Het Wereldhuis Jaarbericht 2

Het Wereldhuis Jaarbericht 2 augustus 2009 tot en met juli 2010

Het Wereldhuis Nieuwe Herengracht 20 1018 DP Amsterdam www.Wereldhuis.org

Projectleiding:

Evelyn Schwarz, [email protected]

Activiteitencoördinator (tot 1 juni 2010):

Carmen Perez, [email protected]

Medewerkers noodhulp:

Cor Ofman , [email protected] Joke Mevius, [email protected] Marion Groen in ’t Woud, [email protected]

Met ingang van het derde projectjaar is een logistiek medewerker in dienst: Federica Armandillo, [email protected] De foto’s in dit verslag zijn gemaakt door Abling de los Reyes, Mayanne Könst, Marinke Noback, Hanne Wilzing, Cor Ofman en Evelyn Schwarz Amsterdam, november 2010

2

De wereld – één huis

“Maar hier in het Wereldhuis ben ik niet illegaal” Fodil, Algerije

Sinds twee jaar is er voor ongedocumenteerde migranten in Amsterdam het Wereldhuis. Hier kunnen zij zich welkom voelen – en anderen welkom heten. Zij zijn er actief op velerlei manieren. Het tweede jaar in het Wereldhuis werd gekenmerkt door de bestendiging en uitbreiding van onze activiteiten. De vier werklijnen die wij in het eerste jaar hebben uitgezet zijn wij blijven volgen: 1) Noodhulp: Individuele ondersteuning verlenen aan ongedocumenteerden in een crisissituatie. 2) Empowerment: Mensen helpen om (weer) regisseur van hun leven te kunnen zijn. Een breed aanbod aan voorlichting, scholing en ontspanning geeft kansen om een sociaal netwerk op te bouwen. Centraal staat het initiatief en het vrijwilligerswerk van onze ongedocumenteerde bezoekers. 3) Signalering: Samen met ongedocumenteerden meer publiciteit geven aan de leefsituatie van ongedocumenteerde arbeidsmigranten en de gevolgen van het rigide vreemdelingenbeleid. 4) Netwerken: Deel uitmaken van een Amsterdams en een landelijk netwerk van organisaties die meewerken aan de positieverbetering van ongedocumenteerden. Dit jaarbericht laat u langs deze werklijnen uitgebreid kennis maken met de activiteiten en resultaten van het afgelopen projectjaar.

3

Het Wereldhuis zou er niet zijn zonder de inzet van de vele vrijwilligers. Mensen zonder en met papieren geven vorm aan alle activiteiten. Zij werken als docent, als gastheer of -vrouw, als kok, radioproducent, fotograaf, buddy, netwerkbeheerder, kleermaker of fietsenmaker. Zij brengen hun plannen en vakkennis, hun enthousiasme en naastenliefde in. Inmiddels tellen wij 70 vaste vrijwilligers. Zij zijn wekelijks 4 uur of langer in het Wereldhuis werkzaam in een van de bestaande vrijwilligersfuncties. Maandelijks komen er nieuwe functies bij; gecreëerd door nieuwe bezoekers met nieuwe ideeën. Ontelbaar zijn de vele mensen die dagelijks hand- en spandiensten verrichten, die zorg dragen voor een schoon huis of zo nu en dan langskomen en meedoen. Ontelbaar zijn ook hen die op de achtergrond actief zijn voor het Wereldhuis: door collectes te houden in hun wijkgemeente; door naar de verhalen van de bezoekers te luisteren en deze verhalen door te vertellen. Op deze plaats past een woord van dank aan al deze vrijwilligers. Zij maken voor (andere) ongedocumenteerden een groot verschil: Zij geven een thuis voor even en soms nieuwe hoop. In totaal is het afgelopen jaar bijna 14.000 uur gewerkt door onze vaste vrijwilligers.

4

1. Individuele noodhulp 1.1. Counseling

Wekelijks komen ongeveer 60 mensen met een hulpvraag naar het Wereldhuis. Dit is 15% van het totale aantal wekelijkse bezoekers. Ten opzichte van het eerste projectjaar is het aantal cliënten voor het eigen noodhulpspreekuur gestegen. Dit komt voor een deel daardoor dat met de meeste hulpvragers na een fase van intensief contact tijdens een crisissituatie ook in het vervolg nog incidenteel contact gehouden wordt. Een andere reden is dat het Wereldhuis inmiddels bij meer organisaties in de stad bekend is. Daardoor komen meer mensen naar het Wereldhuis die zonder enig sociaal netwerk zijn komen te staan. Acute dakloosheid is een vaker voorkomend probleem geworden. De meeste mensen komen echter nog steeds via hun eigen netwerk – kennissen of kerkleden – bij het Wereldhuis terecht. De capaciteit van het noodhulpspreekuur is uitgebreid tot 24 uur per week, waarvan 8 uur op donderdag/vrouwendag, en wordt bemenst door vier parttime medewerkers. Op de vrouwendag is er 8 uur spreekuur. De redenen om hulp te vragen zijn uiteenlopend. Achter de vraag om financiële ondersteuning schuilt vaak een ander probleem. De drie meest voorkomende vragen betreffen: Toegang tot de gezondheidszorg Melissa heeft vorig jaar een kleine operatie moeten ondergaan. Ze heeft toen een afbetalingsregeling met het ziekenhuis getroffen. Omdat zij inmiddels veel meer huur moet betalen en nog steeds minder uren werkt dan voor haar operatie heeft zij de laatste maanden niet betaald. Nu is er een brief van een incassobureau. •

Juridische vragen De vader van Gloria's kinderen is Nederlander. Gloria vraagt zich af of zij niet een Nederlands paspoort voor hen kan aanvragen. •

• Onderdak John woont al een tijd bij een vriend in. Zij delen het geld voor de boodschappen. Nu wil de vriend 300 euro per maand huur, ook voor de afgelopen vier maanden. Zijn vriend weet hem te vinden als hij hem nu smeert, zegt John.

5

Het afgelopen jaar kwamen 410 mensen voor het eerst met een hulpvraag naar het Wereldhuis, een groei van 123% ten opzichte van het jaar daarvoor. Ook met de meesten van de 324 cliënten van het eerste jaar was er nog (incidenteel) contact. Waar mogelijk helpen wij met gericht advies. Alleen waar het niet anders kan verlenen wij financiële hulp. Dit jaar hebben wij – hoewel het aantal hulpverleningscontacten is toegenomen - minder geld aan handreikingen uitgegeven. Aan 223 mensen werden er financiële handreikingen verstrekt. In de meeste gevallen ging het om eenmalige bijdragen; bijvoorbeeld een bijdrage voor een paspoort of voor legeskosten om een procedure op te starten. Waar mogelijk wordt dan samengewerkt met een aantal fondsen waaronder het Rooms Katholieke Oude Armen Kantoor (RCOAK). Met de Stichting Samenwerking Bijzondere Noden (SSBNA) werd in mei 2010 een convenant gesloten. Voor mensen die in een procedure zitten kan het Wereldhuis een beroep doen op dit fonds. Het Wereldhuis voorziet niet in structurele ondersteuning voor bijvoorbeeld huurkosten. Ook hebben wij geen opvangplekken. Alleen voor een kleine groep mensen in specifieke situaties kan een maandelijkse brood-bad-bed regeling getroffen worden: 40 mensen ontvingen een maandelijkse bijdrage via het Fonds Gevolgen Vreemdelingenwet en 36 hebben via het Aidsfonds een bijdrage voor hun levensonderhoud ontvangen. In beide gevallen ging het om een ondersteuning in afwachting van hun procedure voor een verblijfsvergunning om medische redenen. Een enkele keer staan we voor dilemma’s: wanneer kinderen het kind van de rekening dreigen te worden ( zie 6.). Circa 15 cliënten van het noodhulpspreekuur hebben het afgelopen jaar een verblijfsvergunning gekregen. Doorgaans was dit om medische redenen: de mensen waren te ziek om hen terug te kunnen sturen. Een deel van deze verblijfsvergunningen was slechts tijdelijk en is helaas niet meer verlengd. De overheid heeft het aantal landen waarvan wordt uitgegaan dat een medische behandeling mogelijk is het afgelopen jaar vergroot. Zo krijgen mensen met HIV en Aids uit landen zoals Ghana en Nigeria nog maar bij hoge uitzondering een medische verblijfsvergunning. 6

Van ongeveer 10 bezoekers van het noodhulpspreekuur weten wij dat zij in het afgelopen jaar vrijwillig zijn teruggekeerd naar hun land van herkomst, of zijn doorgemigreerd naar een ander land. Het totale aantal terugkeerders onder alle bezoekers van het Wereldhuis ligt hoger. Omdat wij geen registratie voeren over de mensen die alleen deelnemen aan activiteiten hebben we daarvan echter geen exacte cijfers. Van 10 cliënten van het noodhulpspreekuur weten wij dat zij op dit moment in vreemdelingenbewaring zitten. Mensen uit 79 landen hebben het noodhulpspreekuur bezocht. De spreiding is daarbij breed. De grootste groepen in het afgelopen projectjaar kwamen uit: Nigeria (82), Ghana (78), Suriname (21), Filippijnen (21), Marokko (19), Sierra Leone (16), Turkije (14). Opvallend daaraan is het groeiende aantal mensen uit de Filippijnen dat inmiddels niet alleen het cursusaanbod maar ook de individuele hulpverlening weet te vinden.

Voor juridische vragen en voor informatie over de toegang tot de gezondheidszorg hebben wij twee specifieke spreekuren in huis: het juridische spreekuur door advocaten en het spreekuur van Dokters van de Wereld. Bij specifieke hulpvragen wordt regelmatig doorverwezen naar bijvoorbeeld IOM of BLinN. Uitgeprocedeerde asielzoekers worden voor individuele hulpverlening doorverwezen naar een van de Amsterdamse vluchtelingenorganisaties WOU, ASKV en Vluchtelingenwerk Amsterdam of naar de Open Deur (zie 4.). Door de medewerking van vrijwilligers en stagiaires kunnen we de kwaliteit van het spreekuur hoog houden. Er is tijd en aandacht voor de wachtende en een warme lunch tussen de middag. De noodhulpgesprekken worden in een gesprek met een vrijwilliger voorbereid, zodat basisinformatie over de cliënt op papier staat. Zes vrijwilligers worden hiervoor regelmatig getraind. 7

Op de woensdag, de algemene spreekuurdag, werken een receptiemedewerker, twee gastheren/vrouwen, twee medewerkers voor formulierenhulp, een medewerker voor de ruilwinkel, enkele schoonmakers en een lunchkok. Ook nieuwe bezoekers worden gestimuleerd om meteen actief te worden als vrijwilliger, bijvoorbeeld door de volgende week de lunch te koken.

Noodhulp doelstelling jaar 2 - Pastorale en psychosociale zorg verlenen - Financiële incidentele noodhulp met een maximaal budget van € 78.000 waarvan € 20.000 door het RCOAK - Uitvoering geven aan de regelingen van het Fonds Gevolgen Vreemdelingenwet en het Aidsfonds - Samenwerking met een aantal fondsen zoals het SSBNA, het fonds leren zonder papieren - Waar mogelijk doorverwijzing naar gespecialiseerde organisaties in het netwerk - Contacten onderhouden met instellingen op het gebied van gezondheidszorg en maatschappelijke zorg resultaat jaar 2 - Er waren 410 eerste contacten, in totaal was er contact met bijna 800 personen. - Er werd € 68.643 uitgekeerd aan eenmalige financiële handreikingen waarvan € 20.000 door het RCOAK1 . - 40 personen werden aangemeld bij het Fonds Gevolgen Vreemdelingenwet - 36 personen werden voor een traject aan het Aidsfonds voorgedragen. - Voor 3 cliënten werd een verzoek ingediend bij SSBNA. - Werkbezoeken waren er naar en van het maatschappelijk werk van de ziekenhuizen OLVG, AMC, advocaten, DWI, huisartsen, Kruispost e.a.

Wachtend op een afspraak memory spelen

1

Dit bedrag is tijdens de publicatie van dit bericht nog in behandeling bij het RCOAK.

8

1. 2. Buddy’s inburgering De 15 cliënten, die in het afgelopen jaar in aanmerking kwamen voor een verblijfsvergunning om medische redenen, werden intensief begeleid. Deze mensen zijn te ziek om terug te kunnen gaan naar het land van herkomst. De situatie van deze inburgeraars verschilt enigszins van die van de gemiddelde nieuwe Nederlander. Dit kan in de gang naar allerlei instanties voor de nodige struikelblokken zorgen. Deze mensen werden aan één van onze vijf buddy’s gekoppeld. Zij liepen mee naar instanties zoals de Dienst Werk en Inkomen en de Dienst Wonen en boden een luisterend oor.

Buddy’s inburgering doelstelling jaar 2 Mensen die net een verblijfsvergunning hebben verkregen begeleiden naar gemeentelijke instanties; emotionele steun geven. Vijf vrijwilligers begeleiden elk één cliënt voor een periode van enkele maanden. resultaat jaar 2 Vier buddy’s zijn actief. Zij begeleiden 20 vaste cliënten. Daarnaast zijn zij elke woensdag actief als formulierenhulp voor de bezoekers van het noodhulpspreekuur. De buddy’s namen 5 keer deel aan een training.

9

1. 3. Juridisch spreekuur Ongedocumenteerden hebben recht op juridische bijstand. Tijdens het wekelijkse juridisch spreekuur informeren advocaten over de toegang tot deze juridische bijstand (een toevoeging) en geven laagdrempelig advies. Vaak voorkomende vragen betreffen het vreemdelingenrecht, het familierecht en vragen rond voorzieningen zoals het recht op (voortgezet) onderwijs. Wanneer er blijkt dat de kortdurende adviesgesprekken niet voldoen en dat er een procedure kan worden opgestart dan verwijzen de advocaten door naar hun eigen of een ander advocatenkantoor.

Juridisch spreekuur doelstelling jaar 2 Gebruik van het basisrecht ‘toegang tot juridische hulp’ stimuleren. Een wekelijks spreekuur voor minimaal 6 cliënten. resultaat jaar 2 - 5 advocaten houden in toerbeurt spreekuur. - 140 bezoekers zijn doorverwezen naar het advocatenspreekuur voor eenmalig juridisch advies. In sommige gevallen werden nog vervolgafspraken gemaakt.

1.4. Spreekuur toegang tot de gezondheidszorg Dit wekelijkse spreekuur is een initiatief van Dokters van de Wereld. Migranten worden geïnformeerd over hun recht op medisch noodzakelijke zorg en ondersteunt hen wanneer zij moeilijkheden tegenkomen, bijvoorbeeld bij de balie van een ziekenhuis. Een keer in de maand is er ook op de avond spreekuur. De bezoekers van dit spreekuur worden vooraf door vrijwilligers van het Wereldhuis gesproken die in een intakegesprek alvast informatie over de hulpvraag verzamelen.

Spreekuur toegang tot gezondheidszorg doelstelling jaar 2 Ongedocumenteerden informeren over de toegang tot de gezondheidszorg. Dit spreekuur wordt gehouden door Dokters van de Wereld en voorbereid door vrijwilligers van het Wereldhuis. resultaat jaar 2 138 cliënten werden doorverwezen naar het spreekuur van Dokters van de Wereld.

10

1.5. Speciale fondsen In samenwerking met andere organisaties worden hiaten in de hulpverlening aan ongedocumenteerden aangepakt. Door het oprichten van kleinschalige fondsen kunnen specifieke noden worden gelenigd. De fondsen hebben ook een signalerende werking. Dit jaar ging het om de voortzetting van het fonds ‘Leren zonder Papieren’ dat ongedocumentneerde ouders financiële ondersteuning biedt bij de schoolkosten van hun kinderen. De ouders worden door de spreekuurmedewerkers begeleid. Het fonds ‘Kiezen voor Mekaar’ dat in het eerste projectjaar werd opgezet kon afgerond worden omdat de tandartsenzorg voor onverzekerden inmiddels werd opgepakt door de Kruispost.

Fonds Leren zonder Papieren doelstelling jaar 2 Een bijdrage leveren aan de schoolkosten voor ongedocumenteerde kinderen. In samenwerking met ASKV en Defence for Children uitvoering geven aan dit fonds resultaat jaar 2 Het Wereldhuis heeft aan vijf ouders een bijdrage uitgekeerd.

11

2. Empowerment Het Wereldhuis wil ongedocumenteerden sterker maken. Dit doen wij door ongedocumenteerden zelf actief te laten zijn. Bij het opstarten van nieuwe activiteiten gaan wij uit van de ideeën van de bezoekers. Waar mogelijk werken wij met ongedocumenteerden als docent of groepsleider. De zelforganisaties in huis organiseren hun activiteiten zelfstandig. Waar gewenst wordt meegedacht, wordt informatie verschaft en worden contacten gelegd. In het tweede jaar werden de activiteiten van het eerste jaar voortgezet. Bij alle cursussen was er sprake van groei. Het aantal taallessen en computerlessen werd uitgebreid van 11 naar 21. Langzamerhand komen meer activiteiten op het vlak van cultuur, sport en spiritualiteit van de grond. Uit gebrek aan ruimte kunnen er op de avonden geen nieuwe activiteiten meer opgestart worden.

2. 1. Voorlichting basisrechten Ongedocumenteerde migranten hebben een aantal rechten in Nederland zoals het recht op medische verzorging, juridische bijstand en scholing tot de leeftijd van 18 jaar. Niet alle migranten zijn bekend met de fundamentele rechten en plichten die zij in Nederland hebben. Onvoldoende en onjuiste informatie versterkt hun onzekerheid. Wanneer ze hun rechten proberen te verzilveren lopen migranten vaak tegen problemen op. Tijdens de individuele hulpverleningsgesprekken worden migranten op hun rechten gewezen. Daarnaast worden de in huis actieve zelforganisaties van informatie voorzien en worden er geregeld open voorlichtingsavonden georganiseerd. Tijdens de voorlichtingsavonden wordt gewerkt met externe sprekers uit ons netwerk. Ook voor hen bieden de avonden nieuwe informatie. Door in discussie te gaan met de deelnemers horen zij wat er onder hen speelt. Ook geïnteresseerden uit partnerorganisaties zijn geregeld te gast op de avonden. De voertaal van de voorlichtingsavonden is Engels. Voor een Spaanstalige zelforganisatie werd er daarnaast door Dokters van de Wereld een voorlichting in het Spaans gehouden.

12

Voorlichting basisrechten doelstelling jaar 2 Door gerichte informatie over rechten en plichten de weerbaarheid van ongedocumenteerden versterken tijdens maandelijkse voorlichtingsavonden. resultaat jaar 2 Elke derde woensdag van de maand vond er een voorlichtingsavond plaats met gemiddeld 25 bezoekers. Voor vrouwen stond er daarnaast op de eerste donderdag van de maand een voorlichting gepland. De voorlichtingen voor vrouwen hebben minder vaak plaatsgevonden. In totaal werden er 18 voorlichtingsavonden gehouden. Voorlichtingen werden gegeven door de volgende organisaties over : - Pharos – algemene inleiding basisrechten voor ongedocumenteerden - Dokters van de Wereld – toegang tot de gezondheidszorg - IOM – mogelijkheden tot terugkeer naar het land van herkomst - TNO – geboorteaangifte van kinderen van ongedocumenteerde moeders - BlinN – herkennen mensenhandel op de algemene arbeidsmarkt - advocatenkantoor Fischer – sociale rechten - advocaat mr. J. de Jong - rechten over juridische hulp en verblijfsvergunningen - Defence for Children –rechten en plichten van ongedocumenteerde kinderen - huisartsenpraktijk Markus Kruyswijk – huisartsenzorg en doorverwijzingen - politie Amsterdam – Amstelland - veilige aangifte en bevoegdheden politie - Wereldhuis - communicatietraining

13

Learn More About Your Rights Zonder papieren heb je maar weinig rechten. Het is dus raadzaam om die paar rechten goed te kennen. Door de training Learn More About Your Rights maken ongedocumenteerden zichzelf elke maand weer een beetje wijzer en weerbaarder. Vandaag staat op de agenda: Rights and duties concerning residence permits. Zesentwintig migranten hebben zich deze woensdagavond in de lesruimte gewurmd. De advocate doceert:“To apply for papers you need to pay a certain amount, you need a passport and a machtiging voorlopig verblijf – and this mvv you need to get that in your country of origin – there is hardly any chance to get it from here.” Een te hoge drempel voor bijna iedereen in de zaal. Terugkeren naar je thuisland is te duur, te gevaarlijk, onmogelijk. Die avond wordt ook duidelijk dat je beter niet kan hopen op een verblijfsvergunning om medische redenen: “You get papers on medical reasons only if you would be dead or severly handicapped without a medical treatment within three month.” Een aantal mensen lacht een beetje ongemakkelijk. Verblijf bij kind of partner dan? Een paar meiden discussiëren zachtjes met elkaar: “But the husband and father is Dutch! - Are they married then?" In Nederland heb je volgens de Europese wet recht op familieleven, maar hoe bewijs je dat dit gezinsleven alleen in Nederland kan plaatsvinden en niet in Ghana? Lukt bijna nooit, dus ook het Europese Verdrag van de Rechten van de Mens biedt maar weinig hoop. Teresa vraagt: “Could I just get papers to work, I have also my diploma's?" Maar helaas, het meest logische, een werkvergunning, is evenmin een optie. Het zal niet te bewijzen zijn dat er binnen de EU geen andere werknemer te vinden is die het huis van haar werkgevers kan schoonmaken. De advocate geeft nog een aantal tips over de rechten ten opzichte van haar collega's. De eerste aanvraag voor een vergunning mag je gewoon zelf doen, of je in het Wereldhuis laten helpen. Als je een advocaat inschakelt, betaal dan voor die aanvraag nooit meer dan vijfhonderd euro. Legeskosten moeten altijd betaald worden, ook al maak je gebruik van gesubsidieerde rechtshulp – de toevoeging . Je hebt het recht om op elk moment van advocaat te wisselen en die mag ook niet zonder jouw toestemming in beroep gaan; voorkom beter een hopeloze procedure die je alleen van je zuur verdiende geld afhelpt. Laura vraagt: “Could I email you my minutes for a check, I want to inform also the members of my group and I want to be sure I got everthing right?” Geen probleem, de advocate wil haar aantekeningen graag nakijken. Het is goed om te weten waar je aan toe bent, een onrealistische hoop koesteren kan je kostbare jaren van je leven kosten. Het zijn vaak ongemakkelijke waarheden die de trainers vertellen. Aan het eind van de training is het stil in de zaal.

14

2. 2. Taalles Cursussen Nederlands zijn nog steeds de meest populaire activiteit in het Wereldhuis. De meeste lessen worden in de avonduren gehouden, omdat de meerderheid van de cursisten overdag aan het werk is. Op drie middagen in de week wordt er ook overdag les gegeven. Ook de vraag naar Engelse les blijft groeien. Vooral domestic workers uit Latijns Amerika zijn hierin geïnteresseerd. De lessen worden gegeven door 15 vrijwilligers, die zelf de inhoud van hun lessen bepalen. Alle lessen zijn gratis. De cursisten sparen gemeenschappelijk voor een feestelijke afronding van elke lesperiode. Zij kozen voor activiteiten zoals het bezoek aan het Amsterdams Historisch Museum, het strand van IJburg en een tocht met de rondvaartboot. Een gepland uitje naar de Keukenhof ging uiteindelijk niet door, omdat de cursisten een overstap met de bus op station Schiphol te bedreigend vonden. Twee keer per lesperiode komen alle docenten bij elkaar voor een etentje, uitwisseling van ervaringen en onderlinge afstemming. De docenten werken met een vrijwilligerscontract.

Taalles doelstelling jaar 2 Door kennis van de Nederlandse taal de zelfredzaamheid van migranten versterken. Voldoende lesplekken op het juiste niveau voor alle bezoekers die Nederlands als tweede taal willen volgen. Bijscholing bieden door taalverwerving vreemde talen (Engels) en door een studium generale, met lezingen over cultuur, politiek of economie van Nederland. resultaat jaar 2 10 wekelijkse lessen Nederlands in de periode van oktober 2009 tot februari 2010 met in totaal 87 cursisten. 12 wekelijkse lessen Nederlands in de periode van maart 2010 tot en met juni 2010 met in totaal 127 cursisten. 2 wekelijkse cursussen Engels in de periode van oktober 2009 tot februari 2010 met in totaal 14 cursisten. 3 wekelijkse cursussen Engels in de periode van maart 2010 tot en met juni 2010 met in totaal 22 cursisten. 13 vrijwilligers geven Nederlandse les, 2 vrijwilligers Engelse les. Het studium generale is uit gebrek aan belangstelling weer gestopt. Een cursist volgde Franse les. Twee cursisten kregen alfabetiseringslessen.

15

2. 3. Computerles

Diploma-uitreiking computerles met docent Pablo Garrido

De bezoekers van het Wereldhuis gebruiken de mogelijkheden van computers en internet volop. Wie bijvoorbeeld zelfstandig gebruik kan maken van internet en internet bankieren heeft een bredere toegang tot relevante informatie en kan het eigen netwerk – in Nederland en in het land van herkomst - beter onderhouden. De vraag naar computerlessen is dan ook groot in het Wereldhuis. Het aantal cursussen is verhoogd. Inmiddels wordt er in drie voertalen (Nederlands, Engels en Spaans) les gegeven. Er zijn tien werkplekken voor computerlessen. Daarnaast zijn er vier computers in het internetcafé, dat toegankelijk is tijdens de inloopmiddagen en tijdens de avonduren.

Computerles doelstelling jaar 2 Via computerlessen het kennisniveau en de weerbaarheid van de bezoekers verhogen. Een passend cursusaanbod voor alle geïnteresseerde bezoekers. Toegang tot internet voor individueel gebruik faciliteren. resultaat jaar 2 6 wekelijkse computerlessen in de periode van oktober 2009 tot februari 2010 met in totaal 57 cursisten. 6 wekelijkse computerlessen in de periode van maart 2010 tot en met juni 2010 met in totaal 54 cursisten. 6 docenten geven wekelijks computerles in de voertalen Engels, Nederlands en Spaans. Twee Pantarmedewerkers besteden een deel van hun werktijd (ca 10 uur per week) aan het beheer van onze computernetwerken.

16

2. 4. Voorlichting over Gezondheid en Seksualiteit Het Wereldhuis is een plek waar onderwerpen rondom seksualiteit zoals hetero- en homoseksualiteit, relaties, HIV-preventie, ervaringen met seksueel geweld bespreekbaar zijn. Waar mogelijk zetten we voorlichters uit de eigen groep in. Een groep Afrikaanse mannen komt bijeen sinds het voorjaar 2009. In het tweede projectjaar zijn zij begonnen met de productie van het radioprogramma: “Listen to HER: Health Entertainment Radio”. Goede muziek wordt afgewisseld met relevante informatie over het gebruik van condooms, de Mexicaanse griep en het Nederlandse gezondheidsbeleid. In het programma zijn regelmatig experts in de gezondheidszorg van bijvoorbeeld Dokters van de Wereld, de GGD of SOA Aids te gast. Tot februari 2010 konden bezoekers op dinsdagavond met vragen rond gezondheidsklachten, doktersvoorschriften en diëten terecht bij een verpleegkundige. Door het vertrek van de vrijwilliger werd het spreekuur toen tijdelijk stopgezet.

Voorlichtingen Gezondheid en seksualiteit doelstelling jaar 2 - een open gespreksklimaat in het Wereldhuis bevorderen - goede voorlichting over gezondheid en seksualiteit geven aan ongedocumenteerden resultaat jaar 2 Twee keer per week wordt Radio HER uitgezonden, op dinsdag 18.00 – 19.00; en op woensdag 15.00 – 16.00 op 105.2 FM, 103.8 kabel; het programma is ook te beluisteren via www.radio-razo.nl Door het programma weten veel nieuwe mensen het Wereldhuis te vinden.

17

Twee van de radiomakers

Het Wereldhuis op de radio “Listen to HER”, klinkt het elke dinsdag en woensdag vanuit de studio van RAZO (Radio Zuidoost). HER brengt goede internationale muziek en up to date informatie over gezondheidszorg voor mensen zonder papieren. De presentatoren zijn afkomstig uit West-Afrika. Ze bereiken de doelgroep met hun down to earth style. Duidelijke informatie, speciaal voor migranten zonder papieren. De kern van de boodschap: wie ziek is, heeft recht op medisch noodzakelijke zorg. Wie niet kan betalen, heeft recht op gratis zorg: de huisarts, de vroedvrouw, de specialist, de apotheek. En: zorg goed voor jezelf en je partner. “Go to GGD, and brother, use your condoms!” HER vraagt experts in de studio om uitleg: hoe werkt het Nederlandse gezondheidssysteem? Hoe kun je jezelf beschermen voor SOA’s, voor infectieziektes? Waar kun je je laten testen? HER bespreekt mis(ver)standen: kun je worden opgepakt als je naar een ziekenhuis gaat? Wat doe je als je bent weggestuurd bij de inschrijfbalie omdat je geen paspoort kon laten zien? Zo bereikt het Wereldhuis mensen zonder papieren die door de reguliere zorg niet worden bereikt. Wie meer weet kan beter voor zijn gezondheid zorgen. HER heeft in de eerste maanden meteen een groot bereik. Via internet alleen al volgen zo’n 10.000 mensen het programma en daar komen de luisteraars via de ether en de kabel nog bij. Radio HER werkt interactief. Luisteraars kunnen bellen en het Wereldhuis in real life komen bezoeken. Zo horen wij verhalen uit de praktijk. Als er drempels worden opgeworpen, die er toe leiden dat mensen zonder papieren de noodzakelijke medische zorg wordt onthouden, dan verheffen we onze stem. Het Wereldhuis als meldpunt voor geweigerde medische zorg. Health & Entertainment Radio, 105.2 FM, 103.8 kabel; dinsdag 18.00 – 19.00; woensdag 15.00 – 16.00; www.RaZo.nl

18

2.5 vrouwendag

De wekelijkse dag waarop het Wereldhuis alleen voor vrouwen is geopend biedt een veilige ruimte. Veel migrantenvrouwen hebben ervaringen met seksueel en huiselijk geweld. Soms gebeurde dit in het land van herkomst, soms ook in Nederland, dikwijls ook binnen het eigen netwerk.

Om in Amsterdam te kunnen overleven moeten vrouwen soms moeilijke keuzes maken. Soms moeten zij transactionele seks of een gewelddadige relatie aanvaarden om niet dakloos te raken. De vrouwendag biedt de gelegenheid om ervaringen met elkaar te delen. Ook is er een pastor aanwezig. Zij is gespecialiseerd in het pastoraat voor vrouwen met seksuele geweldservaringen. In overleg met de vrouwen werden uiteenlopende activiteiten georganiseerd. Het eigen initiatief van de vrouwen stond daarbij voorop. Zo is een van de vaste bezoeksters begonnen met het geven van massages. Veel vrouwen zonder verblijfsvergunning leiden een geïsoleerd bestaan en zijn moeilijk te bereiken. Om hen beter te bereiken werd er regelmatig voorlichting gegeven bij partnerorganisaties zoals de Stichting Vrouwen Zonder Verblijfsvergunning. Ook is er een begin gemaakt met participatie aan de wallentochten van het Leger des Heils. Vrouwen, die in de raamprostitutie werken, worden op hun werkplek bezocht.

Vrouwendag doelstelling jaar 2 De wekelijkse vrouwendag is een veilige plek voor vrouwen en hun kinderen, waar zij elkaar informeel en voor diverse activiteiten kunnen ontmoeten. Er is ruimte voor scholing en cultuur, pastoraat en plezier.

19

resultaat jaar 2 Op vrouwendag wordt wekelijks een gevarieerd programma aangeboden: 12.00 – 18.00 open huis: informatie&advies en internetcafé onder begeleiding van twee gastvrouwen 12.00 – 17.00 noodhulpspreekuur 15.00 – 19.00 Pastor Magrietha Reinders is aanwezig voor pastorale gesprekken 14.00 – 15.30 taalcursus Nederlands 18.30 gezamenlijk avondeten 19.00 computerles 19.30 wisselende workshops van elk 5 sessies: yoga / massage / meditatie 19.30 taalcursussen Nederlands en Engels op de eerste donderdag van de maand: 19.30 training: vrouwen zonder papieren hebben rechten! Op de namiddagen werd van september tot november een cursus creatieve therapie gegeven. Wekelijks bezoeken tussen 25 en 30 vrouwen een of meer van deze activiteiten. Gemiddeld zijn er twee kinderen (doorgaans onder de vier jaar) aanwezig. De vaste vrijwilligster die de maaltijd verzorgt, wordt afwisselend bijgestaan door een of meer van de bezoekers.

2. 6. Leerwerkplekken

de kledingcollectie Just 4 U uit het Wereldhuis-kledingatelier

20

In het tweede jaar hebben drie migranten zelf initiatieven genomen om in hun vak actief te worden. Een fietsenwerkplaats en een kledingatelier zijn opgericht. Beide initiatieven werden als leer- werkplekken opgezet: De vrijwilligers leren hun vak aan andere ongedocumenteerden. Twee leerlingen leren het vak van kleermaker / modeontwerper. Ze leren het vak in de praktijk: bezoekers kunnen bij de kleermaker terecht voor het verstellen of repareren van hun kleding. Ook andere Amsterdammers geven kleine opdrachten. Bij de fietsenmaker kunnen Wereldhuis bezoekers en anderen terecht voor reparaties aan hun fiets tegen een onkostenvergoeding.

Leer- werkplekken doelstelling jaar 2 Migranten met ondernemersgeest ondersteunen in het vorm geven van hun plannen. De kansen van migranten vergroten door opleidingsplekken in diverse vakken aan te bieden. resultaat jaar 2 fietsenmaker De leerwerkplaats wordt volledig gerund door vrijwilligers. De deelnemers leren om uit oude fietsen nieuwe te maken voor de bezoekers van het Wereldhuis. Twee dagen per week is de werkplaats open. Tegen een vrijwillige vergoeding kan iedereen terecht voor fietsreparaties. kleermaker Op drie dagen in de week is het atelier geopend. Twee leerlingen komen regelmatig op les, anderen incidenteel. De zelfontworpen kleding is op twee modeshows getoond.

2.7. Cultuur Door muziek, dans, theater, literatuur en beeldende kunsten worden bruggen geslagen tussen het land van herkomst en Nederland. In het afgelopen jaar hebben we enkele nieuwe initiatieven zien ontstaan. Regelmatig zijn er dansoptredens: de nieuw gevormde Filippijnse dansformatie heeft doorgezet en heeft inmiddels meerdere optredens gehad. Ook de Ecuadoriaanse dansformatie treedt regelmatig op. In de expositieruimte in de gangen van het Wereldhuis hing het afgelopen jaar werk van kunstenares Ferdous Lovely. Nieuw is de Wereldhuis fusion band, een project van een aantal ongedocumenteerde musici. Elke vrijdag is er open sessie. Iedereen is dan welkom om samen muziek te maken, met het eigen instrument of met een van de Wereldhuis instrumenten. De musici produceren eigen nummers die op een tweede wekelijkse oefensessie worden ingestudeerd. De band is van meet af aan opgetreden bij veelvuldige gelegenheden – op Koninginnedag , bij een barbecue van de Diaconie tot het ramadanfestival toe.

21

De Wereldhuis fusion band doet mee aan Koninginnedag

De samenwerking met redocumented werd voortgezet. Redocumented is een initiatief van vormgeefster Annette Kouwenhoven en fotografe Juliette Erkelens. Zij scholen ongedocumenteerden in fotografie en visuele vormgeving om zo hun verhalen zichtbaar te maken. Dit jaar kreeg de groep daarnaast ook schrijflessen, gegeven door journaliste Ruth Hopkins. Samen hebben we een tentoonstelling in het Ignatiushuis georganiseerd. Tijdens de finissage waren er lezingen van twee Wereldhuis bezoekers en een videopresentatie. Ook een fotopublicatie werd voorbereid.

Cultuur doelstelling jaar 2 De ruimte bieden voor uiteenlopende kunstvormen en zodanig bijdragen aan culturele verrijking van de Wereldhuis bezoekers. resultaat jaar 2 De Wereldhuis fusion band biedt een wekelijkse open muzieksessie en is veelvuldig opgetreden bij Wereldhuis feesten en buiten het centrum. Een tentoonstelling van redocumented in het Ignatiushuis werd met een finissage afgesloten. Er werden meerdere workshops gegeven voor schrijf- en fotografielessen.

22

2.8. Spiritualiteit en Ontmoeting Het Wereldhuis is een plek waar mensen de ruimte vinden voor hun spiritualiteit, welke geloofsovertuiging zij ook aanhangen. Sommige migranten ervoeren hun vlucht of vertrek uit hun thuisland als een ontworteling. Anderen voelen zich juist door hun geloof gedragen in hun migratiegeschiedenis. In de ontmoeting met anderen kan de verbinding met eigen wortels hervonden en verdiept worden. De groep soul at work, ontstaan in het eerste jaar is gecontinueerd en is versterkt met nieuwe leden. De leden van de groep zijn hindoe, christenen van verschillende denominaties, moslims en atheïsten. Ze komen uit verschillende Afrikaanse landen en uit verschillende stammen binnen één land. Zij delen hun geloofservaringen met elkaar en lezen de teksten van theologen zoals Martin Luther King en Desmond Tutu. Ieder lid heeft een taak op de avond zoals het koken van de gemeenschappelijke maaltijd of de sluiting van de avond.

soul at work

Spiritualiteit en ontmoeting doelstelling jaar 2 Ruimte bieden voor spirituele verdieping en ontmoeting. resultaat jaar 2 soul at work De pastorale gespreksgroep soul at work komt tweewekelijks bij elkaar. De groep was betrokken bij liturgische momenten tijdens een aantal bijeenkomsten.

23

Fiesta Filipino / Karaoke met kaarslicht De tijd rond Pasen. Sommige Amsterdammers gebruiken de gelegenheid om tot rust te komen in een prachtig oud kerkgebouw, met de muziek van de Matteüspassie, sommigen gaan naar een mooie kerkdienst. Zoals de paasnacht in de Oude Kerk: het grote kerkgebouw slechts verlicht door de kaarsen van de bezoekers. Op hetzelfde moment is ook in het Wereldhuis een paaswake gaande. Zestig schoonmakers, de meesten van de zelforganisatie de United Migrant Domestic Workers hebben Accra, de grootste kamer in het Wereldhuis, verbouwd tot een kerkzaal. Alle beschikbare stoelen, krukjes en banken staan in een kring, daarbinnen de tafeltjes met kaarsen erop. Slingers zijn opgehangen, de tl-buizen met doeken afgedekt. De internetsite YouTube wordt aan de muur geprojecteerd om de teksten van de liederen mee te kunnen zingen. Karaoke met kaarslicht in het Tagalog, een Filippijnse taal. Voor de kinderen zijn er stripboeken en paashazen. De bestuurders van de United Migrant Domestic Workers lezen teksten uit de Bijbel en eigen meditaties voor: Exodus, de uittocht – “why we need devotion” – en tenslotte Marcus, de vrouwen voor het lege graf. Ook de twee predikanten van het Wereldhuis worden uitgenodigd om te spreken: “Wij wachten op opstanding. Wachten is een activiteit, wij zijn niet machteloos.” Later is er een diner, het buffet met traditionele Filippijnse Paasgerechten zoals adobo is opgebouwd in een van de lesruimtes. Men wisselt ervaringen uit. Richard vertelt over de voortgang van zijn plan om een bed and breakfast te openen in zijn thuisland. Hij wil alvast een website openen. Gabriela voelt zich niet meer veilig in haar huis. De huurders boven haar klagen voortdurend over geluidsoverlast in het pand. Zullen ze op een dag de politie gaan roepen? “This would mean our deportation!” Ook Rosario heeft problemen met haar huisvesting. Ze ziet steeds meer brieven van de woningbouw voor de officiële huurder komen. Maakt hij nog wel de huur over? Zou ze straks ontruimd worden zoals dit ook met een vriendin gebeurde? Gabriela adviseert om de verhuurder op de brieven aan te spreken. Penningmeester Josefine stelt het financiële beleid voor het volgende Fiesta Filipino voor. Deze keer gaat de winst weer naar het emergency funds van de United Migrant Domestic Workers. Vorig jaar kreeg ieder van de tien bestuurders na afloop een deel van de winst. Dit bleek geen succes. Wat kun je nou met 190 euro de man? Je kunt beter het hele bedrag bewaren voor slechtere tijden. Ze krijgt brede toestemming. Ibrahim is onder de indruk van het feest. “All this people, the good energy, this is wonderful!“ Mee-eten wil hij liever niet, hij heeft al eerder gemerkt dat Filippijnen het niet zo nauw nemen wanneer ze zeggen dat er ergens geen varkensvlees in zit, en hij houdt toch meer van aardappelen. Valentijn, Pasen, Maria Hemelvaart, Halloween, Kerst en de verjaardagen van de United Migrant Domestic Workers… ben je uitgenodigd voor één van deze feesten, dan gaat er een wereld van vrolijkheid, nieuwe vrienden en belangrijke kennis voor je open. Het Wereldhuis als heimat voor even.

24

2.9. Het Wereldhuis – een plek waar je je even thuis kunt voelen 2.9.1. Open inloop Vier keer per week (dinsdag, woensdag en vrijdag en voor vrouwen ook op donderdag van 14.00 – 18.00) is er open house in het Wereldhuis. Tijdens deze inloopmiddagen, net als tijdens de avondcursussen werken vrijwilligers als gastheer/gastvrouw. Gemiddeld komen er vijfentwintig bezoekers op een open house middag. De bezoekers komen voor informatie, het maken van een afspraak voor de spreekuren, om zich in te schrijven voor een cursus, om te internetten, huiswerk op de computer te maken en niet op de laatste plaats om vrienden te ontmoeten. Voor gemiddeld tien mensen per week is dit de eerste kennismaking met het Wereldhuis. Deze mensen worden door de gastheren en -vrouwen opgevangen. Wie voor het eerst met een hulpvraag komt voert met de vrijwilliger een intakegesprek. Tijdens het gesprek wordt een afspraak gemaakt voor het passende spreekuur in huis of doorverwezen naar organisaties elders. Daarmee willen wij het gesprek met de hulpverleners zo goed mogelijk voorbereiden. De vrijwilligers worden in deze taak regelmatig getraind door de noodhulpmedewerkers. In het tweede jaar heeft er vier keer een training plaatsgevonden voor hen. Daarnaast hebben zij deelgenomen aan de trainingen voor hulpverleners (zie 2.10).

2.9.2. De Wereldhuiskeuken Elke dinsdag, donderdag en vrijdag zijn er maaltijden voorafgaand aan de avondactiviteiten. Ook de maandelijkse basisvoorlichtingen worden met een diner ingeleid. De zelforganisaties koken geregeld. Vrijwillige koks verzorgen de catering van de gemeenschappelijke maaltijden. Bovendien koken zij regelmatig voor groepen uit het hele land die voor een werkbezoek naar het Wereldhuis komen. De keuken, nog geplaatst door de vorige bewoners, is inmiddels hard aan vervanging toe.

2.9.3. Een schoon en mooi huis Een team van vrijwilligers zorgt dagelijks voor de schoonmaak van het huis. Regelmatig worden er dagen voor klussen en de grote schoonmaak gehouden. De deelnemers zijn de leden van de zelforganisaties en een aantal individuele bezoekers. In het afgelopen jaar werd er een grote kast gebouwd om de attributen van de dans- en yoga- muziek- en kleermakersgroepen een plek te geven in de multifunctionele ruimte Quito. Ook zijn er nieuwe computeraansluitingen gerealiseerd. Het initiatief voor deze klussen ging uit van vaste vrijwilligers.

25

2.10. Deskundige vrijwilligers

Vrijwilligerswerk is een belangrijk instrument voor empowerment. Uitgangspunt is de kennis en ervaring en de ambitie van de individuele vrijwilliger. In het Wereldhuis werken migranten (al dan niet ongedocumenteerden) en autochtone Nederlanders samen.

Ongedocumenteerde vrijwilligers zoals de computerdocenten zijn voor andere ongedocumenteerden een rolmodel: empowerment werkt zo van binnenuit. De ontmoeting van autochtone en allochtone vrijwilligers werkt integratief. Er ontstaat heen en weer meer begrip over elkaars leefwereld. De vrijwilligers werken in teams (taalles, computerles, gastheren/vrouwen, buddy’s). Regelmatig zijn er bijeenkomsten voor de vrijwilligers van de verschillende teams. Dan wordt er informatie met elkaar gedeeld, nieuwe kennis opgedaan en samen gegeten. Deskundigheidsbevordering neemt een belangrijke plek in. Vooral voor de vrijwilligers die in de individuele hulpverlening werken zijn er regelmatig trainingen. Ook nemen zij deel aan de trainingen voor de medewerkers. Deze worden in samenwerking met onze netwerkpartners georganiseerd. Het afgelopen jaar vonden de volgende trainingen plaats:






omgaan met slachtoffers mensenhandel (door BLinN) gastvrijheid (de Schinkel) multiculturele communicatie (de Schinkel) omgaan met slachtoffers seksueel geweld ( M.Reinders) open communicatie ( M.Reinders)

Er wordt gewerkt met vrijwilligerscontracten en de onkosten die mensen maken bij de uitvoering van hun vrijwilligerswerk worden vergoed, doorgaans door een ov-abonnement. Voor alle vrijwilligers samen waren er twee grote bijeenkomsten: Het kerstfeest en een zomer BBQ, beiden bezocht door ongeveer 100 mensen, vrijwilligers en netwerkpartners. Tijdens het kerstfeest werden internationale kersliederen gezongen en een speeddating over Kerstgevoelens gehouden.

26

Het zomerfeest werd opgeluisterd door de Wereldhuis fusion band en gastartiesten. Niet alleen een aantal taalstudenten, maar ook alle docenten kregen een diploma uitgereikt voor hun prestaties in de afgelopen lesperiode. speeddating tijdens het kerstfeest

Van zes vaste vrijwilligers hebben wij afscheid moeten nemen. Drie keer was dit om gezondheidsredenen. De anderen drie, allen ongedocumenteerd migrant en werkzaam als computerdocent en als huismeester, zijn door werk en studie elders in het land niet meer beschikbaar. Twee van hen kregen een verblijfsvergunning.

2.11 Stageplekken Het Wereldhuis biedt stageplekken voor studenten van diverse MBO, HBO- en universitaire opleidingen en voor de maatschappelijke stages voor scholieren. Stagiaires hebben afgebakende deeltaken in een van de werklijnen; doorgaans in de werklijnen hulpverlening en empowerment. Zij worden begeleid door de professionele medewerkers. Het aantal plekken is in het tweede jaar uitgebreid. We hadden stagiairs van de volgende opleidingen:  Diaconaal jaar in de leefgemeenschap Oudezijds 100 (Wiebke Koopman, 10 maanden)  Theologische Hogeschool Windesheim (Marinke Noback, 6 maanden)  Hochschule für Sozialarbeit München (Bastian Frick, 4 maanden)  ROC Amsterdam, maatschappelijke zorg (Nailda da Silva, 6 maanden – zij gaat door in jaar 3) Vier scholieren hebben hun maatschappelijke stage gelopen als ondersteuner van voorlichtingsavonden of als cateraar op het zomerfeest.

Viering tijdens Moederdag

27

3. Signaleren Nog steeds is er weinig kennis over ongedocumenteerd leven in Amsterdam. Er is nog maar weinig (kwantitatief) onderzoek verricht over de heel diverse leefwerelden en even diverse overlevingsstrategieën van ongedocumenteerden. De schattingen van een aantal van 15.000 ongedocumenteerden in Amsterdam zijn enkele jaren oud. Niemand weet hoeveel van hen als domestic worker werkzaam zijn en wat hun toegevoegde waarde is voor de economie van Amsterdam en voor die van hun thuislanden. Ook de gevolgen van de vreemdelingenwetgeving zijn nauwelijks onderwerp van wetenschappelijk onderzoek. Het politiek debat erover wordt daardoor vaak eenzijdig gevoerd. Voor het Wereldhuis zijn de gevolgen van het migratiebeleid echter dagelijkse realiteit. Wij zien de mensen die vanuit vreemdelingendetentie worden geklinkerd omdat zij niet uitzetbaar zijn. En we zien ook de verder ongeziene domestic workers die wij ondanks al hun juridische belemmeringen succesvolle arbeidsmigranten kunnen noemen. Waar mogelijk willen wij medewerking verlenen aan onderzoek. Vooral vinden wij het belangrijk om mensen zelf aan het woord te laten en om hun in contact te brengen met Amsterdammers – zowel politici als ook gewone burgers. Op jaarlijkse symposia wil het Wereldhuis de opgedane kennis delen met de Amsterdamse politiek en de samenleving en het debat aangaan. Migranten krijgen een podium om hun verhalen publiek te maken. In de aanloop naar het tweede symposium werden er statements en een videopresentatie door een aantal domestic voorbereid. Veel vrijwilligers van het Wereldhuis waren actief in de voorbereiding van de modeshow en de diverse muziek- en dansoptredens.

Signaleren doelstelling jaar 2 - Informatie aan politiek en samenleving over de situatie van ongedocumenteerden in Amsterdam, ondermeer door een jaarlijks symposium. - Ontmoeting tussen ongedocumenteerden en Amsterdammers tijdens een cultureel festival. resultaat jaar 2 Het tweede symposium “migratie - de lasten en de baten” werd voorbereid. Dit symposium heeft aan het begin van het derde jaar (op 30 september 2010) plaatsgevonden.

28

Draaideurklinkeren Het woord ‘vreemdelingenbewaring’ klinkt tamelijk neutraal, maar we hebben het eigenlijk over een gevangenis met weinig bewegingsvrijheid. Met een beetje geluk één uur per dag in een kooi met buitenlucht. Soms een uurtje naar een activiteit van de Dienst Geestelijke Verzorging. Voor de rest opgesloten. Zinloos, nutteloos, onnodig duur. Een dagje vreemdelingenbewaring kost al gauw 250 euro. Aziz zit in vreemdelingenbewaring, op de detentieboot in Zaandam. Hij mag een nummer bellen en kiest het Wereldhuisnummer: “Ik werd opgewacht achter de poortjes van de metro en ze zeiden: Je hebt niet ingecheckt. Dat was niet waar, je weet dat ik dat nooit doe. Ze wilden mijn papieren zien. Die had ik niet, en nu ben ik weer op de boot.” Aziz heeft niets strafbaars gedaan, het betreft een bestuursrechtelijke overtreding: het niet kunnen tonen van een geldige verblijfsvergunning. Het gevolg: de detentieboot. De overheid en zijn advocaat steggelen een aantal maanden of terugkeer mogelijk is. Dit is niet geval, net als bij de vorige drie keer dat hij in vreemdelingenbewaring zat. Somalië accepteert hem niet, ook Kenia geeft geen laissez-passer. Het steggelen duurt de rechter te lang en Aziz wordt weer ‘geklinkerd’; met een enkele reis Amsterdam wordt hij op een vrijdagmiddag op de trein gezet. Hij heeft geluk, hij kan terugvallen op een paar vrienden, die hij uit het Wereldhuis kent. Vreemdelingenbewaring leidt nergens toe, frustreert gedetineerden en bewakers, die dezelfde mensen na verloop van tijd weer terug zien komen. Draaideurklinkeren. Het lost het migratievraagstuk niet op, het leidt alleen maar tot meer beschadigde mensen: getraumatiseerd door inhumane behandeling, vernedering, racisme en opgekropte agressie. Het voortdurend ‘klinkeren’ en weer oppakken van mensen stompt niet alleen geestelijk af, maar maakt ze tot mensen die toch niets meer te verliezen hebben. Aziz is een terughoudende man met soms wat cynische humor: “Een hond heeft het hier beter dan ik.” Hoe lang lukt het hem om zijn frustraties in bedwang te houden? Vreemdelingenbewaring heeft, kortom, geen nut, het middel leidt niet tot het beoogde doel. Een overheid die wil bereiken dat vreemdelingen zonder toekomst in Nederland vertrekken, kan beter alternatieven verzinnen: de kans bieden om met opgeheven hoofd, een business plan en een beetje spaargeld naar huis te kunnen. Het Wereldhuis wenst graag ‘Many Happy Returns’.

29

4. Netwerken In het afgelopen jaar heeft het Wereldhuis verder gewerkt aan de opbouw en versteviging van haar netwerk. Het Wereldhuis wil zich ontwikkelen tot een expertisecentrum rond irreguliere migratie in Amsterdam. Doel is de positieverbetering van ongedocumenteerden in Amsterdam. De contacten met organisaties zoals LOS, Pharos, BlinN, SOA-Aids of het Coördinatiepunt Mensenhandel reiken van het verspreiden van informatiemateriaal via deelname aan elkaars symposia tot het gezamenlijk initiëren van deelprojecten in de hulpverlening. Meer informatie daarover vindt u in hoofdstuk 1. Door de ruimte van het Wereldhuis te delen met een aantal organisaties en vooral met zelforganisaties van ongedocumenteerden kan intensief worden samengewerkt Meer informatie over de onderlinge doorverwijzingen is hieronder (4.1 en 4.2.) te vinden.

Migranten ondersteuning Landelijk LOS (ongedocumenteerden), Pharos (gezondheid), Defense for Children (kinderen), Comensha (mensenhandel), BlinN (mensenhandel), e.a. Amsterdam ASKV (vluchtelingen), WOU (vluchtelingen), SVZV (ongedocumenteerden), Open Deur, Casa Migrante, SOA/Aids en Aidsfonds, African Roots Movements, verschillende Migrantenkerken, e.a.

Migranten zelforganisaties in het Wereldhuis UMDW, Otra Dela, Migrante, Pinoi Holland, Raices del Ecuador, Tiaong, Sierra United

het Wereldhuis

NGO’s in het Wereldhuis Dokters v.d. Wereld, IOM, FNV Bondgenoten

Protestantse Diaconie Amsterdam

Participanten activiteiten Evangelisch-Lutherse Diaconie Amsterdam, diverse wijkkerken van de Protestantse Kerk Amsterdam

Samenwerkingsverbanden fondsen Fonds Gevolgen Vreemdelingenwet, Aidsfonds, leren zonder papieren, SSBNA, Weduwen en Wezenfonds Zorg en veiligheid Huisartsen, tandartsen en apotheken, Kruispost (met tandartsenpost), maatschappelijk werk ziekenhuizen, GGD (vangnet en advies/voorlichting), veilige aangifte politie

Het Wereldhuis wordt mede mogelijk gemaakt door de volgende fondsen Stichting Geestelijke Verzorging, Het Maagdenhuis, Haëlla Stiching, Kerk in Actie, Diaconie Evangelisch-Lutherse Gemeente Amsterdam, Kerk en Wereld, Skanfonds

Het Wereldhuis hecht groot belang aan een goede inbedding in kerk en samenleving. Het adoptieprogramma geeft aan kerkgemeenten en andere groepen de mogelijkheid om actief te participeren aan het Wereldhuis. Ter adoptie staan de initiatieven in het Wereldhuis. Een taalles, de radio-uitzendingen, de inloopmiddagen of de kleermakerscursus kunnen geadopteerd worden. Gevraagd wordt niet alleen een financiële bijdrage voor de financiering van de activiteit, maar ook een bezoek aan het Wereldhuis en publiciteit via de eigen kanalen. Het programma is in november van start gegaan en heeft al enige respons gehad van kerken in en buiten Amsterdam. Vaak ontvangen wij giften en collectes. Niet altijd zijn we in de gelegenheid om hiervoor persoonlijk te bedanken. Daarom op deze plaats namens onze bezoekers onze hartelijke dank ervoor!

30

Netwerken doelstelling jaar 2 - Positieverbetering van ongedocumenteerden in Amsterdam door een goede samenwerking en meer expertise. - Inbedding van het Wereldhuis in kerk en samenleving door het adoptieprogramma. resultaat jaar 2 - De samenwerking met diverse organisaties is verstevigd en onze expertise groeit gestaag. - Vier gemeentes (Gemeente Badhoevedorp-Lijnden, Augustana gemeente Amsterdam, Protestantse gemeente Landsmeer en De Ark-Jacobuskapel te Amsterdam hebben een computerles, een uur spreekuur, een taalles en een wekelijkse maaltijd geadopteerd.

Het aantal werkbezoeken van kerkelijke en maatschappelijke organisaties uit binnen en buitenland is verder gegroeid. Verschillende keren werden wij bijvoorbeeld bezocht door de Kerken uit Haarlem en Den Haag. In beide steden zijn er vergevorderde plannen voor vergelijkbare initiatieven voor ongedocumenteerden; in Haarlem zelfs onder de naam “Wereldhuis”. Vaak wordt een werkbezoek besloten met een gemeenschappelijke maaltijd, zoals dit het geval was bij de bezoekgroep van het detentiecentrum op Schiphol Oost, de sponsorbijeenkomst van de Lotto of de teamdag van het Aidsfonds. Tenslotte benaderen onderzoekers, fotografen en journalisten het Wereldhuis steeds vaker als een vindplaats voor ongedocumenteerden, die mee willen werken aan hun publicaties.

De Kapelgroep Schiphol-Oost bezoekt het Wereldhuis

31

4.1 Zelforganisaties en NGO’s als huurders in het Wereldhuis 4.1.1. UMDW Sinds vier jaar bestaat de vereniging van Filippijnse schoonmakers in particuliere huishoudens United Migrant Domestic Workers. Sinds de opening van het Wereldhuis participeren zij actief met veelvuldige activiteiten: Op dinsdagavond houdt UMDW kantoor met inloopspreekuur voor de eigen leden. De leden ondersteunen elkaar ook financieel met een eigen noodfonds. Gemeenschappelijk wordt besloten wie in aanmerking komt voor een bijdrage. In de weekenden worden bestuursvergaderingen gehouden en zijn er geregeld feestjes waarbij ook andere bezoekers van het Wereldhuis welkom zijn. De basketbalclub van UMDW heeft dit jaar de tweede prijs gewonnen in het toernooi van Filippijnse basketbalclubs van Amsterdam. Er werd een darttoernooi gehouden in de tuin van Amstelhoven en de paasnacht werd gevierd (zie boven). Ook dit jaar werd weer een Fiesta Filippina gehouden op de dag van Maria Hemelvaart, een festival met traditionele dans, spelen en een katholieke viering. De leden nemen deel aan het cursusaanbod van het Wereldhuis. Veel leden van UMDW zijn lid van FNV bondgenoten en worden door de vakbond ondersteund met informatie over arbeidsrechten.

Bestuursvergadering van UMDW ( te gast is spreekuurmedewerker Virgie Tonogan)

4.1.2. Otra dela Deze zelforganisatie van schoonmakers uit verschillende Latijns-Amerikaanse landen waaronder Ecuador, Colombia en Peru komt wekelijks in het Wereldhuis bij elkaar voor computerlessen en ontmoeting. De leden nemen ook veelvuldig deel aan het overige aanbod in het Wereldhuis.

32

4.1.3. “Opgeruimd staat netjes” De leden van de zelforganisatie “opgeruimd staat netjes” helpen elkaar door informatie over voorhanden zijnde schoonmaakbaantjes met elkaar te delen.

4.1.4. Pinaysa Holland Pinaysa Holland is een Filippijnse vrouwenorganisatie. Het merendeel van de Amsterdamse leden is ongedocumenteerd. Deze zelforganisatie maakt deel uit van Gabriela, de Filippijnse vrouwenalliantie en van purple rose, een organisatie die vrouwenhandel op de Filippijnen bestrijdt. In Amsterdam helpt Pinaysa Holland haar leden op weg bij voorkomende problemen en organiseert culturele activiteiten. In het afgelopen jaar organiseerde de groep twee inzamelingsacties onder eigen leden ten bate van natuurrampen op de Filippijnen.

4.1.5.” Raices del Ecuador” De dansgroep ”raices del Ecuador” beoefent Ecuadoriaanse volksdans. Twee keer per week repeteren zij in het Wereldhuis. Naast optredens buiten de deur zijn zij ook graag geziene gasten bij verschillende feesten van de Protestantse Diaconie Amsterdam.

4.1.6. Sierra United De Amsterdamse afdeling van deze migrantenorganisatie heeft veel contacten met ongedocumenteerden van Sierra Leonese afkomst. In het Wereldhuis houden zij geregeld bijeenkomsten.

4.1.7. Dokters van de Wereld De organisatie Dokters van de Wereld houdt elke woensdag spreekuur waarbij informatie wordt gegeven over de toegang tot de gezondheidszorg. Dit spreekuur wordt wekelijks door gemiddeld zes migranten bezocht. Dokters van de Wereld delen ook het medisch document uit. Het MEDOC wil migranten en medewerkers in de gezondheidszorg bewust maken van het recht op gezondheidszorg voor onverzekerbaren. Daarnaast is het MEDOC een middel om de patiëntgegevens te administreren. Dokters van de Wereld signaleren waar de toegang tot de gezondheidszorg wordt belemmerd. Zie ook 1.4. Het Wereldhuis werkt intensief samen met Dokters van de Wereld, bijvoorbeeld bij de contacten met de gecontracteerde ziekenhuizen en huisartsen en bij voorlichtingsactiviteiten.

4.1.8. IOM De Internationale Organisatie voor Migratie helpt migranten die terug willen keren naar hun land van herkomst. Twee ochtenden in de week is er spreekuur in het Wereldhuis. In dit goed gefrequenteerde spreekuur komen migranten met en zonder een verblijfsvergunning. Het contact met IOM wordt gelegd via directe doorverwijzing, het aanwezige foldermateriaal of tijdens twee jaarlijkse voorlichtingsavonden van het IOM.

33

Basketbaltoernooi met het UMDW team

4.1.9. Stichting Habagat Stichting Habagat is een Filippijnse ontwikkelingssamenwerkingsorganisatie. Mensen afkomstig van de Filippijnen die in Europa leven, leveren een bijdrage aan de opbouw van hun land. Stichting Habagat is ook in Nederland actief door ongedocumenteerde landgenoten te ondersteunen. Dit gebeurt door scholing (e-learning: Ongedocumenteerde domestic workers krijgen computerles zodat zij via virtueel contact en internet bankieren hun familie thuis kunnen ondersteunen) en door in opdracht van ongedocumenteerden in het thuisland contacten te leggen. Ongedocumenteerden hebben zo meer mogelijkheden om hun toekomst in de Filippijnen goed voor te bereiden.

4.1.10 Stichting SHivA Stichting SHivA verzorgde twee vormingsweekenden in het Wereldhuis voor (ongedocumenteerde) Afrikaanse vrouwen met HIV en Aids.

34

4.2. Samenwerkende organisaties buiten het Wereldhuis 4.2.1. Organisaties voor uitgeprocedeerde asielzoekers Het Wereldhuis verwijst uitgeprocedeerde asielzoekers voor individuele hulpvragen door naar de Amsterdamse organisaties, die zich daarop gespecialiseerd hebben. Het gaat daarbij om de WOU, het ASKV, de Open Deur en Vluchtelingenwerk Amsterdam. In het afgelopen jaar werden 40 voormalige asielzoekers, die met een hulpvraag naar het Wereldhuis kwamen, doorverwezen naar een vluchtelingenorganisatie. In de meeste gevallen ging het om een verwijzing naar de WOU.

4.2.2. Aidsfonds en SOA Aids Nederland Het Wereldhuis en het Aidsfonds werken samen in de uitvoering van een regeling voor ongedocumenteerden met HIV of Aids die in afwachting zijn van een verblijfsvergunning om medische redenen. De bijdrage die het Aidsfonds ter beschikking stelt wordt door het noodhulpspreekuur van het Wereldhuis uitbetaald. Ook heeft het Wereldhuis een monitorfunctie ten opzichte van de hulpverlening aan deze groep. Zie ook 1.1. Met SOA Aids werd samengewerkt in diverse voorlichtingsactiviteiten zoals uitzendingen van Radio HER.

4.2.3. FNV bondgenoten Een aantal zelforganisaties is aangesloten bij FNV-bondgenoten. De bond informeert haar leden op voorlichtingsbijeenkomsten in het Wereldhuis over hun arbeidsrechten. Landelijk vraagt FNV bondgenoten politieke aandacht voor de positieverbetering van schoonmakers.

4.2.4. Detentiepastoraat Pastores en geestelijk verzorgers in (vreemdelingen)detentie van verschillende denominaties zijn een belangrijke schakel naar de mensen die in vreemdelingendetentie zitten. De meerderheid van de gedetineerden wordt na verloop van tijd weer op straat gezet. Velen nemen dan contact op met het Wereldhuis. Er is verschillende keren overleg gepleegd ondermeer met de geestelijk verzorgers op de detentieboot in Zaandam. Er zijn werkafspraken gemaakt om de hulpverlening aan de uiterst kwetsbare groep van op straat gezette (geklinkerde) ongedocumenteerden te verbeteren.

35

5. Tot besluit: perspectieven voor het derde jaar Dit laatste projectjaar is tegelijk de opmaat voor de komende projectperiode (2011 - 2013). We zullen het Wereldhuis in haar huidige vorm grondig evalueren: Welke deelprojecten sluiten het beste aan bij de behoeftes van (groepen)migranten? Hoe kunnen de activiteiten duurzaam worden? Een aantal tendensen laat zich uit de ervaringen van de eerste twee jaren al opmaken. Met de introductie van nieuwe deelprojecten willen we in het derde projectjaar mogelijkheden verkennen om beter op deze tendensen in te spelen:

- Ongedocumenteerden in een sociaal isolement De meesten ongedocumenteerden hebben een redelijk netwerk van familie en vrienden. Bijzonder kwetsbaar zijn ongedocumenteerden zonder een netwerk. Door onze groeiende bekendheid, ook binnen de hulpverlening, bereiken we steeds meer mensen zonder een netwerk. Tegelijk hebben we een aantal groepen nog steeds niet weten te bereiken. In het Wereldhuis bieden wij de mogelijkheid om weer een eigen netwerk op te bouwen. Dit gebeurt door activiteiten zoals maaltijdgroepen en laagdrempelig vrijwilligerswerk. Een bijzondere rol speelt daarbij de vrouwendag. Daarnaast proberen we onze bekendheid binnen de Amsterdamse welzijnsinstellingen te vergroten om zo het aantal doorverwijzingen te verhogen. Op dit moment zijn we bezig met het oprichten van een tweede wekelijkse maaltijdgroep en met werkbezoeken aan de Amsterdamse moeder kind centra.

- Noodhulp bij acute dakloosheid Een ander gevolg van onze groeiende bekendheid is dat meer mensen bij het Wereldhuis komen die op dat moment dakloos zijn. Vaak zijn zij vanuit vreemdelingendetentie of een AZC op straat gezet. Voor hun crisisopvang willen we de samenwerking met opvangfaciliteiten in de stad intensiveren en ons inzetten voor een uitbreiding van die faciliteiten.

- Jongeren zonder papieren: de bijles groep Jongeren zonder papieren hebben het recht om hun opleiding af te maken. Met alle onzekerheden over hun toekomst is het voor hen vaak moeilijk om de moed erin te houden en hard te blijven studeren. Met een jeugdgroep willen wij deze jongeren helpen om hun motivatie hoog te houden. Een goed afgeronde schoolopleiding is juist in hun onzekere toekomst de beste basis. In de bijles groep geven migranten bijles op maat in de nodige vakken. Daarnaast staan recreatieve activiteiten op het programma. In de zomer van 2010 zijn de vijf docenten begonnen met het opstarten van de groep.

36

De docenten van de MBO HBO bijles groep

- Langdurige ondersteuning : project kind van de rekening Het Wereldhuis verleent alleen financiële hulpverlening wanneer er een perspectief op verandering van de noodsituatie is: een verblijfsvergunning in Nederland, terugkeer of doormigratie. De hulp is altijd tijdelijk. Wij vinden het niet zinvol om langdurig ongedocumenteerd verblijf in Nederland financieel te steunen. Jaarlijks zien we circa vijf gezinnen die het ons moeilijk maken ons aan deze criteria te houden. Ondanks een negatieve beslissing door de overheid kiezen hun ouders voor een bestaan in Nederland zonder rechten. Kinderen zijn afhankelijk van de keuzes van hun ouders. Hoe wij ook over deze keuzes denken, deze kinderen hebben onderdak, goede voeding en scholing nodig. Met het project kind van de rekening willen wij sponsoren vinden om een maandelijkse bijdrage aan het levensonderhoud te kunnen bieden tot kinderen een opleiding hebben afgerond. De begeleiding van de gezinnen gebeurt door het Wereldhuis. Kerken in Amsterdam en buiten de stad zullen dit jaar benaderd worden om mee te doen aan dit project.

- De wens om terug te keren: project many happy returns Sommige bezoekers van het Wereldhuis uiten de wens om te remigreren. Hun plannen in Nederland zijn niet uitgekomen. Zij zoeken naar mogelijkheden om op een waardige manier, met een (vervolg)opleiding en zo mogelijk met een som geld terug te kunnen keren. Met het project many happy returns willen we hen ondersteuning bieden om een bestaan in hun thuisland te kunnen opbouwen. Centraal daarbij staat een training, bijvoorbeeld in de IT, en persoonlijke coaching binnen de faciliteiten die het Wereldhuis al biedt. In samenwerking met organisaties en bedrijven zullen we het komende jaar beginnen met een pilot met een klein aantal geïnteresseerden.

37

- Signaleren in veranderend politiek klimaat: symposium illegale hulp? De veranderingen van het politieke klimaat en het groeiende ressentiment tegen vreemdelingen in Nederland trekken een zware wissel op de positie van migranten zonder verblijfsvergunning. Een intensieve samenwerking tussen organisaties die steun bieden aan ongedocumenteerden wordt nog meer van belang. Een gezamenlijke stem kan een grotere invloed op het debat hebben. Het jaarlijkse symposium van het Wereldhuis wil een bijdrage leveren aan het debat. Het symposium zal zich richten op de verschillende mogelijkheden van burgers, bedrijven, lokale overheden, kerken en NGO’s om ongedocumenteerden te steunen. Veel mensen denken dat het wettelijk verboden zou zijn om mensen zonder verblijfsvergunning bij te staan. Dit is in Nederland gelukkig niet het geval. Inmiddels klinkt, gevoed door ontwikkelingen in andere Europese landen, de roep om de hulp aan illegalen strafbaar te stellen. Dreigt het klassieke misverstand nu bittere realiteit te worden? Zou dit gezien de internationale verdragen waaraan Nederland zich heeft gecommitteerd überhaupt mogelijk zijn? Het komende symposium in het voorjaar van 2011 zal inspelen op de actuele politieke ontwikkelingen op dit punt.

Feestje na de reiszegen voor een huiswaarts kerende arbeidsmigrant

38

Many Happy Returns Er zijn ongedocumenteerde arbeidsmigranten die relatief probleemloos een plek in onze samenleving weten te vinden. Zij vormen een belangrijk onderdeel van de informele economie, door bij Nederlandse tweeverdieners thuis schoonmaakwerk en zorgtaken over te nemen. Een win-win situatie: de migranten zorgen voor hun toekomst thuis, de Nederlanders hebben hun handen vrij om aan de formele economie hier bij te dragen. Ook valt het soms zwaar om de knoop door te hakken, na een aantal jaren keren deze succesvolle arbeidsmigranten vaak terug naar huis – missie geslaagd. Victoria en Jerry willen dit najaar terugkeren naar de Filippijnen. Ze willen een stuk land bewerken dat zij thuis inmiddels konden kopen; misschien ook een “guesthouse” openen. De vijf jaren Amsterdam waren “exciting” maar ze verlangen naar de rust van het platteland. Victoria mist vooral haar kinderen. De oudste ging deze zomer van school af. Zonder een diploma, vermoedt Victoria. Ze wil dat de jongste haar school wel afmaakt. Daarnaast zijn er ook migranten die met moeite het hoofd boven water houden. Hun plannen om binnen een paar jaar tijd goed geld te verdienen zijn niet uitgekomen. Zij zouden wel terug willen keren naar huis, als zij daarvoor op de juiste wijze ondersteuning zouden krijgen. Want terugkeren met lege handen is moeilijk. Vaak hebben mensen schulden gemaakt bij familie, of gaan ze gebukt onder de financiële gevolgen van mensensmokkel. Ze hebben iets nodig waarmee ze naar huis kunnen komen, iets wat hun verblijf in Europa voor de thuisblijvers rechtvaardigt. Dit zou een scholing in de IT sector kunnen zijn, een extra diploma en het beste ook een som geld. Nelson kwam jaren geleden via een toeristenvisum op visite bij familie in Amsterdam. Hij hoopte om binnen een paar maanden de schulden voor het reisgeld bij elkaar te verdienen en daarna geld voor een auto te kunnen sparen. Het liep op niets uit. Zijn oom kon hem niet meer in zijn huis opvangen en Nelson vertrok naar kennissen. Hij weet maar af en toe een betaalde klus te bemachtigen. Vaak zit hij achter een computer in het Wereldhuis. Misschien zou hij zoveel van computers kunnen opsteken dat hij thuis een internetcafé kan oprichten? In het Wereldhuis denken we met mensen mee die op een waardige manier thuiswaarts willen keren. We zoeken met hen naar ‘win-win-situaties’ die kunnen leiden tot ‘many happy returns’.

39