Limburgse milieukrant

Limburgse milieukrant

12/4

In dit nummer:

Profiel van de mili- 2 eubeweging Natuurbeleid in landbouwgebied

6

Het grindproject Elerweerd

9

Pietpraat

13

Activiteitenkalender

14

Driemaandelijkse Milieukrant. Bijlage bij: De Broekgazet (10de jg 4); Waterdrieblad Leopoldsburg (23ste jg-4); Milieugroep Mangelbeek (19de jg-4) Wordt eveneens elektronisch verzonden aan de 54 aangesloten verenigingen die op hun beurt zorgen voor de verdere verspreiding onder hun abonnees/leden. Verantwoordelijke uitgever: Feyen August, Boogstraat 35 - 3530 Houthalen

Pagina 2

Profiel van de milieubeweging. Inleiding. Door de Bond Beter Leefmilieu (BBL) werd onlangs een overzicht opgesteld van de leefmilieubeweging in Vlaanderen. Dat de milieubeweging in globaliteit een grote en diverse beweging is, was geweten. Maar het was nog niet echt "gemeten". Enkele vragen die in de enquête gesteld werden zoals: Rond welke thema's is de vereniging actief? Tot wie richt men zich? Bereiken ze veel mensen? Welke methodieken zet men daarvoor in? Wordt er samengewerkt met derden? Op deze en nog meer vragen werd door een groot aantal verenigingen geantwoord en werd een profiel opgemaakt. Globaal. Globaal kan gesteld worden dat er momenteel ruim 150 natuur- en leefmilieuverenigingen actief zijn. Ze beschikken over een grote achterban en hebben vele actieve vrijwilligers. Een aantal (grotere) verenigingen worden ondersteund door een professioneel kader. De natuur- en milieubeweging bestaat uit verenigingen met een hoge diversiteit op het vlak van thema's, activiteiten en methodieken. De resultaten van de enquête tonen aan dat de natuur- en milieuverenigingen in het midden van de samenleving staan en dat het bereik en de impact van hun werking beduidend is.

Dat de milieubeweging in globaliteit een grote en diverse beweging is, was geweten. Maar het was nog niet echt "gemeten"

Wie zijn wij? De natuur- en milieuverenigingen zijn vzw's of feitelijke verenigingen, gericht op vooral de bescherming van de natuur en/of het leefmilieu. Een overzicht van de diverse verschijningsvormen: Netwerken van afdelingen en groepen. Als voorbeeld Natuurpunt. Thematisch gespecialiseerde verenigingen in bepaalde thema's. Als voorbeelden: Dialoog, Trein Tram Bus. Actiegroepen. Als voorbeelden: Greenpeace, Red de Voorkempen. Natuurverenigingen met gebieden. Als voorbeelden: Natuurpunt AntwerpenNoord, Limburgs Landschap. Koepels of federaties. Als voorbeelden: Bond Beter Leefmilieu, Limburgse Milieukoepel, West-Vlaamse Milieufederatie; Platformen. Als voorbeelden: VIBE, Arbeid & Milieu. Opvangcentra voor vogels en wilde dieren. Milieuwerkgroepen en participatieverenigingen. Als voorbeeld Staten-Generaal. Vormingsorganisaties. Als voorbeelden: CVN, Natuurpunt Educatie. En dan nog een aantal verenigingen die niet rechtstreeks onder één van deze vormen geplaatst worden. Als voorbeelden ABLLO, Green, Ecolife. Van de verenigingen die gewestelijk of bovengewestelijk actief zijn, zijn 34% in hoofdzaak gericht op Vlaanderen, 10% van de verenigingen nemen ook het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in hun hoofdwerking en 5 verenigingen richten zich in hoofdzaak op het hele Belgisch grondgebied. Van de gewestelijke of bovengewestelijke verenigingen zijn er een groot aantal met lokale verankering via afdelingen en/of werkgroepen. Zo telt Natuurpunt een 160-tal afdelingen,Velt een 100-tal, JNM en de Fietsersbond elk een 50-tal, BBL zelf is de koepel van 143 verenigingen, waarvan een 70-tal lokale verenigingen. Ook regionale verenigingen hebben vaak lokale afdelingen en werkgroepen. De West-Vlaamse Milieufederatie en de Limburgse Milieukoepel zijn regionale be-

Pagina 3

leidskoepels met tientallen aangeslot lokale groepen. WWF, Greenpeace, FSC België en Friends of the Earth zijn Belgische afdelingen van een internationale milieuorganisatie. Subsidie en personeel. De verenigingen worden hoofdzakelijk betoelaagd door het departement Leefmilieu, Natuur en Energie (LNE); maar ook door andere beleidsdomeinen zoals jeugdwerk, Mobiliteit, Sociaal-Cultureel Volwassenenwerk... De werking van 37 verenigingen wordt structureel betoelaagd via het Minadecreet van 1991. De Vlaamse overheid betoelaagt personeel en werkingskosten vooral op basis van aantal leden, activiteiten en publicaties. Het Besluit maakt ook een onderscheid tussen koepel, gewestelijke ledenverengingen, gewestelijke thematische verenigingen, regionale verenigingen en lokale verenigingen. Door het Besluit worden 14 gewestelijke verenigingen, 23 regionale verenigingen en 321 lokale verenigingen betoelaagd. Sommige verenigingen, zoals de Milieuboot, ontvangen een nominatieve subsidie. Voor de terreinbeherende verenigingen en de opvangcentra bestaan er nog gepaste subsidiestelsels (het Natuurdecreet en het Soortenbesluit). Sommige verenigingen, met name Greenpeace Belgium, kiezen er voor om niet betoelaagd te worden door de overheid. Volgens de gegevens van Sociare tellen de verenigingen 485 voltijdse equivalenten personeel. De gewestelijke verenigingen beschikken over 394,5 VTE, de regionale verenigingen 86,8 VTE, en de lokale verenigingen 4,2 VTE. 66 van de 143 verenigingen werken volledig met vrijwilligers. Het merendeel hiervan zijn lokale verenigingen. Van de 77 verenigingen met betaalde medewerkers hebben 31 verenigingen niet meer dan 1 VTE in dienst. Erkende regionale verenigingen kunnen rekenen op een personeelssubsidie van 0,5 of 1 VTE. Ze hebben meestal onvoldoende toegang tot andere inkomsten om bijkomende personeelsleden te financieren. 9 verenigingen zijn vrij grote organisaties met meer dan 30 VTE's. De grootste vereniging op vlak van personeelsaantal heeft 135 werknemers in dienst, namelijk Natuurpunt Beheer. De gegevens. BBL, waarbij ongeveer alle verenigingen zijn aangesloten, liet een vragenlijst invullen met zowel kwantitatieve als kwalitatieve vragen en peilde naar gegevens over het werkjaar 2011. Bij verenigingen die betoelaagd worden door LNE werden ook gedetailleerde financiële gegevens opgevraagd en afzonderlijk verwerkt. In totaal werden 37 verenigingen die gewestelijk actief zijn aangeschreven. Antwoord kwam er van 34 verenigingen (92%). Daarnaast werden 36 regionaal actieve verenigingen aangeschreven. Hier kwam antwoord van 31 (86%). Dit kan beschouwd worden als een hoge en representatieve respons. Van de 70 lokale verenigingen die rechtstreeks aangesloten zijn bij BBL vulden er 29 de vragenlijst in. De meerderheid hiervan werkt onafhankelijk en is dus niet structureel verbonden aan een regionale of gewestelijke vereniging. De lokale afdelingen van Natuurpunt, JNM, VELT of andere gewestelijke verenigingen werden niet in de enquête betrokken. Hun werking werd mee ingebracht door de moedervereniging.

De verenigingen worden hoofdzakelijk betoelaagd door het departement Leefmilieu, Natuur en Energie (LNE)

Pagina 4

Enkele kerncijfers. In 2011 organiseerden de verenigingen samen meer dan 18 000 activiteiten waarvan minstens 2 300 000 mensen deelnamen. De verenigingen konden in 2011 beroep doen op 14 900 vrijwilligers, waarvan een 6 000 met een bestuursfunctie of reeds langdurig vrijwilliger zijn. 9 000 vrijwilligers werden tijdelijk ingezet, vooral tijdens acties en grote activiteiten. De verenigingen hebben een 289 000 leden, waarvan 287 000 particuliere leden, bijna 2 000 verenigingen en meer dan 700 bedrijven.

De natuur- en milieuverenigingen maken deel uit van het Vlaams middenveld. Middenveldorganisaties vervullen belangrijke maatschappelijke taken.

De thema's. De verenigingen zijn actief over een heel spectrum van natuur- en milieugerelateerde thema's. Een aantal verenigingen is gespecialiseerd in één of meerdere thema's en werkt in de diepte. Andere verenigingen zetten natuur en milieu zo breed mogelijk op de kaart van zowel hun leden als het brede publiek. Natuur en biodiversiteit vormen bij 63% van de verenigingen een hoofdthema; Open ruimte en ruimtelijke ordening vormt bij 48% een hoofdthema; Integraal waterbeheer vormt bij 36% een hoofdthema; Klimaat vormt bij 32% en hoofdthema; Mobiliteit en infrastructuur vormt bij 28% een hoofdthema; Thema's waar ook veel mee gewerkt wordt zijn duurzame ontwikkeling (57%), landbouw en voeding (45%), hernieuwbare energie en energiebesparing (46%), milieu en gezondheid (36%), trage wegen (44%), inspraak en participatie (41%). Daarenboven hebben natuur en milieu een aantal raakvlakken met andere maatschappelijke vraagstukken, zoals duurzame ontwikkeling, vergroening van de economie, noord- en zuidrelaties, burgerparticipatie, cultuur en kansengroepen. Ook met deze thema's is een significant aantal verenigingen bezig. Ook bij de lokale verenigingen staan min of meer dezelfde thema's genoteerd. Opvallend is dat hinder (lawaai, licht, geur, straling...) een stuk hoger genoteerd is dan bij de gewestelijke en regionale verenigingen. De maatschappelijke verankering. De natuur- en milieuverenigingen maken deel uit van het Vlaams middenveld. Middenveldorganisaties vervullen drie belangrijke maatschappelijke taken: - ze verenigen mensen en dragen op die manier bij tot maatschappelijke betrokkenheid en sociale cohesie; - ze geven mensen een geïnformeerde stem en laten de burgers wegen op het beleid; - ze geven de burger ook effectief invloed op het beleid en willen dat beleid inspireren, doeltreffend en efficiënt maken. Het weefsel van vrijwilligers en leden van de verenigingen is stevig verankerd in het Vlaamse middenveld. De verenigingen werken dagelijks aan de versterking van de capaciteit van dit brede weefsel om hun actieve rol in de samenleving op te nemen. Netwerking. Niet minder dan 97% van de verenigingen netwerkt met andere organisaties uit de eigen sector, het ruimere middenveld en met overheden op de verschillende

Pagina 5

niveaus. Ook op deze manier zorgen zij voor maatschappelijke verankering van hun thema's. Bijna 90 % van de verenigingen werkt samen met één of meerdere andere natuuren milieuverenigingen, onder andere voor het organiseren van activiteiten of beleidswerk. 81 % werkt intensief samen met overheden, onder andere door te zetelen in adviesraden op diverse niveaus. Bijna 70% van de verenigingen werkt samen met scholen, vaak via educatieve pakketten of begeleide bezoeken van leerlingen. 63% van de verenigingen organiseren samen met sociaal-culturele verenigingen activiteiten op lokaal niveau over thema's waarin de verenigingen specialist zijn. Opmerkelijk tenslotte is dat bijna 40% samenwerkt met ondernemingen. Dit kan bijvoorbeeld gaan om de lokale middenstand, ondernemingen die duurzame producten aanbieden of bedrijven met een terrein dat beheerd wordt op ecologische wijze. Bij deze vraag werd sponsoring en/of subsidiëring niet in aanmerking genomen. Landbouworganisaties zijn ook een belangrijke gesprekspartner voor verenigingen die bezig zijn met natuurbeheer, ruimtelijke ordening en voedselproductie. Interessant zijn ook de partnerschappen met werkgeversorganisaties en vakbonden. Met vakbonden wordt zowel op gewestelijk niveau als soms lokaal samengewerkt naar het gemeenschappelijk streefdoel van een duurzame en rechtvaardige samenleving.

Limburgse Milieukoepel vzw Geraetsstraat 25 Hasselt Telefoon: 011 22 5073 E-mail: [email protected]

Het secretariaat en het documentatiecentrum zijn geopend van maandag tot vrijdag van 09 uur tot 16 uur

B EZOEK OOK ONZE WEBSITE WWW.LIMBURGSEMILIEUKOEPEL. BE

Pagina 6

Natuurbeleid in landbouwgebied. Inleiding. Wereldwijd, en zeker in Vlaanderen, loopt de rijkdom aan planten, dieren en natuurlijke leefgebieden drastisch terug. Dat is zeker zo in landbouwgebieden. Vele kwetsbare typische soorten voor landbouwgebied zijn achteruitgegaan of zelfs verdwenen. Vooral akker- en weidevogels krijgen zeer rake klappen.

In Vlaanderen zijn vele kwetsbare typische soorten voor landbouwgebied zijn achteruitgegaan of zelfs verdwenen.

Beheerovereenkomsten zijn een instrument om onder meer de natuur en het leefmilieu in het landbouwgebied opnieuw kansen te geven. In het kader van het tweede programma van plattelandsontwikkeling (PDPOII) kunnen landbouwers in Vlaanderen vrijwillig maatregelen nemen die positief zijn voor natuur, landschap en het milieu. In ruil hiervoor krijgen ze een financiële tegemoetkoming van de overheid. Door hun bedrijfsvoering enigszins aan te passen helpen de landbouwers om milieuen natuurdoelstellingen te realiseren. Maar hebben deze betoelaagde maatregelen ook effect? En kan dit effect nog verhoogd worden? Het INBO heeft hierrond onderzoek gevoerd en onlangs in het Natuurrapport 2012 gepubliceerd. Het onderzoek peilde in het bijzonder naar de beleidsmaatregelen voor akker- en weidevogels, ganzen en houtduiven, en naar maatregelen om erosie tegen te gaan. Ook werden een aantal algemene conclusies getrokken, want specifieke maatregelen hebben vaak een positief effect op de biodiversiteit in het algemeen. Welke maatregelen zijn van toepassing? 1. Beheerovereenkomsten. Dit zijn vrijwillige overeenkomsten die de landbouwer kan sluiten met de VLM met als doel het milieu, de natuur of het landschap in stand te houden of te verbeteren. De uitgekeerde vergoeding dekt de lagere opbrengsten die het gevolg zijn van de maatregelen. Ze compenseert ook het extra werk en/of kosten die ook het gevolg zijn van de overeenkomst. De beheerovereenkomsten zijn gebundeld in zes thematische doelstellingen: soortenbescherming, beheer van perceelsranden, onderhoud en/of aanleg van kleine landschapselementen, erosiebestrijding, botanisch beheer en de verbetering van de kwaliteit van grond- en oppervlaktewater. 2. Faunabeheer. Jacht en het beheer van exotische vogelsoorten zijn twee onderdelen van het huidige faunabeheer. Faunabeheer omvat meer soorten dan wildbeheer, dat enkel de "wildsoorten" in het jachtdecreet omvat. Wat wil Vlaanderen bereiken? De Europese Unie wil de achteruitgang van de biodiversiteit tegen 2020 stoppen. Vlaanderen heeft deze ambitie in het Mina-plan 4 omgezet naar volgende doelstellingen voor het vogelbeheer: - een toename van de algemene broedvogelindex met 10% in 2015 ten opzichte van 2007-2008. Die index is gebaseerd op de aantallen broedvogels; - een toename van de overwinterende watervogelindex met 10% in 2015 ten opzichte van 2005-2006. Die index is gebaseerd op de aantallen overwinterende ganzen en zwanen, steltlopers en eenden.

Pagina 7

In het kader van Natura 2000 stelt Vlaanderen Europese natuurdoelen (instandhoudingsdoelstellingen) op voor "kwetsbare" vogelsoorten. Dus de soorten die zijn opgenomen in bijlage 1 van de Vogelrichtlijn en de vogelsoorten waarvoor Vlaanderen een internationale verantwoordelijkheid heeft. Dertien van deze soorten zijn sterk afhankelijk van landbouwgebied. Het gaat om negen soorten die hier doortrekken en overwinteren (dolgans, kleine rietgans, grauwe gans, rietgans, kleine zwaan, smient, wulp, goudplevier en kemphaan) en vier broedvogelsoorten (grauwe kiekendief, kwartelkoning, grauwe klauwier en de ortolaan). De doelstellingen op Vlaams niveau liggen al vast. De gewestelijke doelen voor de vermelde soorten gaan over de omvang van de populatie, en de grootte en kwaliteit van het leefgebied. Om bijvoorbeeld de populatie van de kwartelkoning in stand te houden zijn er 100 broedparen nodig, verdeeld over vier kernpopulaties in de valleien van de Schelde, de IJzer, de Demer en de Maas. Om de biodiversiteit in landbouwgebied te versterken bestaan er geen specifieke beleidsdoelen. De evaluatie van het biodiversiteitbeleid in landbouwgebied is daarom gebaseerd op de algemene Europese en Vlaamse beleidsdoelen. Welk beleid wordt nagestreefd? Voor akkervogels: akkervogels (geelgors, grauwe gors, gele kwikstaart, veldleeuwerik en patrijs) kunnen maar duurzaam in stand gehouden worden als zomer- en wintermaatregelen gecombineerd worden. Zomermaatregelen omvatten broedgelegenheid, dekking en voedsel. In de winter is er vooral voedsel nodig. Voor weidevogels: Het weidevogelbeleid omvat momenteel vijf beheermaatregelen die vooral het broedsucces moeten verhogen door geschikte, veilige nestplaatsen te creëren en door de kuikens een grotere kans op overleving te geven. Voor houtduiven: Het beleid voor houtduiven heeft als doel de populatie houtduiven duurzaam in stand te houden en de landbouwschade zoveel mogelijk te beperken. Volgens de gegevens van het Algemene Broedvogelproject Vlaanderen (ABV) zullen de doelstellingen wellicht niet gehaald worden tegen 2015. De resultaten van het ABV tonen aan dat de weide- en akkervogels nog verder achteruitgaan, terwijl algemene soorten zoals de houtduif vooruitgaan. Daarnaast heeft het, tot op heden beperkt, beleid toch ook positieve effecten op andere delen van het ecosysteem op het platteland. Zo neemt de biodiversiteit in het algemeen toe. Een betere leefomgeving en minder bestrijdingsmiddelen zorgen bijvoorbeeld voor meer insecten en andere ongewervelden. Grasstroken voor akkervogels kunnen ook helpen bij erosiebestrijding. De maatregelen die landbouwers als beheermaatregel nemen, hebben een positief effect, maar dit effect kan nog vergroot worden door enkele maatregelen: - Gebiedsgerichte aanpak. De meeste maatregelen voor broedsucces (bijvoorbeeld) worden te kleinschalig toegepast. Beheerovereenkomsten voor een beperkt aantal versnipperde per celen leveren verder beperkte resultaten op. De maatregelen moeten op grote re schaal worden toegepast om meer slaagkans te hebben. In plaats van indivi-

De evaluatie van het biodiversiteitbeleid in landbouwgebied is gebaseerd op de algemene Europese en Vlaamse beleidsdoelen.

Pagina 8

duele maatregelen zou de overheid daarom beter een systeem- en gebiedsbenadering promoten. - Maatregelen afstellen op doelsoort(en) van een specifiek gebied. Het is belangrijk om maatregelen te selecteren in functie van de te beschermen soort(en). Hoewel alle maatregelen een positief effect hebben op de algemene biodiversiteit, zijn ze niet allemaal even efficiënt voor alle soorten. - Duidelijke regelgeving is nodig. De overheid moet streven naar een eenvoudig en logisch beleid. Door de aanduiding van een Canadese ganse, een exoot, als jachtwildsoort is er een tegenstrijdigheid in de doelstellingen: Het jachtbeleid mikt op een duurzame instandhouding, terwijl het exotenbeleid streeft naar uitroeiing. Het is zeer noodzakelijk en zinvol dat de achteruitgang van natuur- en landschapselementen, ook in landbouwgebieden, wordt stopgezet.

En erosiebestrijding. Erosiebestrijdingsmaatregelen leveren niet alleen voordelen op voor de landbouw en het milieu. Ook de biodiversiteit kan ervan profiteren. Grasgangen, grasbufferstroken en groenbedekkers bieden voedsel, nestplaatsen en schuilmogelijkheden voor ondermeer akkervogels. Erosiemaatregelen verminderen de hoeveelheid sediment, nutriënten en organisch materiaal in de waterlopen. Dat is ook weer goed voor het leven in het water, vooral voor stroomminnende vissoorten, zoals zalmachtigen. Erosiemaatregelen zijn ook positief voor de bodembiodiversiteit zoals microorganismen en regenwormen. Besluit . Het is zeer noodzakelijk en zinvol dat de achteruitgang van natuur- en landschapselementen, ook in landbouwgebieden, wordt stopgezet. Maar het is toch stuitend dat hiervoor nogal veel geld moet betaald worden, terwijl de resultatenvaak zeer onzeker zijn. Ook worden de eventueel gunstige resultaten vaak teniet gedaan na het beëindigen van de overeenkomst. Het grote probleem stelt zich echter inzake het reguliere beleid. Men mag toch uitgaan van de stelling dat een landbouwer een aantal maatregelen uitvoert zonder dat hij hiervoor moet vergoed worden. Denken we maar aan erosiebestrijding of het behoud van landschapselementen. Ook voor het beheer van fauna en flora in de landbouwgebieden zijn vaak kleine maatregelen, die kunnen beschouwd worden als regulier beheer en dus niet moeten vergoed worden als beheersovereenkomst, voldoende om de biodiversiteit tot op een redelijk peil terug te brengen. Dat men dan voor bijkomende maatregelen, die ook effectief ingrijpen op het landbouwbedrijf, een extra vergoeding voorziet zal wel niemand kwalijk nemen. Maar de basis moet zijn : eerst een basiskwaliteit garanderen door de landbouwer zelf. Feyen August

Pagina 9

Het grindproject Elerweerd. 1. Inleiding. Het project Elerweerd is ontwikkeld door de grindsector om ook na de stopzetting van het oorspronkelijk grinddecreet te kunnen verdergaan met de grindwinning. Dit kon gebeuren op basis van het wijzigingsdecreet. In tegenstelling tot voorgaande grindwinningen is er thans sprake van projectmatige aanpak, waarbij elk project op zichzelf wordt onderzocht. Nieuwe projecten kunnen enkel opgestart worden wanneer alle betrokkenen eenparig akkoord zijn, waarbij een winwinsituatie mogelijk wordt gemaakt. Het project Elerweerd wordt in de projectnota getoetst aan de bijzondere voorwaarden van het decreet: - De ontginning is gepland in het winterbed van de Maas,dus buiten de winterdijk; - Het project heeft tot doel de rivierveiligheid te verbeteren, waarvan de noodzaak is aangetoond in het Grensmaasproject; - Het project heeft tot doel het herstel en de ontwikkeling van relevante habitat en leefgebieden conform het Natuurdecreet; - Het project wenst maximaal rekening te houden met de landbouwgebruikers; - het project zal een meetbare meerwaarde realiseren op vlak van natuur en landschap; 2. Het project. Situering. Het project is gelegen in de gemeenten Maaseik en Dilsen-Stokkem en situeert zich langsheen de Maas tussen de monding van de Kogbeek (in het zuiden) en Heppeneert (in het Noorden). De verwerkingsinstallatie wordt ten westen van Meerheuvel voorzien. Ook de aansluiting op de wegenis wordt hier voorzien. Ook Meerheuvel zelf valt binnen het project omdat hier zand zal gewonnen worden om de aanvullingen in Elerweert te realiseren. Hiervoor moet echter de planologische bestemming niet herzien worden. De prioritaire doelstellingen van het maatschappelijk project Elerweerd zijn natuurontwikkeling, rivierveiligheid, landschap en de afgeleide doelen toerisme en recreatief medegebruik in een deel van de rivierbedding van de Maas en flankerende maatregelen landbouw (irrigatie). Het maatschappelijk project Elerweerd levert een belangrijke bijdrage aan de uitbouw van het Rivierpark Maasvallei dat het voorwerp is van het Strategisch Open Ruimte Project "Maasvallei, grensverleggend" in kader van het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen. Dit project is tevens onderschreven door de provincie Limburg en de vijf Maaslandse gemeenten. Het streefbeeld van het project kan samengevat worden: Het resultaat van de ingrepen door het project is een nieuwe topografie in het buitendijks projectgebied. Het gebied komt gedeeltelijk verlaagd te liggen. Het krijgt daardoor opnieuw een relatie met de dynamische, maar algemeen verlaagde rivierbedding van de Maas. Het verlaagde projectgebied krijgt een gevarieerd reliëf met min of meer ondiepe geulen, lange zachte' hellingen en hogere ruggen. Dit is eveneens afgestemd op de verruimde rivierbedding aan de Nederlandse zijde. De reliëfverlagingen worden gerealiseerd door het ontginnen van grindlagen en daaropvolgend heraanvullen met dekgronden en zand. De dekgronden worden enkel uit de zones van het projectgebied zelf betrokken, de zanden worden aangevoerd uit de diepe plas Meerheuvel.

Het project Elerweerd is ontwikkeld door de grindsector om ook na de stopzetting van het oorspronkelijk grinddecreet te kunnen verdergaan met de grindwinning

Pagina 10

Er wordt gewerkt met een gesloten grondbalans. Dit wordt als harde voorwaarde gesteld in het project. Na afloop van de grindwinning en de heraanvulling zal het projectgebied een herbestemming krijgen als hoogwaardig natuurgebied in een dynamisch rivierlandschap met medegebruik van zachte recreatievormen.

Na afloop van de grindwinning en de heraanvulling zal het projectgebied een herbestemming krijgen als hoogwaardig natuurgebied

Volgende ingrepen worden tijdens de aanlegfase voorzien: Een oeververbreding van de Maas. De zomeroever krijgt een insteekniveau van circa 25 m TAW en wordt vanaf dat niveau over 70 m afgeschuind tot aan het huidige maaiveld in de uiterwaard. Een tijdelijke werkdijk. Met de dekgronden die vrijkomen wordt, ter bescherming van het projectgebied, een werkdijk aangelegd. Een weerdverlaging van de uiterwaard Elerweerd. Er wordt gestart met de verwijdering van de dekgronden in het zuiden van het gebied nabij de Kogbeek. Achter de werkdijk wordt de grindput gemaakt. Van zodra als mogelijk wordt de put heraangevuld met restmateriaal van de eerste wassing van de tout-venant, dekgronden van de oeververbreding, de verwijderde toplaag en vulzanden uit Meerheuvel. Bergen van dekgronden. Zo vroeg mogelijk worden dekgronden aangebracht tegen de westwand van de plas. Hierna wordt de rest van de grindplas opgevuld met dekgronden en vulzand. Activiteiten nabij het projectgebied bestaan uit:  de vulzandwinning in meerheuvel  een bewerkingsinstallatie met depots  een afvoerweg naar het wegennet  een transportband tussen de winning en de installatie. 3. De voorziene bestemmingswijzigingen in het gebied. Het gewestplan moet aangepast worden. Dit moet gebeuren via een RUP dat gebaseerd wordt op een plan-MER. Voor negatieve effecten worden milderende maatregelen opgenomen in de voorschriften van het RUP. De nabestemming van het betrokken gebied, thans landbouwgebied, zal natuurgebied zijn met opdruk ontginning. De ontwikkeling van het eindbeeld "rivierenlandschap". Na ontginning wordt het terrein zo snel mogelijk ingericht (grondschotel) en begint het gepast natuurbeheer. Dit houdt in dat reeds enkele jaren na de eerste ontginningen een deel van het projectgebied kan opgeleverd worden en permanent als natuurgebied worden ontwikkeld. Afhankelijk van het beheertype en de beheerintensiteit (jaarrond begrazing, maaien, kappen en eventueel peilbeheer) ontstaat een combinatie van schraal grasland, ruigte, struweel en bos. Hierbij gaat het om volgende onderdelen: - Beperkte hoeveelheid ooibossen gevormd door wilgenstruweel - De grindbedding, gevormd door de oeververbreding zal onder invloed van de dynamische Maasstroom staan. Deze zone heeft wellicht geen beheer nodig. - Stroomdalgraslanden zullen in de verlaagde weerd ontstaan; - Moerasvegetaties zullen zich ontwikkelen langsheen de beide geulen. Bij het natuurbeheer wordt nadrukkelijk aandacht besteed aan het landschappelijk aspect met nadruk aan openheid en zichtlijnen op de Maas. Als recreatievormen wordt vrij wandelen langs de Maaskant mogelijk gemaakt. Het beheer gebeurt in samenhang met beheerde terreinen in de Bichterweert.

Pagina 11

4. De procedures. Op 5 april 2011 werd het projectvoorstel Elerweerd officieel ingediend bij het projectgrindcomité( PGC). De procesnota van 21 november 2011 is het startdocument van waaruit het comité is vertrokken. Op 5 juli 2012 is een aangevulde procesnota opgesteld. In kader van de bevestiging van het project door de Vlaamse regering moeten volgende studies te worden opgemaakt: - een plan-Milieu Effecten Rapport (MER) - een landbouweffecten Rapport (LER) - een mobiliteitseffecten Rapport (MOBER) - de overeenkomst tussen het PGC en de initiatiefnemer. Het plan-MER werd door de MER-cel conform verklaard op 19 september 2012. Het projectvoorstel werd in definitieve versie behandeld door het PGC op 5 oktober 2012. De goedkeuring van het projectvoorstel door de Vlaamse regering kan dan wellicht volgen in december 2012. Na deze goedkeuring starten de uitvoerende procedures om uiteindelijk te kunnen starten met de ontginning. - De Vlaamse regering geeft opdracht tot opstellen van het RUP. - het ontwerp-RUP moet in openbaar onderzoek worden gelegd, tijdens deze procedure kunnen ook opmerkingen over het plan-MER worden geformuleerd. - Na goedkeuring van dit RUP door de Vlaamse regering wordt een project-MER opgesteld. - het project-MER vormt een onderdeel van de milieuvergunningsaanvraag en van de stedenbouwkundige aanvraag. Als timing worden goedkeuring van het RUP, goedkeuring van het project-MER en de vaststelling van het project door de Vlaamse regering voorzien in december 2013. De goedkeuring van de vergunningen wordt voorzien in juni 2014. Vanaf de definitieve goedkeuring van de vergunning kunnen de werken aangevat worden. 5. De grondbalans. Er moet gewerkt worden met een sluitende grondbalans. Dit houdt in dat grind kan gewonnen worden in verhouding tot de zanden die men kan benutten om de voorziene bodemverlaging te respecteren. Bruto is het project een 163 ha groot (buitendijks gebied Elerweerd). Men voorziet een globale verlaging van het gebied met gemiddeld 3,4 meter. Deze verlaging is niet gelijkmatig over het terrein. Zo zijn er geulen en laagten voorzien, de oevers worden eveneens verlaagd. Even de beoogde grondbalans in m³ : Ontgraven aanvullen verschil Dekgrond oeververlaging 675.000 Dekgrond weerdverlaging 3.175.000 Tout-venant oeververbreding 520.000 Tout-venant weerdverlaging 17.185.000 Aanvulling dekgronden 3.850.000 Aanvulling restspecie tout-venant 5.133.000 Aanvulling zanden Meerheuvel 6.995.000 ________________________________________________________________ Totalen: 21.555.000 15.980.000 Verschil: 5.575.000

Pagina 12

Hierop baserend kan gesteld worden dat er circa 12 x 106 m³ grind ontgonnen zal worden.

Landbouw is een belangrijke speler omdat het gebied van landbouwbestemming wordt omgezet naar natuurgebied.

6. Milderende maatregelen. Inzake landbouw. Landbouw is natuurlijk een belangrijke speler in het voorliggend dossier omdat het gebied van landbouwbestemming wordt omgezet naar natuurgebied. De landbouwsector heeft verkregen dat er een flankerend beleid wordt gekoppeld aan het project. Dit flankerend beleid is onderzocht in een landbouweffectenrapport (LER) . Hieruit blijkt dat de landbouwers aan een aantal maatregelen de voorkeur geven zoals juridische zekerheid, correcte informatie, grondruil, pachtuittredingsvergoeding, agrarisch medegebruik, mestverwerking en realisatie van een collectief irregatiesysteem. Inzake mobiliteit. In het MOBER zijn een aantal flankerende maatregelen geformuleerd. Het belangrijkste element inzake het transport is dat men een afzonderlijke transportweg zal aanleggen tussen de verwerkingsinstallaties en de N78. De verbinding zal aansluiten op de rotonde op de N78 ter hoogte van de Heerstraat/Hoogbaan. Inzake lucht. In de milieuvergunning moeten maatregelen worden opgenomen om verspreiding van stof tegen te gaan. Terreinen en wallen zullen zo snel mogelijk worden ingezaaid. Inzake recreatie. Aan de Meerheuvelplas worden infoborden en zitplaatsen voorzien. Ook aan de monding van de Kogbeek (ten zuiden van het project) zullen infoborden geplaatst worden. Om het verstoren van (broed)vogels door recreanten te beperken worden een aantal maatregelen aangereikt. De uitvoering hiervan gebeurt in het natuurbeheerplan. Inzake de watertoets. Hier wordt onder meer gesteld dat door de weerdverlaging de veiligheid wordt gerespecteerd. Tevens wordt gesteld dat een wijziging van het drainageniveau zal optreden. De passende Beoordeling. Twee zones binnen het plangebied maken deel uit van het habitatrichtlijngebied. Daarenboven is het Nederlands deel van de Maas en de rechteroever aangemeld als habitatrichtlijngebied. Ook in de ruimere omgeving van het project komen aan Vlaamse zijde habitatrichtlijngebieden voor. Ook vissen van de Bijlagen van de Habitatrichtlijn komen voor in de Grensmaas en/of in de aan grenzende beken en waterpartijen. Het project beoogt een verbetering van de instandhoudingdoelstellingen voor een aantal soorten van de richtlijn en voor een aantal habitats ervan. Feyen August

Pagina 13

Pietpraat Behoeften

’t Is eindejaar. De winkelstraten van Maastricht zijn hartstikke leuk versierd en de gemaakte gezelligheid walmt ons tegemoet met de geur vanuit diverse eettentjes van de kerstmarkt op het Vrijthof. Dames sleuren tassen met bekende logo’s door de drukke straten en worden de winkels binnengezogen door de beloftes van 60% korting. Hier kan je geld verdienen met te kopen. Aan de buitendeur van de ketenwinkels staan de mannen te wachten tot vrouwlief terug buitenkomt, al of niet met de koop van haar leven. Ik heb met mijn teerbeminde afgesproken dat ze twee uren vrij spel krijgt en dan zullen we samen nog wat tijd doorbrengen. Het bekijken en betasten van rekken met kleding is niet besteed aan ondergetekende. Men beweert dat er een crisis aan de gang is. Alleen zie ik dat toch niet. Er wordt volop gekocht. Ik maak mijn ronde door de binnenstad en pieker wat over echte en valse behoeften in een mannenbestaan. Veel van de werkelijke behoeften kunnen voldaan worden voor weinig geld, denk ik zo bij mezelf: liefde, vriendschap, tevredenheid, eenvoud, eten en drinken en ja zelfs kleding. Anderzijds weet ik, dat vele mensen in mijn kennissenkring in deze crisistijd met geldzorgen kampen: ” Wat moeten we in godsnaam nog doen met ons geld? Het brengt niets meer op!” Vele mensen hebben werkelijk zorgen met hun geld. Op de markt betreed ik café “het haantje” om er enkele koffies te nuttigen. Mijn vader zaliger, die even graag winkelde als deze zoon, passeerde hier de winkeltijd die mijn moeder nodig had. Als hij voldoende tot zich had genomen, haalde hij zijn mondharmonica uit zijn binnenzak en speelde een “airtje” voor de Hollanders. Met een jenever als beloning . Als je senior bent, denk je soms al eens met heimwee terug aan je jeugd… Ik verman mezelf, trek terug de winkelstraten in en koop voor mezelf een mondharmonica. Zonder korting of solden. In een grootwarenhuis is er gratis koffie en ik nuttig nogmaals enkele bekertjes. Doch hier komen lichamelijke processen op gang en ik krijg een uitdrukkelijke neiging om te plassen. Als broekventje en plattelandsjongen vind ik het echter gek om daarvoor te betalen. Uit vorige citytrips weet ik dat je in de meeste seksshops en seksbioscopen gratis kan plassen. Dus we begeven ons richting Maas. Na in een zonet geschetst etablissement aan een reële behoefte te hebben voldaan, begeef ik me, volledig relax naar de uitgang van de instelling. Een schaars geklede dame, die zich duidelijk van seizoen vergist, voortgaande op haar outfit, stelt me de vraag of in geen zin heb in seksuele activiteiten. Ik zit niet met een dringende behoefte op dat vlak maar als man moet ik toegeven dat die soms vlug kan gestimuleerd worden. Nieuwsgierig van aard zijnde, vraag ik naar de kostprijs. Want ik weet: “een Hollander: niks voor niks” (behalve de koffie in grootwarenhuis). De dame antwoordt: “vijftig euro”. Gelet op de crisistijd, de kerstsfeer, de inflatie van het spaargeld, de hogere belasting van de interesten en de mogelijke afschaffing van de index antwoord ik dat ik dat “nogal veel” vind. Ze antwoordt me: “Dan mag je ook vijftig keer…!”. Uiteraard brengt dit de kostprijs per eenheid een stuk goedkoper, doch gezien het tijdsbestek waarover ik beschik, de outfit en het uitzicht en ooit gedane beloften over echtelijke trouw, besluit ik dat het hier niet gaat over de invulling van een reële maar een gecreëerde behoefte en ik schrijd richting uitgang. Mijn echtgenote, met tassen van bekende logo’s aan de arm, is traditiegetrouw even te laat op de afspraakplaats. Ze stelt me voor om een koffie te gaan drinken. Doch ik geef een korte uiteenzetting over echte en vermeende behoeftes en zeg dat ik geen behoefte heb aan koffie, je moet daar zo van plassen… Piet Rymen

Pagina 14

Activiteitenkalender Woensdag 2 januari Hengelhoef (Houthalen-Helchteren) Puttekewinterwandeling 14.00 tot 16.00 uur Bezoekerscentrum Limburgs Landschap vzw, Hengelhoef Limburgs Landschap vzw 011 53 02 50 [email protected] Deelname € 1,00; leden gratis Donderdag 3 januari Halveweg (Zonhoven) Stilte en rustwandeling 14.00 tot 17.00 uur Kerkhof Halveweg, Merelstraat, Zonhoven Vzw Toerisme Zonhoven [email protected] – 011 81 04 80 Zondag 6 januari Schulensbroek (Lummen en Herk-deStad) Natuurwandeling 14.00 tot 17.00 uur NEC ’t Vloot, Demerstraat 60, Lummen Natuurpunt Vrienden van het Schulensbroek Piet Rymen – 013 55 32 57 Stevig schoeisel, verrekijker nuttig Halveweg (Zonhoven) Stilte en rustwandeling wandeling 14.00 tot 17.00 uur Kerkhof, Halveweg Merelstraat Zonhoven Vzw Toerisme Zonhoven [email protected] – 011 81 04 80

8.00 tot 11.30 uur VEN – lokaal Natuurpunt Hamont-Achel L. Berger – 011 62 17 37 Vochtig gebied, laarzen De Vloeiweiden (Lommel-Kolonie) Geleide natuurwandeling en Nieuwjaarsreceptie 13.45 uur: vertrek aan het Wateringhuis, Oude Maai 80, Lommel-Kolonie 14.00 uur: vertrek aan einde van Koloniestraat, Lommel-Kolonie Einde omstreeks 17.00 uur Natuurpunt Noord-Limburg Albert Mertens - 011 64 94 00 Luc Winters - 011 64 58 42 [email protected] Bocholt Nieuwjaarswandeling 14.00 tot 16.00 uur Smeetshofweg 1, Bocholt Natuurpunt Bocholt Arnold Goossens – 089 46 39 88 Hengelhoef (Houthalen-Helchteren) Natuurquiz 14.00 tot 16.00 uur Bezoekerscentrum Limburgs Landschap vzw, Hengelhoef Limburgs Landschap vzw 011 53 02 50 - [email protected] Deelname € 1,00; leden gratis Vallei van de Zwarte Beek (KoerselBeringen) Op zoek naar de schaapskudde 14.00 tot 16.30 uur Vlaams Bezoekerscentrum De Watersnip Grauwe Steenstraat 7/2, Koersel Natuurpunt Beringen Hans Van den Bossche – 011 45 01 91 [email protected]

Overbroek (Gelinden) Akkervogeltelling 9.30 tot 12.00 uur Natuur.huis, Kleinveldstraat 54, Gelin- Donderdag 10 januari den-Sint-Truiden Yvon Princen – 0485 65 22 26 Wateringhuis (Lommel-Kolonie) Bij terugkeer een aperitief Vogelbuurten 20.00 tot 22.00 uur Val-Dieu (Luik) Wateringhuis, Oude Maai 80, Lommel Winterwandeling -Kolonie 8.00 tot 19.00 uur Natuurpunt Noord-Limburg Oprit 26 (E313) carpoolparking, Paal- Luc Winters – 011 64 58 42 Beringen [email protected] Werkgroep Ecologie Tessenderlo Marc Meert – 011 42 31 51 Zaterdag 12 januari Vooraf telefonisch contact, goed schoeisel ’t Plat (Overpelt) Beheerswerken Warande (Hamont-Achel) 9.00 tot 12.00 uur Natuurwandeling Schapenstal, einde Palisstraat, Over-

pelt (Holven) Natuurpunt Noord-Limburg Luc Winters – 011 64 58 42 [email protected] Meebrengen: kleine harken om strooisel bij elkaar te harken en af te voeren

Parking Mariahof, Bree Natuurpunt Bree Rene Moors – 089 46 70 64 Leo Corstjens – 089 46 45 16 Werkschoenen of laarzen

Midden-Limburg Vogelexcursie, watervogeltellingen 8.00 tot 12.00 uur Natuurpunt Hasselt-Zonhoven in samenwerking met INBO Roy Hendrix – 0484 69 29 67 – [email protected] vooraf contact opnemen

Vallei van de Zwarte Beek (HechtelEksel) Het bos in de winter 14.00 tot 16.30 uur Resterheide, parking Begijnenvijvers, Begijnenstraat, Hechtel Natuurpunt Hechtel-Eksel Krista Bovens – 011 73 12 79 [email protected]

Zondag 13 januari

Vrijdag 18 januari

Diepenbeek Winterwandeling 14.00 tot 17.00 uur Parking De Pengel, Havenlaan, Diepenbeek Natuurpunt Diepenbeek David Berx – 011 24 77 02 Laat je verwarmen door de Glüwein tijdens de pauze

Vallei van de Zwarte Beek (KoerselBeringen) Thema-avond: Het unieke beekdallandschap 19.00 tot 22.30 uur Vlaams Bezoekerscentrum De Watersnip Grauwe Steenstraat 7/2, Koersel Natuurpunt Beringen Hans Van den Bossche – 011 45 01 91 [email protected]

Munsterbos (Munsterbilzen) Boswandeling 14.00 tot 17.00 uur De Remise, Leroyplein, Munsterbilzen Natuurpunt Zuid-Oost Limburg Gidsen: Paul Lantin en Jan Gabriels Gepaste kledij en schoeisel gewenst Hoenshoven (Borgloon) Beheerswerken 9.00 tot 12.00 uur Engelingenmolen, Helshovenstraat 33, Borgloon Leefmilieu Borgloon Afdeling Natuurpunt Carolus Stefan – 0497 24 21 38 Kappen en maaien van rietvelden Weert De kracht van water 14.00 tot 16.00 uur NMC Weert, Geurtsvenweg 4, Weert Verkenners Kempen-Broek Johan Caenen – 089 86 96 30 [email protected] Opitter (Bree) Herbronnen in Kempen-Broek 14.00 tot 16.00 uur Pollismolen, Molenstraat 56, Opitter Verkenners Kempen-Broek Johan Caenen – 089 86 96 30 [email protected] Bree Beheerswerken 8.15 tot 11.45 uur

Hageven (Neerpelt) Thema-avond: vogelvriendelijke tuininrichting 20.00 tot 22.30 uur BC Hageven, Tussenstraat 10, Neerpelt Natuurpunt Neerpelt Theo Janssen – 011 80 26 77 Zaterdag 19 januari Bosbeek (As) Beheerswerken 9.00 tot 12.00 uur Caesterhoeve, Grotstraat, As Natuurpunt As Vincken Andre – 089 65 78 71 Campus Universiteit Hasselt (Diepenbeek) Likona-contactdag 9.00 tot 17.00 uur Universiteit Hasselt Campus Diepenbeek Provinciaal Natuurcentrum – 011 26 54 50 Rode Vijvers (Hasselt) Beheerswerken voor de boomkikker 9.00 tot 13.00 uur 13.00 tot 16.00 uur Picknickplaats langs Bolderdal Hasselt Natuurpunt Hasselt-Zonhoven

Pagina 15

Gilbert Hermans – 011 22 44 58 – 0479 81 77 20 [email protected] Ivo Vanvoorden – 011 21 02 94 [email protected] Zondag 20 januari Voerstreek (Voeren) Winterse Landschapswandeling 14.15 tot 17.15 uur Kerk Sint-Pieters-Voeren, Voeren Natuurvereniging Orchis vzw, Munsterbilzen Erna Vandoren – 089 50 10 19 [email protected] Stevig schoeisel Gids : Francine Thewissen Tongeren Winterwandeling in Diets-Heur 14.00 tot 17.00 uur Buurthuis,Heurstraat-Klaasstraat, Diets-Heur Leefmilieu Tongeren Paul Denis – 012 23 03 28 Deelname aan deze wandeling (6 à 9 km) is gratis. Stevige wandelschoenen worden aanbevolen, bij nat weer rubberlaarzen. Domein Kiewit (Hasselt) Als stenen zouden spreken 14.00 tot 17.00 uur Biolokaal, Domein Kiewit, Putvennestraat 112, Hasselt Natura Limburg i.s.m. Werkgroep Geologie Rene Steegmans – 011 27 27 74 Iedereen mag stenen meebrengen waarover men uitleg wenst.

[email protected] Drankje na wandeling aangeboden door het bestuur Ellikom (Meeuwen-Gruitrode) Bomenwandeling, winterkenmerken 14.00 tot 16.30 uur Buurthuis Ellikom, Weg Ellikom 243, Meeuwen-Gruitrode Natuurpunt Meeuwen-Gruitrode & Peer Michel Broeckmans – 0499 59 33 01 Stevige wandelschoenen /verrekijker Bocholt Beheerswerken, wandelpaden herstellen 9.00 tot 12.00 uur Smeetshofweg 1, Bocholt Natuurpunt Bocholt Arnold Goossens – 089 46 39 88 Werkschoenen of laarzen Vallei van de Zwarte Beek (KoerselBeringen) Natuurspeurdertjes: ‘We stappen het nieuwe jaar in’ 14.00 tot 16.30 uur Vlaams Bezoekerscentrum De Watersnip Grauwe Steenstraat 7/2, Koersel Jan Kenens – 011 45 01 91 [email protected] Voor kinderen van 5 tot 7 jaar:deelname € 1,50 per kind

West-Herk, Sint-Lambrechts-Kerk (Hasselt) Wintertocht 5 km 14.00 tot 16.30 uur Bloomwinning, Oosterbeekstraat 60, Sint-Lambrechts-Kerk Solwaster (Spa) Natuurpuntkern Herk en Mombeek Winterwandeling Alida Vanholst – 011 31 24 21 8.00 tot 19.00 uur Bij regenweer, ook na een periode Oprit 26 (E313) carpoolparking, Paal- van lichte regen, best laarzen voorBeringen zien Werkgroep Ecologie Tessenderlo Marc Meert – 011 42 31 51 Dinsdag 22 januari Vooraf telefonisch contact, goed schoeisel Vallei van de Zwarte Beek (KoerselBeringen) ’t Plat (Overpelt) Speuren naar hongerige wintergasten Natuurexploratie: winterwandeling 14.00 tot 16.30 uur 14.00 tot 16.30 uur Vlaams Bezoekerscentrum De WaterSchapenstal, einde Palisstraat, Over- snip pelt (Holven) Grauwe Steenstraat 7/2, Koersel Natuurpunt Noord-Limburg Jan Kenens – 011 45 01 91 Luc Winters – 011 64 58 42 [email protected] [email protected] Laarzen Zaterdag 26 januari Bree Nieuwjaarswandeling 9.00 tot 12.00 uur Parking Mariahof Natuurpunt Bree Albert Hermans – 0495 54 68 69 -

Trekvogels (Sint Truiden) Lezing door Koen Leysen 20.00 tot 22.00 uur Natuur.huis Kleinveldstraat 21, Gelinden-Sint-Truiden Natuurpunt Aulenteer

Richard Vandergeten – 0494 72 17 13 Inkom € 2,00 voor niet-leden; € 1,00 Domein Kiewit (Hasselt) voor leden Winter-zon-dag, kinderworkshops, 14.00 tot 17.00 uur Dendrologisch Wielewaalpark Den Tip Natuurcentrum Domein Kiewit, Put(Lommel-Kerkhoven) vennestraat 112, Hasselt Beheerswerken Stad Hasselt, Domein Kiewit i.s.m. 9.00 tot 12.00 uur Natuurpunt Limburg De Tip, Kanaalstraat, Kerkhoven Marleen Ritzen – 011 21 08 49 Natuurpunt Noord-Limburg Katleen Bollen – 011 24 60 23 Albert Geuens – 011 73 27 44 www.hasselt.be/nl/content/2645/ weekendactiviteiten-voor-2012.html Vallei van de Zwarte Beek (Hechtel- workshops € 1,00 à € 3,00 Eksel) Nestkasten timmeren, animatie, proeNatuurbeheer vertjes 9.00 tot 12.00 uur Katershoeve, Katerstraat, Hechtel Hengelhoef (Houthalen-Helchteren) Natuurpunt Hechtel-Eksel Dialectwandeling Jean Kuppens – 14.00 tot 16.00 uur [email protected] Bezoekerscentrum Limburgs Landschap vzw, Hengelhoef Maasvallei Limburgs Landschap vzw Wintervogels 011 53 02 50 - [email protected] tot 12.30 uur landschap.be Parking Kinepolis, Via Media 1, Has- Deelname gratis selt Natuurpunt Hasselt-Zonhoven Meylandtlaan (Heusden-Zolder) Jan Wyers – 011 81 55 33 – Winterse vogels in de vallei van de 0475 31 37 09 Mangelbeek Begeleiding van Jan Gabriëls 14.00 tot 16.00 uur Kasteel van Meylandt Zondag 27 januari Limburgs Landschap vzw 011 53 02 50 Nederweert [email protected] Herbronnen in Kempen-Broek Deelname € 2,00; leden gratis 14.00 tot 16.00 uur Daatjeshoeve, Heugterbroekdijk 34, Zaterdag 2 februari Nederweert Verkenners Kempen-Broek Kattenbosserheide (Lommel) Johan Caenen – 089 86 96 30 – Beheerswerken [email protected] 9.00 tot 12.00 uur Parking langs Gelderhorsten, Lommel Bree Natuurpunt Noord-Limburg Speuren naar sporen André Geypen – 011 54 61 13 14.00 tot 16.00 uur Handschoenen, eventueel bijl, zaag of Mariahof, einde Mariahofstraat Beek, steekspade meebrengen om vliegBree dennen te verwijderen. Verkenners Kempen-Broek Johan Caenen – 089 86 96 30 Maaswinkel (Maasmechelen) [email protected] Beheerswerken 9.00 tot 12.00 uur Provinciaal domein Nieuwenhoven Infobord Zuid-Willemsvaart, Maasme(Sint-Truiden) chelen Winterwandeling “Megalieten met Natuurpunt Maasmechelen gaatjes” Bertie Vanderlee – 089 76 47 51 14.00 tot 16.00 uur Bezoekerscentrum Nieuwenhoven Zondag 3 februari Erwin Vandermeeren – 011 68 79 81 Stevig schoeisel Herk-de-Stad Winterwandeling Bree 13.30 tot 14.30 uur Beheerswerken Brasserie Sint-Jan, Kiezelweg, Herk8.15 tot 11.45 uur de-Stad Parking Mariahof VVV Toerisme Herk-de-Stad Natuurpunt Bree 013 55 38 11 Rene Moors – 089 46 70 64 De winterwandeling start stipt op het Leo Corstjens – 089 46 45 16 aangegeven uur met een ervaren Werkschoenen of laarzen gids.

Pagina 16

Negenoord-Kerkeweerd (DilsenStokkem) Ecologisch herstel van de Maasvallei, de spectaculaire verrijzenis van een rivier 14.00 tot 17.00 uur Parking Maascentrum De Wissen, Maaspark, Stokkem Natuurvereniging Orchis vzw, Munsterbilzen Erna Vandoren – 089 5010 19 [email protected] Piet Martens Stevig schoeisel

Bree Vogelwandeling Maas 8.30 tot 12.00 uur Fontein stadsplein, Bree Natuurpunt Bree Albert Hermans – 0495 54 68 69 [email protected] Carpoolen

Bocholt Bos- en duinenwandeling 14.00 tot 16.00 uur Kerk van Reppel Natuurpunt Bocholt Rik Bosmans – 0474 98 41 93 Schulensbroek (Lummen en Herk-de- Wandelschoenen Stad) Natuurwandeling Vallei van de Zwarte Beek (Koersel14.00 tot 17.00u Beringen) NEC ’t Vloot, Demerstraat 60, LumVogels in de winter men 14.00 tot 16.30 uur Natuurpunt Vrienden van het SchuVlaams Bezoekerscentrum De Waterlensbroek snip Piet Rymen – 013 55 32 57 Grauwe Steenstraat 7/2, Koersel Stevig schoeisel, verrekijker nuttig Jan Kenens – 011 45 01 91 [email protected] De Kevie (Tongeren) Natuurwandeling Vallei van de Zwarte Beek (Lummen) 14.00 tot 17.00 uur Winterwandeling 13.30 uur: Europaplein, Sint-Truiden 10.00 tot 12.30 uur 14.00 uur: parking spoorweg Oude De Theepot, Ashoekstraat, Lummen Blaarmolen, Tongeren Natuurpunt Lummen Natuurpunt Aulenteer i.s.m. Toerisme Piet Ruytjens – 0476 98 45 24 Sint-Truiden [email protected] Yvon Princen – 0485 64 22 26 Zaterdag 9 februari

Lisec) Natuurpunt Genk Marc Fourier – 012 21 55 87 – 0496 86 01 59 Geen honden toegelaten, stevig schoeisel en eventueel verrekijker Bocholt De kracht van water 14.00 tot 16.00 uur Luysmolen, Luysenweg 2, Bocholt Verkenners Kempen-Broek Johan Caenen – 089 86 96 30 [email protected] Opitter (Bree) Herbronnen in Kempen-Broek 14.00 tot 16.00 uur Pollismolen, Molenstraat 56, Opitter Verkenners Kempen-Broek Johan Caenen – 089 86 96 30 [email protected] Provinciaal domein Nieuwenhoven (Sint-Truiden) Poëtische Valentijnswandeling 18.00 tot 20.00 uur Bezoekerscentrum Nieuwenhoven Erwin Vandermeeren – 011 68 79 81 Stevig schoeisel Vooraf inschrijven – 011 68 90 38 Max. 25 personen

Bree Beheerswerken 8.15 tot 11.45 uur Parking Mariahof, einde MariahofBeveland (Zeeland) Natuur.huis Overbroek (Gelinden) straat, Beek-Bree Vogel en strandwandeling Van Pimpelmees tot Ransuil door Natuurpunt Bree 8.00 tot 19.00 uur Ludo Grouwels Rene Moors – 089 46 70 64 Oprit 26 (E313) carpoolparking, Paal- Avondactiviteit over alle soorten nest- Leo Corstjens – 089 46 45 16 Beringen kastjes Werkschoenen of laarzen Werkgroep Ecologie Tessenderlo 20.00 tot 22.30 uur Marc Meert – 011 42 31 51 Natuur.huis Overbroek, KleinveldHengelhoef (Houthalen-Helchteren) Vooraf telefonisch contact, goed straat, Gelinden-Sint-Truiden Mysteriewandeling schoeisel Natuurpunt Aulenteer i.s.m. Natuur14.00 tot 16.00 uur punt De Herk Heers Bezoekerscentrum Limburgs LandHamont-Achel Ludo Grouwels - 011 81 75 22 schap vzw, Hengelhoef Natuurwandeling in de Warande Limburgs Landschap vzw 8.00 tot 11.30 uur Reppel (Bocholt) 011 53 02 50 VEN – lokaal Snoeicursus fruitbomen [email protected] Natuurpunt Hamont-Achel 9.00 uur: theoretisch gedeelte Buurt- Deelname € 1,00; leden gratis Marcel Versmissen – 011 44 81 61 huis, Reppelerweg, Reppel Vochtig gebied, laarzen 14.00 uur: praktische gedeelte, ach- Vallei van de Zwarte Beek (Hechtelterzijde Monshof, Monshofstraat 32, Eksel) De Vloeiweiden (Lommel-Kolonie) Reppel Stevige winterwandeling Geleide natuurwandeling en pannen- VELT en Natuurpunt Meeuwen14.00 tot 16.30 uur koekenfeest Gruitrode & Peer Resterheide, parking Begijnenvijvers, 13.45 uur: vertrek aan het Watering- Jan Hendrikx – 011 63 38 54 – Begijnenstraat, Hechtel huis, Oude Maai 80, Lommel-Kolonie 0474 40 79 28 Natuurpunt Hechtel-Eksel 14.00 uur: vertrek aan einde van Krista Bovens – 011 73 12 79 Koloniestraat te Lommel-Kolonie Zondag 10 februari [email protected] Einde omstreeks 17.00 uur Natuurpunt Noord-Limburg Craenevenne (Genk) Woensdag 13 februari Albert Mertens - 011 64 94 00 Natuurwandeling Luc Winters - 011 64 58 42 8.30 tot 12.00 uur Hengelhoef (Houthalen-Helchteren) [email protected] Craenevenne 140, Genk (Vroegere Op stap met de veldwachter

14.00 tot 16.00 uur Bezoekerscentrum Limburgs Landschap vzw, Hengelhoef Limburgs Landschap vzw 011 53 02 50 [email protected] Deelname gratis Kiewit (Hasselt) Krokus-ontdekkingstocht voor kinderen 14.00 tot 16.00 uur Domein Kiewit, Putvennestraat 112, Hasselt Natuurpunt Limburg Katleen Bollen – 011 24 60 23 Vallei van de Zwarte Beek (KoerselBeringen) Uitwaaiwandeling naar de mijnterril van Heusden-Zolder 14.00 tot 17.00 uur Vlaams Bezoekerscentrum De Watersnip Grauwe Steenstraat 7/2, Koersel Jan Kenens – 011 45 01 91 [email protected] Met een opkikkertje op de top Donderdag 14 februari Wateringhuis (Lommel-Kolonie) Vogelbuurten 20.00 tot 22.00 uur Wateringhuis, Oude Maai 80, Lommel Natuurpunt Noord-Limburg Luc Winters – 011 64 58 42 [email protected] Zaterdag 16 februari Borgloon Beheerswerken, klaarmaken paddenoverzet 9.00 tot 12.00 uur Romeinse kassei, ter hoogte van Kasteeldomein, Voort Leefmilieu Borgloon afdeling Natuurpunt Decock Eric – 0474 46 40 27 Bosbeek (As) Beheerswerken 9.00 tot 12.00 uur Caesterhoeve, Grotstraat, As Natuurpunt As Vincken Roger – 089 65 78 71 Heuvelse Heide (Lommel) Beheerswerken 9.00 tot 12.00 uur Kerk te Lommel-Heide, LommelHeuvel Natuurpunt Noord-Limburg André Geypen – 011 54 61 13 Handschoenen, bijl of steekspade meebrengen

Pagina 17

Bree Algemene ledenvergadering 20.00 tot 22.30 uur Natuurpunthuis, Parking Mariahof, einde Mariahofstraat,Bree Natuurpunt Bree Albert Hermans – 0495 54 68 69 [email protected] Rode Vijvers (Hasselt) Beheerswerken voor de boomkikker 9.00 tot 13.00 13.00 tot 16.00 uur Picknickplaats langs Bolderdal, Hasselt Natuurpunt Hasselt-Zonhoven Gilbert Hermans – 011 22 44 58 – 0479 81 77 20 [email protected] Ivo Vanvoorden – 011 21 02 94 [email protected] Midden-Limburg Vogelexcursie, watervogeltellingen 8.00 tot 12.00 uur Natuurpunt Hasselt-Zonhoven in samenwerking met INBO Roy Hendrix – 0484 69 29 67 [email protected] Vooraf contact opnemen Zondag 17 februari Helshoven (Borgloon) Natuurwandeling: de Waterschappen 13.45 tot 17.00 uur Kapel van Helshoven, Helshovenstraat z/n, Hoepertingen-Borgloon Leefmilieu Borgloon afdeling Natuurpunt Carolus Stefan – 0497 24 21 38 Laarzen of stevig schoeisel, geen honden toegelaten Zeeland Daguitstap met bus: vogelkijken en landschapswandelingen Vanaf 6.00 - 7.00 uur:diverse opstapplaatsen tot 19.30u – 20.30u: diverse afstapplaatsen Opstapplaatsen te Bilzen, Lanaken en Maasmechelen Natuurvereniging Orchis vzw Natuur- en Milieucentrum Orchis, Perronstraat 1, Munsterbilzen Erna Vandoren – 089 50 10 19 [email protected] Vooraf telefonisch inschrijven mogelijk tot de bus vol is. Gidsen : Jos Bijnens en Jef Vissers Mulken (Tongeren) Winterwandeling 14.00 tot 17.00 uur Kerk St-Gillis, Mulkerstraat, Tongeren Leefmilieu Tongeren

Paul Denis – 012 23 03 28 Deelname aan deze wandeling (6 à 9 km) is gratis. Stevige wandelschoenen worden aanbevolen, bij nat weer rubberlaarzen. Kortessem – Vliermaal Winterwandeling 14.00 tot 17.00 uur Vliermaal, Hoogveldstraat aan de oude windmolen, Vliermaal Natuurpunt Toeteleer, Kortessem Kris Castro – 0473 89 56 02 Stevige schoenen of laarzen zijn aanbevolen, honden aan de leiband

Donderdag 21 februari Zonhoven Stiltewandeling 14.00 uur Ingang ambachtelijk industrieterrein Molenheide, Moleneindeweg 39B, Zonhoven Toerisme Zonhoven [email protected]

punt met vermelding van uw telefoonnummer en ‘opstapplaats Riemst’ Meebrengen: vogelgids, verrekijker, telescoop, wandelschoenen en warme kledij

Gerhagen Tessenderlo Cultuurhistorische en geologische wandeling 14.00 tot 17.00 uur Bosmuseum Gerhagen, Zavelberg 10, Zaterdag 23 februari Tessenderlo Werkgroep Ecologie Tessenderlo Dendrologisch Wielewaalpark Den Tip Marc Meert – 011 42 31 51 (Lommel-Kerkhoven) Vooraf telefonisch contact, goed Beheerswerken schoeisel De Vier Landsheren (Zutendaal) 9.00 tot 12.00 uur Wandeling Den Tip, Kanaalstraat, Kerkhoven Bocholt 14.00 tot 17.00 uur Natuurpunt Noord-Limburg Kempen-Broek in een notendop Parking De Lieteberg, Stalkerweg, Albert Geuens – 011 73 27 44 14.00tot 16.00 uur Zutendaal Smeetshof, Smeetshofweg 1, Bocholt Natura Limburg Ellikom (Meeuwen-Gruitrode) Verkenners Kempen-Broek Edgard Stevens – 0486 92 58 45 Volle maan wandeling Johan Caenen – 089 86 96 30 Afstand ca. 6,5 km. 20.00 tot 22.30 uur [email protected] Buurthuis Ellikom, Weg Ellikom 243, Achouffe (Luxemburg) Meeuwen-Gruitrode Bree Winterwandeling Natuurpunt Meeuwen-Gruitrode & Kempen-Broek in een notendop 8.00 tot 19.00 uur Peer 14.00tot 16.00 uur Oprit 26 (E313) carpoolparking, Paal- Paul Capals – 011 63 12 89 – 0486 Mariahof, einde Mariahofstraat Beek, Beringen 22 48 17 Bree Werkgroep Ecologie Tessenderlo Stevige wandelschoenen Verkenners Kempen-Broek Marc Meert – 011 42 31 51 Johan Caenen – 089 86 96 30 Vooraf telefonisch contact, goed Natuur.huis, Domein Kiewit (Hasselt) [email protected] schoeisel Noorderlicht presentatie 19.30 tot 22.30 uur Zeeland Putvennestraat 112, Hasselt Natuurexploratie: winterreis Bocholt Natuurpunt Hasselt-Zonhoven Van 6.10 – 6.50 uur diverse opstapBeheerswerken Iris Tilkin – [email protected] plaatsen: 9.00 tot 12.00 uur Begeleiding Ruben Weytjens Eksel, Overpelt,Neerpelt, Lommel Smeetshofweg 1, Bocholt Inschrijven nodig via Inge Vandebeek Einde 20.00 – 20.50 uur Natuurpunt Bocholt inge.vandebeek@natuurpunthasselt- Natuurpunt Noord-Limburg Arnold Goossens – 089 46 39 88 zonhoven.be Marc Geuens – 0478 54 22 51 - marcWerkschoenen of laarzen Kostprijs: € 5,00 [email protected] Verrekijker of telescoop, regenkleHengelhoef (Houthalen-Helchteren) Zondag 24 februari ding, laarzen, picknick meenemen Lachwandeling Vooraf inschrijven: € 15,00; < 20j: 14.00 tot 16.00 uur De Wissen (Stokkem) € 10,00; gezin: € 40,00 Bezoekerscentrum Limburgs LandWaarnemingen wintervogels schap vzw, Hengelhoef 9.00 tot 12.00 uur Maasbempder Greend Limburgs Landschap vzw Kerk Niel bij As, Hoogstraat, As (Maasmechelen) 011 53 02 50 Natuurpunt As Gevederde wintergasten spotten [email protected] Vincken André – 089 65 78 71 14.00 tot 16.30 uur Deelname € 1,00; leden gratis Sporthal De Schietskuil, Poelsweg 11, Riemst Maasmechelen Vallei van de Zwarte Beek (Koersel- Busuitstap naar Zeeland Natuurpunt Maasmechelen Beringen) Vogels kijken en natuurgebieden Bertie Vanderlee – 089 76 47 51 Natuurspeurdertjes: ‘Frisse neuzbezoeken bij onze noorderburen Verrekijker entocht’ 7.45 tot 20.00 uur 14.00 tot 16.30 uur Parking oprit 32, E313, TongerseBree Vlaams Bezoekerscentrum De Water- steenweg, Riemst Beheerswerken snip Natuurpunt Riemst i.s.m. Natuurpunt 8.15 tot 11.45 uur Grauwe Steenstraat 7/2, Koersel Zuid-Oost Limburg Parking Mariahof, einde MariahofJan Kenens – 011 45 01 91 Jan Vandegoor – 0473 78 90 56 straat, Beek-Bree [email protected] Jos Vandebroek – 0474 76 83 63 Natuurpunt Bree Voor kinderen van 5 tot 7 Inschrijven: € 15,00/persoon (-18jaar Rene Moors – 089 46 70 64 jaar:deelname € 1,50 per kind €10,00 /persoon) op Leo Corstjens – 089 46 45 16 BE15 7755 9046 9030 van NatuurWerkschoenen of laarzen

Pagina 18

Bergerven (Rotem) Winterwandeling 14.00 tot 16.00 uur Kapel van de Weerstand, Bruglaan, Rotem Limburgs Landschap vzw 011 53 02 50 [email protected] Deelname € 2,00; leden gratis Hengelhoef (Houthalen-Helchteren) Puttekewinterwandeling 14.00 tot 16.00 uur Bezoekerscentrum Limburgs Landschap vzw, Hengelhoef Limburgs Landschap vzw 011 53 02 50 - [email protected] Deelname € 1,00; leden gratis Kiewit (Hasselt) Natuurwandeling met gids 14.00 tot 16.00 uur Domein Kiewit, Putvennestraat 112, Hasselt Natuurpunt Limburg Katleen Bollen – 011 24 60 23 Vallei van de Zwarte Beek (HechtelEksel) Startwandeling 14.00 tot 16.30 uur Gemeentelijke sporthal, Dennenstraat 8, Eksel Natuurpunt Hechtel-Eksel Krista Bovens – 011 73 12 79 [email protected] Mombeekvallei (Sint-LambrechtsKerk) Winterwandeling 3,5 km 14.00 tot 17.00 uur Kapel van Wideux, Grote Roost, SintLambrechts-Herk Natuurpuntkern Herk en Mombeek Alida Vanholst – 011 31 24 21 Bij regenweer laarzen voorzien Na afloop in de kasteelkelder koffie en gebak bij een presentatie over ‘MoosHerk vroeger en nu’ Zeeland (Nederland) Uitwaai-dagtocht 7.00 tot 19.30 uur Carpoolparking Lummen Natuurpunt Hasselt-Zonhoven en Natuurpuntkern Groencomité Jan Wyers – 011 81 55 33 – 0475 31 37 09 Begeleiding van Johan Royeaerd Hageven (Neerpelt) Geleide landschapswandeling 9.00 tot 12.00 uur BC Hageven, Tussenstraat 10, Neerpelt

Natuurpunt Neerpelt Theo Janssen – 011 80 26 77 Zaterdag 2 maart Maaswinkel (Maasmechelen) Beheerswerken 9.00 tot 12.00 uur Infobord Zuid-Willemsvaart Natuurpunt Maasmechelen Bertie Vanderlee – 089 76 47 51 Peer en Meeuwen Publieke paddenoverzet acties 20.00 tot 22.00 uur Kringwinkel, Steenweg Wijchmaal 66, Peer Aan het Broek, Gestelstraat, Meeuwen Natuurpunt Meeuwen-Gruitrode & Peer en MiNa-raad Peer Peer: Robert Van Dingenen – 011 63 55 94 – 0496 84 85 38 Meeuwen: Jan Paesen – 011 79 25 64 Zaklamp meebrengen

Einde: omstreeks 17.00 uur Natuurpunt Noord-Limburg Albert Mertens - 011 64 94 00 Luc Winters - 011 64 58 42 [email protected] Bocholt Geelgors routewandeling 9.00 tot 11.30 uur Kerk van Kaulille Natuurpunt Bocholt Rik Bosmans – 0474 98 41 93 Wandelschoenen Vallei van de Zwarte Beek (KoerselBeringen) De natuur in verwachting 14.00 tot 16.30 uur Vlaams Bezoekerscentrum De Watersnip Grauwe Steenstraat 7/2, Koersel Jan Kenens – 011 45 01 91 [email protected] Woensdag 6 maart

Hengelhoef (Houthalen-Helchteren) Natuurgedichten schrijven 14.00 tot 16.00 uur Schulensbroek (Lummen en Herk-de- Bezoekerscentrum Limburgs LandStad) schap vzw, Hengelhoef Natuurwandeling Limburgs Landschap vzw 14.00 tot 17.00u 011 53 02 50 - info@limburgsNEC ’t Vloot, Demerstraat 60, Lumlandschap.be men Deelname gratis Natuurpunt Vrienden van het Schulensbroek Zondag 10 maart Piet Rymen – 013 55 32 57 Stevig schoeisel, verrekijker nuttig Craenevenne (Genk) Natuurwandeling Overbroekstraat, Overbroekbeemden, 8.30 tot 12.00 uur Egoven en Boekhout (Gelinden) Craenevenne 140, Genk (vroegere Natuurwandeling en eerste lustrum Lisec) heropening Natuur.huis Natuurpunt Genk 14.00 tot 16.30 uur Marc Fourier – 012 21 55 87 of – Natuur.huis Kleinveldstraat 54 Gelin- 0496 86 01 59 den Geen honden toegelaten, stevig Natuurpunt Aulenteer i.s.m. Toerisme schoeisel en eventueel verrekijker Sint-Truiden Diederik De Leersnyder – Nederweert 011 69 16 22 Speuren naar sporen 14.00 tot 16.00 uur Hamont-Achel Daatjeshoeve, Heugterbroekdijk 34, Natuurwandeling in de Warande Nederweert 8.00 tot 11.30 uur Verkenners Kempen-Broek VEN – lokaal Johan Caenen – 089 86 96 30 Natuurpunt Hamont-Achel [email protected] R. Dalemans – 011 64 79 29 Laarzen voorzien Bree Kempen-Broek op je tong De Vloeiweiden (Lommel-Kolonie) 14.00 u tot 16.00 uur Geleide natuurwandeling Pollismolen, Molenstraat 56, Opitter 13.45 uur: vertrek aan het Watering- Verkenners Kempen-Broek huis, Oude Maai 80, Lommel-Kolonie Johan Caenen – 089 86 96 30 14.00 uur: vertrek aan einde van [email protected] Koloniestraat te Lommel-Kolonie Zondag 3 maart

Provinciaal domein Nieuwenhoven (Sint-Truiden) Natuur- cultuurwandeling: “Langs Casselaer en Kortenbos” 14.00 tot 16.00 uur Bezoekerscentrum Nieuwenhoven Erwin Vandermeeren – 011 68 79 81 Stevig schoeisel Bree Beheerswerken 8.15 tot 11.45 uur Parking Mariahof, einde Mariahofstraat, Beek-Bree Natuurpunt Bree Rene Moors – 089 46 70 64 Leo Corstjens – 089 46 45 16 Werkschoenen of laarzen Sint-Huibrechts-Lille (Neerpelt) Eetfestijn 11.30 tot 20.00 uur Parochiezaal, Dorpsstraat 26, SintHuibrechts-Lille Natuurpunt Neerpelt Theo Janssen – 011 80 26 77 Zaterdag 9 maart Peer en Meeuwen Publieke paddenoverzet acties 20.00 tot 22.00 uur Kringwinkel, Steenweg Wijchmaal 66, Peer Aan het Broek, Gestelstraat, Meeuwen Natuurpunt Meeuwen-Gruitrode & Peer en MiNa-raad Peer Peer: Robert Van Dingenen – 011 63 55 94 – 0496 84 85 38 Meeuwen: Jan Paesen – 011 79 25 64 Zaklamp meebrengen Zondag 10 maart Maascentrum De Wissen (DilsenStokkem) In het spoor van de bever 14.00 tot 16.00 uur Parking Maascentrum de Wissen Limburgs Landschap vzw 011 53 02 50 [email protected] Deelname € 2,00; leden gratis Vallei van de Zwarte Beek (HechtelEksel) Uitwaaiwandeling 14.00 tot 16.30 uur Resterheide, parking Begijnenvijvers, Begijnenstraat, Hechtel Natuurpunt Hechtel-Eksel Krista Bovens – 011 73 12 79 [email protected]

Pagina 19

Dinsdag 12 maart De Teut (Zonhoven) Keitoffe wandeling , kennismaking met stenen uit een verleden. 14.00 tot 17.00 uur Einde Donderslagseweg, Zonhoven Toerisme Zonhoven – 011 81 04 80 [email protected] Donderdag 14 maart

9.00 tot 13.00 uur Parking Statieplein, Statiestraat, Kanne Natuurpunt Riemst i.s.m. Natuurpunt Zuid-Oost Limburg Kristof Odeur– 0495 27 68 75 Gabriël Erens – 0473 97 48 50 Meebrengen: werkhandschoenen Opruimen van zwerfvuil en sluikstorten, daarna genieten van een borrel of glas zelf geperst appelsap

Wateringhuis (Lommel-Kolonie) Vogelbuurten 20.00 tot 22.00 uur Wateringhuis, Oude Maai 80, Lommel Natuurpunt Noord-Limburg Luc Winters – 011 64 58 42 [email protected]

Peer en Meeuwen Publieke paddenoverzet acties 20.00 tot 22.00 uur Kringwinkel, Steenweg Wijchmaal 66, Peer Aan het Broek, Gestelstraat, Meeuwen Natuurpunt Meeuwen-Gruitrode & Vallei van de Zwarte Beek (Koersel- Peer en MiNa-raad Peer Beringen) Peer: Robert Van Dingenen – Ontluikende natuur 011 63 55 94 – 0496 84 85 38 14.00 tot 16.30 uur Meeuwen: Jan Paesen – Vlaams Bezoekerscentrum De Water- 011 79 25 64 snip Zaklamp meebrengen Grauwe Steenstraat 7/2, Koersel Jan Kenens – 011 45 01 91 Vallei van de Zwarte Beek ([email protected] Beringen) Met bezoek aan de paddenoverzet Natuurbeheer 9.00 tot 13.00 uur en 14.00 tot 17.00 uur Vrijdag 15 maart Werkschuur De Kluut, Bosstraat z/n, (tegenover 130), Koersel Vallei van de Zwarte Beek (Zelem) Natuurpunt Beringen Uilen en andere nachtbrakers Hans Van den Bossche – 19.30 tot 22.30 uur 011 45 01 91 De Pastorie, Dorpsstraat 34, Zelem [email protected] Natuurpunt Regio Zelem Jan Kenens – 0494 40 45 92 Sint-Lambrechts-Herk (Hasselt) [email protected] Beheerswerken Met bezoek aan paddenoverzet 9.00 tot 12.00 uur Armenbosje bosje Wideuxkapel Zaterdag 16 maart Kapel van Wideux, Grote Roost, SintLambrechts-Herk Gelinden (Sint-Truiden) Natuurpunt Hasselt-Zonhoven Over Wilde en solitaire bijen Alida Vanholst – 011 31 24 21 20.00 tot 22.30 uur [email protected] Natuur.huis, Kleinveldstraat 54, Gelin- Aangepast schoeisel en kledij, snoeiden-Sint-truiden gerief meebrengen Natuurpunt Aulenteer Roeland Vaes – 011 69 16 22 Midden-Limburg Vogelexcursie, watervogeltellingen Bosbeek (As) 8.00 tot 12.00 uur Beheerswerken Natuurpunt Hasselt-Zonhoven in 9.00 tot 12.00 uur samenwerking met INBO Caesterhoeve, Grotstraat, As Roy Hendrix – 0484 69 29 67 Natuurpunt As [email protected] Vincken Roger – 089 65 78 71 Vooraf contact opnemen Kanne – Riemst Van vuilerik naar properik Opruimactie in de natuurgebieden Plateau van Caestert en Tiendeberg samen met Limburg.net en gemeente Riemst

Einde Donderslagseweg, Zonhoven Toerisme Zonhoven [email protected] – 011 81 04 80 Grootloon (Borgloon) Beheerswerken 9.00 tot 12.00 uur Kerk Grootloon, Grootloonstraat, Borgloon Leefmilieu Borgloon afdeling Natuurpunt Decock Eric – 0474 45 40 27 Zwarte beek (Zelem) Wandeling in de vallei 14.00 tot 17.00 uur Pastorie Zelem, Dorpstraat 34, Zelem Natura Limburg Rene Steegmans – 011 27 27 74 Kortessem-Wintershoven Voorjaarsbloei langs de Mombeek te Wintershoven-Vliermaalroot 14.00 tot 17.00 uur Kerk Wintershoven Leefmilieu Tongeren Paul Denis – 012 23 03 28 Deelname aan deze wandeling (6 à 9 km) is gratis. Stevige wandelschoenen worden aanbevolen, bij nat weer rubberlaarzen. Gerhagen Tessenderlo Mossenwandeling 14.00 tot 17.00 uur Bosmuseum Gerhagen, Zavelberg 10, Tessenderlo Werkgroep Ecologie Tessenderlo Marc Meert – 011 42 31 51 Vooraf telefonisch contact, goed schoeisel Provinciaal domein Nieuwenhoven (Sint-Truiden) Op zoek naar de voorbode van de lente 8.00 tot 10.00 uur Bezoekerscentrum Nieuwenhoven Hasseltsesteenweg z/n, Sint-Truiden Peter Bellen – 0478 27 30 65 [email protected] Stevig schoeisel, verrekijker

Zondag 17 maart

Bree Voorjaarswandeling 14.00 tot 17.00 uur Parking Mariahof, einde Mariahofstraat, Beek-Bree Natuurpunt Bree Albert Hermans – 0495 54 68 69 [email protected]

De Teut (Zonhoven) Keitoffe wandeling , kennismaking met stenen uit een ver verleden. 14.00 tot 17.00 uur

Bocholt Beheerswerken, opknappen kijkhut 9.00 tot 12.00 uur Smeetshofweg 1, Bocholt

Natuurpunt Bocholt Arnold Goossens – 089 46 39 88 Werkschoenen of laarzen Hengelhoef (Houthalen-Helchteren) Eco-totempaal bouwen 14.00 tot 16.00 uur Bezoekerscentrum Limburgs Landschap vzw, Hengelhoef Limburgs Landschap vzw 011 53 02 50 [email protected] Deelname € 1,00; leden gratis Vallei van de Zwarte Beek (KoerselBeringen) Natuurspeurdertjes: ‘Lentekriebels’ 14.00 tot 16.30 uur Vlaams Bezoekerscentrum De Watersnip Grauwe Steenstraat 7/2, Koersel Jan Kenens – 011 45 01 91 [email protected] Voor kinderen van 5 tot 7 jaar:deelname € 1,50 per kind Vallei van de Zwarte Beek (Lummen) Veldexcursie 9.00 tot 12.00 uur De Theepot, Ashoekstraat, Lummen Natuurpunt Lummen Piet Ruytjens – 0476 98 45 24 [email protected] Vrijdag 22 maart Tongeren Reisreportage Sagalassos (Turkije) van Paul Denis en Anne Bourgeois 20.00 tot 22.30 uur Parochiecentrum Sint-Jan, SintJansstraat, Tongeren Leefmilieu Tongeren Paul Denis – 012 23 03 28 Toegang: € 4,00 Tommelen (Hasselt) SAP-clubje, nachtvlinderexcursie 19.00 tot 1,00 uur Spoorwegstraat, waar deze onder de brug van de grote ring gaat, Hasselt Natuurpunt Hasselt-Zonhoven Kim Windmolders – 0487 90 57 88 Breng een stoeltje, een lamp, een nachtvlindergids en een loepje mee Tommelen (Hasselt) Waterwantsen 17.00 tot 19,30 uur Spoorwegstraat, waar deze onder de brug van de grote ring gaat, Hasselt Natuurpunt Hasselt-Zonhoven Jan Wyers – 011 81 55 33 – 0475 31 37 09 Begeleiding: Eric Stoffelen Wij vangen waterbeestjes in de poe-

Pagina 20

len van Tommelen. Volgende maandag determinatie Zaterdag 23 maart Boomplantactie. Bilzen, Diepenbeek, Heusden-Zolder, Hoeselt, Kortessem, Lanaken, Riemst en Zutendaal Afhalen vooraf besteld inheems plantgoed van bomen en struiken 9.00 tot 11.00 uur: afhalen op afhaalpunten Natuurvereniging Orchis vzw, Munsterbilzen Natuur- en Milieucentrum Orchis, Perronstraat 1, Munsterbilzen 089 50 10 19 [email protected] Bestelling: van 1 januari tot 4 februari telefonisch, via mail, website, of bestelformulier. Peer en Meeuwen Publieke paddenoverzet acties 20.00 tot 22.00 uur Kringwinkel, Steenweg Wijchmaal 66, Peer Aan het Broek, Gestelstraat, Meeuwen Natuurpunt Meeuwen-Gruitrode & Peer en MiNa-raad Peer Peer: Robert Van Dingenen – 011 63 55 94 – 0496 84 85 38 Meeuwen: Jan Paesen – 011 79 25 64 Zaklamp Vallei van de Zwarte Beek (HechtelEksel) Natuurbeheer 9.00 tot 12.00 uur Katershoeve, Katerstraat, Hechtel Natuurpunt Hechtel-Eksel Jean Kuppens – [email protected] Vallei van de Zwarte Beek (KoerselBeringen) Natuurbeheer, opruimactie 9.00 tot 13.00 uur en 14.00 tot 17.00 uur Werkschuur De Kluut, Bosstraat z/n, (tegenover 130), Koersel Natuurpunt Beringen Hans Van den Bossche – 011 45 01 91 [email protected] Tommelen (Hasselt) Natuurbeheer aan de mantelzoomvegetatie 9.00 tot 13.00 uur 13.00 tot 16.00 uur Natuurpunt Hasselt-Zonhoven Gilbert Hermans – 011 22 44 58 – 0479 81 77 20 -

[email protected] Ivo Vanvoorden – 011 21 02 94 [email protected]

René Moors – 089 46 70 64 Leo Corstjens – 089 46 45 16 Werkschoenen of laarzen

Zondag 24 maart

Hengelhoef (Houthalen-Helchteren) Indianendag 14.00 tot 16.00 uur Bezoekerscentrum Limburgs Landschap vzw, Hengelhoef Limburgs Landschap vzw 011 53 02 50 [email protected] Deelname € 6,00 per kind; leden: € 5,00

Wijvenheide (Zonhoven) Waarnemingen Roerdomp 8.30 tot 12.00 uur Kerk Niel bij As, Hoogstraat, As Natuurpunt As Vincken André – 089 65 78 71 Vechmaal Geo- en holle wegen wandeling 13.30 tot 17.00 uur 13.30 uur: Parking Koutermanstraat, Alken of 14.00 uur: parking café de Horne, Vechmaal Natuurpunt Alken Luc Paque – 011 31 18 37 Stevig schoeisel aangeraden Sint-Geertrui (Nederlands Limburg) Bloemenwandeling 9.00 tot 18.00 uur Oprit 26 (E313) carpoolparking, PaalBeringen Werkgroep Ecologie Tessenderlo Marc Meert – 011 42 31 51 Vooraf telefonisch contact, goed schoeisel Weert Kempen-Broek op je tong 14.00tot 16.00 uur NMC Weert, Geurtsvenweg 4 Verkenners Kempen-Broek Johan Caenen – 089 86 96 30 [email protected] Kinrooi Speuren naar sporen 14.00tot 16.00 uur Woutershof, Grootbroekstraat 46, Molenbeersel (Kinrooi) Verkenners Kempen-Broek Johan Caenen – 089 86 96 30 [email protected] Dommelvallei Eksel Wandeling in het natuurreservaat “De Dommelvallei” 9.00 tot 12.00 uur Het zuiveringsstation, Eikelbosstraat, Eksel Natuurpunt Noord-Limburg Albert Geuens – 011 73 27 44 Bree Beheerswerken 8.15 tot 11.45 uur Parking Mariahof, einde Mariahofstraat, Beek-Bree Natuurpunt Bree

Neerharen (Lanaken) Belevenisvolle Maaswandeling 14.00 tot 16.00 uur Kruising van Kupweg en Geulerweg, Neerharen Limburgs Landschap vzw 011 53 02 50 [email protected] Deelname € 2,00; leden gratis Stevige schoenen

Zaterdag 30 maart Wateringhuis (Lommel-Kolonie) Beheerswerken 9.00 tot 12.00 uur Wateringhuis, Oude Maai 80, Lommel -Kolonie Natuurpunt Noord-Limburg Luc Winters – 011 64 58 42 [email protected] Zondag 31 maart Vallei van de Zwarte Beek (KoerselBeringen) Seizoenopening op zijn paasbest 14.00 tot 16.30 uur Vlaams Bezoekerscentrum De Watersnip Grauwe Steenstraat 7/2, Koersel Jan Kenens – 011 45 01 91

Maandag 25 maart Tommelen (Hasselt) Waterwantsen 19.30 tot 22,30 uur Spoorwegstraat, waar deze onder de brug van de grote ring gaat, Hasselt Natuurpunt Hasselt-Zonhoven Jan Wyers – 011 81 55 33 – 0475 31 37 09 Begeleiding: Eric Stoffelen Wij determineren de waterbeestjes die wij vorige vrijdag gevangen hebben

Het personeel van de Limburgse Milieukoepel wenst jullie een fijn eindejaar en een gezond 2013!!