Maarten Honing, competence manager bij DSM, en ET-directeur Michel Huys bij de NMR-installatie van Bruker.
Enabling Technologies werkt als magneet op toponderzoekers in biowetenschappen en materialen
Hightech impuls door Limburgse innovatiemotor Enabling Technologies, de facilitator voor biowetenschappelijk en materiaalkundig toponderzoek, komt op stoom. Het samenwerkingsverband tussen UM, MUCM+, DSM Resolve en de Provincie Limburg weet met een hightech onderzoeksinfrastructuur en publiek-private financieringsmiddelen toonaangevende onderzoeksgroepen aan zich te binden. Het delen van onderzoeksapparatuur en kennis blijkt, zoals beoogd, tot iets moois te leiden. Redactie Laboratorium Magazine | Fotografie: Foodnote
Nummer 2-2016 | Laboratorium Magazine
19
Myraise van Stijn, associate scientist microscopy bij DSM Research, plaatst een monster in de Versa 3D scanningelektronenmicroscoop van FEI.
Behalve de Universiteit Maastricht, het
pers en materiaalkundigen versnelt onder
Maastricht Universitair Medisch Centrum en
meer de ontwikkelingen in (bio)medische
DSM Resolve profiteert ook het midden- en
materialen.
kleinbedrijf van de oprichting van Enabling Technologies (ET). Het mkb kan hier met
Triple helix
korting contractonderzoek (laten) uitvoeren.
In een onderzoeksgebouw van de gereno-
Er zit nu, vier jaar na de oprichting, een
veerde Chemelot Campus lichten Maarten
aantal mooie projecten in de pijplijn. Het
Honing, competence manager en principal
delen van hightech onderzoeksapparatuur
scientist bij DSM, en ET-directeur Michel
zoals elektronenmicroscopen, hogereso
Huys toe wat er in vier jaar ‘Enabling Tech-
Kruisbestuiving versnelt de ontwikkelingen in biomedische materialen
20
Laboratorium Magazine | Nummer 2-2016
lutie-massaspectrometers en nucleaire
nologies’ zoal gebeurd is. Huys deelt het di-
magnetische resonantie (NMR)-spectro
recteurschap met Frans Smeets, die vanuit
scopen door onderzoeksgroepen aan de
Maastricht opereert. Gevestigd op de Che-
Brightlands Maastricht Health Campus en
melot Campus in Geleen werken bij DSM
de Chemelot Campus in Geleen werkt.
Resolve 120 analisten/onderzoekers. Aan
Onderzoekers leren van elkaars expertise.
Huys de vraag hoe de structuur van Ena-
De kruisbestuiving tussen biowetenschap-
bling Technologies er precies uitziet. “Het is
teit en overheid en provincie samenwerken met als doelstelling hier in de regio de innovatiekracht te versterken.” Honing knikt: “Daarom voeren we ook gezamenlijke innovatieprojecten. ET zorgt voor infrastructuur, de UM en DSM Resolve leveren de kennis. Een doelstelling van ET is ook om het mkb te ondersteunen. Voor betere toegang tot hoogwaardige kennis hanteren we een voucher-systeem.”
Magneet Limburg heeft een bijzonder actief provinciebestuur dat de ontwikkeling van een Limburgse kennisas stimuleert. Vanuit de Maastrichtse Health Campus en de Chemelot Campus gaan er vertakkingen naar Heerlen (bio-informatica) en Venlo (agrifood) en er zijn samenwerkingsverbanden met onder meer RWTH Aken Universiteit, Universiteit Hasselt en Universiteit van Luik. De participatie door de Provincie in ET past in deze innovatiestrategie. De hightech onderzoeksfaciliteiten die sinds 2014 volledig operationeel zijn werken als een magneet op materiaalkundige en biomedische toponderzoekers. In 2014 kreeg regeneratieve
Detail van het geplaatste polymeermateriaal.
een asset organisatie, ondergebracht in een
geneeskunde in Maastricht een impuls door
bv, waarin er gezamenlijk wordt geïnves-
de overstap van de groep Tissue Regenera-
teerd in high-end analytische apparatuur
tion van prof. Clemens van Blitterswijk van
door de drie aandeelhouders: DSM Resol-
de Universiteit Twente. Er kwamen in één
ve, Universiteit Maastricht en de Provincie.
klap 40 onderzoekers bij, die zich richten op
Het is een mooi voorbeeld van de triple he-
het vakgebied van de ‘slimme’ biomateria-
lix, waarin commerciële bedrijven universi-
len. Hierbij worden eigen stamcellen ingezet Nummer 2-2016 | Laboratorium Magazine
21
22
Laboratorium Magazine | Nummer 2-2016
voor nieuwe weefselvorming bij patiënten. Aan de Maastrichtkant traden verder nog prof. Peter Peters vanuit het Nederlands Kankerinstituut toe en prof. Ron Heeren van Amolf-FOM. Peters is expert in biomoleculair onderzoek met elektronenmicroscopie en zijn onderzoeksgroep telt zo’n 18 fte. Heeren brengt als professor ‘moleculaire beeldanalyse’ met nu al 35 medewerkers kennis in op het vlak van hogeresolutie- en imaging massaspectrometrie. Wat er nu binnen ET aan technologische infrastructuur staat, is dan ook uniek, benadrukt Honing. “Gezamenlijk hebben we voor € 10 miljoen geïnvesteerd in apparatuur! Een deel staat hier (in Geleen), een deel in Maastricht. Peters en Ron Heeren hebben één infrastructuur gebouwd, waarbij ze met hun expertise
Voor onder meer onderzoek aan eindgroepen van copolymeren is er geïnvesteerd in Brukers UltrafleXtreme MALDITOF/TOF massaspectrometer die massa’s tot 40,000 kan identificeren bij een precisie van 1 ppm.
onder andere samenwerken met Van Blitterswijk aan biocompatible materialen. Het gaat bijvoorbeeld om bone tissue repairing.
deren.” Voor studies naar cellulaire syste-
Samen met UM-groepen
Daarbij werkt Maastricht aan de health ap-
men met transmissie elektronenmicroscopie
Kennis- en technologiebundeling versnellen
plicaties, wij richten ons op de materialen.
is een applicatie ontwikkeld die het monster
de ontwikkelingen in de moleculaire karak-
Daar is een overlap, door samenwerking
naar een ultralage temperatuur brengt. “De
terisering, zoals die van ademgassen. De
probeer je elkaar te versterken.“
cryo-TEM gebruikt Peter Peters om hydro-
identificatie van specifieke biomerkers kan
gels te fixeren”, licht Honing toe. “Die tech-
dienen voor diagnose van het ziektebeeld
Veelbelovende studies
nologie is ook te gebruiken voor bijvoorbeeld
of de evaluatie van de effectiviteit van een
Honing en Huys doen een greep uit de pro-
het onderzoeken van ‘soft material’ voor
therapie. Hier komt de gedegen kennis van
jecten die binnen ET lopen. Veelbelovend
contactlenzen. Hier zie je dat twee totaal an-
chemisch analtyische technieken van DSM
volgens Huys is het onderzoek naar een ma-
dere applicaties van dezelfde technologie
van pas voor Maastrichtse onderzoekers.
teriaal dat de reflectie van zonnecellen ver-
gebruik kunnen maken. Wij hebben de cyro-
Honing: “We zijn goed thuis in analytische
mindert. “We werken mee aan projecten
applicatie van Peters van Maastricht overge-
technologie voor gassenonderzoek en
voor een poreuze coating voor zonnepane-
bracht naar hier. Wat wij hier leren transfere-
werken samen met UM-groepen die zich
len, waarmee je meer licht in zonnecellen
ren we weer. Parallel hieraan willen we de
bezig houden met longkanker. Hun onderzoek is biogerelateerd en we helpen ze met de ontwikkeling analysetools voor adem-
‘Wat wij hier leren transfereren we weer’
analyses. Met complexe technieken als tweedimensionale gaschromatografie kunnen we de tracermoleculen bepalen.”
kan inbrengen. DSM’s Anti-Reflective Coa-
samenwerking aangaan met instrumentma-
Win-win
ting kan tot 4% meer rendement uit een een
ker FEI bij de ontwikkeling van dit soort
Zo’n kruisbestuiving is er ook bij onderzoek
zonnepaneel halen. Dat is een technisch
nieuwe applicatietechnologie, zodat wij die
naar stofwisselingsprocessen. Het onder-
hoogstandje. ET biedt state of the art tech-
kunnen gebruiken om uitzonderlijk onder-
zoek aan vetten is van oudsher bij DSM
nologie om inzicht te krijgen in het materiaal.
zoek te doen.” Een CT-scanner gebruikt
goed ontwikkeld, stelt Honing. Van deze
Scanning elektronenmicroscopie dient om
Geleen om naar katalysatoren te kijken. “Zo
ervaring plukt Enabling Technologies de
op 3D-nanometerschaal plaatjes te maken.
kun je non-destructief het dragermateriaal
vruchten. “DSM zit in oliën en vetten en
“Met ion beam kun je stapsgewijs wat mate-
met de katalysator erop zien. Voor een goe-
voedselingrediënten, waar veel lipideanaly-
riaal wegetsen en zo een ruimtelijk beeld op-
de werking is een mooie verdeling van be-
ses voor gedaan worden. Nu is men in de
bouwen, bijvoorbeeld van de poriën in de
lang en je actieve oppervlak, want dat be-
medische sector ook toenemend in de vet-
coating waar het licht doorheen moet. Met
paalt je conversie. Met deze apparatuur van
huishouding geïnteresseerd. Daar kunnen
3D-beelden kun je zien of ze de juiste groot-
Bruker kunnen we op sub-micronniveau
we als vliegwiel fungeren, want analytisch is
te hebben en fysieke eigenschappen bestu-
naar dit soort structuren kijken.”
de kwantificering en karakterisering hetzelfNummer 2-2016 | Laboratorium Magazine
23
COAST Van de samenwerking binnen ET profiteren ook de studenten. “Een extra motivatie van Peter Peters en Ron Heeren om hier te komen was dat hun groepen de basis moeten gaan vormen van de Interfaculteit Science”, vertelt Smeets met enige trots. “Naast Maastricht heeft de universiteit ook een plek op de Chemelot Campus en zijn er verbindingen met Venlo op het gebied van Food en Wageningen via het Vlag-project: het Topinstituut Food and Nutrition waarin Maastricht en Wageningen participeren.” Honing heeft een belangrijke rol bij het werven van excellente studenten. Hij is een actieve fondsenwerver met een groot netwerk ET-directeur Frans Smeets: “Mensen uit materiaal sciences en life sciences kunnen over en weer oplossingen naar elkaar aandragen.”
in de wetenschappelijke wereld. Zijn lidmaatschap van de NWO, de Raad voor de publiek-private samenwerking (PPS) en
de. Zo til je elkaar naar een hoger niveau.”
tieprojecten, waarbij we de gebruikers van
contacten met topinstituut COAST bieden
Er is ook een win-win met fabrikant Bruker
de apparatuur hebben uitgedaagd met
de ingangen naar opleidings- en onder-
in ion mobility spectroscopie, voegt Huys
voorstellen voor verbetering te komen van
zoeksinstituten en het bedrijfsleven. Alleen
toe: “Wij zijn een van vier labs die deze
sample prep en dataverwerking - dus het
al bij COAST, dat excellente studenten de
technologie samen met Bruker ontwikkelen.
werk aan de voor- én achterkant waar nog
kans biedt stage te lopen bij ondernemin-
Het is een manier om moleculen niet alleen
veel tijd in gaat zitten.”
gen, zijn 50 academische en 50 industriële
op basis van massa/lading te onderschei-
partners aangesloten. “Als DSM Resolve
den, maar ook op vorm. Zo kun je bijvoor-
Leuke dingen
zijn we sterk verbonden met COAST, we in-
beeld structuurisomeren met een gelijke
Hij was aangenaam verrast over de samen-
vesteren erin, omdat het werven van top-
massa – en soms dezelfde retentietijd – van
werking. “Er kwamen leuke dingen uit.
studenten bewezen waarde creëert. We
elkaar scheiden. IMD is op zich een oude
Ze hebben een sprayer gemaakt die een
kunnen ze via COAST volgen, uitnodigen
techniek die gebruik maakt van 2 meter lan-
goed verdeeld laagje legt op het sample
voor een gesprek, screenen en helpen om
ge drift cells. Dit is een totaal nieuw con-
dat hier vanuit chirurgie komt om te boor-
een academische master te gaan doen.” LM
cept.”
Werelden verbinden
‘Ik was aangenaam verrast over de samenwerking’
In Maastricht vertelt Frans Smeets dat de publiek-private samenwerking binnen ET verrassend goed werkt. “In 2010 is het idee ontstaan dat de campussen meer moesten samenwerken. De Provincie wilde de aansluiting op de kenniseconomie versterken
24
door de twee werelden van private en aca-
delen wat voor materialen er in het weefsel
Lees ook het artikel op pagina’s 27-29 van
demische R&D met elkaar te verbinden.
zitten. Dat laagje is nodig om de ionen uit
deze editie. Hierin vertelt Steven Olde Da-
ET is opgericht als verhuurbedrijf voor inge-
de moleculen te trekken met de Synapt
mink, chirurg bij MUMC+, hoe hij dankzij
wikkelde apparatuur. De inkoop gaat in
[de imaging massaspectroscoop van
met ET-geld geopende laboratoria in
nauw overleg met betrokken onderzoekers.
Waters, r ed.]. Dit is een soort versterker,
Maastricht stappen zetten in de karakteri
Dan gaan er automatisch dingen ontstaan.”
waardoor je een hogere resolutie haalt.
sering van biopten van kankerpatiënten.
Onderzoekers van verschillende disciplines
Ron Heeren denkt daarmee een veel snel
staan open voor elkaars ideeën. “Mensen
lere methode te hebben om in combinatie
uit materiaal sciences en life sciences kun-
met de apparatuur te onderzoeken of
nen over en weer oplossingen naar elkaar
biopten van patiënten op de operatietafel
aandragen. We hebben afgelopen novem-
schoon zijn. Dit zou je dan in een half uur
ber een meeting gehad voor de zes innova-
kunnen doen.”
Laboratorium Magazine | Nummer 2-2016
Nummer 2-2016 | Laboratorium Magazine
25
