Limburgse milieukrant

Limburgse milieukrant

14/4

In dit nummer: Het nieuwe Natuurdecreet

2

De Klimaattop

6

Beleidsnota Omgeving

9

Pietpraat

13

Activiteitenkalender

14

Driemaandelijkse Milieukrant Wordt elektronisch verzonden aan de 54 aangesloten verenigingen die op hun beurt zorgen voor de verdere verspreiding onder hun abonnees/leden. Bijlage bij: Milieugroep Mangelbeek (21ste jg-4) Verantwoordelijke uitgever: Feyen August, Boogstraat 35 - 3530 Houthalen

Pagina 2

Het nieuwe natuurdecreet Begin juli 2014 publiceerde de Vlaamse overheid een decreet tot “wijziging van de regelgeving inzake natuur en bos”. Een hele reeks nieuwe of gewijzigde artikels zijn echter nog niet van kracht: de Vlaamse regering moet de datum van inwerkingtreding nog bepalen. We hebben de wijzigingen bestudeerd en schrijven onze bemerkingen voor u neer.

de financiering van het natuurbeheer hangt af van ambitieniveau van beheerders en eigenaars

Belangrijkste elementen in deze (zoveelste) decreetwijziging kunnen als volgt samengevat worden:  private terreinbeheerders krijgen dezelfde rechten en plichten als natuurverenigingen;  de financiering van het natuurbeheer zal afhangen van het ambitieniveau van de beheerders en de eigenaars;  voor al de terreinen waarop aan natuur- of bosbeheer wordt gedaan wordt éénzelfde “natuurbeheerplan” ingevoerd;  al de bestaande reservaten, domeinbossen en erkende parken worden “erkend natuurreservaat”;  de erkenning als natuurreservaat vestigt een erfdienstbaarheid tot algemeen nut op het terrein;  een aantal bepalingen uit het bosdecreet worden ondergebracht in het natuurdecreet;  de boscompensaties van meer dan 3 ha moeten in natura worden uitgevoerd;  het voorkooprecht in bepaalde gebieden wordt gewijzigd;  de bepalingen waarbij aan de Vlaamse regering de bevoegdheid wordt gegeven om de erkenning en subsidiëring van de terreinbeherende verenigingen te regelen wordt opgeheven;  om het geheel nog een beetje moeilijker te maken werd beslist dat een aantal artikels in werking treden 10 dagen na publicatie in het B.S., dus op 17 juli 2014, voor de inwerkingtreding van de andere artikels moet de Vlaamse regering nog de datum bepalen. Toegegeven, de intentie om alle regelgeving inzake natuur in één decreet te vervatten is niet slecht. Maar het hele beleid inzake natuur is er niet eenvoudiger door geworden, dat is een gemiste kans. Of daarmee het natuurbeleid en de maatschappelijke draagkracht ervan wordt verbeterd is nog maar de vraag. Maar het decreet is er en we moeten er het beste van maken. Het beheer Volgens het nieuwe decreet is natuurbeheer in de eerste plaats een vorm van geïntegreerd beheer. Er moet rekening gehouden worden met 3 functies: een ecologische functie (vanzelfsprekend), maar ook een economische functie en een sociale functie. Zo bestaat de economische functie van een beheerd terrein onder meer uit het optimaal benutten van ecosysteemdiensten, waaronder de duurzame produc-

Pagina 3

tie van goederen en diensten die binnen het terrein kunnen gerealiseerd worden. De sociale functie heeft onder meer betrekking op:  natuurbeheer en educatie;  toegankelijkheid met oog op recreatie;  de rol van het terrein voor landschapszorg en het beheer van onroerend erfgoed;  de rol van het wetenschappelijk onderzoek. Ook bossen hebben vergelijkbare functies. Niemand kan gedwongen worden om zijn/haar terrein te beheren in functie van natuur- of bosbehoud, maar wie daarvoor kiest moet meteen ook een keuze maken tussen één van de vier mogelijke ambitieniveaus op ecologisch vlak:  Voor een type 1-terrein is het streefdoel het behouden van de aanwezige natuurkwaliteit;  Bij een type 2 is dat het bereiken van een hogere natuurkwaliteit. De beheerder moet op minstens ¼ van de oppervlakte minstens één natuurstreefbeeld willen realiseren;  Een type 3 heeft tot doel het bereiken van de hoogste natuurkwaliteit. De beheerder moet over de volledige oppervlakte van het terrein minstens één natuurstreefbeeld willen realiseren. Maar mits motivatie is een realisatie op 10% van de totale oppervlakte ook goed genoeg…  Onder type 4 vallen de erkende natuurreservaten. In feite is dit een type 3 met een bijkomende erkenning als natuurreservaat. De Vlaamse regering zal nog een lijst opstellen met de natuurstreefbeelden die in aanmerking komen voor de types 2, 3 en 4. De beheerder stelt voor zijn terrein een natuurbeheerplan op, dat goedgekeurd moet worden door het ANB en dat wordt bekendgemaakt in het B.S. Het plan blijft 24 jaar geldig en is bindend voor alle opeenvolgende beheerders. Bij het verstrijken van een natuurbeheerplan dat leidde tot een hogere natuurkwaliteit moet de beheerder minstens dat hogere niveau aanhouden en de huidige natuur- en bosbeheerplannen worden binnen de 6 jaar herbekeken en eventueel aangepast. De evaluatie moet echter binnen de 4 jaar plaatsvinden als het gaat om een terrein dat een bijdrage kan leveren aan de realisatie van de instandhoudingsdoelstellingen. In principe ligt de keuze voor een bepaald type bij de beheerders en eigenaars, maar bepaalde terreinen moeten minstens aan type 2 voldoen:  private terreinen die geheel of gedeeltelijk gelegen zijn in een gebied dat tot het VEN behoort;  private terreinen die geheel of gedeeltelijk gelegen zijn in een SBZ;  natuurdomeinen met beheerplan;  openbare terreinen met beheerplan. Belangrijk is tevens dat in een bepaald aantal gevallen, zoals bij de opmaak van een verkoopakte, de verhuring voor meer dan 9 jaar, erfpacht of een andere akte van eigendomsoverdracht, de notaris in de akte moet vermelden dat voor het terrein een natuurbeheerplan is goedgekeurd en moet hij bepaalde gegevens uit het plan melden. Om erkend te

Pagina 4

worden als “natuurreservaat” moeten natuur- en bosgebieden aan een aantal voorwaarden voldoen: - het terrein moet voldoen aan het toetsingskader voor de Vlaamse natuurreservaten. Het kan zich zo ontwikkelen dat het een belangrijke bijdrage kan leveren op één van de volgende vlakken: habitats, populaties en ecosystemen, mozaïeklandschappen en onbeheerde climaxvegetaties, natuurlijk milieu met hoge natuurkwaliteit en hoge biodiversiteit; - de schaal van het terrein is voldoende ruim voor het duurzaam voeren van een gepast natuurbeheer voor de realisatie van de beoogde natuurstreefbeelden en voor de instandhouding van (deel)populaties van de kenmerkende soorten voor de beoogde natuurstreefbeelden.

Subsidie hangt af van het ambitiniveau. Er bestaan 4 types.

Het toetsingskader moet nog uitgewerkt worden door de Vlaamse regering, ook de regels voor de procedure tot erkenning, tot wijziging, en tot opheffing van de erkenning als natuurreservaat. Voor agrarische gebieden gelden er aparte erkenningscriteria. Om de ontwikkeling en de uitvoering van het natuurbeheer te bevorderen kan de regering subsidies toekennen voor: - het opmaken van een natuurbeheerplan voor een terrein van type 2, 3 en 4; - het uitvoeren van beheer- en inrichtingsmaatregelen voor de realisatie van een natuurstreefbeeld; - de aankoop of het verwerven van een recht op terreinen met de bedoeling ze te laten erkennen; - de openstelling van een terrein met een beheerplan, de aanleg van infrastructuren voor deze openstelling. Ook al deze mogelijke subsidies moet de Vlaamse regering nog bepalen, maar aangezien de private terreinbeheerders in de toekomst ook recht hebben op subsidies moet het budget over meer kandidaten verdeeld worden. Het instandhoudingsbeleid Het instandhoudingsbeleid gaat verder dan het natuurbeheer en omvat:  op Vlaams niveau: de realisatie van het Vlaams Natura 2000programma;  op niveau van de SBZ in uitvoering van de Vogel- en Habitatrichtlijnen: de realisatie van de managementplannen Natura 2000 die geleidelijk aan in de plaats komen van de natuurrichtplannen;  op niveau van de leefgebieden van de Europees te beschermen soorten: de realisatie van de soortenbeschermingsprogramma’s;  buiten de SBZ: de realisatie van managementplannen. Binnen een SBZ zijn de instandhoudingsdoelstellingen in elk geval bindend voor de administratieve overheden en voor al wie financiële steun krijgt van de overheid voor een terrein van type 3 of type 4. Ze hebben een centrale rol bij de realisatie van de instandhoudingsdoelstellingen.

Pagina 5

De Vlaamse regering stelt voor het hele grondgebied een Vlaams Natura 2000-programma vast. Het Natura 2000-programma doorloopt cycli van zes jaar en heeft een tijdshorizon tot 2050. Tevens vormt dit programma het kader voor de managementplannen Natura 2000. Besluit Om het natuurbeleid nog een beetje moeilijker te maken werd beslist dat een aantal nieuwe bepalingen in werking treden onmiddellijk na publicatie van het decreet, dus op 17 juli 2014. Voor de andere bepalingen moet de Vlaamse regering de datum van inwerkingtreding nog bepalen. De Vlaamse regering moet ook nog, via uitvoeringsbelsuiten, invulling geven aan een aantal definities en uitvoeringen. Daarenboven wordt de “planlast” sterk vergroot. Dit houdt onder meer in dat de administratie (het agentschap Natuur en Bos, ANB) zeer veel tijd moet gebruiken om al de plannen op te stellen en te laten goedkeuren. Het risico hierbij is dat er dan weinig tijd overblijft voor het effectief beheer van de gebieden. Voor de resultaten van de meeste maatregelen is het natuurlijk wachten op de definitieve uitvoering of zelfs op de eerste evaluaties. Belangrijk lijkt ons echter dat we moeten vaststellen dat een aantal doelstellingen en plannen meestal zeer traag, of zelfs niet worden gerealiseerd. In dit verband kunnen we best verwijzen naar artikel 17 van het decreet van 21 oktober 1997 “De Vlaamse regering bakent binnen 5 jaar na inwerkingtreding van dit decreet een effectief te realiseren oppervlakte VEN van 125 000 ha af.” Eind 2014 is er zo’n 85 000 ha afgebakend… Het is dus nog te vroeg om definitief te oordelen over dit gewijzigd beleid. We zullen de wezenlijke resultaten van dit gewijzigd beleid nog moeten afwachten. Maar we zien het ondanks de goede intenties toch somber in… August Feyen

Enkel aandacht voor te beschermen habitats en soorten is niet voldoende.

Pagina 6

Klimaattop Het poolijs smelt sneller dan verwacht, reusachtige meren drogen uit, stormen worden heviger en frequenter, het regent regelmatig de hoeveelheid van een hele maand op een enkele dag, 2014 is het warmste jaar sinds de metingen… Ja, er is iets aan de hand met het klimaat. Daar is geen ontkennen aan. Dat de oorzaak daarvan bij de mens ligt is ook al lang geweten (maar wordt nog steeds betwist door enkelen). We kunnen de gevolgen nog inperken. Waar wachten we nog op? Van 1 tot 12 december vond de VN Klimaattop plaats in Peru. Volgend jaar, 2015, moet in Parijs een ambitieus klimaatakkoord tot stand komen dat vanaf 2020 vooral de uitstoot van broeikasgassen moet tegengaan om een wereldwijde temperatuurstijging ten opzichte van het pre-industriële tijdperk te beperken tot maximaal 2°C. De top in Peru had als doel voorbereidingen te treffen voor de klimaattop van Parijs en enkele korte termijn afspraken te maken. Dat is enigszins gelukt. Het besef van urgentie is eindelijk doorgedrongen, nu de concrete actie nog. De teksten zijn weliswaar zwak, maar ze zijn er wel, uiteindelijk. De top werd verlengd met een overlegmarathon en op zondag 14 december werd er een akkoord bereikt. De heikele punten, zoals de verdeling van klimaatinspanningen en hoeveel geld de rijkere landen moeten steken in het VNklimaatfonds, zijn niet van de baan. Ze zullen weten wat te doen in Parijs. Slechte leerling Op de eerste dag van de klimaattop heeft een verzameling van ngo's de prijs 'Fossiel van de Dag' uitgereikt aan ons land. België kreeg deze dubieuze eer omdat het land nog geen enkele bijdrage heeft geleverd Groene Klimaatfonds. Dit fonds werd opgericht in 2009 om de ontwikkelingslanden de kans te geven om zich aan te passen aan de gevolgen van de klimaatverandering, die zij nu reeds merken. België geraakte het maar niet eens over de verdeling van de bijdragen van de verschillende beleidsniveaus. Dat is niet onverwacht, gezien de bevoegdheidsverdelingen op vlak van klimaat. De federale overheid is bevoegd voor beleidsinstrumenten op het vlak van fiscaliteit, productbeleid en energie; de gewesten zijn bevoegd voor het beleid rond rationeel energiegebruik, hernieuwbare energie, transport en lokale distributie van gas en elektriciteit, milieuwetgeving, autowegen, bevaarbare waterlopen en openbaar vervoer (spoor niet inbegrepen). Een minister voor klimaat hebben we niet. Intussen raakte bekend dat de federale overheid 50 miljoen euro zou storten in het klimaatfonds. Een land verliest immers haar geloofwaardigheid in verdere debatten wanneer het eerder gemaakte beloftes niet nakomt. Vlaanderen bleef nog steeds koppig en weigerde ook maar iets bij te dragen. Op 12 december besliste de Vlaamse overheid dan toch om 1 miljoen euro te storten. Als een kleuter die verplicht wordt om sorry te zeggen, maar intussen toch de tong uitsteekt naar de ander. België is dit jaar twee plaatsen gezakt op de Climate Change Performance Index (CCPI), de internationale index die de klimaatinspanningen van

Pagina 7

58 landen rangschikt. Nu staat ons land op de 16e plaats. België scoort goed op klimaatdiplomatie, de uitbouw van hernieuwbare energie en de evoluties in de broeikasgasuitstoot van gebouwen, maar we scoren slecht in vergelijking met de 57 andere grote vervuilers op het hoge energieverbruik per persoon, de hoge broeikasgasuitstoot in de industrie en het transport en het zwakke klimaatbeleid op federaal en gewestelijk niveau. In 2012 leverden de industrie (43%), het transport (20%), de gebouwen (18%) en de elektriciteitsproductie (10%) de grootste bijdrage in de totale broeikasgasuitstoot in Vlaanderen. De klimaatzaak 75 % van de Belgen is heel bezorgd over het klimaat. Dat blijkt uit een klimaatenquête, uitgevoerd door de federale overheid in 2013. De milieubeweging hekelt al jaren het zwakke klimaatbeleid van de verschillende overheden. Bovendien worden er allerhande, zwakke, verdragen en intenties ondertekend, waar in de praktijk weinig van te merken valt. 11 bekende Vlamingen en mensen uit het vakdomein verenigden zich en richtten Klimaatzaak vzw op. Samen met een advocatenbureau heeft Klimaatzaak op 1 december een ingebrekestelling en een open brief overgemaakt aan de federale regering en de 3 gewestelijke regeringen. De 4 regeringen krijgen 4 weken tijd om schriftelijk tot een akkoord te komen met Klimaatzaak. Indien dit niet gebeurt, ziet de vzw zich genoodzaakt om over te gaan tot een dagvaarding. Hiervoor kan iedereen zich nog tot 15 januari mede-eiser stellen. Minister Schauvliege was duidelijk not amused met dit nieuws. In haar reactie in de pers en in debat met een woordvoerder van Klimaatzaak vzw bleef ze volhouden dat haar beleid toereikend is. Meer nog: “Wij komen onze beloftes wel na. We moesten volgens de Kyotodoelstelling in 2012 een CO2- reductie halen van -5,2 % en we haalden maar liefst -8 % reductie behaald”, zo reageert de minister met enige trots. Dat de aankoop van schone lucht en de verlaagde industriële activiteit door de crisis daar voor iets tussen zouden zitten is even niet van belang. Maar deze Kyotodoelstellingen zijn er eerder voor de goede schijn. De vooropgestelde reductiedoelen komen niet in de buurt van wat er werkelijk moet gebeuren. Het IPCC schrijft voor dat een land als België tegen 2050 haar CO2 uitstoot moet reduceren met 80 % à 95 % ten opzichte van 1990. Tegen 2020 zou dat al -25 % à -40 % moeten zijn. Met dit in het achterhoofd is zelfs de Europese doelstelling van -20 % tegen 2020 niet voldoende. Vraag is of we die doelstelling überhaupt halen. Bovendien reageerde ze in ook met een belerende vinger. Zijzelf als persoon pleitte schuldig aan vele kilometers met de wagen en frequent gebruik van elektronische hebbedingen (smartphone, tablet) en verwacht dat de eisers, en alle Vlamingen, eerst maar eens in eigen boezem kijken: “Klimaat is een zaak van ons allemaal”. Maar hierbij vergeet ze (voor het gemak?) dat zij de minister is. Zij kan een kader scheppen waarbinnen wij burgers allemaal ons best kunnen doen om onze uitstoot te verminderen. Gunstige handelingen zoals isoleren, maximaal gebruik van openbaar vervoer, bewuste keuze voor zuinige producten en producten van bij ons

Het klimaat is een zaak van ons allemaal.

Pagina 8

moeten worden aangemoedigd; stimulering van de aanschaf van vervuilende wagens en afbouw van openbaar vervoer is uit den boze. Niet de burger, maar de overheid keert dubbel zoveel subsidies uit aan fossiele brandstoffen dan aan hernieuwbare energie. Oeps, die laatste twee voorbeelden van maatregelen zijn federale bevoegdheid. Hier heeft de Vlaamse minister weinig aan te zeggen. Tja, dit is België. System change, not climate change Je kan nog mede-eiser worden in de klimaatzaak tot 15 januari. Www.klimaatzaak.be

Niemand kan in z’n eentje de klimaatverandering tegenhouden, ook niet de bevoegde minister. Maar de bevoegde minister heeft wel de macht om een kader te scheppen, regels op te stellen, doelstellingen te formuleren. “Historisch gezien hebben er nooit grootschalige energietransformaties plaatsgevonden zonder een zeer sterke voortrekkersrol van de overheid. Burgers én ondernemers wachten op de juiste kaders en het gepaste beleid om een sprong vooruit te maken.” Zo staat te lezen in de openbrief van Klimaatzaak. Dit geldt ook voor andere veranderingen die nodig zijn om onze planeet te besparen van een buitensporige antropogene opwarming. Om de klimaatverandering echt te beperken tot maximaal 2°C is er meer nodig dan de inspanningen van enkele bewuste burgers; er zijn structurele veranderingen nodig. Wanneer de overheden zelf geen initiatief nemen (of niet uitvoeren), dan kunnen die bewuste burgers het goede voorbeeld geven. Tal van initiatieven zoals geefpleinen, carpoolen, veggiedag en kringwinkels komen tot stand vanuit burgerinitiatief en krijgen al dan niet steun van de overheid. Blijf dus vooral creatieve oplossingen bedenken en bewust handelen! Ook het mondiaal economisch kapitalistisch systeem moet anders. Maar dat is genoeg stof voor een andere keer. Nog even dit: “Wereldwijd vloeit er jaarlijks 340 à 650 miljard dollar naar klimaatbescherming (omgerekend ongeveer 270 à 530 miljard euro). Het gaat om private en publieke uitgaven in 2011 en 2012. De subsidies voor olie en gas, en de investeringen in energieproductie met fossiele brandstoffen bedragen bijna het dubbele.” Dat blijkt uit een tweejaarlijks verslag van het vast financieel comité van het klimaatsecretariaat van de Verenigde Naties. Werk aan de winkel dus. Els Ferson

Er zijn massa’s cartoons te vinden over dit thema.

Pagina 9

Beleidsnota Omgeving Telkens als een nieuwe regering aantreedt in België of Vlaanderen is het de gewoonte dat zowel de regering als de individuele ministers een ‘beleidsnota’ opmaken. Daarin worden dan de beleidslijnen voor de legislatuur bepaald en eventueel toegelicht. Minister Schauvliege heeft in de nieuwe legislatuur een groot aantal bevoegdheden onder haar vleugels gekregen, wellicht om haar te bedanken voor haar ‘goed’ beleid tijdens de vorige legislatuur. Nu beheert ze de beleidsdomeinen Landbouw, Natuur en Omgeving. Waarbij “Omgeving” beschouwd moet worden als de domeinen Leefmilieu en Ruimtelijke Ordening. Gebieden die zeer belangrijk zijn voor onze sector. We hebben haar beleidsbrief gelezen en willen jullie onze opmerkingen op een aantal relevante punten niet onthouden. Omgeving De minister wil evolueren naar één globaal Omgevingsbeleid door regelgeving op vlak van planning, vergunningsverlening en handhaving op elkaar af te stemmen en zelfs maximaal te integreren. Dit verhoogt de transparantie en de rechtszekerheid en moet ook leiden tot kwalitatief betere plannen en projecten, waardoor een kwaliteitsvolle leefomgeving wordt bereikt. Vereenvoudiging en vermindering van administratieve lasten zijn een rode draad. Een ruime en kwaliteitsvolle participatie van in het begin van het proces staat borg voor een snellere, kwalitatief betere en meer rechtszekere realisatie van projecten. De geïntegreerde gebiedsontwikkeling vraagt een sterk overlegmodel en coördinatie tussen verschillende overheden en sectoren om afstemming te zoeken tussen de verschillende sectorale noden vanuit een geïntegreerde visie en met respect voor de draagkracht van het gebied. Het overleg resulteert ook in afspraken die een effectieve realisatie garanderen. Beleidsmatig houdt één en ander volgens ons in dat de regelgeving inzake ruimtelijke ordening en inzake leefmilieu mogelijks opnieuw drastisch wordt gewijzigd en dat de administraties meer multifunctioneel moeten worden. Daarnaast zet de minister in op het betrekken van al de partners bij (grootschalige) projecten vanaf de beginfase en integratie van verschillende regelgevingen. In regio’s waar de druk op de ruimte groot is, moet een geïntegreerde aanpak gerealiseerd worden. Daartoe moeten landbouwgebieden ingericht worden waar zowel de Europese doelen van het mestbeleid en de Europese natuurdoelen worden gerealiseerd, maar waar ook een verdere economische ontwikkeling van de (landbouw)sector wordt gegarandeerd. Strategische aangesloten landbouwgebieden krijgen rechtszekere ruimte via de realisatie van GRUP’s. Ook wordt in de voorlandbouw strategische gebieden door de minister een actief

Een globaal omgevingsbeleid zou vergunningsprocedures moeten vereenvoudigen.

Pagina 10

grondbeleid ingevoerd zodat de landbouwactiviteiten niet in het gedrang komen. De minister zet in op een multifunctioneel beleefbaar landelijk gebied met sterke dorpen, vanuit een gebiedsgerichte en geïntegreerde ruimtelijke visie. De open ruimtes moeten een kwalitatieve werk-woonrecreëeromgeving kunnen aanbieden. De minister houdt daarom rekening met waterbeheer, landschap en natuur, landbouw, evenals met recreatie, voedselproductie en de andere ecosysteemdiensten. Via de beleidsplanning zorgt de minister ervoor dat bepaalde grote aaneengesloten openruimtegebieden voor landbouw en natuur en een fijnmazig netwerk van blauwe en groene aders veerkrachtig worden ontwikkeld. Projecten in het buitengebied (mobiliteit, waterbeheer, milieu-en natuurbeleidsplannen) worden vaak naast elkaar uitgevoerd. Dit leidt tot onzekerheid voor de landbouwsector. Een gebiedsgerichte, geïntegreerde aanpak met een sterk overlegmodel moet dit verhelpen. Door het samenvoegen van de beleidsdomeinen leefmilieu en ruimtelijke ordening tot “omgevingsbeleid” kan een meer duurzaam beleid op poten worden gezet. Anderzijds is het risico zeer reëel dat het beleid, door de aanmaak van nieuwe regelgeving, niet komt tot concrete uitvoering. Ook het RSV (van 1996) is tot heden nooit op een volwaardige manier uitgevoerd. Nochtans dringt de tijd. Zowel voor het waterbeleid, biodiversiteit, luchtkwaliteit,… heeft Europa termijnen vooropgesteld. Ook louter technisch moet het ruimtelijk beleid eindelijk eens duidelijk en krachtdadig worden, want hoe langer gewacht wordt hoe meer open ruimte zal verdwijnen. Het zou alleszins zinvol kunnen zijn dat de overheid voorlopig verder werkt aan het afbakeningsproces dat ter uitvoering van het RSV werd opgelegd. Natuur De minister wil de gerealiseerde natuurgebieden planologisch verankeren, mede met oog op het versterken van de veerkracht van de ruimte en de verdere invulling van de ruimtebalans. In kader van behoud en versterking van de natuur verbindt de minister via netwerken stedelijk en landelijk gebied met ruimte voor water, recreatie, toerisme, locale economie en sociale of educatieve projecten. De realisatie van het Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN) en het IVON zet de minister verder en ze zet in op ontsnippering van de open ruimte. Rekening houdend met de andere ruimtenoden (ondernemen en wonen) worden de ecologisch, cultuur-historisch, landschappelijk en maatschappelijk waardevolle natuur- en bosgebieden maximaal gevrijwaard. Via planologische initiatieven, bewarende maatregelen en strengere bepalingen zullen (ruimtelijk) bedreigde bossen en ecologisch meest waardevolle bossen beschermd worden. Door het stimuleren van behoud en de ontwikkeling van meer en betere natuur in de nabije buurt wil de minister ruimte creëren voor recreatie, toerisme, locale economie en sociale of educatieve projecten. Hiermee wordt tevens bijgedragen aan waterretentie en –infiltratie, mindering van klimaatverandering en luchtverontreiniging op lokaal niveau.

Pagina 11

Eén en ander maakt de randstedelijke gebieden in Vlaanderen meer leefbaar en door groene investeringen wordt een veerkrachtig woonlandschap gemaakt. Door de verbetering van de biodiversiteit is een netwerk van natuurgebieden nodig onder effectief beheer en moet de landschapecologische samenhang bevorderd worden om te komen tot een robuuste en hoogwaardige natuur. De taakstelling van de Europese doelstellingen, opgenomen in de Belgische Biodiversiteitsstrategie, geeft aan dat er tegen 2020:  17 % van de landoppervlakte wordt ingericht in functie van natuurdoelen en natuurgericht beheer of een beschermingsstatus heeft;  15 % van de gedegradeerde ecosystemen hersteld is. De belangrijkste bijdrage wordt aangeleverd door de realisatie van de Europese natuurdoelen. Voor een aantal natuurdoelen is ook een inzet nodig buiten de SBZ’s zoals voor habitats en voor bepaalde leefgebieden. Er wordt een actief soortenbeleid gevoerd. Met de opmaak en de uitvoering van soortenbeschermingsprogramma’s (SBP) worden populaties behouden. Op wetgevend vlak wordt gewerkt aan een soortenbeleid door bijlage 1 van het soortenbesluit aan te passen. De Europees beschermde habitats en soorten moeten in een gunstige staat van instandhouding worden gebracht. Hiertoe zijn gewestelijke en per SBZ specifieke IHD bepaald. Deze taakstelling eist dat, tegen 2020, :  16 te beschermen habitats een gunstige of verbeterde staat van instandhouding hebben;  70 % van de benodigde oppervlakte onder correct beheer is om tegen 2050 alle Europees te beschermen habitats in een gunstige staat van instandhouding te brengen;  70 % van de benodigde maatregelen in uitvoering is om tegen 2050 alle Europees te beschermen soorten in een gunstige staat van instandhouding te brengen. De uitvoering van de taakstelling 2020 gebeurt door de opmaak van een Natura 2000-programma en wordt per SBZ gekaderd in een Managementplan Natura 2000. Hierdoor moet de taakstelling 2020 gerealiseerd worden. Dit komt neer op een bijkomend gepast beheer van 20 000 ha natuur. De natuurdoelen worden mede gerealiseerd door inzet van de instrumenten natuurinrichting, landinrichting, ruilverkaveling en beheerovereenkomsten. Voor natuurinrichting wordt 75 % van het budget besteed aan de realisatie van IHD’s.

Pagina 12

Het is positief dat de minister inzet op de realisatie van de IHDdoelstellingen. Het budget en de aanpak van de milieudruk (zoals waterverontreiniging, luchtemissies, mestdruk…) zijn echter nog zeer grote vraagtekens en kunnen een zware hypotheek leggen. De natuur en de nabije omgeving wil de minister vooral inzetten om het woonlandschap veerkrachtiger te maken. Ook dit is uitermate zinvol. Maar ook buiten de SBZ en de nabije natuur moet er natuur ondersteund en beschermd worden. Het ontbreekt volledig aan soortenbescherming van lokale actoren. Door de realisatie van het VEN door “realisatiegerichte gebiedsontwikkeling” vrezen we dat de groene bestemmingen vaak een dode letter zullen blijven. De minister zou in haar natuurbeleid alleszins moeten vertrekken van een duidelijke doelstelling en een volwaardige opdracht. Door onvoldoende in te zetten op de ontwikkeling van lokale soorten en alleen de nadruk te leggen op de IHD’s vrezen we dat de open ruimte in Vlaanderen nog drastisch zal verschralen waardoor we binnen enkele decennia in een ecologisch zeer desolate open ruimte zullen mogen rondwandelen. De milieukwaliteit van de leefomgeving Naast ruimtelijke ordening en natuur is de minister ook bevoegd voor leefmilieu. Dit beleidsdomein is zeer breed en omvat onder meer lucht, water, bodem, ondergrond, hinder, afval en materialen en klimaat. De belangrijke opties voor de lopende legislatuur geven we in het volgend tijdschrift. We vinden het zeker zinvol als er veel ingezet wordt op de kwaliteit van de SBZ-gebieden. We vrezen echter dat er daarnaast zeer weinig middelen ingezet zullen worden op de dagdagelijkse natuur, de natuur in de buurt. De minister stelt wel dat het Vlaams Ecologisch Netwerk nog wat moet uitbreiden (slechts een 80 000 ha van de vooropgestelde 125 000 ha is effectief vastgelegd), maar het ontbreekt hier duidelijk aan concrete ambitie in hectares. Ook natuur in gebieden met een niet- natuurbestemming zou beter beschermd moeten worden. Want deze natuurelementen zijn zeer belangrijk voor het behoud van bepaalde soorten en biotopen maar vaak ook vormen deze elementen de zo noodzakelijke verbindingsgebieden tussen natuurkernen en zijn ze ook waardevolle landschapselementen. Daarenboven moet de natuur robuuster worden om de andere functies die de minister voorziet ook effectief te kunnen realiseren. Anders vrezen we dat er nog veel natuur zal worden opgeofferd. Voldoende reden om als Vlaamse overheid extra te investeren in natuur. August Feyen

Pagina 13

Pietpraat

Het wordt een groene Pietpraat, een klassieker in ons tijdschrift. Ieder kwartaal krijgen we van Piet Rymen een cursiefje toegestuurd voor in ons tijdschrift. En elke keer denk ik “amai, wat kan die Piet toch mooi schrijven”. Telkens over iets anders. Het begint bij een dagdagelijkse situatie, iets wat we allemaal kunnen meemaken. Dan begint Piet te mijmeren en te filosoferen. Prachtig toch, zoveel diepgang op slechts één paginaatje. Dit keer zat Piet zonder Pietpraat. Zijn schouder zit vast. Ik dacht “Zou ik dat ook kunnen? Voor één keertje?”. Ongelooflijk hoe we allemaal aan onze ledematen gehecht zijn, of onze ledematen aan ons. Er hoeft maar één spier moeilijk te doen in een arm of voet en daar sta je dan. Zoveel bewegingen waarbij je niet nadenkt gaan plots moeilijker, anders, of zelfs helemaal niet. Meestal gaan die kwaaltjes vanzelf over. Een dagje niet schrijven met balpen, even niet steunen op die pijnlijke voet, vurig hopen op een zitplaats in de bus. Je merkt meteen hoe dagdagelijkse handelingen, waar je nooit bij nadenkt, meer spieren aan het werk zetten dan je dacht te hebben. Mijn rug, armen en schouders gaan spontaan protesteren als ik terugdenk aan al die sneeuw die ik twee winters geleden heb geruimd. Wel, ik kan jullie geruststellen, beste spieren, de komende weken valt er niets te ruimen. Vanmorgen zei de weerman “Het wordt een groene”. Met deze vier woorden werd het bevestigd: geen sneeuwschoppen, geen sneeuwmannen, ook geen sneeuwvrouwen for that matter… . Geen witte Kerst dus. Geen slippende auto’s duwen, geen feeërieke winterlandschappen, geen pootafdrukken van vogels volgen in verse sneeuw. Ondanks al die keren dat ik de sneeuw vervloekt heb, vooral dan vanuit de wagen, of met de sneeuwschop in de hand, ben ik iedere keer weer een beetje teleurgesteld wanneer die vier woorden het bevestigen: “Het wordt een groene”. Wat is dat toch met onze witte Kerst? Kerstmis is hier bijna nooit wit. Is het de sereniteit van een vers, wit deken? De donzigheid van een sneeuwvlok? De solidariteit van met z’n allen een auto duwen? Of gewoon het jolijt van de kinders, die onvermoeibaar sneeuwballen gooien, van een helling glijden, sneeuwmannen en andere constructies maken. Om daarna die doorweekte handschoenen uit te doen, de koude handjes te warmen aan een tas heerlijk zoete, warme chocomelk. Hmm, warme chocomelk…. Ja, nu weet ik het! Die onbezorgde pret, het gevoel van die warme tas aan je koude vingers. Die trotse grijns op de foto met de zelfgebouwde iglo. Warme, droge kleren kunnen aandoen. De natte te drogen hangen en intussen heel de gang natdruppelen. Dat is het! De jeugdherinneringen die terugkomen wanneer ik een wandeling maak door de sneeuw, waarbij ik steevast al bij mijn vertrek uitkijk naar warme, droge kleren en een tas warme chocomelk. Dit is waarom ik droom van een witte kerst. Of komt het toch door dat liedje van Bing Cosby? In ieder geval; het wordt een groene. Als het ook een warme wordt, zijn al die extra kaarsen, zaklampen en dekentjes toch niet nodig. Ach, dan zetten we de verwarming wat lager en maken we het dit jaar extra gezellig met kaarsen en een dekentje! Oef! 3122 karakters! Genoeg om een paginaatje te vullen. Piet, veel beterschap met die schouder! Els Ferson

Pagina 14

Activiteitenkalender Zaterdag 3 januari Stiemerbeek (Genk) Beheerswerken 9.00 tot 12.00 uur Parking Sportcentrum, E. Vandorenlaan, Genk Natuurpunt Genk Jos Lycops – 089 35 30 64 Stevig schoeisel voorzien, werkhandschoenen zijn beschikbaar Gelinden (Sint-Truiden) Aulenteer ledenfeest 19.00 tot 23.00 uur Natuur.huis, Kleinveldstraat 54, Gelinden-Sint-Truiden Aulenteer Natuurpunt Diederik De Leersnyder – 011 69 16 22 Presentatie foto’s ‘Vogels in Haspengouw’ van Pascal Gielen Zondag 4 januari Nationaal Park Hoge Kempen – Mechelse Heide (Maasmechelen) Op stap met een Ranger: Nieuwjaarswandeling 14.00 tot 16.00 uur Toegangspoort Mechelse Heide, aan de schuilhut, J. Smeetslaan 280, Maasmechelen Projectbureau Nationaal Park Hoge Kempen André Mulders – 089 65 56 51 € 2,00 per persoon of € 5,00 per gezin, inschrijven niet nodig Vallei van de Grote beek (Leopoldsburg) Natuurwandeling op zoek naar de Klapekster 9.00 tot 12.00 uur Cultureel Centrum, Kastagnedreef 1, Leopoldsburg Natuurpunt Leopoldsburg Guy Vanzeir – 0474 70 89 53 [email protected] wandelschoenen Warande (Hamont-Achel) Nieuwjaarswandeling 8.00 tot 11.30 uur VEN – lokaal Natuurpunt Hamont-Achel L. Berger – 011 62 17 37 Vochtig gebied, laarzen, Nieuwjaarsborrel

Smeetshof (Bocholt) Nieuwjaarswandeling met drankje 14.00 tot 17.00 uur Smeetshof, Smeetshofweg 1, Bocholt Natuurpunt Bocholt Goossens Arnold – 089 46 39 88 Wandelschoenen, wandeling met een natje en een droogje Hoge Venen/Stavelot (Luik) Winterwandeling 8.00 tot 19.00 uur Oprit 26 (E313) carpoolparking, PaalBeringen Werkgroep Ecologie Tessenderlo Marc Meert – 0477 61 47 09 Vooraf telefonisch contact, goed schoeisel

Donderdag 8 januari Holsteenbron (Zonhoven) Volksverhalenwandeling 14.00 tot 16.30 uur Camping Holsteenbron, Hengelhoefseweg 9, Zonhoven Toerisme Zonhoven 011 81 04 80 – [email protected] Vrijdag 9 januari

Holsteenbron (Zonhoven) Volksverhalenwandeling 14.00 tot 16.30 uur Camping Holsteenbron, Hengelhoefseweg 9, Zonhoven Toerisme Zonhoven 011 81 04 80 – [email protected] Hengelhoef (Houthalen) Putjewinterwandeling met proost op 2015 14.00 tot 16.00 uur Bezoekerscentrum Hengelhoef, Hengelhoefdreef 6, Houthalen Limburgs Landschap vzw [email protected] – 011 53 02 50 deelname € 2,00, leden gratis

Domein Kiewit (Hasselt) Braakballen pluizen 14.00 tot 16.30 uur Bezoekerscentrum, Putvennestraat 112, Hasselt Natuurpunt Limburg, zoogdierenwerkKanne (Riemst) groep Likona Beek (Bree) Slenteren naar Slavante – Winterse Jos Ramaekers – 011 24 60 20 Beheerswerken landschapswandeling langs de binnenactiviteit 8.15 tot 11.30 uur ENCI groeve Parking einde Mariahofstraat, Beek 14.00 tot 17.00 uur Natuurpunt Bree Parking speeltuin, Steenstraat, Kanne Zaterdag 10 januari René Moors – 089 24 61 21 Natuurpunt Riemst Ward Walraven – 089 46 25 61 Kristof Odeur – 0495 27 68 75 Caetsbeek (Genk) Werkschoenen of laarzen Laarzen en warme kledij Beheerswerken Vallei van de Zwarte Beek (Lummen) Schulensbroek (Lummen en Herk-de- 9.00 tot 12.00 uur Parking Lambrechts, Op zoek naar wintergasten Stad) Taunusweg 8, Genk 10.00 tot 12.00 uur Op zoek naar vogels in het Broek Natuurpunt Genk Parking Theepot, 14.00 tot 17.00u Wim Jambon – 0479 53 81 15 Ashoekstraat, Lummen NEC ’t Vloot, Stevig schoeisel voorzien, werkhand- Natuurpunt Lummen Demerstraat 60, Lummen schoenen zijn beschikbaar Jos Vanduffel – 0475 61 00 95 Natuurpunt Vrienden van het [email protected] lensbroek [email protected] – Zondag 11 januari Vallei van de Zwarte Beek 013 55 63 81 (Hechtel-Eksel) Stevig schoeisel, verrekijker nuttig Diepenbeek Bomen over bomen 14.00 tot 16.30 uur Vallei van de Zwarte Beek (Koersel- Uitwaai wandeling 14.00 tot 17.00 uur Resterheide, parking Begijnenvijvers, Beringen) Parking De Pengel, Begijnenstraat, Hechtel Op zoek naar de schaapskudde Havenlaan, Diepenbeek Natuurpunt Hechtel-Eksel 14.00 tot 16.30 uur Natuurpunt Diepenbeek [email protected] Bezoekerscentrum De Watersnip David Berx – 011 24 77 02 Grauwe Steenstraat 7/2, Koersel Onderweg verwarming met glühwein Zaterdag 17 januari Natuurpunt Beringen of warme choco Hans Van den Bossche – Midden-Limburg 011 45 01 91 [email protected] – natuur- Keiberg en Spoorwegzate (Tongeren) Watervogeltellingen Winterse landschapswandeling Plaats en uren nog te bepalen [email protected] 14 tot 17.00 uur Natuurpunt Hasselt-Zonhoven in Honden kunnen niet mee Parking PIBO, samenwerking met het INBO Sint-Truidersteenweg 323, Tongeren Roy Hendrix – 0484 69 29 67 – Gelinden (Sint-Truiden) [email protected] Waarnemen en inventariseren akker- Natuurpunt Zuid-Oost Limburg Luc Van Empten – 0475 87 80 66 vogels Gidsen: Chris Boslak en Ward Cielen 9.30 tot 12.00 uur Onderweg wordt gezorgd voor een Natuur.huis, Kleinveldstraat 54, drankje en een versnapering Gelinden-Sint-Truiden Laarzen of stevige wandelschoenen Aulenteer Natuurpunt sterk aanbevolen Yvon Princen – 0485 64 22 26 Winterkledij, laarzen, verrekijker

Pagina 15

Zondag 18 januari

Hengelhoef (Houthalen) Knap ‘recyKleren’ De Wulp (Neerpelt) 14.00 tot 16.00 uur Klimaatwandeling Bezoekerscentrum Hengelhoef, 14.00 tot 16.00 uur Hengelhoefdreef 6, Houthalen Bezoekerscentrum De Wulp, Tussen- Limburgs Landschap vzw straat 10, Neerpelt [email protected] – Natuurpunt Neerpelt 011 53 02 50 Theo Janssen – 011 80 26 77 Inschrijven vóór 9 januari, deelname € 2,00, leden gratis Nationaal Park Hoge Kempen – Kattevennen (Genk) Neeroeteren (Maaseik) Op stap met een Ranger: Nieuwe wildernis in Tösch-Langeren Winterzwerftocht 14.00 tot 16.00 uur 14.00 tot 16.00 uur Parking Moskou, Toegangspoort Kattenvennen, nabij Grotlaan 208, Neeroeteren ingang bezoekersonthaal, Limburgs Landschap vzw Planetariumweg 19, Genk [email protected] – Projectbureau 011 53 02 50 Nationaal Park Hoge Kempen deelname € 2,00, leden gratis André Mulders – 089 65 56 51 Beek (Bree) € 2,00 per persoon of € 5,00 per gezin, inschrijven niet nodig Nieuwjaarswandeling 9.00 tot 12.00 uur Reppel (Bocholt) Mariahof, Mariahofstraat, Beek Bos- en duinenwandeling Natuurpunt Bree 14.00 tot 16.00 uur Albert Hermans – 0495 54 68 69 – Kerk van Reppel [email protected] Natuurpunt Bocholt Hapje en drankje aangeboden door Rik Bosmans – 0474 98 41 93 het bestuur Wandelschoenen, € 1,00 per deelnemer Vallei van de Zwarte Beek (Koersel-Beringen) Rutten (Tongeren) Natuurspeurdertjes: Winterwandeling wintervogelweekend 14.00 tot 17.00 uur 14.00 tot 16.30 uur Kerk van Rutten, Bezoekerscentrum De Watersnip Ruttermarkt, Tongeren Grauwe Steenstraat 7/2, Koersel Leefmilieu Tongeren Jan Kenens – 011 45 01 91 Paul Denis – 012 23 03 28 [email protected] www.vogelweekend.be Goeree (Zeeland) Voor kinderen van 5 tot 7 jaar, Vogel- en strandwandeling deelname € 1,50 per kind 8.00 tot 19.00 uur Oprit 26 (E313) carpoolparking, Vallei van de Zwarte Beek (KoerselPaal-Beringen Beringen) Werkgroep Ecologie Tessenderlo Natuuratelier 'Snoepjes voor vogels' Marc Meert – 0477 61 47 09 14.00 tot 16.30 uur Vooraf telefonisch contact, goed Bezoekerscentrum De Watersnip schoeisel Grauwe Steenstraat 7/2, Koersel Claire Jacobs – 011 45 01 91 Landmarks Grensschap Albertkanaal [email protected] (Vroenhoven-Riemst) www.vogelweekend.be Cultuur- en natuurwandeling Crea en spel voor kinderen van 7 tot 14.00 tot 17.00 uur 12 jaar, deelname € 5,00 per kind Brug Maastichtersteenweg, Inschrijven voor 14 januari Vroenhoven-Riemst Natuurvereniging Orchis, Domein Kiewit (Hasselt) Perronstraat, Munsterbilzen Werkwinkels en verhaaltjes 089 50 10 19 – 14.00 tot 17.00 uur [email protected] Bezoekerscentrum, Putvennestraat Gids: René Thewissen, erfgoedkring 112, Hasselt Wiosello Natuurpunt Limburg Jos Ramaekers – 011 24 60 20 Kinderactiviteit

Tommelen (Hasselt) Winterwandeling bij de poelen 14.00 tot 16.00 uur 13.46 aan Sporthal Elckerlyc, Pastorijstraat 4, Hasselt Natuurpunt Herk en Mombeek en Herkse KWB Alida Vanholst – 011 31 24 21 – [email protected] Inschrijven voor 15 januari: Jos Putzeis – 011 31 62 97 Prijs: € 5,00 Er wordt een hartige hap en warme drank aangeboden Veldhovenheide (Ham) Winterwandeling in het gebied van project ‘Futuur’ en nieuwjaarsborrel 14.00 tot 17.00 uur Oude Pastorie, Pastoriestraat z/n, Oostham Natuurpunt Ham Frans Hoes – [email protected] Info op www.natuurpuntham.be Dinsdag 20 januari Vallei van de Zwarte Beek (Koersel-Beringen) Op zoek naar winterse vogels 14.00 tot 16.30 uur Bezoekerscentrum De Watersnip Grauwe Steenstraat 7/2, Koersel Jan Kenens – 011 45 01 91 [email protected] Zaterdag 24 januari De Maten (Genk) Beheerswerken 9.00 tot 12.00 uur Gelieve contact op te nemen met Jos Bollen Natuurpunt Genk Jos Bollen – 089 61 31 26 Stevig schoeisel voorzien, werkhandschoenen zijn beschikbaar

Stedelijke kinderboerderij Kiewit (Hasselt) Voordracht ‘Onze libellen’ 14.00 tot 17.00 uur Parking Stedelijke Kinderboerderij Kiewit, Hasselt Natura Limburg René Steegmans – 011 27 27 74 Spreker: Eddy Dupae (Vlaamse Land Maatschappij) in Biolokaal Provinciaal domein Nieuwenhoven (Sint-Truiden) ‘Imbolc’ bomenwandeling 14.00 tot 16.00 uur Bezoekerscentrum domein Nieuwenhoven, Hasseltsesteenweg z/n, Sint-Truiden Erwin Vandermeeren – 011 68 79 81 Stevige wandelschoenen en aangepaste kledij Rotem (Dilsen-Stokkem) Ochtendwandeling, kleine zwanen 7.30 tot 10.00 uur Kapel van de Weerstand, Bruglaan, Rotem Limburgs Landschap vzw [email protected] – 011 53 02 50 deelname € 2,00, leden gratis Stedelijk domein Kiewit (Hasselt) Winterzondag 14.00 tot 17.00 uur Aan de kruidentuin, Putvennestraat 108, Hasselt Stedelijk natuurcentrum Hasselt Marleen Ritzen – 011 21 08 49 Een gezellige namiddag met leuke activiteiten, nestkastjes maken of een snoepautomaat voor de vogels, workshop rond klanken. Demonstraties van glasblazers en houtsnijder Maak een ritje op de dierencarrousel en luister naar Reintje en haar vosjes. Plezier voor jong en oud verzekerd. Gratis en soms een kleine bijdrage per activiteit

Beek (Bree) Beheerswerken 8.15 tot 11.30 uur Smeetshof (Bocholt) Parking einde Mariahofstraat, Beek Beheerswerken Natuurpunt Bree 9.00 tot 12.00 uur René Moors – 089 24 61 21 Smeetshof, Smeetshofweg 1, Bocholt Ward Walraven – 089 46 25 61 Natuurpunt Bocholt Werkschoenen of laarzen Goossens Arnold – 089 46 39 88 Werkkledij Zondag 25 januari

Pagina 16

Woensdag 28 januari Hengelhoef (Houthalen) Initiatie geocoaching met respect voor de natuur 14.00 tot 16.00 uur Bezoekerscentrum Hengelhoef, Hengelhoefdreef 6, Houthalen Limburgs Landschap vzw [email protected] – 011 53 02 50 Gratis deelname Zaterdag 31 januari Voort (Borgloon) Natuurwerkdag, paddenrekkenopbouw 9.00 tot 12.00 uur Kasteel Tornaco, Voort Natuurpunt Borgloon Stefan Carolus – 0497 24 21 38 Zondag 1 februari Voort (Borgloon) Paddenoverzetacties 9.00 tot 12.00 uur, dagelijks, ganse maand februari Kasteel Tornaco, Voort Natuurpunt Borgloon Stefan Carolus – 0497 24 21 38 Nationaal Park Hoge Kempen – Pietersheim (Lanaken) Op stap met een Ranger: Winterzwerftocht 14.00 tot 16.00 uur Toegangspoort Pietersheim Lanaken, ingang kinderboerderij aan het bord ‘wandelen’ Projectbureau Nationaal Park Hoge Kempen André Mulders – 089 65 56 51 € 2,00 per persoon of € 5,00 per gezin, inschrijven niet nodig Vallei van de Grote Beek (Heppen) Natuurwandeling met aandacht voor merkwaardige bomen 9.00 tot 12.00 uur Taverne ‘De Wijzerplaat’, Hoekstraat, Heppen Natuurpunt Leopoldsburg Guy Vanzeir – 0474 70 89 53 [email protected] Wandelschoenen Warande (Hamont-Achel) Natuurwandeling 8.00 tot 11.30 uur VEN – lokaal Natuurpunt Hamont-Achel R. Dalemans – 011 64 79 29 Vochtig gebied, laarzen

Schulensbroek (Lummen en Herk-de-Stad) Frisse-neuzen-tocht 14.00 tot 17.00u NEC ’t Vloot, Demerstraat 60, Lummen Natuurpunt Vrienden van het Schulensbroek [email protected] – 013 55 63 81 Stevig schoeisel, verrekijker nuttig Vallei van de Zwarte Beek (Koersel-Beringen) Wandelen door het bos en over de heide 14.00 tot 16.30 uur Bezoekerscentrum De Watersnip Grauwe Steenstraat 7/2, Koersel Jan Kenens – 011 45 01 91 [email protected]

Smeetshof (Bocholt) Het roepen van de bosuil 20.00 tot 22.00 uur Smeetshof, Smeetshofweg 1, Bocholt Natuurpunt Bocholt Goossens Arnold – 089 46 39 88 Wandelschoenen, € 1,00 per deelnemer Maaswinkel (Maasmechelen) Beheerswerken 9.00 tot 12.00 uur Infobord Zuid-Willemsvaart onder aan de kanaalbrug van Mechelen aan de Maas, Maasmechelen Natuurpunt Maasmechelen Bertie Vanderlee – 089 76 47 51

Woensdag 4 februari

25 jaar Tiendeberg (Kanne) Info- en ledenavond 19.30 tot 22.00 uur Zaal onder de Kerk, Brugstraat, Kanne Natuurpunt Bilzen, Hoeselt, Tongeren, Riemst en Spouwen-Amelsdorp Luc Van Empten – 0475 87 80 66 Gastsprekers: Gabriël Erens: 25 jaar Tiendenberg Willy Verbeke: kalkgraslanden, Eugène Stassen: kevers Paul Vrijens: 2000 jaar geschiedenis, Martine Lejeune: 25 jaar kamperen op de berg Natuurpunt voorziet Limburgse vlaai, koffie, bier en frisdrank.

Hengelhoef (Houthalen) Kunst in de natuur 14.00 tot 16.00 uur Bezoekerscentrum Hengelhoef, Hengelhoefdreef 6, Houthalen Limburgs Landschap vzw [email protected] – 011 53 02 50 Gratis deelname

Stiemerbeek (Genk) Beheerswerken 9.00 tot 12.00 uur Parking Sportcentrum, E. Vandorenlaan, Genk Natuurpunt Genk Jos Lycops – 089 35 30 64 Stevig schoeisel voorzien, werkhandschoenen zijn beschikbaar

Nieuwenhoven (Sint-Truiden) Stapwandeling 7,5 km 14.00 tot 16.30 uur Bezoekerscentrum Nieuwenhoven, Hasseltsesteenweg z/n, Sint-Truiden Aulenteer Natuurpunt i.s.m. Toerisme Sint-Truiden Diederik De Leersnyder – 011 69 16 22 Gids: Marc Nicolaï

Vrijdag 6 februari Vallei van de Zwarte Beek (Lummen) Natuurinfo- en filmreportage ‘De natuur in’ 20.00 tot 22.00 uur De Winning, Sint-Ferdinandstraat 1, Lummen Natuurpunt Lummen Jos Vanduffel – 0475 61 00 95 [email protected] Door Louis Smeets, Benny Odeur en Jo Riskin Zaterdag 7 februari Grootloon (Borgloon) Natuurwerkdag 9.00 tot 12.00 uur Grootloonstraat, aan de kerk Natuurpunt Borgloon Stefan Carolus – 0497 24 21 38

Natuurpunt (Genk) Algemene vergadering en dia-avond 19.00 tot 21.30 uur Heempark, Hoogzij 7, Genk Natuurpunt Genk Pierre Cuypers – 089 36 11 08 Werking 2014, overzicht 2015 Aansluitend dia-avond: leven rond de Maten vroeger en nu Zondag 8 februari Nassonge (Luxemburg) Winterwandeling 8.00 tot 19.00 uur Oprit 26 (E313) carpoolparking, Paal-Beringen Werkgroep Ecologie Tessenderlo Marc Meert – 0477 61 47 09 Vooraf telefonisch contact, goed schoeisel

Maasbempder Greend (Maasmechelen) Gevederde wintergasten spotten 14.00 tot 16.30 uur Sporthal De Schietskuil, Poelsweg 11, Maasmechelen Natuurpunt Maasmechelen Bertie Vanderlee – 089 76 47 51 Verrekijker Het Wik (Genk) Natuurwandeling onder leiding van een natuurgids 9.00 tot 12.00 uur PNC, Craenevenne 86, Genk Natuurpunt Genk Marc Fourier – 012 21 55 87 Stevig schoeisel of laarzen Maasland (Maaseik) Vogelkijken Uur nog te bepalen Plaats nog te bepalen Natuurvereniging Orchis, Perronstraat, Munsterbilzen 089 50 10 19 – [email protected] Gids: Jos Bijnens Verrekijker. Meer info vanaf 15 december Vallei van de Mangelbeek (Heusden-Zolder) Op zoek naar vogels en sporen 14.00 tot 16.00 uur Parking kasteel Meylandt, Meylandtlaan, Heusden-Zolder Limburgs Landschap vzw [email protected] – 011 53 02 50 deelname € 2,00, leden gratis Beek (Bree) Beheerswerken 8.15 tot 11.30 uur Parking einde Mariahofstraat, Beek Natuurpunt Bree René Moors – 089 24 61 21 Ward Walraven – 089 46 25 61 Werkschoenen of laarzen Vallei van de Zwarte Beek (Hechtel-Eksel) Startwandeling 14.00 tot 16.30 uur Resterheide, parking Begijnenvijvers, Begijnenstraat, Hechtel Natuurpunt Hechtel-Eksel [email protected] Vallei van de Zwarte Beek (Zelem) Winterwandeling 14.00 tot 16.30 uur De Pastorie, Dorpsstraat 34, Zelem Natuurpunt Regio Zelem Peter Vanlommel – 0495 29 60 37 Met anekdotes van de voorbije 25 jaar

Pagina 17

Dinsdag 10 februari Vallei van de Zwarte Beek (Hechtel-Eksel) Voordracht over de Vallei door Willy Vanlook 20.00 tot 22.00 uur OC De Schans, Rode Kruisplein, Hechtel Natuurpunt Hechtel-Eksel i.s.m. KWB Hechtel [email protected] Vrijdag 13 februari Domein Kiewit (Hasselt) Braakballen pluizen 14.00 tot 16.30 uur Bezoekerscentrum, Putvennestraat 112, Hasselt Natuurpunt Limburg, zoogdierenwerkgroep Likona Jos Ramaekers – 011 24 60 20 Binnenactiviteit Zaterdag 14 februari De Wulp (Neerpelt) Algemene vergadering 20.00 tot 23.00 uur Bezoekerscentrum De Wulp, Tussenstraat 10, Neerpelt Natuurpunt Neerpelt Theo Janssen – 011 80 26 77 Caetsbeek (Genk) Beheerswerken 9.00 tot 12.00 uur Parking Lambrechts, Taunusweg 8, Genk Natuurpunt Genk Wim Jambon – 0479 53 81 15 Stevig schoeisel voorzien, werkhandschoenen zijn beschikbaar

Beek (Bree) Algemene ledenvergadering 20.00 tot 22.00 uur Parking einde Mariahofstraat, Beek Natuurpunt Bree Albert Hermans – 0495 54 68 69 – [email protected] Midden-Limburg Watervogeltellingen Plaats en uren nog te bepalen Natuurpunt Hasselt-Zonhoven in samenwerking met het INBO Roy Hendrix – 0484 69 29 67 – [email protected] Zondag 15 februari Nationaal Park Hoge Kempen – Station (As) Op stap met een Ranger: Natuurbeleving op zijn best 14.00 tot 16.00 uur Toegangspoort Station As, parking station, Stationstraat, As Projectbureau Nationaal Park Hoge Kempen André Mulders – 089 65 56 51 € 2,00 per persoon of € 5,00 per gezin, inschrijven niet nodig Riksingen (Tongeren) Wandeling van Riksingen naar Rooi 14.00 tot 17.00 uur Kerk van Riksingen (St.Geertruistraat) Leefmilieu Tongeren Paul Denis – 012 23 03 28

Stedelijke kinderboerderij Kiewit (Hasselt) Voordracht “Estramadura: ‘Natuur en Cultuur’ in bio-lokaal 14.00 tot 17.00 uur Parking Stedelijke Kinderboerderij Kiewit, Hasselt Provinciaal domein Nieuwenhoven Natura Limburg (Sint-Truiden) René Steegmans – 011 27 27 74 Minne- en zinnenstrelende Valentijns- Spreker: Paul Peeters – wandeling 0475 30 71 47 18.00 tot 20.00 uur Bezoekerscentrum domein Gerhagen Tessenderlo Nieuwenhoven, Cultuurhistorische en geologische Hasseltsesteenweg z/n, Sint-Truiden wandeling Erwin Vandermeeren – 011 68 79 81 14.00 tot 17.00 uur Stevige wandelschoenen en Bosmuseum Gerhagen, aangepaste kledij Zavelberg 10, Tessenderlo Vooraf inschrijven, Werkgroep Ecologie Tessenderlo maximum 25 personen Marc Meert – 0477 61 47 09 Vooraf telefonisch contact, goed schoeisel

Hengelhoef (Houthalen) Warme winterwandeling 14.00 tot 16.00 uur Bezoekerscentrum Hengelhoef, Hengelhoefdreef 6, Houthalen Limburgs Landschap vzw [email protected] – 011 53 02 50 deelname € 2,00, leden gratis Lieteberg (Zutendaal) Winterwandeling 13.30 tot 16.00 uur Bezoekerscentrum Lieteberg, Stalkerweg, Zutendaal Bijen en insectencentrum De Lieteberg – 089 25 50 60 Piringen (Tongeren) Winterwandeling 14.00 tot 17.00 uur Kerk, Tomstraat, Piringen Natuurpunt afdeling Toeteleer Kortessem Kris Castro – 0473 89 56 02 Laarzen of stevig schoeisel zijn noodzakelijk Vallei van de Zwarte Beek (Koersel-Beringen) Natuurspeurdertjes: frisse neuzentocht 14.00 tot 16.30 uur Bezoekerscentrum De Watersnip Grauwe Steenstraat 7/2, Koersel Jan Kenens – 011 45 01 91 [email protected] Voor kinderen van 5 tot 7 jaar, deelname € 1,50 per kind Woensdag 18 februari Vallei van de Zwarte Beek (Koersel-Beringen) Uitwaaien op de terril van HeusdenZolder 14.00 tot 16.30 uur Bezoekerscentrum De Watersnip Grauwe Steenstraat 7/2, Koersel Jan Kenens – 011 45 01 91 [email protected] Donderdag 19 februari De Wijers (Zonhoven) Natuur onder de loep 14.00 tot 16.30 uur Kerkhof van Halveweg, Merelstraat, Zonhoven Toerisme Zonhoven - 011 81 04 80 – [email protected]

Zaterdag 21 februari De Maten (Genk) Beheerswerken 9.00 tot 12.00 uur Gelieve contact op te nemen met Jos Bollen Natuurpunt Genk Jos Bollen – 089 61 31 26 Stevig schoeisel voorzien, werkhandschoenen zijn beschikbaar Zondag 22 februari De Wulp (Neerpelt) Fotozoektocht 13.00 tot 14.30 uur Bezoekerscentrum De Wulp, Tussenstraat 10, Neerpelt Natuurpunt Neerpelt Theo Janssen – 011 80 26 77 De Wissen (Dilsen) Wintervogels 9.00 tot 12.00 uur Kerk, Hoogstraat, Niel bij As Natuurpunt As André Vincken– 089 65 78 71 Smeetshof (Bocholt) Beheerswerken 9.00 tot 12.00 uur Smeetshof, Smeetshofweg 1, Bocholt Natuurpunt Bocholt Goossens Arnold – 089 46 39 88 Werkkledij Alken (Terkoest) IJswandeling in het Sleepenbroek 13.30 tot 16.30 uur G.C. d’Erckenteel, Parkstraat, Alken Natuurpunt Alken Albert Put – 0478 32 77 72 [email protected] Waterbestendig schoeisel gewenst, niet toegankelijk voor rolstoelgebruikers Schouwen (Zeeland) Vogel en strandwandeling 8.00 tot 19.00 uur Oprit 26 (E313) carpoolparking, Paal-Beringen Werkgroep Ecologie Tessenderlo Marc Meert – 0477 61 47 09 Vooraf telefonisch contact, goed schoeisel

Pagina 18

Hengelhoef (Houthalen) Nestkastjes maken 14.00 tot 16.00 uur Bezoekerscentrum Hengelhoef, Hengelhoefdreef 6, Houthalen Limburgs Landschap vzw i.s.m. Natuurpunt Houthalen-Helchteren [email protected] – 011 53 02 50 E. Van Put – 011 60 11 50 € 5,00 per nestkastje, € 6,00 voor niet leden Arontshoek (Geetbets) Geleide wandeling in de brede Overstroombare westelijke kant van de Gete- en Melsterbeekvallei 13.30 uur: kerk Nieuwerkerken 14.00 uur: kerk in Geetbets Natuurpunt Leefmilieu Nieuwerkerken Etienne Vanoirbeek – 0476 26 98 17 Laarzen nuttig Beek (Bree) Beheerswerken 8.15 tot 11.30 uur Parking einde Mariahofstraat, Beek Natuurpunt Bree René Moors – 089 24 61 21 Ward Walraven – 089 46 25 61 Werkschoenen of laarzen West-Herk (Hasselt) Wandeling van 4 km omgeving Wideuxkasteel en hoeve Knuts 14.00 tot 16.30 uur Wideuxkapel langs de Grote Roost, Sint-Lambrechts-Herk Natuurpunt Herk en Mombeek Alida Vanholst – 011 31 24 21 – [email protected] Nadien in kasteelkelder versnaperingen en powerpoint-presentatie Zaterdag 28 februari Vallei van de Zwarte Beek (HechtelEksel) Natuurbeheer 9.00 tot 12.00 uur Katershoeve, Katerstraat, Hechtel Natuurpunt Hechtel-Eksel [email protected] Gelinden (Sint-Truiden) Lezing Roofvogels 20.00 tot 22.30 uur Natuur.huis, Kleinveldstraat 54, Gelinden-Sint-Truiden Aulenteer Natuurpunt i.s.m. vzw Natuurhuis Haspengouw en Limburgse Natuurgidsen Richard Vandergeten – 0494 72 17 13 Deelname: € 2,50 voor niet-leden, € 1,00 leden Spreker: Koen Leysen, Natuurpunt Educatie

Zondag 1 maart Nationaal Park Hoge Kempen – Lieteberg (Zutendaal) Op stap met een Ranger: De kracht van de vier elementen 14.00 tot 16.00 uur Toegangspoort Lieteberg, ingang bezoekersonthaal, Stalkerweg zn, Zutendaal Projectbureau Nationaal Park Hoge Kempen André Mulders – 089 65 56 51 € 2,00 per persoon of € 5,00 per gezin, inschrijven niet nodig Vallei van de Grote Beek (Beverlo) Natuurwandeling met aandacht voor aanleg van poelen 9.00 tot 12.00 uur Taverne ‘Het Kasteeltje’, Vennestraat, Beverlo Natuurpunt Leopoldsburg Guy Vanzeir – 0474 70 89 53 [email protected] wandelschoenen Warande (Hamont-Achel) Natuurwandeling 8.00 tot 11.30 uur VEN – lokaal Natuurpunt Hamont-Achel R. Dalemans – 011 64 79 29 Vochtig gebied, laarzen Schulensbroek (Lummen ) Wintergasten aan de molen 14.00 tot 17.00u Kleen Meulen, Mangelbeekstraat 56, Lummen Natuurpunt Vrienden van het Schulensbroek [email protected] – 013 55 63 81 Stevig schoeisel, verrekijker nuttig De Maten (Genk) Lentewandeling onder leiding van een natuurgids 9.00 tot 12.00 uur Parking de Slagmolen, Slagmolenweg, Genk Natuurpunt Genk Jaak Luys – 089 35 99 61 Stevig schoeisel of laarzen Stedelijk domein Kiewit (Hasselt) Het plezante fotopad Start tussen 13.30 en 15.00 uur, duur één uur Bureel langs de cafetaria, Putvennestraat 108, Hasselt Stedelijk Natuurcentrum Hasselt Marleen Ritzen – 011 21 08 49 Voor gezinnen, deelname € 1,00 per kind

Vallei van de Zwarte Beek (Koersel-Beringen) Verhalenwandeling: Geheimen uit het bos 14.00 tot 16.30 uur Bezoekerscentrum De Watersnip Grauwe Steenstraat 7/2, Koersel Jan Kenens – 011 45 01 91 [email protected] Duras (Sint-Truiden) Natuurwandeling op het domein 14.00 tot 16.00 uur Kapel op de hoek van Duraslaan en Galgestraat, Sint-Truiden Aulenteer Natuurpunt i.s.m. Toerisme Sint-Truiden Gids: Daniëlle Kevers – 011 68 89 55 en Marc Nicolaï Dinsdag 3 maart

Zondag 8 maart Lozerbeemden (Bocholt) Lentekriebels 9.00 tot 11.30 uur Kerkplein Lozen Natuurpunt Bocholt Rik Bosmans – 0474 98 41 93 Wandelschoenen, € 1,00 per deelnemer Nisramont/Berismenil (Luxemburg) Winterwandeling 8.00 tot 19.00 uur Oprit 26 (E313) carpoolparking, Paal-Beringen Werkgroep Ecologie Tessenderlo Marc Meert – 0477 61 47 09 Vooraf telefonisch contact, goed schoeisel

Natuureiland Tiengemeten (Zeeland) Busreis en rondvaart van 2,5 uur naar overwinterende watervogels 7.45 uur: parking oprit E313 Tongersesteenweg Tongeren/Riemst 8.00 uur: parking GB, Tongersestraat 73, Bilzen/Hoeselt 8.15 uur: Carpoolparking E313, Verbindingslaan, Diepenbeek Natuurpunt Zuid-Oost Limburg en Zaterdag 7 maart Diepenbeek Luc Van Empten – 0475 87 80 66 Sint Annavallei (Jesseren) Jan Vandegoor – 089 49 22 56 Natuurwerkdag Inschrijven: eerst bellen (’s avonds) of 9.00 tot 12.00 uur mailen naar Jan Vandegoor – Weg op Gors-op-Leeuw, Jesseren 089 49 22 56 – Natuurpunt Borgloon [email protected] Stefan Carolus – 0497 24 21 38 Prijs: € 25,00 per persoon, - 18 jaar: € 20,00 per persoon Maaswinkel (Maasmechelen) Reknr. BE15 7755 9046 9030 van Beheerswerken NP Zuidoost-Limburg, 9.00 tot 12.00 uur Schotelstraat 23, 3511 Stokrooi Infobord Zuid-Willemsvaart onder aan Picknick, verrekijker ,telescoop, vogelde kanaalbrug van Mechelen aan de gids, warme-, regenkledij en wandelMaas, Maasmechelen schoenen Natuurpunt Maasmechelen Bertie Vanderlee – 089 76 47 51 De Teut (Zonhoven) Natuurwandeling Stiemerbeek (Genk) 14.00 tot 16.30 uur Beheerswerken Parking de Teut, 9.00 tot 12.00 uur einde Donderslagseweg, Zonhoven Parking Sportcentrum, Toerisme Zonhoven E. Vandorenlaan, Genk 011 81 04 80 – Natuurpunt Genk [email protected] Jos Lycops – 089 35 30 64 Stevig schoeisel voorzien, Provinciaal domein Nieuwenhoven werkhandschoenen zijn beschikbaar (Sint-Truiden) ‘Ostara’ wandeling 14.00 tot 16.00 uur Bezoekerscentrum domein Nieuwenhoven, Hasseltsesteenweg z/n, Sint-Truiden Erwin Vandermeeren – 011 68 79 81 Stevige wandelschoenen en aangepaste kledij De Teut (Zonhoven) Natuurwandeling 14.00 tot 16.30 uur Parking de Teut, einde Donderslagseweg, Zonhoven Toerisme Zonhoven 011 81 04 80 – [email protected]

Pagina 19

Hengelhoef (Houthalen) Op stap met de veldwachter 14.00 tot 16.00 uur Bezoekerscentrum Hengelhoef, Hengelhoefdreef 6, Houthalen Limburgs Landschap vzw [email protected] – 011 53 02 50 deelname € 2,00, leden gratis Beek (Bree) Beheerswerken 8.15 tot 11.30 uur Parking einde Mariahofstraat, Beek Natuurpunt Bree René Moors – 089 24 61 21 Ward Walraven – 089 46 25 61 Werkschoenen of laarzen Vallei van de Zwarte Beek (Hechtel-Eksel) Uitwaaiwandeling 14.00 tot 16.30 uur Resterheide, parking Begijnenvijvers, Begijnenstraat, Hechtel Natuurpunt Hechtel-Eksel [email protected] vrijdag 13 maart Domein Kiewit (Hasselt) Braakballen pluizen 14.00 tot 16.30 uur Bezoekerscentrum, Putvennestraat 112, Hasselt Natuurpunt Limburg, zoogdierenwerkgroep Likona Jos Ramaekers – 011 24 60 20 binnenactiviteit Zaterdag 14 maart Caetsbeek (Genk) Beheerswerken 9.00 tot 12.00 uur Parking Lambrechts, Taunusweg 8, Genk Natuurpunt Genk Wim Jambon – 0479 53 81 15 Stevig schoeisel voorzien, werkhandschoenen zijn beschikbaar Midden-Limburg Watervogeltellingen Plaats en uren nog te bepalen Natuurpunt Hasselt-Zonhoven in samenwerking met het INBO Roy Hendrix – 0484 69 29 67 – [email protected]

Rode Vijvers (Hasselt) Dagvlinder- en libellenexcursie van het SAP-Clubje 13.00 tot 17.00 uur Kapel van O.L.V. van Altijddurende Bijstand, Goorstraat, Hasselt Natuurpunt Hasselt-Zonhoven Kim Windmolders – 0487 90 57 88 – [email protected] Inventarisatie van dagactieve insecten Zondag 15 maart De Wulp (Neerpelt) Zintuigenwandeling 14.00 tot 17.00 uur Bezoekerscentrum De Wulp, Tussenstraat 10, Neerpelt Natuurpunt Neerpelt Theo Janssen – 011 80 26 77 Nationaal Park Hoge Kempen – Connecterra (Maasmechelen) Op stap met een Ranger: Natuurbeleving op zijn best 14.00 tot 16.00 uur Toegangspoort Connecterra, ingang bezoekersonthaal, Zetellaan 54, Maasmechelen Projectbureau Nationaal Park Hoge Kempen André Mulders – 089 65 56 51 € 3,00 per persoon / € 2,00 per kind (tot 7j gratis), inschrijven niet nodig Smeetshof (Bocholt) Beheerswerken 9.00 tot 12.00 uur Smeetshof, Smeetshofweg 1, Bocholt Natuurpunt Bocholt Goossens Arnold – 089 46 39 88 Werkkledij Waltwilder (Tongeren) Wandelen langs vergeten kerkwegeltjes 14.00 tot 17.00 uur Kerk van Waltwilder, Kerktorenstraat, Tongeren Leefmilieu Tongeren Paul Denis – 012 23 03 28 Gerhagen Tessenderlo Mossenwandeling 14.00 tot 17.00 uur Bosmuseum Gerhagen, Zavelberg 10, Tessenderlo Werkgroep Ecologie Tessenderlo Marc Meert – 0477 61 47 09 Vooraf telefonisch contact, goed schoeisel

Het Wik (Genk) Natuurwandeling onder leiding van een natuurgids 9.00 tot 12.00 uur PNC, Craenevenne 86, Genk Natuurpunt Genk Marc Fourier – 012 21 55 87 Stevig schoeisel of laarzen Neerharen (Lanaken) Reigerkoloniewandeling 14.00 tot 16.00 uur Kruising Geulerweg en Kupweg, Neerharen-Lanaken Limburgs Landschap vzw [email protected] – 011 53 02 50 deelname € 2,00, leden gratis Lieteberg (Zutendaal) Winterwandeling 13.30 tot 16.00 uur Bezoekerscentrum, Lieteberg, Stalkerweg, Zutendaal Bijen en insectencentrum De Lieteberg – 089 25 50 60 Vallei van de Zwarte Beek (Lummen) Natuurwandeling en zwerfvuilactie 9.00 tot 12.00 uur Parking Theepot, Ashoekstraat, Lummen Natuurpunt Lummen Jos Vanduffel – 0475 61 00 95 [email protected] Vallei van de Zwarte Beek (KoerselBeringen) Natuurspeurdertjes: De lente is in aantocht 14.00 tot 16.30 uur Bezoekerscentrum De Watersnip Grauwe Steenstraat 7/2, Koersel Jan Kenens – 011 45 01 91 [email protected] Voor kinderen van 5 tot 7 jaar, deelname € 1,50 per kind Woensdag 18 maart Hengelhoef (Houthalen) Het Regenboogpad, zintuigenwandeling 14.00 tot 16.00 uur Bezoekerscentrum Hengelhoef, Hengelhoefdreef 6, Houthalen Limburgs Landschap vzw [email protected] – 011 53 02 50 Deelname gratis

Vrijdag 20 maart Houthalen Beleving van de zonsverduistering 9.30 tot 11.30 uur Ingang Plas Kelchterhoef, Binnenvaartstraat, Houthalen Natuurpunt Houthalen-Helchteren E. Van Put – 011 60 11 50 Vrijdag 20, zaterdag 21 en zondag 22 maart Diverse gemeenten langs de Maas Zwerfvuilopruimactie langs de Maas Informatie over plaats en uren: Limburgs Landschap vzw [email protected] – 011 53 02 50 Zaterdag 21 maart Zonhoven Op zoek naar de Roerdomp 8.00 tot 12.00 uur Niel bij As, kerk, Hoogstraat Natuurpunt As Vincken André – 089 65 78 71 Kanne (Riemst) Opruimactie zwerfvuil 9.00 tot 13.00 uur Parking speeltuin, Steenstraat, Kanne Natuurpunt Riemst i.s.m. de gemeente Riemst en Limburg.net Kristof Odeur – 0495 27 68 75 Werkhandschoenen Natuurpunt zorgt voor likeur en appelsap De Maten (Genk) Beheerswerken 9.00 tot 12.00 uur Gelieve contact op te nemen met Jos Bollen Natuurpunt Genk Jos Bollen – 089 61 31 26 Stevig schoeisel voorzien, werkhandschoenen zijn beschikbaar Bilzen, Diepenbeek, Heusden-Zolder, Hoeselt, Kortessem, Lanaken, Riemst, Zutendaal Boomplantactie 9.00 tot 11.00 uur Afhaalpunten in 8 gemeenten Natuurvereniging Orchis, Perronstraat, Munsterbilzen 089 50 10 19 – [email protected] Plantgoed bestellen tot en met 15 februari

Pagina 20

Vallei van de Zwarte Beek (Koersel-Beringen) Opruimactie 9.00 tot 12.00 uur Werkschuur De Kluut Bosstraat z/n, tegenover huis nr. 30, Koersel Natuurpunt Beringen Hans Van den Bossche – 011 45 01 91 [email protected] – [email protected] Overbroek-Gelinden (Sint-Truiden) Natuur beheerswerken Uur nog te bepalen Natuur.huis, Kleinveldstraat 54, Gelinden-Sint-Truiden Aulenteer Natuurpunt Diederik De Leersnyder – 011 69 16 22 Tevens zwerfvuilactie Zondag 22 maart Itterbeekvallei (Opitter) Natuurwandeling 14.00 tot 17.00 uur Pollismolen, Molenstraat 48, Opitter Natura Limburg André Steegmans – 011 25 19 27

Huy-Modave (Luik) Voorjaarswandeling 8.00 tot 19.00 uur Oprit 26 (E313) carpoolparking, PaalBeringen Werkgroep Ecologie Tessenderlo Marc Meert – 0477 61 47 09 Vooraf telefonisch contact, goed schoeisel Stiemerbeekvallei (Genk) Lentewandeling onder leiding van een natuurgids 9.00 tot 12.00 uur Parking van ‘Thor park’, André Dumontlaan, Genk Natuurpunt Genk Jos Lycops – 089 35 30 64 Stevig schoeisel of laarzen Beukenberg (Tongeren) Historische wandeling 14.00 tot 17.00 uur Parking Pliniuspark, Mulkerweg, Tongeren Natuurvereniging Orchis, Perronstraat, Munsterbilzen 089 50 10 19 – [email protected] Gids: Johan Geusens

De Wissen (Dilsen-Stokkem) In het spoor van de bever 14.00 tot 16.00 uur Grote parking Maascentrum De Wissen, Stokkem Limburgs Landschap vzw [email protected] – 011 53 02 50 deelname € 2,00, leden gratis Donderdag 26 maart Vallei van de Zwarte Beek (Koersel-Beringen) Genieten van de voorjaarsbloeiers 14.00 tot 16.30 uur Bezoekerscentrum De Watersnip Grauwe Steenstraat 7/2, Koersel Jan Kenens – 011 45 01 91 - [email protected]

Zondag 29 maart Nieuwerkerken Op verkenning in het Muggenbosje en de Zijp 13.30 tot 17.00 uur Parking Koutermanstraat, Alken Natuurpunt Alken Meekers Annie – 011 31 33 23 – [email protected] Stevig schoeisel Stedelijk domein Kiewit (Hasselt) Vroege vogelwandeling 7.00 tot 9.00 uur Parking, Putvennestraat 108, Hasselt Stedelijk Natuurcentrum Hasselt Marleen Ritzen – 011 21 08 49 [email protected] Bokes met spek en drankje tijdens de wandeling Inschrijven verplicht, deelname € 2,00

Hengelhoef (Houthalen) Waterwandeling Meldert (Nieuwerkerken) 14.00 tot 16.00 uur Landschapswandeling Bezoekerscentrum Hengelhoef, 13.30 tot 16.00 uur Hengelhoefdreef 6, Houthalen Kerk Nieuwerkerken Limburgs Landschap vzw Natuurpunt Leefmilieu Nieuwerkerken [email protected] – Omer Vanstraelen – 011 68 90 38 011 53 02 50 Laarzen nuttig deelname € 2,00, leden gratis Beek (Bree) Beheerswerken 8.15 tot 11.30 uur Parking einde Mariahofstraat, Beek Natuurpunt Bree René Moors – 089 24 61 21 Ward Walraven – 089 46 25 61 Werkschoenen of laarzen

Vallei van de Zwarte Beek (Hechtel-Eksel) Wandeling Veewei 14.00 tot 16.30 uur Parking autokeuring, Eindhovensebaan 50, Hechtel Natuurpunt Hechtel-Eksel [email protected]

Limburgse Milieukoepel vzw Geraetsstraat 25 Hasselt Telefoon: 011 22 50 73 E-mail: [email protected]

Het secretariaat en het documentatiecentrum zijn geopend van maandag tot vrijdag van 09 uur tot 16 uur

B EZOEK OOK ONZE WEBSITE WWW. LIMBURGSEMILIEUKOEPEL. BE