PIANC 9 maart 2005
Toon Colpaert Gewestelijke havencommissaris
Het Vlaamse havenlandschap Van gebetoneerde mainports tot lenige brainports
Dialektiek van de (Vlaamse) havens: vijf grote uitdagingen I. Romantiek
vs
Zakelijkheid
II. Toenemende trafieken
vs
Op- en neergaande werkgelegenheid
III. Rust en natuur
vs
Druk op ruimte en natuur
IV. Open voordeur
vs
V. B2: baggeren en beton
vs
Klemmende achterdeur B3: baggeren, beton en brains
Romantiek versus zakelijkheid Havenromantiek niet van deze tijd, maar…. Nood aan een breed maatschappelijk draagvlak De lasten beter gekend dan de lusten Het belang van de havens:
• intern overschat, • extern onderschat
De lasten Rampen met Prestige, Tricolor, … Files vol vrachtwagens en CO2 Illegalen op de dool Het Doel-syndroom De schaarse ruimte Wat met sternen en fraai duizendguldenkruid?
De lusten Het sociaal-economisch gewicht van onze havens België grootste exportland van Europa Vlaanderen distributieland – Wallonie, terre de logistique Investeringen en toegevoegde waarde Werkgelegenheid
De havens bieden meer dan ons dagelijks brood
Het directe economisch gewicht van onze havengebieden* Toegevoegde waarde
* In 2002
Directe toegevoegde waarde Vlaamse zeehavens* 10886
10967
11000
8971 9000 7000 Directe TW
5000 3000 1000 1995
* In miljoen €
2000
2002
Bron: NBB
Het directe economisch gewicht van onze havengebieden* Toegevoegde waarde Werkgelegenheid
* In 2002
Directe werkgelegenheid Vlaamse zeehavens 110000
104604
103051
102942
90000 Directe werkgelegenheid
70000
50000 1995
Bron: NBB
2000
2002
Het directe economisch gewicht van onze havengebieden* Toegevoegde waarde Werkgelegenheid Investeringen * In 2002
Totale investeringen Vlaamse havengebieden*
3000 2500
2263,5
2503,8
1749,2
2000 1500 1000 500 0 1995
* In mln €
2000
2002
Het directe economisch gewicht van onze havengebieden* Werkgelegenheid
5,1%
Toegevoegde waarde
7,4%
Investeringen
14,0%
* In 2002 in % van de Vlaamse economie
Ook veel indirecte effecten Transportgerelateerd: directe effecten x 1,0 = indirecte effecten Industrie
: directe effecten x 1,2 = indirecte effecten
Totaal
: directe effecten x 1,1 = indirecte effecten
Directe en indirecte effecten 250.000
25.000
200.000
20.000
213.184
150.000
15.000
100.000
10.000
110.242
50.000
11.261 5.000
102.942 0
22.228
10.967
0
Werkgelegenheid
Toegevoegde waarde
(VTE)
(m €)
directe
indirecte
totaal
directe
indirecte
Totaal
Het totale economisch gewicht van onze havengebieden Werkgelegenheid Toegevoegde waarde Investeringen Export Import
10,5% 14,9%
… 20,0% 30,1%
Toenemende trafieken
versus Op- en neergaande werkgelegenheid? Foto: ir. H. Smitz
Directe jobs binnen de 4 havengebieden: licht dalende trend 110000
104604
103051
102942
90000 Directe werkgelegenheid
70000
50000 1995
Bron: N.B.B
2000
2002
Directe jobs: dalende trend 1995-2002 Maritieme cluster (A. en O.)
: - 4.160 VTE
Industrie (A., G. en O.)
: - 1.258 VTE
Groothandel (Z. en O.)
: - 212 VTE
Logistiek (Z.)
: - 128 VTE
Directe jobs: stijgende trend 1995-2002 Logistiek (A., G. en O.)
: +1.616 VTE
Transport (A., Z, G. en O.)
: + 892 VTE
Maritieme cluster (Z. en G.)
: + 871 VTE
Industrie (O.)
: + 651 VTE
Groothandel (A., en G.)
:+
67 VTE
Megaprojecten zorgen voor opwaartse effecten HNN en P&O aan het Deurganckdok APM terminals aan het Albert II-dok Mogelijkheden aan het Kluizendok
TDL-cluster groeit sterker buiten de vier Vlaamse havengebieden
Bron: SPRE
En de afgeleide effecten? Toeleveranciers: algemene trend is licht stijgend Ruimere effecten zijn onbekend gebied Havens creëren ook nog andere meerwaarden versterking concurrentiepositie verscheidenheid consumentenpakket lagere prijzen
Natuur en milieu versus havenontwikkeling De Vogel- en habitatrichtlijnen waren er (veel) eerder dan … de havenrichtlijn Is Kyoto soms een Japanse haven? Minder havens = meer verkeer over land Minder havens = meer milieuvervuiling
Ambivalente ervaringen met de groene kant van Europa Deurganckdok
Foto: ir. Herbert Smitz
Ambivalente ervaringen met de groene kant van Europa Deurganckdok Zeebrugge: sternen in de voorhaven, beschermde polder in de achterhaven
Ambivalente ervaringen met de groene kant van Europa Deurganckdok Zeebrugge: sternen in de voorhaven, beschermde polder in de achterhaven Maar ook: de Westerschelde Container Terminal, Tweede Maasvlakte, Dibden Bay,…
CO2 en Kyoto drukken op: chemische industrie
wegverkeer
Maar we leren uit onze bittere ervaringen Ecoports: ports sharing environmental experience
Pianc: ecological and engineering guidelines
AAPA: catching the wave of sustainable and secure port communities
Want denk de havens eens weg Minder havens = meer verkeer over land Minder zee- en havenverkeer = meer milieuvervuiling
Vracht in Europa
Bron: Europese Commissie
SSS: minder CO2 uitstoot 100 80 60 40 20 0
SSS
Rail Road
CO2 emissions per mode in grammes per tonnekm
Bron: Europese Commissie
SSS: tienduizenden doden minder 49.700
50000 40000 30000 20000 10000
140 0 waterweg
Bron: Europese Commissie
autoweg
Maar….er zijn ook twee schaduwzijden: SO2 – uitstoot door de scheepvaart Olievervuiling (ook al is die met 60% verminderd sinds de jaren ’70).
…. en zelfs daar zijn oplossingen voor
Kenniscentrum Duurzame Short Sea Shipping
Open voordeur vs klemmende achterdeur De voordeur open houden: steeds meer nodig en …. steeds duurder De achterdeur dreigt steeds meer te klemmen.
Maritieme toegang: toenemende nood
Maritieme toegang: toenemende uitgaven 250 209,84
200
172,01
150
109,57
100 50
Uitgaven Vlaams Gewest voor maritieme toegang in mln €
76,01 23,74
0
1977
1990
1995
2000
Bron: Vlaamse Havencommissie + A.W.Z.
2003
En ….. er komt meer op ons af Verdere verdieping van de Westerschelde Verbetering nautische toegang Gent-Terneuzen Nieuwe havendammen en vaargeul naar Oostende Aanpassingen in Zeebrugge
Vlot binnen … èn ook buiten? Grotere volumes Grotere piekmomenten En het ander verkeer groeit nog sterker
Vlot binnen … èn ook buiten?
Vlaanderen heeft reeds het meest dichte verkeersnetwerk in Europa
En de vraag neemt toe …. Weg
Binnenvaart
Spoor
Pijpleiding
De snel … weg Oosterweelverbinding N49, Antwerpen-Zeebrugge N31 Zeebrugge R4 Gent …
De ijzeren … weg 2° ontsluiting Antwerpen Liefkenshoektunnel IJzeren Rijn 3° en 4° spoor Brugge-Gent Charleroi-Namen …
De water … weg Albertkanaal Noorderkanaal Kust-binnenvaart Schelde-Seineverbinding ….
De ondergrondse … weg Pijpleidingen Ondergrondse logistiek Nog (te) duur Toekomstmuziek?
Met infrastructuur alleen gaan we het niet redden Intelligente transportsystemen Transportbesparing Innovatie
Intelligente transportsystemen Verkeersinfo en routeplanning Incident management Tracking en tracing Haven- en terminalplanning Bundeling vervoerstromen Op duurzame bedrijfsterreinen E-netwerken Reverse logistics Distrivaart (ook al staat de bierboot nu droog) …
Van energie- naar transportbesparing Besparen op volume en gewicht van compacte luiers… tot inklapbare containers. Besparen op afstanden van uitbroeden tot slachten van kippen op 1 locatie tot de ruil van amoniakleveringen met concurrenten Besparen op retourtromen van betere houdbaarheid van voorgesneden groenten tot transportvriendelijke verpakkingen.
B2: Baggeren en Beton
versus B3: Baggeren, Beton en Brains
B2 in de voorbije 25 jaar 700 600 500 400 300 200 100 '03
'02
'01
'00
'99
'98
'97
'96
'95
'94
'93
'92
'91
'90
'89
'88
'87
'86
'85
'84
'83
'82
'81
'80
'79
'78
'77
0
In mln € prijzen 2002 Uitgaven centrale overheid voor maritieme toegang, haveninfrastructuur en decreetkosten t.b.v. de 4 Vlaamse havens
Het topje van de ijsberg Haveninvesteringen Vlaamse overheid Investeringen publieke havenbedrijven Overheidsinvesteringen in wegen, waterwegen, spoorwegen en communicatie Overheidsinvesteringen in veiligheid, brandweer, douane, veterinaire keuring, milieu,…
Private investeringen in de havens
Het beton in onze havens
Lengte kaaimuren Overslag (excl. vloeibare bulk – in mln ton) Transportgerelateerde jobs (direct + indirect) Overslag (in 1.000 ton) per km kaaimuur Transport gerelateerde jobs per km kaaimuur
A’ 129,80
Z’ G’ 14,70 26,50
O’ 8,20
Totaal 179,20
107,75
25,70 20,46
7,18
161,08
64.463 13.547 14.868 4.501
97.379
830,10 1.748,30 771,90 875,10 898,90 500,1
921,6
561,1
548,9
543,4
Het beton in onze havens 1 km kaaimuur = zo’n 540 transportgerelateerde jobs Maar er wordt ook nog beton gestort in: sluizen kaaiverhardingen wegen, bruggen, tunnels magazijnen, … En in de toekomst?
Van B2 naar B3 Een troost: ook baggeren en beton vergen knappe brains E-ports in volle ontwikkeling
Hardware + software + orgware rukken op Scheepsvaartbegeleiding (VTMS) Port Community Services (Informatie Distributie Centra) ICT in transport en logistiek (Info-structuur) Nieuwe logistieke concepten (3PL, 4PL, …) Short Sea Shipping Proses E.a.
Maar er is méér nodig Economische innovatie Financiële innovatie Economisch-ecologische innovatie Sociale innovatie Maatschappelijke innovatie
Economische innovatie: havennetwerken
Economische innovatie: intelligente logistieke concepten
Bron: TNO
Economische innovatie: kosten en baten maatschappelijk afwegen
Financiële innovatie: Publiek Private Samenwerking
Foto: DS
Bron: NMBS
Financiële innovatie: infrastructuurkosten doorrekenen
Economisch-ecologische innovatie: partners in modal shift
Ecologische innovatie: ecoports
Sociale innovatie: HR als kritische succesfactor
Maatschappelijke innovatie: de relatie tussen stad en haven herstellen
Hoe sterk is de vernieuwing in het Vlaams havenlandschap? België is in de sector transport en communicatie nr. 4 op de Europese Innovation Scoreboard Steeds meer organisaties trekken aan de kar: KVIV, Vlaams Instituut voor de Logistiek, IWT, Diverse beroepsorganisaties, Diverse universitaire centra
Maar er is nood aan: Een sterkere bundeling van krachten, De uitbouw van innovatienetwerken, Een sterkere vertaling naar het werkveld, Meer beleidsgericht onderzoek.
Hype cycle transporttechnologiën
De kracht van de dialektiek Anti-these
These Synthese
De toekomst van de havens: een poging tot synthese Verleden Toekomst Havens als poorten Havens als netwerken Infrastructuurhavens Info-structuurhavens Economisch gedreven havens Duurzaam gedragen havens B2-havens: baggeren en beton B3-havens: baggeren, beton en brains
Het sluitstuk van de dialektiek:
de synthese De toekomst van de havens ligt in innovatieve netwerken als onderdelen van soepele productie- en logistieke systemen die onze welvaart duurzaam ondersteunen.
