiteindelijke winnaar wordt  bovendien bemiddeld bij optredens op gerenommeerde podia als Bevrijdingsfestival Overijssel,  Eurosonic en De Melkweg. Daarnaast worden winnende bands gecoacht bij zaken als het  schrijven van eigen nummers, het verzorgen van pr en de podiumpresentatie.  Bij ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten in Arnhem, Zwolle en Enschede is hiphop een opvallende  afwezige. Volgens docent Davy de Wit is er een onderzoek gedaan onder de Overijsselse  hiphopscene om te kijken of er behoefte was aan een opleiding op hiphopgebied. De scene heeft  toen ‘nee’ gezegd, voornamelijk omdat zij hiphop niet geïnstitutionaliseerd wilde zien. Wel heeft  Enschede heeft vooruitstrevende manier van cultuureducatie op stapel staan. New Arts  Experience Twente (Naxt), een nieuw project van de Muziekschool Twente, moet vanaf de  zomer van 2011 een ‘culturele sportschool’ worden; deelnemers schaffen een abonnement aan  en kunnen vervolgens kiezen uit lessen of zelf aan de slag gaan in de verschillende oefenruimtes  die er komen. Waarschijnlijk wordt Naxt gevestigd in een grote oude fabrieksruimte nabij het  centrum van Enschede. De primaire doelgroep van Naxt worden jongeren tussen de 10 en 25  jaar, maar ook jongere en oudere geïnteresseerden zullen welkom zijn.

Kunstfactor – Hiphop in Nederland –  deel II ­ 30 

6. 

Noord­Nederland 

Hiphophoofdstad van het noorden is zonder twijfel Groningen. Ook in Drenthe en Friesland zijn  er hiphopscenes, maar in Groningen bevinden zich de meeste faciliteiten en personen. Veel van  wat hier op hiphopgebied gebeurt, wordt georganiseerd door de Stichting Urban House, in 2002  opgericht om cultuurparticipatie van cultureel diverse jongeren te stimuleren. Dit leidde tot de  eerste editie van het New Attraction Festival in 2003, dat met 7000 bezoekers meteen een groot  succes was. De programmering van het festival was toen nog erg breed, maar al snel zette de  organisatie koers richting urban en vielen de popbandjes af. Het festival bleef groeien en tijdens  de laatste gratis editie in 2005 waren er rond de 12.000 bezoekers. Na een lastig jaar – er waren  problemen met subsidies en men wist niet hoe de doelgroep zou reageren op de entreeprijs – is  het concept voor het festival opnieuw bedacht. Subsidieverstrekkers willen immers vernieuwing  zien en dus was het concept van een mix van bekende artiesten en lokale talenten niet meer  genoeg. Nu is er elk jaar een thema, zoals ‘women on stage’, of een battleconcept.  Door het festival kwam er steeds meer vraag naar activiteiten die het hele jaar door lopen. Dit  heeft geresulteerd in de projecten Shoot en Shout, beide gericht op talentontwikkeling: Shoot  voor op het podium, Shout voor achter de schermen. Bij Shoot kunnen talenten aan workshops,  trainingen en projecten meedoen, en kunnen ze optreden op een Perronavond in Simplon, die  vier keer per jaar aan hiphop is gewijd.  Bij Shout kunnen jongeren ervaring opdoen met vrijwilligerswerk en organiseren. De jongeren  die hieraan meedoen verschillen erg, hun schoolopleiding loopt van vmbo tot en met vwo.  Volgens projectleider Ingeborg Struyk werkt dat prima, zolang je accepteert dat er ‘hangers en  doeners’ zijn. Struyk: ‘De helft doet van alles en de andere helft is puur aanwezig. Wij proberen  altijd in te schatten wie iemand is en wat hij kan. Voor subsidieverstrekkers is het soms lastig  om te zien wat we met ze willen, omdat al die niveaus door elkaar heen lopen, maar ik vind dat  het opleidingsniveau niet uit zou moeten maken.’  Anno 2011 gaan Shoot en Shout verder onder de naam Urban Academy, waarin alle activiteiten  worden ondergebracht en die één van de drie poten van de Stichting vormt. De andere zijn het  festival New Attraction en Urbannet, een website met een agendafunctie om optredens van  talenten te promoten en een profielengedeelte.  Groningen heeft dus een laagdrempelig podium voor beginnende talenten en jaarlijks een groot  festival. Ook goedkope studioruimte kan hier worden gehuurd, voor 10 euro per uur huur je  ruimte in de studio Bumrush Recordings, mede opgericht door Arvid Klijzing. Klijzing is zelf ook  producer voor het collectief 10kilobeats en geeft les aan studenten van de Muziek en  Sounddesign opleiding van het Noorderpoort College. In hetzelfde gebouw huizen bovendien  nog twee opnamestudio’s, waaronder The Hookup van Henk van Dijken, die hierna nog ter  sprake komt.  Op de Hanzehogeschool Groningen, locatie Leeuwarden, kunnen geïnteresseerden zich  aanmelden voor de Academie voor Popcultuur. Studenten worden hier opgeleid tot muzikant of  vormgever op de respectievelijke opleidingen Bachelor of Music en Bachelor of Design.  Belangrijk op deze opleidingen is dat de studenten zelf een concept bedenken en een vorm  zoeken om dat uit te voeren. Om te worden toegelaten tot de academie moeten studenten  gemotiveerd zijn en de mogelijkheid hebben zich te ontwikkelen. Daarnaast moeten ze bij wijze  van intake in groepen binnen twee uur een performance samenstellen. Van de 250  aanmeldingen worden er jaarlijks ongeveer 70 toegelaten. Daarvan betitelde ooit zo’n 30%  zichzelf als ‘urban’. Dat is een paar jaar minder geweest maar de laatste tijd begint het weer aan  te trekken, wat volgens teamleider en docent Jan Pier Brands vooral komt door de aanwezigheid

Kunstfactor – Hiphop in Nederland –  deel II ­ 31 

op de opleiding van Kraantje Pappie, de laatste hiphoprevelatie van Groningen. Naast  uitvoerend artiest is Kraantje ook workshopdocent, voornamelijk bij instellingen voor  jeugdzorg.  Ook in Drenthe bestaat een organisatie om lokale hiphop te promoten. Stichting Urban Legends  is al tien jaar bezig met het organiseren van workshops en festivals en heeft drie cd’s uitgebracht  onder de naam Rhymetime. Ook het tweejaarlijkse festival Urbangers in Coevorden, waar de  finale van de Drenthse popprijs plaatsvindt, wordt georganiseerd door Urban Legends. Verder  bieden ze workshops door heel Drenthe aan en vier keer per jaar een graffiti­jam. Voor de  workshops willen ze graag samenwerken met de hiphopschool Urban Unity in Hoogeveen.  Dit project is opgezet door jongeren die structureel workshops wilden kunnen geven en verzorgt  lessen in breakdance en hiphopdans. De lessen worden gegeven in het lokale poppodium Het  Podium en de workshops vinden vooral op scholen plaats. Volgens projectleider Henk van  Dijken komen door de hiphopschool jongeren uit verschillende wijken bij elkaar. Het project  heeft voor drie jaar subsidie gekregen van de gemeente, die vooral hoopt dat jongeren hierdoor  minder op straat zullen hangen. De workshops zijn nu nog gratis, maar op den duur moet er  misschien een kleine bijdrage voor worden betaald. Op die manier kun je ook tegenprestaties  genereren. Van Dijken: ‘Door bijvoorbeeld schoon te maken in de wijk, kunnen jongeren dan  stempels verdienen. Met een volle kaart kun je gratis workshops volgen. Het is niet realistisch te  denken dat dit elke jongere aan zal spreken, dus als je niet wilt schoonmaken kun je gewoon  betalen voor de workshops.’

Kunstfactor – Hiphop in Nederland –  deel II ­ 32