Limburgse milieukrant

Limburgse milieukrant

16/1

In dit nummer: Waterplannen goedgekeurd

2

Het (ont) bosbeleid

6

Zwerfvuil

9

Pietpraat

12

Activiteitenkalender

13

Driemaandelijkse Milieukrant Wordt elektronisch verzonden aan de 56 aangesloten verenigingen die op hun beurt zorgen voor de verdere verspreiding onder hun abonnees/leden. Bijlage bij: Milieugroep Mangelbeek (23ste jg-1) Verantwoordelijke uitgever: Feyen August, Boogstraat 35 - 3530 Houthalen

Pagina 2

Waterplannen goedgekeurd Op 18 december 2015 keurde de Vlaamse regering de stroomgebiedbeheerplannen voor Schelde en Maas voor de periode 2016-2021 goed. Hiermee gaf de regering haar fiat aan de in de plannen opgenomen maatregelen en acties voor deze periode om de toestand van de waterlopen en het grondwater te verbeteren en om een betere bescherming te bieden tegen overstromingen. De zoneringsplannen en de gebiedsdekkende uitvoeringsplannen worden gepubliceerd op de website van de VMM en ter inzage gelegd bij de gemeentebesturen. Het CIW (Coördinatiecommissie Integraal Waterbeleid) keurde in opvolging van het besluit van 18 december het werkplan 2016en de meerjarenplanning tot 2020 goed. Het CIW staat ook in voor de bekendmaking van de stroomgebiedbeheerplannen, het voorbereiden van een maatschappelijk debat over de financiering, de evaluatie van de informatieplicht, het voorbereiden van de vervolgtrajecten van de signaalgebieden van reeks 3, communicatieplan over de waterveiligheid. 2015 was dus een overgangsjaar: voor de laatste keer werden bekkenvoortgangsrapporten opgemaakt en voor de eerste keer werd een wateruitvoeringsprogramma (WUP) opgemaakt door het CIW. Vanaf eind 2016 zal het WUP rapporteren over de stroomgebiedbeheerplannen 2016-2021. De beslissingen

De richtlijnen handelen onder meer over de chemische analyse van de watertoestand en over de prioritaire stoffen in het water.

In 2014 en 2015 keurde de Vlaamse regering voor 83 signaalgebieden van de reeksen 1 en 2 een vervolgtraject goed. Hierdoor moeten (bepaalde delen van) signaalgebieden een nieuwe bestemming krijgen. Daarnaast kunnen in effectief overstromingsgevoelige delen van signaalgebieden een tijdelijk bewarend beleid worden ingesteld tot het vervolgtraject voor het signaalgebied is uitgevoerd. De signaalgebieden van reeks 3, die in het verleden werden goedgekeurd, zullen door het CIW begin 2016 (maart) worden behandeld. Op 10 juli 2015 keurde de Vlaamse regering ook een nieuwe code van goede natuurpraktijk voor waterlopen goed. De code verduidelijkt hoe de waterbeheerder de algemene zorgplicht van het natuurdecreet moet invullen bij het onderhoud van waterlopen. De code geeft aan welke onderhoudswerken het natuurdecreet als normale onderhoudswerken beschouwt en dus vrijgesteld zijn van een natuurvergunning (als ze op de juiste wijze worden uitgevoerd). Op 5 november 2015 keurde de bevoegde minister een nieuwe algemene code van goede praktijk voor bagger– en ruimingsspecie goed. Vaak kan deze specie gebruikt worden als bodem of bouwstof. Op 16 oktober 2015 wijzigde de Vlaamse regering een aantal besluiten rond integraal waterbeleid met het oog op de omzetting van Europese richtlijnen. De richtlijnen handelen onder meer over de chemische analyse van de watertoestand en over de prioritaire stoffen in het water. Het besluit bevat ook een herziening van de Vlaamse milieukwaliteitsnorm en gevaarlijke stoffen in het oppervlaktewater.

Pagina 3

De stroomgebiedbeheerplannen Om te voldoen aan de Europese Richtlijnen ter zake, om de toestand van het water te verbeteren en om betere bescherming te bieden tegen overstromingen zullen er dus de komende jaren nogal wat maatregelen uitgevoerd moeten worden. Aanleg van bufferzones, structuurherstel van de waterlopen, opheffing van vismigratieknelpunten, sanering van waterbodems, afvalwatersanering, aanleg van overstromingsgebieden zijn maatregelen die op een aantal plaatsen uitgevoerd zullen worden. Hierbij wenst de overheid gebiedsgericht en gefaseerd te werken. Hiertoe werden in Vlaanderen 17 speerpuntgebieden en 56 aandachtsgebieden voor oppervlaktewater geselecteerd. In de speerpuntgebieden wil Vlaanderen een goede toestand bereiken tegen 2021. In de aandachtsgebieden wordt de gebiedgerichte werking geïntensifieerd zodat daar tegen 2017 belangrijke vooruitgang is geboekt. Naast de beheerplannen voor de stroomgebieden Schelde en Maas, zijn er bekkenspecifieke delen voor de 11 bekkens en grondwaterspecifieke delen voor de 6 grondwatersystemen. De signaalgebieden Signaalgebieden zijn gebieden met een harde ruimtelijke bestemming (woonuitbreiding, industrie…) met een mogelijke tegenstrijdigheid tussen deze bestemming en de belangen van het watersysteem. Als blijkt dat het risico op wateroverlast bij realisatie van de nieuwe bestemming groter wordt beslist de overheid tot een vervolgtraject voor dat gebied. In dit vervolgtraject wordt een ontwikkelingsperspectief voor het gebied vastgelegd. In dit perspectief kunnen verschillende maatregelen genomen worden. Zelfs bestemmingswijzigingen zijn mogelijk en soms noodzakelijk. Voor het Demerbekken is er in Limburg één signaalgebied aangeduid, met name de omgeving van de universitaire campus in Diepenbeek.

Om te voldoen aan de Europese Richtlijnen, ... zullen dus de komende jaren nogal wat maatregelen uitgevoerd moeten worden.

Pagina 4

Voor het Maasbekken zijn er in Limburg drie signaalgebieden aangeduid, met name het gebied van Vandersbroek (Overpelt, Neerpelt), het gebied Donkerstraat (Overpelt, Neerpelt), het gebied Boelenstraat (Overpelt). Het CIW rapporteert in maart 2016 de stroomgebiedbeheerplannen aan de Europese Commissie. Daarnaast moet eveneens een overstromingsrisicobeheerplan (OP) worden opgemaakt en ingediend bij de Europese Commissie. Vlaanderen heeft ervoor geopteerd om het OP te integreren in het SP. Het handelt hier telkens over het inrichten van een overstromingsgebied met mogelijk een bestemmingswijziging. Voor de universitaire campus is de bestemmingswijziging opgenomen in het RUP over de regionaal stedelijke afbakening Hasselt-Genk van 20 juni 2014. Voor de drie andere gebieden moet nog een RUP (provinciaal of gemeentelijk) worden opgemaakt. De prioriteiten De stroomgebiedbeheerplannen voorzien vooral in de verbetering van de structuurkenmerken, naast natuurlijk de kwaliteitsverbetering van het water. Dit laatste gebeurt door de uitbouw van de waterzuivering, door tegengaan van diffuse verontreinigingen en door het tegengaan van erosie. Globaal gezien is de waterkwaliteit de laatste jaren sterk verbeterd, maar een groot probleem is en blijft de aanwezigheid van fosfor. Fosforverontreiniging wordt veroorzaakt door zowel industrie (15 %), huishoudens (41%) en landbouw (44%). Het is met name zeer duidelijk dat inzake de huishoudens de saneringsinfrastructuur verder moet uitgebouwd worden.

Water, bron van alle leven...

Pagina 5

Inzake de landbouw moet afspoeling en erosie voorkomen worden en moet het MestActiePlan (MAP 5) drastisch worden bijgesteld. Het is dan ook verbazend te noemen dat zelfs de bevoegde minister (Schauvliege) het MAP 5 tracht af te zwakken en de voorziene maatregelen als maximaal uit te voeren beschouwt, terwijl de maatregelen het strikte minimum zijn om de toestand te verbeteren. Belangrijk is ook dat een aantal maatregelen uit het waterbeleid doorgeschoven zijn naar het natuurbeleid: zo is de concretisering van de strengere milieudoelstellingen binnen de SBZ die een aangepaste waterhuishouding behoeven doorverwezen naar de instandhoudingsdoelstellingen (IHD). Ook de realisatie van structuurmaatregelen zal vaak gebeuren via de IHD en de soortenbeschermingsplannen voor visfauna. We vrezen dat, ondanks de Europese verplichting, Vlaanderen tegen 2021 niet zal voldoen. Zelfs de stroomgebiedbeheerplannen (SGBP) concludeert dat zelfs bij uitvoering van het maximale scenario slechts 60% van de waterlopen in 2021 in goede ecologische toestand zal zijn. August Feyen

De brede stroom der Maas stroomt statig zeewaarts… Veerpont Maasmechelen, 2011.

Pagina 6

Het (ont)bosbeleid In de nieuwjaarsconferences werd het (ont)bosbeleid van minister Schauvliege zwaar bespot. Maar ach, dat zijn cabaretiers, wat weten zij nu van de cijfers, zij hebben toch helemaal geen dossierkennis? De minister blijft volhouden dat er jaarlijks bos bij komt. En alle bos dat gekapt wordt, dat wordt elders gecompenseerd. Toch zien we met onze eigen ogen meer bos verdwijnen dan dat er bij komt. De cijfers van Bos+ bevestigen dit. Wie heeft er nu gelijk? Waarom spreken cijfers elkaar tegen? Er rammelt iets aan het bosbeleid Ontbossing is verboden. Behalve wanneer de economie er wel bij vaart.

Het bosdecreet stelt in art. 90 bis duidelijk: “ontbossing is verboden”. Dan volgen er enkele uitzonderlijke omstandigheden waarin, mits het bekomen van een stedenbouwkundige vergunning, ontbossing wel toegestaan wordt. 1. ontbossing met het oog op handelingen van algemeen belang; 2. ontbossing of verkaveling in zones met de bestemmingen woongebied of industriegebied in de ruime zin; 3. ontbossing of verkaveling in zones die volgens de geldende plannen van aanleg of de ruimtelijke uitvoeringsplannen gelijk te stellen zijn met de bestemmingen woongebied of industriegebied in de ruime zin; 4. ontbossing van de uitvoerbare delen in een niet-vervallen vergunde verkaveling; 5. ontbossing in functie van vastgestelde instandhoudingsdoelstellingen. Een tweede manier om het ontbossingverbod te omzeilen is het bekomen van een ministeriële ontheffing, op verzoek van de vergunningsaanvrager. Na de ontheffing moet alsnog een stedenbouwkundige vergunning tot ontbossing aangevraagd worden. De ministeriële ontheffing wordt verleend door de Vlaamse minister van Leefmilieu op basis van een advies van het ANB. Deze uitzonderingsregel wordt zo gretig toegepast dat het meer regel is dan uitzondering. De minister kende immers 92 % van de aanvragen tot ontheffing toe. In essentie is de boscompensatieregeling een goede zaak. Wanneer tot (niet-zo-verboden) ontbossing wordt beslist, wordt (minstens) deze oppervlakte elders opnieuw aangelegd, zodat het totale bosareaal bewaard blijft. In de praktijk blijken er echter enkele vreemde ideeën te bestaan. Zo wordt een bos niet beschouwd als een ecologisch systeem met plantengemeenschappen en dieren die volgens het “eten en/of worden gegeten” principe met elkaar in wisselwerking staan, maar als een boekhoudkundige rekensom die op het einde van de oefening gewoon moet kloppen. Men “knipt” een zekere oppervlakte aan bos hier, en men “plakt” het daar. Het schijnt boekhoudkundig te kloppen dat een oud, goed ontwikkeld bos vervangen wordt door drie maal deze oppervlakte jonge boompjes, niet meer dan een tak groot. Dat de ecologische waarde van de natuur in Vlaanderen hiermee achteruit gaat, wordt niet meegenomen in de boekhouding. Bert de Somviele van BOS+ vergelijkt het met de sloop van een kathedraal, die elders vervangen wordt door een drie maal grotere hal. Een ander trucje is om de compensatie te regelen door een berekend bedrag te storten in het boscompensatiefonds. Hiermee wordt de bebos-

Pagina 7

singsplicht doorgeschoven naar de Vlaamse overheid, die… dit misschien nooit zal doen. Bovendien wordt de te storten som berekend op basis van de grondprijs, die sinds de oprichting van het systeem nooit werd aangepast aan de stijgende trend. Volgend citaat uit het “besluit tot vaststelling van nadere regels inzake compensatie van ontbossing en ontheffing van het verbod op ontbossing” (2001) moet uwe frank toch doen vallen: “De bosbehoudsbijdrage is gelijk aan de grootte van de gelijkwaardige compenserende bebossing zoals bepaald in artikel 4, uitgedrukt in m2, vermenigvuldigd met 80 frank/m2.” Nog een lastig kantje: bos dat gekapt werd op industrieterrein, zal nooit op ander industrieterrein gecompenseerd worden, omdat compensatie enkel kan op gronden die op het gewestplan ingekleurd staan als natuur, landbouw of recreatie. Vandaar dat landbouwers wel eens grommelen dat ze grond moeten afstaan aan natuur… Cijfers Volgens de Bosbarometer van BOS+ werd er in de periode 2012-2014 800 ha ontbost. In 2014 verdween er 335 ha bos, dat is bijna 1 ha per dag. Bovendien verdwijnt er dagelijks bijna 6 ha open ruimte onder beton. Toch klopt de minister zich op de borst. Zij spreekt van een toename van bos. In oktober 2013 glunderde minister Schauvliege nog dat er de voorbije twee jaren (2011-2012) 8262 ha bos was bijgekomen. Dat bleek uit de Boswijzer, een nieuw instrument dat op basis van luchtfoto’s de Vlaamse bosoppervlakte berekent. Jawel, dat is het fel bekritiseerde instrument met een zeer grote foutmarge, dat ronde punten, villawijken en dierentuinen meetelt als bos. De bosbarometer daarentegen vergelijkt het aantal vergunde kappingen met het aantal nieuwe bossen die officieel worden aangelegd. Voor de periode 2011 – 2012 komt deze uit op -59 ha in 2011 en -67 ha in 2012. Zelfs met een flinke korrel zout spreken de bosbarometer en de boswijzer elkaar tegen. Erger nog: in 2014 is er volgens de barometer 87 ha meer ontbost dan vergund werd. Wat is er intussen gebeurd met de 10000 ha extra bos, die beloofd waren tegen 2007, euh pardon, 2012, euh nee 2020? In 2014 werd 2,3 miljoen euro gestort in het boscompensatiefonds, in 2013 was dat 3,1 miljoen euro en in 2012 2,8 miljoen euro. Geld waarmee de overheid de compensatiebossen aan moet leggen. Toen de heer Deprez (een cabaretier uit West-Vlaanderen), openlijk aan de minister vroeg waarom er 8 miljoen euro opgepot zat in het fonds, was het antwoord dat de collega-ministers, welbepaald die van begroting, dit fonds blokkeerden, wegens Europese regelgeving. Betrokken ministers ontkenden dit, en voegden eraan toe dat collega Schauvliege nog nooit de vraag had gesteld om dit geld vrij te maken. Niet lang daarna kwam ze met een oplossing: het geld zou verdeeld worden over de gemeenten. Deze

Er werd 10000 ha extra bos beloofd tegen 2007… 2012...2020.

Pagina 8

laatsten wisten niet goed wat ze moesten denken van dit doorgeefluikje. Bij gebrek aan positieve reacties vanuit de gemeenten is dit idee vermoedelijk stilzwijgend afgevoerd. Sinds het boscompensatiesysteem in voege is (2001), werden vergunningen toegekend voor meer dan 4.500 hectare ontbossing in Vlaanderen. De compensatie loopt nog meer dan 1.600 hectare achter. Maar er is goed nieuws: in 2015 werd iets meer dan 100 % van het gestorte geld ook effectief gebruikt: er werd 2,75 miljoen euro in het fonds gestort, en er werden voor 3,2 miljoen euro subsidies goedgekeurd aan projecten voor bebossing. Er werd 93,8 ha bos aangeplant, verspreid over negentien projecten. Essers Een bos dat in de weg staat wordt simpelweg geknipt en elders weer geplakt. Zo werkt dit niet.

De bosregelgeving heeft nog een ander zwak punt: jobs. Wanneer een bedrijf zwaait met extra jobs zal alles in het werk gesteld worden om dit te kunnen realiseren. Ook economische vooruitgang past moeiteloos in de voorwaarde “dwingende reden van groot openbaar belang”. Staat er een bos in de weg, dan wordt dit simpelweg uitgeknipt en ergens anders - men weet nog niet goed waar of wanneer - geplakt. Zelfs als het gaat om Europees beschermde natuur. Om Europese bemoeienis te vermijden concludeert het MER steevast dat er “geen significant negatieve gevolgen” zullen zijn voor het betrokken Habitatrichtlijngebied. Naast dit symbooldossier, dat over heel Vlaanderen bekend is dankzij een cabaretier uit West-Vlaanderen en de ietwat klungelige reactie van minister Schauvliege hierop, zijn er nog andere gevallen van ontbossing, die heel stilletjes gebeuren. Nouja, stilletjes… over de dossiers zelf wordt heel wat over en weer geschreven, met de nodige verwijten over belangrijke kikkers en kevers, maar over de concrete oppervlakte aan verloren bos gaat het bijna nooit. Zo wordt bijvoorbeeld voor de omleidingsweg NZ 45 ha ontbost, ook in SBZ, maar omdat niemand “tegen vlot verkeer, werk en welvaart” is, wordt hierover liever gezwegen. Ook de plannen rond het CtC project op de Remo-site doen 23 ha bos verdwijnen. Omdat niemand “tegen sanering van oud stort en recyclage van gestort materiaal” is, wordt ook hierover gezwegen. Wij zwijgen niet. Een bos is een ecosysteem dat zich niet laat knippen-plakken. Moeder aarde is geen boekhouder, ze is de enige planeet die we hebben. Els Ferson

Pagina 9

Zwerfvuil We schreven al eerder dat de minister van leefmilieu een studie besteld had, waaruit bleek dat tot 40 % van het volume zwerfvuil bestaat uit blikjes en PET-flessen, en dat deze fractie van het zwerfvuil effectief uit de bermen kan blijven door de invoering van statiegeld. Waar wachten we nog op? Op een zoveelste sensibiliseringsactie van Fost Plus. Niet alleen zou het statiegeldsysteem pas ten vroegste in 2018 ingevoerd kunnen worden omwille van praktische uitvoering. De verpakkingsindustrie vroeg en kreeg ook nog een ultieme kans om te bewijzen dat een reclamebord écht werkt. Feestjes in de berm Het is eind februari, de vuurwerkpeilen, plastic confetti en lege flessen champagne en sterke drank met bijbehorende plastic bekers van oudejaar zijn stilaan uit het straatbeeld verdwenen. Weggewaaid, opgeruimd, verstopt… Intussen zijn er al wat verjaardagsfeestjes gepasseerd en vinden we hier en daar nog wat papiersnippers, slingers en ballonresten. Een feestelijke opening in de buurt, weer wat plastic confetti en ballonresten. Ach, feestartikelen in de berm is toch vrolijk? Helemaal vrolijk wordt het wanneer we in deze periode van het jaar verloren gelopen ballonnen terugvinden in de kale bomen, en de eerste voorjaarsbloeiers zien opkomen tussen de confettisnippers. Enkele platgereden snoepjes, lege verpakkingen en plastic prullaria verstoppen een slokker van de regenwaterafvoer. De beelden van stad Aalst na carnaval zullen we u besparen. Het merendeel van het carvaval-afval wordt door de gemeente vrij snel na de stoet opgeruimd. Toch blijft er nog veel achter. Natuurlijk mag er feest gevierd worden. Wij vragen ons echter af of dit echt gepaard moet gaan met zoveel onbedoeld zwerfvuil. Onbedoeld, maar zwerfvuil desalniettemin. Statiegeld Niet alleen feestartikelen komen terecht in de bermen, beken en rioolputten. Ook sigarettenpeuken en –pakjes, (lege) flessen en blikjes, bananenschillen (al dan niet met plastic etiket), klokhuizen, … zijn niet meer weg te denken uit het straatbeeld. Voor 40 % van dit volume kan statiegeld een oplossing bieden. Dat blijkt, zoals al eerder vermeld in nummer 15/3 van dit tijdschrift, zowel uit studies als uit ervaring. Neen, van statiegeld is er tot 2018 nog geen sprake. Er moet praktisch nog een en ander uitgedokterd worden. Misschien is dit praktische denkwerk nog zelfs nog niet van start gegaan, omdat Fost Plus (organisatie van de gescheiden afvalophaling), Comeos (distributiesector) en Fevia (voedselindustrie) een akkoord hebben bereikt met minister Schauvliege. Vanuit de verpakkingsindustrie wordt jaarlijks 9,6 miljoen euro geïnvesteerd om het straatbeeld proper te houden en statiegeld aldus overbodig te maken. Wanneer in 2018 blijkt dat er inderdaad 20 massaprocent minder zwerfvuil te vinden is, komt het statiegeld er niet.

Niet meer zo feestelijk: vogels raken verstrikt in de linten en sterven.

Pagina 10

9,6 miljoen euro zal jaarlijks gaan naar opruimacties, vuilbakken, en beloningen voor gemeenten die GAS-boetes uitdelen aan overtreders. Een peulschil voor Fost Plus en co, wellicht. Ook een peulschil vergeleken met de jaarlijkse uitgave van de gemeenten om zwerfvuil op te ruimen: 55 miljoen euro. Met cijfers kan men veel duidelijk maken, maar men kan de lezer ook veel wijsmaken. Studies over de samenstelling van zwerfafval worden vaak uitgedrukt in massa. Het aandeel sigarettenpeuken en drankverpakkingen lijkt dan verwaarloosbaar ten opzichte van bouwpuin of organisch afval. Soms wordt er ook in absolute aantallen gerekend: dat resulteert in een astronomisch aantal sigarettenpeuken. Maar wanneer men kijkt naar het volume, dan blijkt weer dat drankverpakkingen (plastic en blik) 40 tot (volgens sommigen) wel 60 % van het zwerfvuil uitmaken. Een reclamebord werkt echt… niet.

Opruimacties Nog meer bewustmaking is volgens Fost Plus en co de oplossing. Vinden we straks op elke hoek een groot reclamebord tegen zwerfvuil? Om de 100 meter een openbare vuilbak, die wegens besparingen niet regelmatig geleegd wordt? Iedereen is al “een zak omdat hij/zij een blikje op straat gooit”, en “een aap wanneer een bananenschil argeloos wordt weggegooid” (campagne 2010 www.indevuilbak.be). Liggen we daar wakker van? In 2012 en 2013 luidde het “zwerfvuil is niet meer van deze tijd”. In totaal werd er in 2013 langs de Vlaamse gewestwegen zo’n 3.572 ton zwerfvuil ingezameld. Dat is ongeveer evenveel als het jaar voordien (3.570 ton). Voor alle provincies, behalve Antwerpen is er zelfs een lichte stijging. Voor Limburg is dit 261 ton in 2012 en 272 ton in 2013. In absolute cijfers doet provincie Limburg het dan weer beter: geen enkele provincie haalde nog minder zwerfafval op langs de gewestwegen. Misschien heeft Limburg minder kilometers gewestwegen? Nog meer opruimacties dan maar. Met de hele klas erop uit om het afval van de grote mensen op te ruimen. De toekomst is aan de jeugd, en zij moeten absoluut bewust gemaakt worden dat zwerfvuil niet kan. Is het niet iets te gemakkelijk om de rommel te laten opkuisen door kinderen? Ook verenigingen die hun maatschappelijk engagement willen tonen doen mee aan de opruimacties. Wat levert dit op, naast natuurlijk een dagje teambuilding? Is er een maand na de opruimacties nog te zien dat er werd opgeruimd? Neen, geen duurzame oplossing dus. Eerder werd ook al voorzichtig geopperd om langdurig werklozen bij wijze van gemeenschapsdienst de bermen te laten opruimen. Los van de discussie over verplicht vrijwilligerswerk voor werklozen stelt zich de vraag of dit wel nuttig en bevredigend werk zou zijn. We houden alvast de deadlines voor de (tussentijdse) evaluatie in het oog. Wanneer er een week voordien een grootse opruimactie wordt gepland, roepen we op om niet mee te doen. Tasje d’rbij? “Tasje d’rbij?” of “Gaat het zo mee?” is sinds 1 januari dit jaar dé hamvraag als je aan de kassa van een Nederlandse winkel staat.

Pagina 11

Ondergetekende moet daar nog even aan wennen, want ik ben gewend om tijdens het betalen mijn grote boodschappentas te tonen met de woorden “een tasje is niet nodig”. In Nederland is namelijk het gratis uitdelen van plastic zakjes afgeschaft sinds januari 2016. Zakjes zijn nog verkrijgbaar tegen betaling, en dus moet dit expliciet gevraagd worden. Het zal voor het winkelpersoneel ook wel even wennen geweest zijn. Ook dit draagt bij tot het verkleinen van de (zwerf)afvalberg. Uit de jaarlijkse strandmonitoring door Rijkswaterstaat (Nederland) blijkt dat plastic tassen op nummer drie staat van de tien meest gevonden items op de stranden. Frankrijk en Italië verboden eerder al alle gebruik van eenmalige tasjes. Europa vaardigde op 29 april 2015 een richtlijn uit om de circulatie van dunne plastic zakjes te verlagen. De lidstaten kunnen er voor kiezen om uiterlijk vanaf 2018 het gratis weggeven van plastic tassen dunner dan 50 micron bij de kassa te verbieden. Lidstaten kunnen er ook voor kiezen om andere maatregelen te nemen, zolang ze zich houden aan de doelstelling dat uiterlijk eind 2019 het jaarlijkse verbruik ten hoogste gemiddeld 90 lichte plastic draagtassen per persoon en uiterlijk eind 2025 ten hoogste 40 lichte plastic draagtassen per persoon bedraagt De gemiddelde Belg gebuikt 98 plastic zakjes per jaar. Dat is minder dan het Europeess gemiddelde van 200. We zijn alvast op de goede weg. Grootverbruikers zijn enkele Zuid- en Oost-Europese landen met meer dan 400 zakjes per jaar, dat is ruim een per dag. In Nederland lag het verbruik op gemiddeld 170 zakjes per persoon per jaar. Hoe groot zal de impact van deze maatregel zijn? Misschien moeten we volgend jaar de eerste officiële cijfers maar eens aan onze milieuminister voorleggen. Uiteraard zal zij dan een studiebureau contacteren en onderhandelingen starten met de verpakkingsindustrie en zelfstandigenorganisaties, om te komen waar we nu ook staan met statiegeld op drankverpakkingen: waarom wordt het niet gewoon ingevoerd, het is bewezen dat het werkt! Het betalen van een klein bedrag voor een plastic tasje sensibiliseert en spoort aan om zelf een herbruikbare tas mee te nemen. Je gaat immers bepakt en bezakt (letterlijk zelfs!) naar huis, dan is het toch doenbaar om met een lege draagtas te vertrekken? Ook de invoering van statiegeld op drankverpakking kan een gelijkaardig effect hebben: we zien nog duidelijker hoeveel afval we produceren en sommigen zullen het licht zien en meer kraanwater drinken of grotere flessen kopen. Ook apart verpakte voeding is niet steeds nodig, maar wordt ons vaak opgedrongen. Toegegeven, het is ook handig om kleinere verpakte porties mee te nemen. Maar met een herbruikbaar doosje los je al veel op. De beste oplossing voor zwerfvuil, en bij uitbreiding de hoeveelheid afval, is het vermijden van onnodige verpakkingen. Mentaliteitswijziging blijft ook nodig, want niet alle (zwerf)afval is verpakking. Hoelang blijft de overheid nog samen met de verpakkingsindustrie het zwerfvuilprobleem onder de mat vegen? Els Ferson

Zwerfvuil op Nederlandse stranden: 1. plastic netten en touw 2. Stukken plastic 3. Plastic tassen 4. Plastic doppen en deksels 5. Plastic snoepverpakkingen 6. Ballonnen 7. Plastic flessen 8. Hout 9. Plastic voedselverpekkingen 10.Plastic grote verpakkingen

Eikenbladeren nippen aan hun energiedrank

Pagina 12

Pietpraat

Conversatie op niveau “Weet je Bompa? Ik ga trouwen met Ferre!” “Ferre, is dat je buurjongen?” Mijn 5 jarige kleindochter knikt bevestigend. “Dat is wel makkelijk eh, zo dichtbij.” Ze knikt opnieuw bevestigend. Ik sta weer eens verbaasd van de wijsheid en de intelligentie van mijn schattebout. Ik heb ooit het gezegde gehoord dat je de rook uit de schoorsteen van de woning of wigwam van je toekomstige levenspartner moet zien komen. Daar zitten we dus behoorlijk goed, al zou het wel eens kunnen dat ze bij Ferre elektrisch verwarmen… maar toch, aan de geest van de basisvereiste is voldaan. “En weet je, Bompa, Wiske die gaat met Fietse trouwen. Wiske woont hier in mijn straat en Fietse woont boven op de berg. Dat is toch moeilijk eh?“ Ik kan niet anders dan dit beamen. Hoeveel huwelijken zijn er al niet op de klippen gelopen door een verschillend niveau van d e partners. Dat je dit al door hebt als je vijf bent bewijst toch wel dat je de goeie genen hebt meegekregen (van Bompa bv.) om de intelligentie te ontwikkelen. Daarmee is deze kwestie alweer besproken. Er moet daar geen uren over gepalaverd worden en nagedacht worden. Als je intelligent genoeg bent is het allemaal dadelijk duidelijk en simpel. We sluiten het hoofdstuk trouwen af en lezen verder in het boek van Puk van de Petteflet. Een week nadien zitten we weer samen , na schooltijd. Als ik vraag of ze een drukke dag gehad heeft zucht ze en knikt. Ik informeer hoe het gaat met Ferre. “Ferre is heel stout geweest vandaag en de juf zei dat hij in de klas moest blijven om te slapen, maar dat is niet waar hoor” ,voegde ze er aan toe., “maar hij is niet flink geweest.” “Oei”, zeg ik ,” en jij gaat met hem trouwen?” “Maar nee Bompa, ik ga met Fien trouwen. Dat is ook met een F, jij hebt dat verkeerd verstaan”. Tja , dan zwijgen bompa’s eventjes. Mijn hoop op achterkleinkinderen krijgt een knauw… uiteraard kan het wel tegenwoordig en in de toekomst zal het nog wel wat simpeler zijn , maar toch… Ik troost me met de idee dat ze blijkbaar nogal vlug haar toekomstbeeld bijstelt en dat Fien er misschien ook nog moet aan geloven. Als ze bij de F blijft komt en misschien nog een Frank of een Frits of een Frieda; Serieel monogaam heet dat. “Jij bent al een beetje oud ,eh Bompa?” Ik kan dit enkel beamen. “Jij gaat het eerste dood eh?” Uit de grond van mijn hart antwoord ik:” Ik hoop het meisje, ik hoop het echt”. “Onze kip is ook dood” , deelt ze mee. ”Dat zijn dingen die gebeuren” leer ik haar, waarop ze antwoordt: ”Lees je nog een verhaaltje voor van Puk van de Petteflet?” Bompa Piet

Pagina 13

Activiteitenkalender Zaterdag 26 maart

Zondag 27 maart

Zaterdag 2 april

Diets-Heur (Tongeren) Nacht van de Steenuil 19.00 tot 22.00 uur Heurwinning, Heurstraat 47, Dietrs-Heur Leefmilieu Tongeren Paul Denis – 012 23 03 28 Korte presentatie over de steenuil, daarna op pad door de velden . We sluiten de avond af met een tas soep in de Heurwinning

Solterheide (Meeuwen-Gruitrode) Wandeling met natuurgids 14.00 tot 17.00 uur Orshof, Heymansweg 2, Neerglabbeek Project Duinengordel Jimmy Wertelaers – 011 49 15 94 Deelname: € 2,00 per persoon, kinderen tot 12 jaar gratis Inschrijven is niet nodig

Stiemerbeek (Genk) Beheerswerken 9.00 tot 12.00 uur Parking Sportcentrum, E. Vandorenlaan, Genk Natuurpunt Genk Jos Lycops – 089 35 30 64 Smeetshof (Bocholt) Stevig schoeisel. Werkhandschoenen Voorjaarsbloeiers herkennen beschikbaar 9.00 tot 12.00 uur Parking Smeetshof, Smeetshofweg 1, Bocholt Zondag 3 april Natuurpunt Bocholt Nol Goossens – 089 46 39 88 Hoepertingen (Borgloon) Loepje, laarzen, plantengids Poelenonderzoek 9.00 tot 12.00 uur De Vloeiweiden (Lommel-Kolonie) Kapel van Helshoven, Geleide wandeling met natuurgids Helshovenstraat, Hoepertingen 13.45 uur: Wateringhuis, Natuurpunt Borgloon Oude maai 80, Lommel-Kolonie Stefan Carolus - 0497 24 21 38 14.00 uur: einde Koloniestraat, Lommel-Kolonie Schulensmeer Einde om 17.00 uur Waterdiertjes pleziertjes Natuurpunt Noord-Limburg 14.00 tot 16.00 uur Albert Mertens – 011 64 94 00 Bezoekerscentrum Schulensmeer Luc Winters – 011 64 58 42 Demerstraat 60, Lummen [email protected] Tine Meekers – 013 55 63 81 [email protected] Vallei van de Zwarte Beek Vrienden van het Schulensbroek (Koersel-Beringen) Op zoek naar kikkers en andere wa- Seizoensaftrap, natuurwandeling met terdiertjes, 7-12 jaar, gratis een extraatje 14.00 tot 16.30 uur Grootloon (Borgloon) Bezoekerscentrum De Watersnip Natuurwandeling met natuurgids Grauwe Steenstraat 7/2, Koersel 14.00 tot 17.00 uur Jan Kenens – 011 45 01 91 Kerk Grootloon, Grootloonstraat 101, [email protected] tegenover Servaeshoeve, Borgloon Aulenteer-Natuurpunt Nationaal Park Hoge Kempen i.s.m. Toerisme Sint-Truiden (Kattevennen) 0497 86 44 65 Volle maanwandeling Natuurgids: Linda Vanormelingen 20.00 tot 22.00 uur Toegangspoort Kattevennen, Plateau van Caestert (Kanne) Planetariumweg 19, Genk Lammetjesdag Projectbureau Nationaal Park Hoge 10.00 tot 16.00 uur Kempen Parking speeltuin, Steenstraat, Kanne André Mulders – 089 65 56 51 Natuurpunt Riemst € 2,00 per persoon of € 5,00 per gezin Kristof Odeur – 0495 27 68 75 Inschrijven niet nodig Vrijwillige gift, wandelschoenen Alles met en over lammetjes Maandag 4 en dinsdag 5 april De Maten (Genk) De eerste trekvogels Stedelijk domein Kiewit (Hasselt) Natuurwandeling met natuurgids Boerderij-atelier 9.00 tot 12.00 uur 10.00 tot 16.00 uur Parking Slagmolen, Leskeuken, kruidentuin, Slagmolenweg, Genk Putvennestraat 108, Hasselt Natuurpunt Genk Stedelijk natuureducatief centrum Jaak Luys – 089 35 99 61 Hasselt Goede wandelschoenen, Marleen Ritzen – 011 21 08 49 deelname gratis Deelname: € 20,00 voor de 2 dagen, vooraf inschrijven en betalen Voor 9 tot 11 jarigen, beperkt aantal deelnemers Lunchpakket meebrengen

Dommelvallei (Peer) Publieke paddenoverzet-actie 20.00 tot 22.00 uur Kringwinkel Peer, Steenweg Wijchmaal 66, Peer NP Meeuwen-Gruitrode & Peer Robert Van Dingenen – 011 63 55 94 – 0496 84 85 38 Wandelschoenen nodig Abeekvallei (Peer) Publieke paddenoverzet-actie 20.00 tot 22.00 uur In den Damp (’t Broek), Gestelstraat, Meeuwen NP Meeuwen-Gruitrode & Peer Jan Paesen – 011 79 25 64 0476 35 19 38 Wandelschoenen nodig Beek (Bree) Workshop basis fotografie, praktijk 14.00 tot 17.00 uur Natuurpunthuis, Mariahofstraat 51, Beek Natuurpunt Bree Albert Hermans – 0495 54 68 69 – [email protected] Inschrijven door overschrijven van € 5,00 op BE68 7350 2994 8534 Maximum 20 personen Militair domein (Helchteren) Geleide natuurwandeling 8.00 tot 17.00 uur Parking Atletiekvereniging Hechtel, 1ste weg ten zuiden van het rond punt ten zuiden van Hechtel op de oude baan Eindhoven-Hasselt Natuurpunt Noord-Limburg i.s.m. Bosland Albert Geuens – 011 73 27 44 Stevig schoeisel, mogelijkheid om ’s middags af te haken Vallei van de Zwarte Beek (Lummen) Natuurbeheer 9.00 tot 12.00 uur Parking Theepot, Ashoekstraat, Lummen Natuurpunt Lummen 0479 06 64 13 [email protected]

De Wulp (Neerpelt) Wandeling Lenteplantjes 14.00 tot 16.30 uur BC De Wulp, Tussenstraat 10, Neerpelt Natuurpunt afdeling Neerpelt Patrick Schuurmans – 0486 86 31 43 Maandag 28 maart Gerhagen (Tessenderlo) Stiltewandeling 14.00 tot 17.00 uur Bosmuseum Gerhagen, Zavelberg, Tessenderlo Werkgroep Ecologie Tessenderlo Marc Meert - 0477 61 47 09 [email protected] Vijlenerbos (Vaals, Nederland) Natuur over de grens, wandeling in het mooiste bos van Nederland 13.00 uur Parking gemeentehuis Maasmechelen Pascal Roomberg – 0471 48 88 67 Hechtel-Eksel Begeleide natuurwandeling op het Militair domein 8.00 tot 12.00 uur Parking atletiekpiste, Lupinestraat, Hechtel Bosland projectbureau i.s.m. Natuurpunt Noord-Limburg 011 74 24 78 Kan ook verder gaan in de namiddag Domein Kiewit (Hasselt) Natuurverkenning voor kids 14.00 tot 16.30 Herenhuis, Putvennestraat 112, Hasselt Natuurpunt Limburg Bezoekerscentrum Kiewit 011 24 60 23 Inschrijven via www.natuurpuntlimburg.be/agenda

Hamont-Achel Natuurwandeling in de Warande 7.30 tot 11.00 uur VEN-lokaal NP Hamont-Achel P. Boonen – 011 44 86 61 Nat gebied, laarzen nodig

Pagina 14

Woensdag 6 april Hengelhoef (Houthalen-Helchteren) Lammetjes voederen en verzorgen 14.00 tot 16.00 uur Bezoekerscentrum Hengelhoef Limburgs Landschap vzw www.limburgs-landschap.be 011 53 02 51 Deelname gratis Domein Kiewit (Hasselt) Natuurknutsels voor kids 14.00 tot 16.30 Herenhuis, Putvennestraat 112, Hasselt Natuurpunt Limburg Bezoekerscentrum Kiewit 011 24 60 23 Inschrijven via www.natuurpuntlimburg.be/agenda Donderdag 7 april Heidestrand (Zonhoven) Roerdompwandeling 14.00 tot 16.00 uur Parking Heidestrand, Zwanenstraat 105, Zonhoven Toerisme Zonhoven [email protected] 011 81 04 80 Vallei van de Zwarte Beek (Koersel-Beringen) Themawandeling: natuurstudie en beheer 14.00 tot 16.30 uur Bezoekerscentrum De Watersnip Grauwe Steenstraat 7/2, Koersel Jan Kenens – 011 45 01 91 [email protected] Zaterdag 9 april Borgloon Natuurbeheer 9.00 tot 12.00 uur Plaats nog te bepalen Natuurpunt Borgloon Stefan Carolus - 0497 24 21 38 Zondag 10 april Alden Biezen (Bilzen) Wandeling Lentebloeiers 14.00 tot 17.00 uur Parking Alden Biesen, Kasteelstraat 6, Bilzen Orchis vzw 089 50 10 19 [email protected] Gids: Johan Geusens Stevige wandelschoenen of laarzen

Zamelen (Kortessem) Voorjaarswandeling in natuurreservaat Zammelen 14.00 tot 17.00 uur ’t Zoalke, St-Amandusstraat 14, Zammelen Natuurpunt Kortessem Kris Castro – 0473 89 56 02 Laarzen of stevig schoeisel zijn aangeraden

Het Wik (Genk) Natuurwandeling met natuurgids 9.00 tot 12.00 uur PNC, Craenevenne 86, Genk Natuurpunt Genk Marc Fourier – 012 21 55 87 Goede wandelschoenen, deelname gratis

Vrijdag 15 april

Zaterdag 16 april

Bolderberg (Heusden-Zolder) Dauw- en ontbijtwandeling 6.00 tot 10.00 uur Boswachtershuisje, Terlaemenlaan, Zolder Limburgs Landschap vzw 011 53 02 51 [email protected] www.limburgs-landschap.be Deelname: € 2,00, leden gratis Wandeling en ontbijt: € 10,00 voor leden, € 13,00 niet-leden Overschrijven op BE28 4564 0220 0120 van Limburgs Landschap Gelieve je naam te vermelden, aantal deelnemers en ‘ontbijt’

Smeetshof (Bocholt) Beheerwerken 9.00 tot 12.00 uur Parking Smeetshof, Smeetshofweg 1, Bocholt Natuurpunt Bocholt Nol Goossens – 089 46 39 88 Werkkledij, laarzen

Elsloo (Ned. Limburg) Bloemenwandeling 8.00 tot 13.00 uur Oprit 26 (E313) Paal-Beringen carpoolparking Werkgroep Ecologie Tessenderlo Marc Meert - 0477 61 47 09 Nietelbroeken (Diepenbeek) [email protected] Lentebloeiers in vochtig Haspengouw Vooraf telefonisch contact; 14.00 tot 16.30 uur goed schoeisel Natuurgebied ter hoogte van Kruisstraat 43, Diepenbeek Natuurpunt Diepenbeek Zondag 17 april Jos Ramaekers – 0477 47 69 63 Meer info op Hoepertingen (Borgloon) www.natuurpuntdiepenbeek.be Lentewandeling 14.00 tot 17.00 uur Vallei van de Zwarte Beek (Koersel- Kapel van Helshoven, Beringen) Helshovenstraat, Borgloon Ochtendwandeling Natuurpunt Borgloon 6.00 tot 8.30 uur Luk Robijns - 012 74 29 29 Uitkijktoren, Fonteintjesstraat 30, Koersel Berg (Tongeren) Natuurpunt Beringen Schelpenwandeling te Berg Erna Aerts – 011 45 01 91 14.00 tot 17.00 uur [email protected] Kerk van Berg, Godensteestraat, Vooraf inschrijven op Tongeren [email protected] Leefmilieu Tongeren Honden kunnen niet mee Paul Denis – 012 23 03 28. Vallei van de Zwarte Beek (Lummen) Op stap naar:Buitengoor, De Maat en Den Diel in Mol 9.00 tot 15.00 uur Carpoolparking, 6 Septemberstraat, Lummen Natuurpunt Lummen 0479 06 64 13 [email protected]

Vallei van de Krombeek (Eigenbilzen) Valleiwandeling 5 km 14.00 tot 17.00 uur Parking kerk Eigenbilzen Natura Limburg Edgard Stevens – 0486 92 58 45

Militair Domein (Meeuwen en Helchteren) Zeer vroege vogelwandeling 7.00 tot 11.00 uur Kruispunt Gestelstraat-Kolisbergen, 3670 Meeuwen NP Meeuwen-Gruitrode & Peer Michel Broeckmans – 0499 59 33 01 Goed bewandelbaar Heidestrand (Zonhoven) Roerdompwandeling 14.00 tot 16.00 uur Parking Heidestrand, Zwanenstraat 105, Zonhoven Toerisme Zonhoven [email protected] 011 81 04 80 Hengelhoef (Houthalen-Helchteren) Initiatie natuurfotografie 14.00 tot 16.00 uur Bezoekerscentrum Hengelhoef Limburgs Landschap vzw i.s.m. Fotogroep Houthalen www.limburgs-landschap.be 011 53 02 51 Deelname € 2,00, leden gratis Provinciaal domein Nieuwenhoven (Sint-Truiden) Kijken naar mooie vroegbloeiertjes 14.00 tot 16.00 uur Bezoekerscentrum Nieuwenhoven Hasseltsesteenweg z./n, Sint-Truiden Erwin Vandermeeren – 011 68 79 81 [email protected] Stevige wandelschoenen en aangepaste kledij

Vallei van de Zwarte Beek (HechtelEksel) Voorjaarswandeling 14.00 tot 16.30 uur Resterheide onthaalcentrum, Begijnenvijvers, Begijnenstraat, Hechtel Natuurpunt Hechtel-Eksel [email protected] Dinsdag 12 april Natuur.huis (Gelinden-Sint-Truiden) Nachtvlindercursus 19.30 tot 22.30 uur Natuur.huis Haspengouw, Kleinveldstraat 54, Sint-Truiden Natuurpunt Borgloon Luk Robijns - 012 74 29 29

Jesseren (Borgloon) Nachtvlinderinventarisatie 21.00 tot 22.30 uur Groenstraat, Jesseren-Borgloon Natuurpunt Borgloon Stefan Carolus - 0497 24 21 38

Hesselsberg (Zutendaal) Voorjaarswandeling 14.00 tot 16.00 uur Vijverplein, t.h.v. Witherenpastorie, Zutendaal Limburgs Landschap vzw 011 53 02 51 www.limburgs-landschap.be Deelname: € 2,00, leden gratis Hengelhoef (Houthalen-Helchteren) Blotevoeten-wandeling 14.00 tot 16.00 uur Bezoekerscentrum Hengelhoef Limburgs Landschap vzw www.limburgs-landschap.be 011 53 02 51 Deelname € 2,00, leden gratis Breng je eigen handdoek mee

Pagina 15

De Wulp (Neerpelt) Bijen- en bloemenwandeling 14.00 tot 16.30 uur BC De Wulp, Tussenstraat 10, Neerpelt Natuurpunt afdeling Neerpelt Patrick Schuurmans – 0486 86 31 43 Elsloo (Ned. Limburg) Voorjaarsbloeiers in Elsloobos 8.30 u: Grenskantoor Kessenich 8.40 u Parking bij Maasbrug Maaseik Einde 12.00 uur Natuurpunt Kinrooi Frans Parren – 0495 23 83 62 Carpooling De Veewei (Eksel) Natuurwandeling met natuurgids 8.00 tot 12.00 uur Parking autokeuring, Einhovensebaan 50, Eksel Natuurpunt Noord-Limburg Albert Geuens – 011 73 27 44 Laarzen nuttig

Dinsdag 19 april Natuur.huis (Gelinden-Sint-Truiden) Nachtvlindercursus 19.30 tot 22.30 uur Natuur.huis Haspengouw, Kleinveldstraat 54, Sint-Truiden Natuurpunt Borgloon Luk Robijns - 012 74 29 29 Zaterdag 23 april Stedelijk domein Kiewit (Hasselt) Vaar mee met de milieuboot 14.00 tot 17.00 uur Juiste locatie wordt later meegedeeld Stedelijk natuureducatief centrum Hasselt Marleen Ritzen – 011 21 08 49 Deelname: € 2,00; vooraf inschrijven en betalen Aantal deelnemers beperkt tot 60

Watervalbos (Bilzen) Voorjaarsflora-wandeling 14.00 tot 16.30 uur Kerk van O-L-Vr. Hoeselt, Onze-Lieve-Vrouwplein, Hoeselt Orchis vzw en Limburgs Landschap 089 50 10 19 [email protected] Gidsen: Romain Lambrechts en Edgard Stevens (Limburgs Landschap) Stevige wandelschoenen of laarzen Watervalbos (Hoeselt) Voorjaarsflora 14.00 tot 16.00 uur OLV -kerk, Onze-Lieve-Vrouwplein, Hoeselt Limburgs Landschap vzw 011 53 02 51 www.limburgs-landschap.be Deelname: € 2,00, leden gratis I.s.m. Orchis vzw

Vallei van de Zwarte Beek (Zelem) Bloesemwandeling in de holle wegen 14.00 tot 16.30 uur De Reinvoart, Hagelandstraat 1, Loksbergen Natuurpunt Regio Zelem Jan Kenens [email protected] De Maten (Diepenbeek) Ochtendwandeling, vogelzang 7.00 tot 10.00 uur Koffiehuis ’t Genoegen, Dillikensweyerstraat, Genk Natuurpunt Diepenbeek David Berx – 0478 54 49 43 Na de wandeling ontbijt, vooraf inschrijven Meer info op www.natuurpuntdiepenbeek.be

Domein Kiewit (Hasselt) Rituelen in de dierenwereld, natuurwandeling 14.00 tot 16.30 Abeekvallei (Reppel en Grote-Brogel) Herenhuis, Putvennestraat 112, Vallei van de Zwarte Beek (Lummen) over de nieuwe plankenpaden Hasselt Natuurbeheer 14.00 tot 16.30 uur Natuurpunt Limburg Stedelijk domein Kiewit (Hasselt) 9.00 tot 12.00 uur Kerk Reppel, Reppelerweg, Reppel Bezoekerscentrum Kiewit Vroege vogelwandeling Parking Theepot, Ashoekstraat, Bocholt 011 24 60 23 6.30 tot 9.00 uur Lummen NP Meeuwen-Gruitrode & Peer Deelname € 2,00, leden van Parking domein, Putvennestraat 108, Natuurpunt Lummen Paul Capals – 01163 12 89 – Natuurpunt gratis Hasselt 0479 06 64 13 0486 22 48 17 Stedelijk natuureducatief centrum [email protected] Wandelschoenen nodig Hasselt Zondag 1 mei Marleen Ritzen – 011 21 08 49 Bosbeek (As) Na de wandeling ontbijt Zondag 24 april Natuurwandeling met natuurgids Hoepertingen (Borgloon) Deelname: € 6,00, vooraf inschrijven 9.00 tot 12.00 uur Poelenonderzoek tot 12 april en betalen Oudsberg (Maaseik) Parking Tilcas Boys, Herengracht, As 9.00 tot 12.00 uur Beperkt aantal deelnemers Wandeling met natuurgids Natuurpunt As Kapel van Helshoven, 14.00 tot 17.00 uur Vincken André – 089 65 78 71 Helshovenstraat, Hoepertingen Vallei van de Zwarte Beek (Koersel- Camping Zavelbos, Natuurpunt Borgloon Beringen) Kattebeekstraat 1, Opoeteren ’t Plat (Overpelt) Stefan Carolus - 0497 24 21 38 Natuurspeurdertjes: Over kikkers en Project Duinengordel Voorjaarswandeling andere waterdiertjes Jimmy Wertelaers – 011 49 15 94 14.00 tot 16.30 uur Maasbeemder Greend 14.00 tot 16.30 uur Deelname: € 2,00 per persoon, kinde- Schapenstal, einde Pallisstraat, (Maasmechelen) Bezoekerscentrum De Watersnip ren tot 12 jaar gratis Holven Overpelt Vroege vogels, ochtend- en vogelGrauwe Steenstraat 7/2, Koersel Inschrijven is niet nodig Natuurpunt Noord-Limburg wandeling Jan Kenens – 011 45 01 91 Luc Winters – 011 64 58 42 6.00 tot 10.00 uur [email protected] Vlaamse Ardennen [email protected] Parking Maaswinkel, brug Dokter Voor kinderen van 5 tot 7 jaar, (Oost-Vlaanderen) Haubenlaan, Mechelen-aan-de-Maas deelname € 2,00 per kind Bloemenwandeling Borgloon Orchis vzw 8.00 tot 19.00 uur Bloesemwandeling 089 50 10 19 - ernaorVallei Zwarte Beek (Hechtel-Eksel) Oprit 26 (E313) Paal-Beringen 14.00 tot 17.00 uur [email protected] Hechtelse bergenwandeling carpoolparking Parking sporthal Koutermanstraat, Gids: Jos Bijnens (Orchis vzw) 14.00 tot 16.30 uur Werkgroep Ecologie Tessenderlo Alken Stevige wandelschoenen of laarzen Parking Den Brand, Kamertstraat, Marc Meert - 0477 61 47 09 Natuurpunt Alken Hechtel [email protected] Ruben Vanvinckenroye Sint-Jansberg (Zelem Halen) Natuurpunt Hechtel-Eksel Vooraf telefonisch contact; goed [email protected] Vertelwandeling mytische en [email protected] schoeisel sche bomen Vallei van de Zwarte Beek (Koersel- Volle lente: Els, Wilg, Meidoorn Nationaal Park Hoge Kempen Provinciaal domein Nieuwenhoven Beringen) 11.00 tot 12.30 uur Op stap met een Ranger, Insectensa- (Sint-Truiden) Erfgoed-dag, thema rituelen Kasteelklooster Sint-Jansberg, Zelem fari Vroegvogelwandeling 10.00 tot 17.00 uur 013 46 14 71 14.00 tot 16.00 uur 7.00 tot 9.00 uur Bezoekerscentrum De Watersnip www.sintjansberg.be/eventToegangspoort Lieteberg, Bezoekerscentrum Nieuwenhoven Grauwe Steenstraat 7/2, Koersel registration/?ee=596 Blookbergstraat, Zutendaal Hasseltsesteenweg z./n, Sint-Truiden Natuurpunt Beringen Vertelster Lien Van Camp Projectbureau Nationaal Park Hoge Peter Bellen – 0478 27 30 65 Erna Aerts – 011 45 01 91 – Deelname, inclusief geschenkje: Kempen [email protected] [email protected] € 9,00 voor volwassenen, André Mulders – 089 65 56 51 Stevige wandelschoenen en € 4,50 kinderen vanaf 8 jaar € 3,00 per persoon, tot 3 jaar gratis aangepaste kledij Inschrijven niet nodig

Pagina 16

Schulensmeer 24 uur vogels spotten Bezoekerscentrum Schulensmeer Demerstraat 60, Lummen Tine Meekers – 013 55 63 81 [email protected] Vrienden van het Schulensbroek Ook 2 uur vogels spotten voor 7-12 jaar, gratis Gelinden (Sint-Truiden) Mergeldag 13.00 tot 17.00 uur Natuurhuis Haspengouw, Kleinveldstraat 54, Gelinden Sint-Truiden Aulenteer-Natuurpunt i.s.m. Toerisme Sint-Truiden Diederik De Leersnyder 011 69 16 22 Geleide wandelingen, tentoonstelling van wereldvermaarde gesteenten, Bezoek aan wijngaard De Klitsberg De Maten (Genk) Koekoekswandeling Natuurwandeling met natuurgids 9.00 tot 12.00 uur Parking Slagmolen, Slagmolenweg, Genk Natuurpunt Genk Jaak Luys – 089 35 99 61 Goede wandelschoenen, deelname gratis Hamont-Achel Vroege vogelwandeling 5.30 tot 8.30 uur VEN-lokaal NP Hamont-Achel Roger Dalemans – 011 64 79 29 Mogelijkheid te ontbijten na de wandeling, inschrijven tot 27 april 2016 Deelname € 4,00 ter plaatse te betalen

Nieuwerkerken Fietstocht naar Scherpenheuvel 9.00 uur Kerk Nieuwerkerken Natuurpunt,Leefmilieu Nieuwerkerken MIRANI en Heemkunde Nieuwerkerken Etienne Vanoirbeek – 0476 26 98 17 Per fiets op bedevaart naar Scherpenheuvel door het Hageland langs verkeersluwe wegen Misviering voorzien om 11.30 uur in de Koepelkapel. Indien gewenst, knapzak en drank meenemen Nationaal Park Hoge Kempen (Lieteberg) Op stap met een Ranger, Nationaal Park pittig gekruid 14.00 tot 16.00 uur Toegangspoort Lieteberg, Blookbergstraat, Zutendaal Projectbureau Nationaal Park Hoge Kempen André Mulders – 089 65 56 51 € 3,00 per persoon, tot 3 jaar gratis Inschrijven niet nodig Woensdag 4 mei De Teut (Zonhoven) Educatieve plantenwandeling 18.30 uur tot het donker is Parking De Teut, kruispunt Teutseweg-Donderslagseweg, Zonhoven SAP-clubje Jan Wyers – 011 81 55 33 0475 31 37 09 [email protected] Donderdag 5 mei

De Vloeiweiden (Lommel-Kolonie) Geleide natuurwandeling met gids 13.45 uur: Wateringhuis, Oude maai 80, Lommel-Kolonie 14.00 uur: einde Koloniestraat, Lommel-Kolonie Einde om 17.00 uur Natuurpunt Noord-Limburg Albert Mertens – 011 64 94 00 Luc Winters – 011 64 58 42 – [email protected]

Vallei van de Zwarte Beek (KoerselBeringen) Over bloemetjes en bijtjes 14.00 tot 16.30 uur Bezoekerscentrum De Watersnip Grauwe Steenstraat 7/2, Koersel Jan Kenens – 011 45 01 91 [email protected] Leuke natuurweetjes over plant en dier

Vallei van de Zwarte Beek (KoerselBeringen) Op zoek naar kikkers, padden en salamanders 14.00 tot 16.30 uur Bezoekerscentrum De Watersnip Grauwe Steenstraat 7/2, Koersel Jan Kenens – 011 45 01 91 [email protected]

Zaterdag 7 mei De Dauteweijers (Diepenbeek) Avondwandeling naar de boomkikkers 20.30 tot 23.00 uur Ontmoetingscentrum Lutselus, Pastorijstraat, Diepenbeek Natuurpunt Diepenbeek Koen Thonissen – 0499 73 56 99 Meer info op www.natuurpuntdiepenbeek.be

Borgloon Beheerwerkdag 9.00 tot 12.00 uur Plaats nog te bepalen Natuurpunt Borgloon Stefan Carolus - 0497 24 21 38 Zondag 8 mei Gerhagen (Tessenderlo) Vogelwandeling 14.00 tot 17.00 uur Bosmuseum Gerhagen, Zavelberg, Tessenderlo Werkgroep Ecologie Tessenderlo Marc Meert - 0477 61 47 09 [email protected] Mazenhoven (Maasmechelen) Voorjaarswandeling 14.00 tot 16.00 uur Kasteel Leut, Dreef 148, Maasmechelen Limburgs Landschap vzw 011 53 02 51 www.limburgs-landschap.be Deelname: € 2,00, leden gratis Overpelt Natuurwandeling, ontdek de lente 14.00 tot 16.30 uur Parking MS-centrum, Boemerangstraat, Overpelt Bosland projectbureau i.s.m. Werkgroep ISIS 011 74 24 78 Niet geschikt voor kinderwagens en rolstoelgebruikers Beek (Bree) Dauwwandeling met ontbijt 6.30 uur start wandeling 8.00 ontbijt Natuurpunthuis, Mariahofstraat 51, Beek Natuurpunt Bree Albert Hermans – 0495 54 68 69 – [email protected] Inschrijven BE 68 7350 2994 8534, leden € 6,00 niet leden € 8,00 Het Wik (Genk) Natuurwandeling met natuurgids 9.00 tot 12.00 uur PNC, Craenevenne 86, Genk Natuurpunt Genk Marc Fourier – 012 21 55 87 Goede wandelschoenen, deelname gratis Vallei van de Zwarte Beek (HechtelEksel) Wilde- en honingbijenwandeling 14.00 tot 16.30 uur Resterheide onthaalcentrum, Begijnenvijvers, Begijnenstraat, Hechtel Natuurpunt Hechtel-Eksel [email protected]

Hengelhoef (Houthalen-Helchteren) Klimaatwandeling met Oxfam-brunch 9.30 tot 11.30 uur Bezoekerscentrum Hengelhoef Limburgs Landschap vzw www.limburgs-landschap.be 011 53 02 51 Graag inschrijven vóór 2 mei via [email protected] Deelname € 13,00, leden € 11,00 Op BE28 4564 0220 0120 van Limburgs Landschap vzw Met vermelding van je naam, aantal deelnemers en brunch Provinciaal domein Nieuwenhoven (Sint-Truiden) Langs de waters van de paters 14.00 tot 16.00 uur Bezoekerscentrum Nieuwenhoven Hasseltsesteenweg z./n, Sint-Truiden Erwin Vandermeeren – 011 68 79 81 [email protected] Stevige wandelschoenen en aangepaste kledij Spoorwegzate (Ordingen en Bautershoven) Natuurwandeling met natuurgids 14.00 tot 17.00 uur Ter hoogte van aanwijzingsbord waar N718 kruist met Ordingen dorp Aulenteer-Natuurpunt i.s.m. Toerisme Sint-Truiden Lucia Wastiels – 0496 11 50 09 Geleide wandelingen, tentoonstelling van wereldvermaarde gesteenten, Bezoek aan wijngaard De Klitsberg Dinsdag 10 mei Vogelzang (Zonhoven) Onkruidwandeling 14.00 tot 16.00 uur Vogelzangstraat, op einde van het doodlopend stuk na huisnr. 68, Zonhoven Toerisme Zonhoven [email protected] 011 81 04 80 Woensdag 11 mei Hengelhoef (Houthalen) Educatieve plantenwandeling 18.30 uur tot het donker is Einde Hengelhoefdreef, zijweg Donderslagseweg, Houthalen SAP-clubje Jan Wyers – 011 81 55 33 0475 31 37 09 [email protected]

Pagina 17

Vrijdag 13 mei Jesseren (Borgloon) Nachtvlinderinventarisatie 21.00 tot 22.30 uur Groenstraat, Jesseren-Borgloon Natuurpunt Borgloon Stefan Carolus - 0497 24 21 38

Dommeldal (Eksel) Hooilandenwandeling 9.00 tot 12.00 uur Hoksent bij zuiveringsstation, Eikelbosstraat, Eksel Natuurpunt Noord-Limburg Albert Geuens – 011 73 27 44 Laarzen nuttig

Dommelvallei (Peer) Dommelwandeling 14.00 tot 16.30 uur Kringwinkel Peer, Steenweg Wijchmaal 66, Peer NP Meeuwen-Gruitrode & Peer Robert Van Dingenen – 011 63 55 94 – 0496 84 85 38 Wandelschoenen nodig

Zaterdag 14 mei

Woensdag 18 mei

Dommelvallei (Kleine-Brogel) Valleiwandeling 14.00 tot 17.00 uur Parking kerk Kleine-Brogel Natura Limburg Jos Brands – 011 79 14 95

Schemmersberg (Zonhoven) Educatieve plantenwandeling 18.30 uur tot het donker is Rotonde Molenweg Zonhoven-Genk Parkeren Wagemanskeel na 500 m. SAP-clubje Jan Wyers – 011 81 55 33 0475 31 37 09 [email protected]

Thier de Lanaye (Ternaaien) Orchideeëntocht 14.00 tot 17.00 uur Kerk Ternaaien, rue du village, Lanaye Natuurpunt Riemst Kristof Odeur – 0495 27 68 75 Vrijwillige gift Wandelschoenen

Zondag 15 mei Smeetshof (Bocholt) Dauwwandeling 7.00 tot 9.30 uur Parking Smeetshof, Smeetshofweg 1, Bocholt Natuurpunt Bocholt Nol Goossens – 089 46 39 88 Laarzen Vallei van de Zwarte Beek (KoerselBeringen) Natuurspeurdertjes: Van koning van het bos tot beestjes in het mos 14.00 tot 16.30 uur Bezoekerscentrum De Watersnip Grauwe Steenstraat 7/2, Koersel Jan Kenens – 011 45 01 91 [email protected] Voor kinderen van 5 tot 7 jaar, deelname € 2,00 per kind Nationaal Park Hoge Kempen (Mechelse Heide) Op stap met Ranger, WO 1-wandeling 14.00 tot 16.00 uur Toegangspoort Mechelse Heide, J. Smeetslaan 280, Maasmechelen Projectbureau Nationaal Park Hoge Kempen André Mulders – 089 65 56 51 € 2,00 per persoon of € 5,00 per gezin Inschrijven niet nodig Maandag 16 mei Genoelselderen Dauwwandeling in ‘Genoels’ 7.00 tot 10.00 uur Buurthuis, Sint-Maartenstraat 54, Genoelselderen Leefmilieu Tongeren Paul Denis – 012 23 03 28. Inschrijven voor 11 mei op [email protected], voor een heerlijk ontbijt na de dauwwandeling aan € 9,50/pers.

Zaterdag 21 mei Hasselterbroek (Kinrooi) Boomkikkerwandeling bij volle maan 20.30 tot 22.30 uur Parking Woutershof, Grootbroekstraat 46, Kinrooi Limburgs Landschap vzw 011 53 02 51 www.limburgs-landschap.be Deelname: € 2,00, leden gratis Zondag 22 mei Geitenbroek (As) Planten bekijken met een natuurgids 9.00 tot 12.00 uur Casterhoeve, Grotstraat, As Natuurpunt As Vincken André – 089 65 78 71

De Wulp (Neerpelt) Vroege vogel wandeling 6.00 tot 9.00 uur BC De Wulp, Tussenstraat 10, Neerpelt Natuurpunt afdeling Neerpelt Patrick Schuurmans – 0486 86 31 43 Smeetshof (Bocholt) Beheerwerken 9.00 tot 12.00 uur Parking Smeetshof, Smeetshofweg 1, Bocholt Natuurpunt Bocholt Nol Goossens – 089 46 39 88 Werkkledij, laarzen Sint-Truiden Wandelen in de fruitvallei 14.00 tot 17.00 uur Parking achterkant station, Sint-Truiden Natuurpunt Alken Gustaaf Grouwels – 0478 23 08 31

Demerbronnen Ketsingen (Tongeren) Natuurwandeling 14.00 tot 17.00 uur Parking (nieuwe) kerkhof van Berg, Gousbeemdstraat, Tongeren Orchis vzw 089 50 10 19 [email protected] Natuurgids: Ferdi Boelen (Leefmilieu Tongeren) Stevige wandelschoenen of laarzen

Vallei van de Zwarte Beek (Lummen) De fiets op 10.00 tot 15.00 uur Parking Theepot, Ashoekstraat, Lummen Natuurpunt Lummen 0479 06 64 13 [email protected]

Maaswinkel (Maasmechelen) Poelenwandeling 13.45 uur of 14.00 uur Parking gemeentehuis Maasmechelen (13.45 uur) of infobord Z.W.-vaart onder aan de kanaalbrug van Mechelen-aan-de-Maas Natuurpunt Maasmechelen Bertie Vanderlee – 089 76 47 51

Houthalen-Oost (Houthalen) Educatieve plantenwandeling 18.30 uur tot het donker is Einde Hengelhoefdreef, zijweg Donderslagseweg, Houthalen SAP-clubje Jan Wyers – 011 81 55 33 0475 31 37 09 [email protected]

Woensdag 25 mei

Zaterdag 28 mei Vallei van de Zwarte Beek (Lummen) Natuurbeheer 9.00 tot 12.00 uur Parking Theepot, Ashoekstraat, Lummen Natuurpunt Lummen 0479 06 64 13 [email protected] Vallei van de Zwarte Beek (HechtelEksel) Natuurbeheer 9.00 tot 12.00 uur Katershoeve, Katerstraat, Hechtel Natuurpunt Hechtel-Eksel Jean Kuppens [email protected] Zondag 29 mei Ophovenderheide (Opglabbeek) Wandeling met natuurgids 14.00 tot 17.00 uur Kerkhof, Oude Kerkstraat 72, Opglabbeek Project Duinengordel Jimmy Wertelaers – 011 49 15 94 Deelname: € 2,00 per persoon, kinderen tot 12 jaar gratis Inschrijven is niet nodig Viroinvalle (Namen) Bloemenwandeling 7.30 tot 20.00 uur Oprit 26 (E313) Paal-Beringen carpoolparking Werkgroep Ecologie Tessenderlo Marc Meert - 0477 61 47 09 [email protected] Vooraf telefonisch contact; oed schoeisel Tösch-Langeren (NeeroeterenMaaseik) Libellen zomerwandeling 14.00 tot 16.00 uur Parking Moscou, nabij Grotlaan 208, Neeroeteren-Maaseik Limburgs Landschap vzw 011 53 02 51 www.limburgs-landschap.be Deelname: € 2,00, leden gratis Domein Kiewit (Hasselt) Bijzondere parkbomen, 14.00 tot 16.30 Herenhuis, Putvennestraat 112, Hasselt Natuurpunt Limburg Bezoekerscentrum Kiewit 011 24 60 23 Deelname € 2,00, leden van Natuurpunt gratis

Pagina 18

Hengelhoef (Houthalen-Helchteren) Parkwandeling 14.00 tot 16.00 uur Bezoekerscentrum Hengelhoef Limburgs Landschap vzw www.limburgs-landschap.be 011 53 02 51 Deelname € 2,00, leden gratis Kelchterhoef (Houthalen-Helchteren) Natuurwandeling ‘onkruid’ met begeleiding van een natuurgids 14.00 tot 16.00 uur Kelchterhoef, parking Hoeve Jan, Houthalen-Helchteren Natuurpunt Houthalen-Helchteren Emiel Van Put – 011 60 11 50 Vallei van de Zwarte Beek (KoerselBeringen) Dag van het Park 13.00 tot 17.00 uur Park directeurswoning, Koolmijnlaan, Beringen-Mijn Natuurpunt Beringen Erna Aerts – 011 45 01 91 [email protected] Woensdag 1 juni Zonhoverheide (Zonhoven) Educatieve plantenwandeling 18.30 uur tot het donker is Rotonde Molenweg, Wagemanskeel, parkeren na 500 m SAP-clubje Jan Wyers – 011 81 55 33 0475 31 37 09 [email protected] Zondag 5 juni Maasvallei (Dilsen-Stokkem) Bloemen bekijken met natuurgids 9.00 tot 12.00 uur Kerk Niel bij As, Hoogstraat, As Natuurpunt As Vincken André – 089 65 78 71 Vallei van de Zwarte Beek (KoerselBeringen) Op stap met een klimaatgids 14.00 tot 16.30 uur Bezoekerscentrum De Watersnip Grauwe Steenstraat 7/2, Koersel Jan Kenens – 011 45 01 91 [email protected] Hengelhoef (Houthalen-Helchteren) VELT- ecotuin-dag 13.00 tot 17.00 uur Bezoekerscentrum Hengelhoef Limburgs Landschap vzw www.limburgs-landschap.be 011 53 02 51 Met kruidenwandeling, workshop insectenhotels en Oxfam producten

Stiltegebied Zwarte Put en Natuurgebied Stevoorden (Zutendaal) Natuurwandeling met aandacht voor nieuwe natuurontwikkelingen en inrichtingswerken 14.00 tot 17.00 uur Kruispunt Dijkstraat-Kanaaldijk, Grote Heide, Zutendaal Orchis vzw 089 50 10 19 [email protected] Gids: Piet Martens (Orchis vzw) Laarzen Schulensmeer Kriebelen aan het meer 14.00 tot 16.00 uur Bezoekerscentrum Schulensmeer Demerstraat 60, Lummen Tine Meekers – 013 55 63 81 [email protected] Vrienden van het Schulensbroek Insectendag voor het hele gezin, gratis Thiewinkel (Lummen) Beleef De Wijers 14.00 tot 16.00 uur Kerk Thiewinkel, Sint-Jansstraat, Lummen Limburgs Landschap vzw 011 53 02 51 www.limburgs-landschap.be Deelname: € 2,00, leden gratis Beek (Bree) Op zoek naar de boomkikker 21.00 tot 23.00 uur Ingang natuurpunthuis, Mariahofstraat 51, Beek Natuurpunt Bree Albert Hermans – 0495 54 68 69 – [email protected] Zaklamp nuttig Provinciaal domein Nieuwenhoven (Sint-Truiden) Begeleide boszoektocht voor het ganse gezin 14.00 tot 16.00 uur Bezoekerscentrum Nieuwenhoven Hasseltsesteenweg z./n, Sint-Truiden Erwin Vandermeeren – 011 68 79 81 – [email protected] Stevige wandelschoenen en aangepaste kledij De Vloeiweiden (Lommel-Kolonie) Geleide natuurwandeling met natuurgids 13.45 uur: Wateringhuis, Oude maai 80, Lommel-Kolonie 14.00 uur: einde Koloniestraat, Lommel-Kolonie Einde om 17.00 uur Natuurpunt Noord-Limburg Albert Mertens – 011 64 94 00 Luc Winters – 011 64 58 42 – [email protected]

De Maten (Genk) Bijzondere planten in bloei Natuurwandeling met natuurgids 9.00 tot 12.00 uur Parking Slagmolen, Slagmolenweg, Genk Natuurpunt Genk Jaak Luys – 089 35 99 61 Goede wandelschoenen, deelname gratis Nationaal Park Hoge Kempen (Connecterra) Op stap met een Ranger, Planten en hun omgeving 14.00 tot 16.00 uur Toegangspoort Connecterra, Zetellaan 54, Maasmechelen Projectbureau Nationaal Park Hoge Kempen André Mulders – 089 65 56 51 € 3,00 per persoon, tot 3 jaar gratis Inschrijven niet nodig Domein Kiewit (Hasselt) Culinaire werkwinkel voor kids, parkfeest AMUSE 14.00 tot 16.30 Herenhuis, Putvennestraat 112, Hasselt Natuurpunt Limburg Bezoekerscentrum Kiewit 011 24 60 23 Inschrijven via www.natuurpuntlimburg.be/agenda Hamont-Achel Natuurwandeling in de Warande 8.00 tot 11.30 uur VEN-lokaal NP Hamont-Achel P. Schuurmans – 0479 79 93 65 Nat gebied, laarzen nodig Verrekijker niet vergeten Vallei van de Zwarte Beek (KoerselBeringen) Fotografiewandeling, camera’s met vaste lens 9.00 tot 12.00 uur Bezoekerscentrum De Watersnip Grauwe Steenstraat 7/2, Koersel Jan Kenens – 011 45 01 91 – [email protected] Vooraf inschrijven op [email protected] € 6,50 voor leden, € 8,00 voor niet leden Eben-Emael Orchideeënwandeling met natuurgids 13.00 tot 17.00 uur 13.00 uur: Europaplain Sint-Truiden 14.00 uur: kerk van Eben Aulenteer-Natuurpunt i.s.m. Toerisme Sint-Truiden 011 67 45 60 Natuurgids: Johan Van Meerbeek

Viroinvallei (Nismes) Orchideeën- en vlinderwandeling Bus uitstap: einde 20.00 uur 7.00 uur: parking GB, Tongersestraat 73, Bilzen/Hoeselt 7.15 uur: oprit E313, Tongersesteenweg Riemst/Tongeren Natuurpunt Riemst Kristof Odeur – 0495 27 68 75 Inschrijven via telefoon of [email protected] Na bevestiging € 18,00 per persoon overschrijven op rek. nr. BE64 5230 8056 5952 van Natuurpunt Riemst Picknick, planten-vlindergids, verrekijker, vlindernet, wandelschoenen Woensdag 8 juni Tenhaagdoornheide (Houthalen) Educatieve plantenwandeling 18.30 uur tot het donker is Donderslagseweg, 500 m voorbij brug over E314, Houthalen SAP-clubje Jan Wyers – 011 81 55 33 0475 31 37 09 [email protected] Donderdag 9 juni De Teut (Zonhoven) Verbazingwekkende planten 14.00 tot 16.00 uur Parking de Teut, einde van de Donderslagseweg, Zonhoven Toerisme Zonhoven [email protected] 011 81 04 80 Zaterdag 10 juni Het Pijnven (Eksel) Nachtzwaluwtocht 20.30 tot 23.00 uur Parking staatsbos Pijnven, Kiefhoekstraat, weg Lommel –Kerkhoven, Eksel Natuurpunt Noord-Limburg Albert Geuens – 011 73 27 44 Zondag 12 juni Vlaamse Kust (West-Vlaanderen) Bloemenwandeling 7.30 tot 20.00 uur Oprit 26 (E313) Paal-Beringen carpoolparking Werkgroep Ecologie Tessenderlo Marc Meert - 0477 61 47 09 [email protected] Vooraf telefonisch contact; goed schoeisel

Pagina 19

Lozerbeemden (Bocholt) Natuurwandeling met natuurgids 9.00 tot 11.30 uur Kerk van Lozen, Bocholt Natuurpunt Bocholt Rik Bosmans – 0474 98 41 93 Werkkledij, laarzen De Teut (Zonhoven) Verbazingwekkende planten 14.00 tot 16.00 uur Parking de Teut, einde van de Donderslagseweg, Zonhoven Toerisme Zonhoven [email protected] 011 81 04 80 Vallei van de Zwarte Beek (KoerselBeringen) Fotografiewandeling, camera’s met vaste lens 9.00 tot 12.00 uur Bezoekerscentrum De Watersnip Grauwe Steenstraat 7/2, Koersel Jan Kenens – 011 45 01 91 [email protected] Vooraf inschrijven op [email protected] € 6,50 voor leden, € 8,00 voor niet leden Inschrijven via [email protected] Vallei van de Zwarte Beek (HechtelEksel) Poelenwandeling 14.00 tot 16.30 uur Resterheide onthaalcentrum, Begijnenvijvers, Begijnenstraat, Hechtel Natuurpunt Hechtel-Eksel [email protected] Vallei van de Zwarte Beek (Lummen) Tuinsafari 15.30 tot 17.30 uur Duizendjarige eik, Dikke Eikstraat, Lummen Natuurpunt Lummen 0479 06 64 13 [email protected] Het Wik (Genk) Natuurwandeling met natuurgids 9.00 tot 12.00 uur PNC, Craenevenne 86, Genk Natuurpunt Genk Marc Fourier – 012 21 55 87 Goede wandelschoenen, deelname gratis Bergerven (Rotem Dilsen-Stokkem) Zomerwandeling 14.00 tot 16.00 uur Kapel van de Weerstand, Brugstraat, Rotem Dilsen-Stokkem Limburgs Landschap vzw 011 53 02 51 www.limburgs-landschap.be Deelname: € 2,00, leden gratis

De Dorpsbemden (Diepenbeek) Geur- kleur- smakenwandeling 14.00 tot 16.30 uur Pomperikweg 1, Diepenbeek Zijstraatje van Stationsstraat ter hoogte van de Heidestraat Natuurpunt Diepenbeek Koen Thonissen – 0499 73 56 99 Meer info op www.natuurpuntdiepenbeek.be Woensdag 15 juni Schemmersberg (Zonhoven) Educatieve plantenwandeling 18.30 uur tot het donker is Molenweg- Wagemanskeel, parking links na boscomplex. SAP-clubje Jan Wyers – 011 81 55 33 0475 31 37 09 [email protected] Vrijdag 17 juni Jesseren (Borgloon) Nachtvlinderinventarisatie 21.00 tot 22.30 uur Groenstraat, Jesseren-Borgloon Natuurpunt Borgloon Stefan Carolus - 0497 24 21 38 Vallei van de Zwarte Beek (Zelem) Vuurvliegjes en vleermuizen spotten 22.00 tot 23.30 uur De Pastorie, Dorpstraat 34, Zelem Natuurpunt Regio Zelem Jan Kenens – [email protected] Zaterdag 18 juni Borgloon Beheerswerkdag 9.00 tot 12.00 uur Plaats nog te bepalen Natuurpunt Borgloon Stefan Carolus - 0497 24 21 38

Zondag 19 juni Gerhagen (Tessenderlo) Bloemenwandeling 14.00 tot 17.00 uur Bosmuseum Gerhagen, Zavelberg, Tessenderlo Werkgroep Ecologie Tessenderlo Marc Meert - 0477 61 47 09 [email protected] De Kevie (Tongeren) B(l)oeiende Kruidenwandeling 14.00 tot 17.00 uur Parking aan de spoorwegbrug, Oude Blaarstraat (nabij kruispunt met Neremweg), Tongeren (neem de juiste parking, die nabij het kruispunt Neremweg) Orchis vzw 089 50 10 19 [email protected] Gids: Jos Roeffaers (Natuurpunt De Kevie) Stevige wandelschoenen of laarzen Nietelbroeken (Kortessem) Wandeling in natuurgebied Nietelbroeken 14.00 tot 17.00 uur Herbroekstraat (naast nummer 37), Kortessem Natuurpunt Kortessem Kris Castro – 0473 89 56 02 Laarzen of stevig schoeisel zijn aangeraden Lauw (Tongeren) Jekerwandeling met natuurgids 14.00 tot 17.00 uur Kerk Lauw, kruising LauwstraatDonkelstraat, Tongeren Leefmilieu Tongeren Paul Denis – 012 23 03 28

Domein Kiewit (Hasselt) Voordracht over dassen 14.00 tot 17.00 uur Parking domein Kiewit, Putvennestraat 108, Hasselt Natura Limburg René Steegmans – 011 27 27 74 Militair Domein (Meeuwen en Helchte- 0478 92 48 52 ren) Voordracht: Eddy Dupae VLM Nachtzwaluwwandeling 0499 99 42 64 21.30 tot 24.00 uur In het bio-lokaal van stedelijk domein. Kruispunt Gestelstraat-Kolisbergen, Meeuwen Sint-Jansberg (Zelem) NP Meeuwen-Gruitrode & Peer Natuurwandeling Michel Broeckmans – 0499 59 33 01 14.00 tot 17.00 uur Goed bewandelbaar Parking herberg ‘De Pastorie’, Dorpsplein, Zelem Natura Limburg René Steegmans – 011 27 27 74 – 0478 92 48 52

Houthalen-Helchteren Op stap in de jungle van Houthalen 14.00 tot 16.00 uur Parking nabij café Vini’s, Stationstraat 139, Houthalen Limburgs Landschap vzw 011 53 02 51 www.limburgs-landschap.be Deelname: € 2,00, leden gratis Breng een handdoek en reserveschoenen mee Sint-Jansberg (Zelem Halen) Vertelwandeling mytische en magische bomen Zomer: Linde, Hazelaar, Eik 11.00 tot 12.30 uur Kasteelklooster Sint-Jansberg, Zelem 013 46 14 71 www.sintjansberg.be/eventregistration/?ee=597 Vertelster Lien Van Camp Deelname, inclusief geschenkje: € 9,00 voor volwassenen, € 4,50 kinderen vanaf 8 jaar De Wulp (Neerpelt) Wandeling kriebelbeestjes 9.00 tot 12.00 uur BC De Wulp, Tussenstraat 10, Neerpelt Natuurpunt afdeling Neerpelt Patrick Schuurmans – 0486 86 31 43 Kessenich (Kinrooi) Beverwandeling in Kollegreend 14.00 tot 17.00 uur Bergplaats kerk Kessenich Natuurpunt Kinrooi Frans Parren – 0495 23 83 62 Laarzen nuttig Smeetshof (Bocholt) Beheerwerken 9.00 tot 12.00 uur Parking Smeetshof, Smeetshofweg 1, Bocholt Natuurpunt Bocholt Nol Goossens – 089 46 39 88 Werkkledij, laarzen Vallei van de Zwarte Beek (KoerselBeringen) Natuurspeurdertjes: Ogen, oren en neusjes open 14.00 tot 16.30 uur Bezoekerscentrum De Watersnip Grauwe Steenstraat 7/2, Koersel Jan Kenens – 011 45 01 91 - [email protected] Voor kinderen van 5 tot 7 jaar, deelname € 2,00 per kind

Pagina 20

Nationaal Park Hoge Kempen (Pietersheim) Op stap met een Ranger, Smakenwandeling 14.00 tot 17.00 uur Toegangspoort Pietersheim, Neerharenweg 12, Lanaken Projectbureau Nationaal Park Hoge Kempen André Mulders – 089 65 56 51 € 2,00 per persoon of € 5,00 per gezin Inschrijven niet nodig Dinsdag 21 juni Vallei van de Zwarte Beek (KoerselBeringen) Kruidenwandeling in de natuur 14.00 tot 16.30 uur Bezoekerscentrum De Watersnip Grauwe Steenstraat 7/2, Koersel Jan Kenens – 011 45 01 91 [email protected] Woensdag 22 juni Mombeekvallei (Sint-LambrechtsHerk) Educatieve plantenwandeling 18.30 uur tot het donker is Muntelbeekstraat-Herkerstraat, SintLambrechts-Herk SAP-clubje Jan Wyers – 011 81 55 33 0475 31 37 09 [email protected] Vrijdag 24 juni Genk Op zoek naar de nachtzwaluw 21.30 tot 23.30 uur Parking sporthal Koutermanstraat, Alken Natuurpunt Alken Valère Philippaerts – 0496 51 29 11 Pierre Vandersmissen 0479 33 20 72 Berschermende kleding tegen muggen Zaterdag 25 juni Vallei van de Zwarte Beek (Lummen) Natuurbeheer 9.00 tot 12.00 uur Parking Theepot, Ashoekstraat, Lummen Natuurpunt Lummen 0479 06 64 13 [email protected]

Zondag 26 juni Solterheide (Meeuwen-Gruitrode) Wandeling met natuurgids 14.00 tot 17.00 uur Orshof, Heymansweg 2, Neerglabbeek Project Duinengordel Jimmy Wertelaers – 011 49 15 94 Deelname: € 2,00 per persoon, kinderen tot 12 jaar gratis Inschrijven is niet nodig Tiendeberg (Kanne, Riemst) Natuurwandeling 14.00 tot 17.00 uur Parking langs de straat met de naam “Avergat”, Kanne Orchis vzw 089 50 10 19 [email protected] Gids: Leon Erens (Natuurpunt) Stevige wandelschoenen of laarzen

Schulensbroek (Schulen) Watervogelwandeling 13.30 uur: kerk Nieuwerkerken 14.00 uur: parking kerk Schulen Natuurpunt,Leefmilieu Nieuwerkerken Etienne Vanoirbeek – 0476 26 98 17 Wandeling met vooral aandacht voor watervogels Aangepast schoeisel Domein Kiewit (Hasselt) Groene Hart Kiewit-Bokrijk, natuurwandeling 14.00 tot 16.30 Herenhuis, Putvennestraat 112, Hasselt Natuurpunt Limburg Bezoekerscentrum Kiewit 011 24 60 23 Deelname € 2,00, leden van Natuurpunt gratis

Tongeren Molendag Zuid-Limburg 10.00 tot 18.00 uur Motmolen, Dijk 120, Tongeren Leefmilieu Tongeren Paul Denis – 012 23 03 28. Rondleidingen op de Motmolen en andere Tongerse watermolens De Vloeiweiden (Lommel-Kolonie) Gezellig samenzijn 17.00 tot 23.00 uur Wateringhuis, Oude maai 80, Lommel-Kolonie Einde om 17.00 uur Natuurpunt Noord-Limburg Luc Winters – 011 64 58 42 [email protected] Voor alle medewerkers aan beheerwerken en andere activiteiten Stedelijk domein Kiewit (Hasselt) Feest voor 40 jaar nostalgie 14.00 tot 18.00 uur Hele domein, Putvennestraat 108, Hasselt Stedelijk natuureducatief centrum Hasselt Marleen Ritzen – 011 21 08 49 Kom, kijk, proef en beleef: acrobatische toeren, allerhande spelen, ontdek natuurschatten, geschiedenisoverzicht, dieren aaien en nog veel meer Iedereen welkom

Limburgse Milieukoepel vzw Geraetsstraat 25 Hasselt Telefoon: 011 22 50 73 E-mail: [email protected] Het secretariaat is bereikbaar van maandag tot vrijdag van 09 uur tot 16 uur B EZOEK OOK ONZE WEBSITE WWW.LIMBURGSEMILIEUKOEPEL. BE