Het Vlaamse. LandbouwMonitoringsNetwerk: Wat & Hoe?

Het Vlaamse LandbouwMonitoringsNetwerk: Wat & Hoe?

November 2007

Roger De Becker (Red.)

VLAAMSE OVERHEID Beleidsdomein Landbouw en Visserij Afdeling Monitoring en Studie (AMS) Koning Albert II laan 35, bus 40 1030 Brussel

Het Landbouwmonitoringsnetwerk: Wat & Hoe?

Roger De Becker (Red.) PDF-document: Paper, 55 blz

Het voorliggende document is een verklarend achtergronddocument van de (vaak complexe) methoden en terminologie die aan de basis liggen en gebruikt worden in het landbouwmonitoringsnetwerk en is bestemd voor de gebruikers van de informatie gebaseerd op de LMN-gegevens. Het geeft achtergrondinformatie over de cyclus, gebaseerd op statistische en boekhoudkundige principes, die de data doorlopen en die resulteren in bruikbare gegevens en uitslagen over de socio-economische, technische en milieukundige toestand op de landbouwbedrijven die extrapoleerbaar zijn naar de volledige Vlaamse landbouwsector en zijn subsectoren.

Beschikbaarheid: downloadbaar in PDF-formaat Bestellingen: Afdeling Monitoring en Studie Koning Albert II laan 35, bus 40 - 1030 Brussel Tel: 02/552.78.20- Fax: 02/552.78.21 e-mail: [email protected]

Vermenigvuldiging of overname van gegevens zijn toegestaan mits expliciete bronvermelding: De Becker, R. (Red.) (2007) Het Vlaamse LandbouwMonitoringsNetwerk: wat en hoe?, Afdeling Monitoring en Studie, Brussel

© Vlaamse overheid

2

INHOUDSOPGAVE LIJST DER TABELLEN ........................................................................................................................................... 5 VOORWOORD........................................................................................................................................................... 6 VOORWOORD........................................................................................................................................................... 6 1

INLEIDING ....................................................................................................................................................... 7 1.1 1.2

2

VISIE ........................................................................................................................................................... 7 DOELSTELLINGEN VAN HET LANDBOUWMONITORINGSNETWERK (LMN) .................................................. 7

HET LANDBOUWMONITORINGSNETWERK GESITUEERD .............................................................. 9 2.1 2.2 2.3

3

BINNEN DE VLAAMSE OVERHEID ................................................................................................................ 9 IN EUROPESE CONTEXT ............................................................................................................................. 11 PROCESSCHEMA LMN .............................................................................................................................. 12

BEDRIJFSTYPOLOGIE................................................................................................................................ 14 3.1 BRUTO STANDAARD SALDO: DEFINITIE EN BEREKENING .......................................................................... 14 3.2 BSS OP BEDRIJFSVLAK ............................................................................................................................. 16 3.2.1 Economische Bedrijfsomvang ............................................................................................................. 16 3.2.2 Bedrijfstypologie ................................................................................................................................. 16 3.2.2.1 3.2.2.2

4

Europese context: EU typologie ............................................................................................................16 Rekenregels .............................................................................................................................................17

WAARNEMINGSVELD EN STEEKPROEFPLAN ................................................................................... 21 4.1 METHODOLOGIE PLAN VAN STEEKPROEFTREKKING .................................................................................. 21 4.2 VOORBEELD STEEKPROEF ......................................................................................................................... 23 4.2.1 Telling en observatieveld van de Vlaamse landbouwbedrijven........................................................... 23 4.2.2 Steekproefgrootte en –stratificatie ...................................................................................................... 24 4.2.3 Dubbele stratificatie van het observatieveld ....................................................................................... 26 4.2.4 Bepaling van het aantal te selecteren bedrijven in de steekproef per stratum .................................... 27 4.2.5 Aantal te selecteren bedrijven per stratum.......................................................................................... 28 4.2.6 Bedrijfskeuze ....................................................................................................................................... 29

5

EXTRAPOLATIE NAAR HET OBSERVATIEVELD ............................................................................... 31 5.1.Extrapolatie ................................................................................................................................................. 31 5.1.1 Stratificatie van steekproef en waarnemingsveld ................................................................................ 31 5.1.2 Normalisatie van de steekproefcellen.................................................................................................. 31 5.1.3 Wegingsfactoren van de steekproefbedrijven...................................................................................... 32 5.1.4 Extrapolatie......................................................................................................................................... 32 5.1.4.1 5.1.4.2 5.1.4.3 5.1.4.4

6

Extrapolatie per cel..................................................................................................................................32 Extrapolatie per dimensie .......................................................................................................................33 Extrapolatie Vlaanderen .........................................................................................................................33 Gewogen gemiddelde van de steekproef.............................................................................................34

BOEKHOUDKUNDIGE PRINCIPES .......................................................................................................... 35 6.1 UITGANGSPUNT VAN EEN BEDRIJFSECONOMISCHE BOEKHOUDING ........................................................... 35 6.2 FINANCIËLE STATEN ................................................................................................................................. 36 6.2.1 Balans.................................................................................................................................................. 36 6.2.1.1 6.2.1.2 6.2.1.3

6.2.2

Resultatenrekening .............................................................................................................................. 38

6.2.2.1 6.2.2.2 6.2.2.3 6.2.2.4

7

Actief..........................................................................................................................................................37 Passief.......................................................................................................................................................38 Kengetallen i.v.m. kapitaal .....................................................................................................................38 Bedrijfsopbrengsten ................................................................................................................................38 Operationele kosten ................................................................................................................................39 Structurele kosten....................................................................................................................................40 Bedrijfsresultaat .......................................................................................................................................40

GEGEVENSVERZAMELING ...................................................................................................................... 42

3

7.1 7.2 7.3 7.4 7.5 8

BUITENDIENSTEN ...................................................................................................................................... 42 CENTRALE DIENST.................................................................................................................................... 42 LMN-PAKKET ........................................................................................................................................... 43 CENTRALISEREN ....................................................................................................................................... 44 KWALITEITSCONTROLE............................................................................................................................. 44

GEGEVENSGEBRUIK .................................................................................................................................. 46

BIJLAGE 1: ANDERE AMS-BASISDOCUMENTEN M.B.T. HET LMN......................................................... 47 BIJLAGE 2: VLAAMSE BRUTO STANDAARDSALDI VOOR DE GEWASSEN EN DE VEEHOUDERIJ (2000-2004)................................................................................................................................................................. 48

4

LIJST DER TABELLEN TABEL 1: AANTAL BEDRIJVEN IN ILB - STEEKPROEF ................................................................................................... 11 TABEL 2: BELANGRIJKSTE EU-HOOFDBEDRIJFSTYPES ................................................................................................. 17 TABEL 3: BELANGRIJKSTE BEDRIJFSTYPEN IN VLAANDEREN ....................................................................................... 18 TABEL 4: CODE EN BEDRIJFSTYPE VAN DE EU-TYPOLOGIE TOEGEPAST OP VLAANDEREN ........................................... 25 TABEL 5: VERGELIJKING VAN HET OBSERVATIEVELD MET DE POPULATIE(TELLING) VOLGENS BEDRIJFSTYPE ............. 26 TABEL 6: VERDELING VAN DE VLAAMSE LANDBOUWBEDRIJVEN OVER DE VERSCHILLENDE STRATA VOLGENS DE LANDBOUWTELLING VAN 15 MEI 2003 ............................................................................................................... 27 TABEL 7: AANDEEL PER BEDRIJFSTYPE IN HET OBSERVATIEVELD EN IN DE POPULATIE ............................................... 28 TABEL 8: THEORETISCH PLAN VAN STEEKPROEFTREKKING VOOR DE VLAAMSE LANDBOUWBEDRIJVEN VOOR HET BOEKJAAR 2005.................................................................................................................................................. 29 TABEL 9‘THEORETISCHE’ VERSUS ‘UITGEVOERDE’ STEEKPROEF VOOR HET BOEKJAAR 2005. .................................... 30

LIJST DER FIGUREN FIGUUR 1: ORGANOGRAM VAN HET DEPARTEMENT LANDBOUW EN VISSERIJ ................................................................ 9 FIGUUR 2 ORGANOGRAM VAN DE AFDELING MONITORING EN STUDIE (AMS) ............................................................ 10 FIGUUR 3: GEGEVENSSTROOM IN HET LMN ................................................................................................................ 13

5

VOORWOORD Het voorliggende document ‘Het Vlaamse Landbouwmonitoringsnetwerk:Wat & Hoe?’ is bedoeld als verklarend achtergronddocument van de (vaak complexe) methoden en terminologie en is bestemd voor de gebruikers van de informatie gebaseerd op de LMNgegevens. Het geeft achtergrondinformatie over de cyclus, gebaseerd op statistische en boekhoudkundige principes, die de data doorlopen en die resulteren in bruikbare gegevens en uitslagen over de socio-economische, technische en milieukundige toestand op de landbouwbedrijven die extrapoleerbaar zijn naar de volledige Vlaamse landbouwsector en zijn subsectoren. De publicatie is gebaseerd op de schriftelijke en mondelinge bijdragen van verschillende AMS-medewerkers zowel door al bestaande interne documenten als door individuele en groepsrevisies. Met dank aan H. Georges, K. Geutjens, J. D’hooghe, L. Somers, B. Tacquenier, A. Van den Bossche, D. Van Gijseghem, E. Van Broekhoven, K. Marvellie, P. Mortier, G. Spelmans, P. Dehenau die essentiële bijdragen hebben geleverd aan dit synthesedocument.

Ir. Roger DE BECKER

6

1

Inleiding

1.1 Visie Bedrijfseconomisch boekhouden in de landbouw slaat op het verzamelen, registreren, analyseren en communiceren van financiële en technische informatie. Deze informatie moet nuttig en bruikbaar zijn voor diegenen die plannen moeten maken en beslissingen nemen op landbouwbedrijven en voor diegenen die deze bedrijven moeten adviseren en controleren. De bedrijfseconomische boekhouding wordt aanzien als een dienstverlenende functie: de verstrekte informatie moet haar bruikbaarheid bewijzen door relevant, betrouwbaar, vergelijkbaar, concreet en begrijpbaar te zijn. Ook het tijdsaspect is belangrijk, de bruikbaarheid van de informatie om onderbouwde beslissingen te nemen neemt snel af naar mate ze later beschikbaar komt.

1.2 Doelstellingen van het Landbouwmonitoringsnetwerk (LMN) Op basis van het vorige is het LMN gecreëerd met de volgende hoofddoelstelling: Verzamelen, registreren, verwerken, analyseren en synthetiseren van economische, technische en milieukundige boekhoudgegevens van deelnemende bedrijven tot bruikbare rapporten inzake de evaluatie van de toestand van de land- en tuinbouw, ter ondersteuning van het beleid en voor het aanleveren van boekhoudgegevens aan het ILB. Als nevendoelstelling levert het LMN een kwaliteitsvolle rapportering, met nuttige kengetallen, aan de deelnemende bedrijven ter ondersteuning van hun bedrijfsbeheer. De betrokken bedrijven krijgen naast hun eigen bedrijfsuitslag een overzicht van gegevens van vergelijkbare bedrijven en de resultaten van extra enquêtes. In de periode 2003-2006 is het bestaande landbouwboekhoudnet vernieuwd en verbreed tot een landbouwmonitoringsnetwerk, dat als doelstelling heeft om te zorgen voor socio-economische, technische en milieukundige gegevens, die zowel intern gebruikt kunnen worden door het beleidsdomein Landbouw en Visserij bij de beleidsvoorbereiding, -monitoring, -evaluatie en bijsturing, als ter beschikking gesteld kunnen worden aan derden. Het voorliggende document omvat de gehanteerde statistische methoden en boekhoudkundige principes, definities en rekenregels en de uitgewerkte praktijken die bijdragen tot het behalen van de doelstelling van het LMN. Samen met andere interne documenten opgesteld door de afdeling over de bruto standaardsaldi, de steekproeftrekking, de boekhoudkundige principes en de

7

verklarende nota bij de bedrijfsuitslag, sectorrapporten vormt het de basisdocumentatie van het LMN. 1

1

Referenties in bijlage 1

8

2

Het Landbouwmonitoringsnetwerk gesitueerd

2.1 Binnen de Vlaamse overheid Het Landbouwmonitoringsnetwerk wordt georganiseerd door de afdeling Monitoring en Studie (AMS) van het Departement Landbouw en Visserij van de Vlaamse overheid. Onderstaand schema 2 verduidelijkt de plaats die de afdeling inneemt binnen het organogram van het departement. Figuur 1: Organogram van het departement Landbouw en Visserij

De opdrachten van de afdeling Monitoring en Studie zijn: -

2

het analyseren van de impact van het beleid; het detecteren en analyseren van ontwikkelingen binnen en buiten de landbouw en visserij; het realiseren van beleidsrelevante studies;

Bron: webstek departement ‘Landbouw en Visserij’.

9

-

het trekken, coördineren, proactief bewaken en evalueren van de strategische beleidscyclus (voorbereiden regeerakkoord, beleidsnota’s en –brieven); het coördineren en opvolgen van wetenschappelijke kennisontwikkeling; het verzamelen en integreren van beleidsgerelateerde informatie; het houden van een landbouwboekhouding; het coördineren en opvolgen van de internationale visieontwikkeling (landbouwraden).

Om deze opdrachten naar behoren te vervullen is het AMS gestructureerd volgens onderstaand schema. Figuur 2 Organogram van de afdeling Monitoring en Studie (AMS)

Afdelingshoofd Kennisbeheerder Kwaliteitsverantwoordelijke

Cel Dataverzameling

Cel Rapportering

Cel Studie

Landbouwraden

Provinciale diensten

Binnen de afdeling staat de cel Dataverzameling in voor het verzamelen van de gegevens in het kader van het Landbouwmonitoringsnetwerk. Het gaat hier enerzijds om een vast team van deskundigen en medewerkers in buitendienst die instaan voor de contacten met de landbouwers en anderzijds een hoofddienst voor de coördinatie van het LMN. De cel ‘Rapportering’ voert de regie bij de uitvoering van de monitoring van de Vlaamse landbouw. Deze cel maakt rapporten uitgaande van de gegevens van het Landbouwmonitoringsnetwerk en andere gegevensbronnen en brengt beleidsrelevante kenmerken van de omgeving en evoluties en trends in kaart. Zij staat in voor het opmaken van het Landbouwrapport. De cel ‘Studie’ staat in voor het leveren van inhoudelijke bijdragen aan beleidsprocessen. De afdeling rekent het tot haar taken om relevante signalen uit de sector en de maatschappij op te pikken. Ook het verrichten van beleidsverkenningen valt onder deze taak. Deze cel maakt de opzet voor ex ante en ex post beleidsevaluaties, begeleidt ze en voert ook beleidsevaluaties uit. Verder voert deze cel ook opdrachten uit op beleidsrelevante onderwerpen uit.

10

2.2 In Europese context Bij de oprichting van de EEG ging speciale aandacht uit naar het gemeenschappelijke landbouwbeleid. Om dit landbouwbeleid te onderbouwen is in 1965 de “Verordening nr. 79/65/EEG tot oprichting van een boekhoudkundig informatienet betreffende de inkomens en de bedrijfseconomische positie van de landbouwbedrijven in de Europese Economische Gemeenschap” aangenomen. Deze houdt een verplichting aan de lidstaten in om via bedrijfseconomische boekhoudingen micro-economische data te verzamelen en over te maken aan het Informatienetwerk Landbouwboekhoudingen (ILB) 3 . Deze gegevens zijn vertrouwelijk en deelname van de landbouwers kan niet worden verplicht. De officiële communicatie met het ILB gebeurt door een daartoe gecreëerd verbindingsorgaan dat de regio’s overkoepelt In de praktijk zijn het voor België de regio’s die deelnemen aan de vergaderingen, communicatie verzorgen en data opleveren. De gegevensverzameling gebeurt in ongeveer 80.000 bedrijven in 25 EU lidstaten waarvan België 1200 bedrijven levert verdeeld in 720 voor Vlaanderen en 480 voor Wallonië. Het ILB-netwerk bevat per streek (op EU niveau: vb: Vlaanderen, Beieren, Slovakije, Andalusië…), een steekproef volgens de bedrijfstypen en –economische bedrijfsomvang. Onderstaande tabel geeft het aantal bedrijven weer die aangeleverd worden per lidstaat. Tabel 1: Aantal bedrijven in ILB - steekproef 4 Lidstaat België Tsjechië Denemarken Duitsland Estland Griekenland Spanje Frankrijk Ierland Italië Cyprus Letland Litouwen Luxemburg

Aantal 1200 1300 2250 6360 500 5500 9706 7320 1300 17000 500 1000 1000 360

Lidstaat Hongarije Malta Nederland Oostenrijk Polen Portugal Slovenië Slowakije Finland Zweden Verenigd Koninkrijk Bulgarije Roemenië

Aantal 1900 400 1500 1800 1640 2300 900 600 1150 1025 2500 2000 6000

Door de eigenheden van de landbouwsector en de andere randvoorwaarden in elke lidstaat bestaat er binnen het stramien opgelegd door het ILB nog noodzakelijke

3

Meer bekend onder de Engelse resp. Franse acroniemen FADN en RICA.

4

Bron: Verordeningen (EG) 1859/82 van de Commissie van 12 juli 1982 (aanpassing publicatieblad 01/01/2007) en (EG) 800/2007 van de Commissie van 6 juli 2007.

11

methodologische variabiliteit tussen de lidstaten. Een recente studie 5 vergelijkt de methodologie gebruikt in 9 lidstaten of delen van een Lidstaat 6 en deze die zal gebruikt worden in 1 kandidaat lidstaat, m.n. Kroatië. De belangrijkste vastgestelde overeenkomsten en verschillen worden hieronder verkort weergegeven. Elk betrokken land heeft een minimum drempelgrootte voor de opname van een bedrijf in het waarnemingsveld. Soms worden bedrijven ook uitgesloten voor de volgende redenen: te groot, randactiviteiten te belangrijk, uitzonderlijke organisatievormen. De steekproef beslaat alle strata.maar het aantal bedrijven per stratum verschilt. De helft van de landen gebruikt een selectieprocedure gebaseerd op toevallige steekproeftrekking. Een systematische rotatie wordt in geen enkel van de betrokken lidstaten consistent toegepast. Een aantal nationale organismen verzamelen de steekproef data zelf met een eigen landbouwboekhoudnet terwijl anderen deze activiteit uit besteden aan één of meer externe dataleveranciers (vnl. landbouwboekhoudbureaus). Fiscale boekhouding is verplicht in een aantal landen maar is geen enkel land de enige bron van steekproefgegevens Landbouwbedrijfsleiders krijgen enkel in de 3 Duitstalige landen financiële compensatie voor hun deelname. Echter in alle landen met uitzondering van Denemarken is het gebruikelijk om een evaluatie van hun eigen bedrijf te bekomen. Andere stimulansen komen ook voor.(bvb. Gratis bijhouden van boekhouding, gratis advies, voldoen aan adminstratieve verplichtingen voor het bekomen van rente- en kapitaalsubsidies)

Een balans en één of andere vorm van winst- en verliesrekening worden opgemaakt in alle landen. In enkele gevallen wordt het inkomen van niet landbouwactiviteiten en het privé-gebruik van het gezin van de bedrijfsleider mee opgenomen.

2.3 Processchema LMN Om door de bomen het bos niet uit het oog te verliezen wordt hieronder – vooraleer met een gedetailleerde beschrijving te starten - een schematische weergave van de stappen in het LMN-proces gegeven. Voor een goed begrip van de gebruikte terminologie is het essentieel om ook de volgende hoofdstukken door te maken. Het schema beschrijft de cyclus van het LMN-gebeuren waarbij de bepaling uitgaande van de bruto standaardsaldi als (arbitrair) startpunt genomen wordt. Hieruit volgt de bedrijfstypering volgens productierichting en bedrijfsomvang, waarop vervolgens de populatie kan gestratifiëerd worden en vanuit een gestratifiëerde steekproefbepaling de bedrijfskeuze en –aanwerving volgt. Dan kan in de buitendiensten het boekhoudproces uitgevoerd worden, aangestuurd door de centrale dienst. De afgesloten boekhoudingen worden opgeladen in de centrale bevragingsdatabank waarna ze gecontroleerd worden door de centrale dienst. Afhankelijk van het resultaat worden ze teruggestuurd naar de

5

Mûhlethaler, K., Farm Accountancy Data Collection Survey on the methodology used in different European countries Agroscope Reckenholz-Tänikon Research Station ART, 18 p.

6

Oostenrijk, België (enkel Vlaams Gewest), Denemarken, Engeland (deel van het VK), Finland, Bondsrepubliek Duitsland, Hongarije, Italië en Nederland.

12

buitendienst voor correctie of verklaring. Een tweede controlecyclus volgens hetzelfde systeem wordt uitgevoerd door het ILB op de vanuit de centrale bevragingsdatabank overgemaakte bedrijven. Met het ETL (Extract, Transform, Load) –proces worden de verschillende datamarts in de datawarehouse bevoorraad met gestructureerde gegevens voor de verschillende eindproducten (rapporten, studies, externe gebruikers). Met o.a. de gegevens vanuit de bevragingsdatabank wordt een nieuwe set BSS bepaald waardoor de LMN-cyclus gesloten wordt en van start kan gaan voor een nieuwe cyclus. De verschillende stadia van de LMN-cyclus worden in de volgende hoofdstukken uitgebreid besproken.

Figuur 3: Gegevensstroom in het LMN

13

3

Bedrijfstypologie

3.1 Bruto Standaard Saldo: definitie en berekening Men verstaat onder bruto saldo van een landbouwproductie (gewas of dier) de geldwaarde (in euro’s) van de bruto jaarproductie, waarvan men bepaalde toewijsbare specifieke kosten aftrekt. Men verstaat onder bruto standaardsaldo (BSS) de waarde van het bruto saldo die overeenstemt met de gemiddelde situatie over een aantal jaren in een bepaalde regio (in dit geval de Vlaamse regio) voor elk van de landbouwproducties. De bruto productie is gelijk aan de som van de waarde van het (de) hoofdproduct(en) en van het (de) bijproduct(en). Deze waarden worden berekend door de productie per eenheid (minus eventuele verliezen) te vermenigvuldigen met de prijs af-boerderij, exclusief BTW. In de bruto opbrengst zijn tevens begrepen de subsidie-bedragen die verband houden met producten; arealen en/of veestapel. Daaruit volgt in het bijzonder dat vanaf het boekjaar 1993-94 de compensatiebedragen voor de daling van de prijzen van de granen, de oliehoudende zaden en de eiwithoudende gewassen in rekening werden gebracht. Ook werden de premies voor mannelijke runderen, zoogkoeien en ooien, zoals hiervoor, inbegrepen in het BSS van de betreffende diersoort. De specifieke kosten zijn als volgt samengesteld: a)

voor de plantaardige producties

Zaaizaad en plantgoed (aangekocht of voortgebracht op het eigen bedrijf), aangekochte meststoffen, gewasbeschermingsmiddelen, diverse specifieke kosten (irrigatiewater, verwarming, drogen), specifieke kosten voor afzet (bv. sorteren, reinigen, verpakken) en verwerken, verzekeringskosten, andere specifieke kosten b)

voor de dierlijke producties

De kosten voor de vervanging van de dieren, veevoeder, krachtvoeder (aangekocht of voortgebracht op het eigen bedrijf), aangekocht ruwvoeder en specifieke kosten van de oppervlakte voederteelten op het eigen bedrijf (zaad, meststoffen en bestrijdingsmiddelen), diverse specifieke kosten (ziektebestrijding, dekgeld en kunstmatige inseminatie, productiecontrole en dergelijke), specifieke kosten voor afzet (bv. sorteren, reinigen, verpakken) en verwerken, specifieke verzekeringskosten, andere specifieke kosten). De specifieke kosten worden bepaald op basis van de prijzen franco boerderij, exclusief BTW, onder aftrek van de subsidies die verband houden met de bestanddelen van deze kosten.

14

DE PRODUCTIES waarmee REKENING wordt gehouden De BSS worden berekend alle land- en tuinbouwproducties die voorkomen op de lijst van de communautaire enquêtes betreffende de structuur van de landbouwbedrijven. De lijst van deze producties en hun EU-code verschijnen in vetdruk in de eerste twee kolommen van de tabellen in bijlage 3. BEREKENING van de BRUTO STANDAARDSALDI De BSS voor de gewassen worden bepaald op basis van de oppervlakte uitgedrukt in hectare, behalve voor de champignons waarvan de oppervlakte in are wordt uitgedrukt. De BSS voor de veehouderij worden bepaald per dier, uitgezonderd de bijen waarvoor ze berekend worden per korf. De BSS worden berekend voor een productieperiode van 12 maanden. In de tuinbouw kan eenzelfde perceel meer dan eens per jaar beteeld worden. Vandaar dat de BSS van de tuinbouwproducties meestal betrekking hebben op meer dan één teelt 7 . Voor de kampernoeliesteelt (I02) zijn dit in totaal 6,6 opeenvolgende teelten. Hetzelfde geldt voor dierlijke producties die minder dan twaalf maand duren (vleesvarkens, slachthennen, enz. ...), het BSS heeft betrekking op het aantal dieren dat in de loop van één jaar eenzelfde plaats inneemt in de stal (bvb. 2,6 mestvarkens, 6,1 slachthennen, enz. ...). Een gelijkaardig principe wordt toegepast wanneer de productie langer duurt dan één jaar: het berekende BSS komt dan overeen met een periode van 12 maand (blijvende teelten). Voor de voederteelten 8 worden de BSS berekend maar aangezien de voederteelten op een bedrijf over het algemeen bestemd zijn voor de graasdieren van ditzelfde bedrijf, is het logisch dat de specifieke kosten van de voederteelten bij de berekening van de BSS van de graasdieren al in mindering werden gebracht. In de meerderheid van de bedrijven is dit het geval en wordt de BSS van de voederteelten niet in rekening gebrachtvoor het bepalen van de typologie. Wanneer er echter op een bedrijf geen graasdieren zijn of wanneer er een duidelijk voederoverschot is, dan worden de voederteelten volledig of gedeeltelijk gevaloriseerd door middel van de corresponderende BSS. Op verzoek van EUROSTAT worden de BSS in principe elke twee jaar herzien. Daarbij krijgt de BSS ter aanduiding het (middelste) jaartal mee van de periode waarop de berekening betrekking heeft (bv. 'BSS-2002'= gem. BSS jaren 2000 t/m 2004), wat niet het jaar van de eerste toepassing is (in dit geval boekjaar 2005) De BSSstandaardnormen worden bepaald via een voortschrijdend gemiddelde van 5 jaar zodat de normen niet vertekenen door toevallige specifieke jaaromstandigheden. Door de frequente herziening en de daarbij toegepaste normalisatie zijn wijzigingen in de normen in de loop der jaren steeds gering, zodat de bedrijfstypering niet door

7

Anders gezegd, de bruto standaardsaldi van de tuinbouwproducties hebben betrekking op het aantal teelten die elkaar opvolgen op eenzelfde perceel gedurende een periode van 12 maanden.

8

De voederteelten omvatten de voederhakvruchten (D12), tijdelijke weiden (D18A), overige groenvoedergewassen (D18B) en oppervlakte steeds bedekt met blijvend grasland (F01).

15

trendbreuken wordt gehinderd. De meest recente BSS-normen voor verschillende producten en productgroepen zijn opgenomen in bijlage 3.

3.2 BSS op bedrijfsvlak 3.2.1 Economische Bedrijfsomvang De BSS kan niet alleen gebruikt worden om het type van een bedrijf te bepalen, maar ook als maatstaf van de absolute bedrijfsgrootte (bedrijfsomvang). In de praktijk wordt daarvoor niet de BSS zelf gebruikt, maar een daarvan afgeleide maatstaf, de Vlaamse grootte-eenheid (VGE). Deze wordt eenvoudig berekend door het aantal BSS van het bedrijf te delen door een variabele deelfactor 9 , die bij de BSS-2002 5755 € bedroeg. Daardoor worden getallen verkregen die kleiner en dus handiger en sprekender zijn. Door bij de herziening van de BSS ook de deelfactor BSS/VGE aan te passen, wordt ervoor gezorgd dat de ontwikkeling van het aantal VGE op het gemiddelde bedrijf in de loop der jaren niet door de prijsontwikkeling wordt vertekend. Naast de VGE wordt op Europees vlak gebruikgemaakt van de EGE (Europese Grootte Eenheid). De verhouding tussen de EGE en de VGE wijzigt bij een herziening van de normen. De EGE wordt analoog aan de VGE met een Europese deelfactor (1200 €) berekend uit de BSS.

3.2.2 Bedrijfstypologie 3.2.2.1 Europese context: EU typologie De bedrijfstypologie kan omschreven worden als een uniforme classificatie van de bedrijven van de EU op basis van hun productierichting en hun economische bedrijfsomvang, welke zodanig is opgezet dat op verschillende detailleringniveaus homogene bedrijfsgroepen kunnen worden gevormd. De productierichting van een bedrijf en de economische bedrijfsomvang worden bepaald op basis van het bruto standaardsaldo. De typologie is ontwikkeld om te kunnen voldoen aan de informatiebehoeften voor het gemeenschappelijke landbouwbeleid (GLB). Het is een instrument dat het op het niveau van de EU mogelijk maakt om de toestand van de landbouwbedrijven te analyseren aan de hand van economische kengetallen en om de toestand van de bedrijven te vergelijken tussen de verschillende klassen van de typologie, tussen lidstaten of gebieden van de lidstaten en in de tijd. De typologie wordt in het bijzonder gebruikt voor het opstellen van enquêtes op het gebied van de structuur van landbouwbedrijven en in het kader van door het informatienet inzake landbouwbedrijfboekhoudingen (ILB) van de EU verzamelde gegevens.

9

De deelfactor is variabel van jaar tot jaar verschillend om de invloed van de muntontwaarding te elimineren . Dit gebeurt door de totale BSS te berekenen van het betrokken jaar en van een basisjaar elk met de telling van betrokken jaar en de verhouding te maken van de twee. De huidige deelfactor wordt bekomen door de initiële deelfactor van het basisjaar te vermenigvuldigen met hiervoor berekende coëfficiënt.

16

3.2.2.2 Rekenregels De productierichting wordt bepaald op basis van de verhouding van de BSS van de bedrijfstak(ken) t.o.v. de totale BSS van het gehele bedrijf. Een bedrijf wordt gespecialiseerd genoemd indien (veelal) minimaal 2/3 van de totale bedrijfsomvang uit een bepaalde productierichting komt. Zodoende kunnen 5 zuivere (gespecialiseerde) hoofdproductierichtingen onderscheiden worden (1: akkerbouw,2: tuinbouw, 3: blijvende teelten (fruit- en boomkwekerijen), 4: graasdieren (rundvee incl. vleeskalveren, paarden, schapen, geiten) en 5: hokdieren (intensieve veehouderij). Verder worden er 3 typen gecombineerde of gemengde bedrijven onderscheiden: 6: gewassencombinaties, 7: veeteeltcombinaties en 8: gewas- en veeteeltcombinaties. De aanduiding XXX in tabel 2 na het cijfer dat de produktierichting aanduidt wordt gebruikt om het bedrijfstype verder te verfijnen zoals weergegeven in tabel 3. De bedrijfsomvang uitgedrukt in economische dimensie wordt bepaald als een dimensieloos getal dat de economische grootte of het economische belang van een bedrijf aangeeft en uitgedrukt wordt in VGE (Vlaams vlak) of EGE (EU-vlak). Tabel 2: Belangrijkste EU-hoofdbedrijfstypes Type Omschrijving 1XXX gespecialiseerde akkerbouwbedrijven 2XXX gespecialiseerde tuinbouwbedrijven 3XXX gespecialiseerde bedrijven met blijvende teelten 4XXX gespecialiseerde graasdierbedrijven 5XXX gespecialiseerde veredelingsbedrijven 6XXX bedrijven met combinaties van gewassen 7XXX bedrijven met combinaties van veeteelt 8XXX bedrijven met combinaties van gewassen en veeteelt 9XXX Niet te classificeren bedrijven

17

Tabel 3 geeft de belangrijkste bedrijfstypen die in Vlaanderen voorkomen op een meer gedetailleerd niveau dan in tabel 2. Tabel 3: Belangrijkste bedrijfstypen in Vlaanderen Type

Omschrijving

1XXX

Akkerbouw

6XXX

Combinaties van gewassen

811X+812X Akkerbouw en melkvee 813X+814X Akkerbouw en rundvee 411X

Melkvee sterk gespecialiseerd

412X

Melkvee matig gespecialiseerd

43XX

Gemengd rundvee

42XX+44XX Runderjong- en mestvee 71XX

Veeteeltcombinaties

501X

Varkens

72XX

Varkens en rundvee

82XX

Akkerbouw en varkens

502X+503X Pluimvee 201X+203X Groenten 202X+34XX Sierplanten 32XX

Fruit

Omdat de EU-typologie voor tuinbouwteelten zeer algemeen is en Vlaanderen een zeer gevarieerde en uitgebreide en vooral zeer sterk gespecialiseerde tuinbouwsector heeft werd een meer gedetailleerde tuinbouwtypologie opgesteld. De typeringsprincipes zijn volledig analoog met de landbouwtypologie. Onderstaand schema geeft de uitgebreide 18

tuinbouwtypologie zoals die tot nu toe in België en dus ook voor Vlaanderen gebruikt werd en de overeenkomst met de EU-tuinbouwtypologie. HOOFDPRODUCTIERICHTING OVEREENKOMST MET EU-TYPOLOGIE champignonbedrijven Vl

EU

2033

1000 champignonbedrijven

groentenbedrijven 2010 Vl

2100 aardbeibedrijven

Vl

2200 gespecialiseerde glasgroentebedrijven

Vl

2300 overige glasgroentebedrijven

VL

2400 overige groentebedrijven

sierteeltbedrijven

EU

2020 2030

Vl

3100 kasplantenbedrijven

Vl

3200 azaleabedrijven

Vl

3300 begoniabedrijven

Vl

3400 snijbloemenbedrijven

Vl

3500 overige bloemenbedrijven

bedrijven met blijvende teelten

EU

3200 3400

Vl

4100 fruitbedrijven

Vl

4200 boomkwekerijen

Vl

4300 bedrijven met overige blijvende teelten

overige tuinbouwbedrijven Vl

5000 overige tuinbouwbedrijven

19

Om de berekeneningswijze te verduidelijken wordt hieronder een voorbeeld gegeven van de BSS-berekening voor een fictief bedrijf.

Voorbeeldberekening Een bedrijf met granen en varkens: 10 Ha tarwe met BSS 1171 EUR/Ha

of 11 710 EUR

150 Zeugen met BSS 271 EUR/dier

of 40 650 EUR

1000 Vleesvarkens met BSS 93 EUR/dier

of 93 000 EUR

300 Biggen met BSS 93 EUR/dier

of 27 900 EUR

Dit geeft voor het totale bedrijf = 145 360 EUR en 2/3 daarvan is 96 907 EUR. Op basis daarvan wordt het bedrijf getypeerd als gemengd varkensbedrijf: type = 5013 met een economische dimensie op Vlaams vlak (1 VGE = 5 755 EUR) van 25,26 VGE en op Europees vlak (1EGE = 1 200 EUR) van 121,13 EGE.

20

4

Waarnemingsveld en steekproefplan

De wijze waarop de steekproef voor het LMN van het AMS is opgezet wordt in dit punt beschreven gevolgd door de steekproefsamenstelling.

4.1 Methodologie plan van steekproeftrekking Alle bedrijven waar agrarische activiteiten uitgeoefend worden met het oog op de verkoop van het geheel of merendeel van de producten worden in principe en tot nu toe volledig gedekt door de jaarlijkse landbouwtelling van 15 mei. De populatie (of observatieveld of waarnemingsveld ) waarover het AMS analyses wil maken en uitspraken wil doen die gebaseerd zijn op de LMN-steekproef, omvat niet de bedrijven die door hun te geringe omvang eerder een hobbymatig en geen beroepsmatig karakter vertonen. De ondergrens van het waarnemingsveld wordt bijgevolg vastgesteld op een bedrijfsomvang van 4 VGE, grootte die gemiddeld gezien voldoende is om 1 VAK 10 tewerk te stellen. De bovengrens van het waarnemingsveld is op het ogenblik vastgesteld op 100 VGE omdat grotere bedrijven in de Vlaamse landbouw eerder zeldzaam 11 zijn en het toevallig opnemen van één van de bedrijven de steekproefwaarden teveel zou beïnvloeden waardoor de veralgemening naar de populatiewaarden een te grote vertekening zou opleveren. In Vlaanderen bestaat voor het merendeel van de agrarische bedrijven geen verplichting tot het bijhouden van enigerlei vorm van boekhouding en - indien er wel een bereidheid bestaat- geen verplichting om deel te nemen aan het LMN zodat aselecte steekproeftrekking uit de populatie van bedrijven a priori onmogelijk is. Verder is het onhoudbaar om elk jaar weer over te gaan tot een volledig nieuwe steekproef waarbij een min of meer groot aantal bedrijven bedankt worden voor hun medewerking en elk deelnemend bedrijf voordurend onzeker zou zijn over hun lot. Het is duidelijk dat in dit geval de bereidheid tot deelnemen zeer vlug zou afnemen. Hieruit volgt dat aan de uiteindelijke steekproeftrekking een beredeneerde “theoretische” steekproef voorafgaat waarin op basis van “a priori” kennis van de populatie betracht wordt om het ideaal van de aselecte steekproeftrekking te benaderen. Aangezien een aselecte steekproeftrekking onmogelijk is, is een verificatie van de kenmerken van de werkelijke steekproef en populatie (telling) in de (jaarlijkse) rapportering ten zeerste aan te bevelen door ex-postvergelijking met gekende veranderlijken uit de telling of andere bronnen.

10

VAK: Volwaardige Arbeidskracht

11

0,5 % van het totaal aantal bedrijven

21

Daarnaast kunnen de resultaten van het boekhoudnet op hun waarschijnlijkheid getoetst worden met andere gegevensbronnen zoals daar zijn (prijsstatistieken, oogstramingen, macro-economische rekeningen, administratieve gegevensbronnen,…). Historisch zijn het opvolgen van de rendabiliteit van de bedrijven in de agrarische sector, de vergelijking met de rendabiliteit van de andere sectoren van de economie en de evolutie hiervan gepaard gaande met een oorzakelijke analyse ten behoeve van het beleid de hoofddoelstelling van het oprichten van een landbouwboekhoudnet. Ook actueel nog staat deze problematiek van meet af aan centraal in de steekproefopbouw. De parameter, die geselecteerd is om de rendabiliteit van de landbouwbedrijven het beste weer te geven, is het arbeidsinkomen per volwaardige arbeidskracht (AI/VAK). De steekproeftrekking moet toelaten om deze zo nauwkeurig mogelijk te schatten. Het AI/VAK vertoont een zeer grote variabiliteit tussen de landbouwbedrijven, zelfs als ze tot dezelfde productierichting behoren en er bestaat eveneens een groot verschil tussen de inkomens in functie van de economische bedrijfsgrootte. De variabiliteit binnen een klasse productierichting x bedrijfsgrootte is verkleind (variantiereductie), toevoeging van verdere klasseringsveranderlijken verkleint de intraklassevariantie maar nauwelijks. De steekproefgrootte is door het ILB voor Vlaanderen vastgelegd op 720 bedrijven en moet beschouwd worden als een vaststaand gegeven. Er is geopteerd voor een disproportionele gestratifiëerde steekproeftrekking waarbij de vertegenwoordiging van de strata met weinig voorkomende bedrijven gerelateerd wordt aan hun aandeel in de totale populatie, uitgedrukt in economische dimensie. Terwijl daarnaast het aantal geselecteerde “normale” bedrijven gerelateerd wordt aan de variabiliteit van het AI/VAK in de strata 12 m.a.w. hoe groter de spreiding in een stratum hoe meer bedrijven er geselecteerd moeten worden. Deze techniek heeft het voordeel dat de betrouwbaarheid van de schatting van het AI/VAK binnen elk stratum gelijk is en er ook voldoende bedrijven van relatief weinig voorkomende typen voor selectie in aanmerking genomen worden. De stratificatie zorgt ervoor dat de representativiteit van het resultaat wordt vergroot betreffende de stratificatievariabelen. De uitwerking van de theoretische steekproef is gebaseerd op de typologie en de variatie van het AI/VAK die uiteraard der zaak gebaseerd zijn op de telling, brutosaldogegevens en AI/VAK uit het verleden. In een bepaald jaar wordt hiervoor de telling t-2 en de gemiddelde bruto-saldogegevens en AI/VAK-gegevens van resp. t-7 t/m t-3 en t-6 t/m t-3 gebruikt Om de variatie van het AI/VAK te schatten wordt gewerkt met de gegevens van de laatste drie beschikbare boekjaren. Dit zorgt ervoor dat de grote variaties die kunnen voorkomen worden afgezwakt en dat er meer waarnemingen zijn waarop men zich baseert. Om de inkomensverschillen tussen de jaren te elimineren worden de inkomens genormaliseerd om conjunctuurverschillen, klimaatsfactoren, ziektes te vermijden. De normalisatie gebeurt door binnen elk stratum (type/dim) voor elk jaar het gemiddelde te berekenen, daarna wordt het gemiddelde berekend over de drie jaren. Elke waarneming uit een bepaald jaar wordt dan vermenigvuldigd met een correctiefactor die bestaat uit

12

Ter herinnering: een stratum bestaat uit een bedrijfstype gekoppeld aan een dimensieklasse.

22

de deling van het driejaarlijkse gemiddelde door het eigen jaargemiddelde. Indien een jaargemiddelde negatief is, is deze procedure niet toepasbaar omdat dit zou leiden tot een negatieve correctiefactor die een tekenomslag van het AI/VAK tot gevolg zou hebben. Voor deze gevallen zijn in het verleden verschillende oplossingen uitgewerkt waarvan de laatste eruit bestaat om de normalisatie volgens type uit te voeren d.w.z. de gemiddelden worden berekend voor het type in zijn geheel zonder rekening te houden met de dimensies. Nadat de inkomens werden genormaliseerd wordt een eerste selectie uitgevoerd. Om de variatie nog verder te beperken worden de uitbijters iteratief verwijderd door de bedrijven uit te sluiten die buiten het interval van het gemiddelde ± 3 maal de standaardafwijking liggen. Dit proces is iteratief omdat de kengetallen gemiddelde en standaardafwijking na elke iteratie opnieuw berekend worden waarop dan de nieuwe uitbijters verwijderd worden tot er geen meer opduiken. In een volgende stap wordt bepaald hoeveel bedrijven men per bedrijfstype moet selecteren om voor elk bedrijfstype het arbeidsinkomen per volwaardige arbeidskracht met dezelfde graad van nauwkeurigheid te schatten. Hiertoe worden volgende parameters van het AI/VAK volgens bedrijfstype berekend : gemiddelde, standaardafwijking, variatiecoëfficiënt, standaardfout van het gemiddelde en relatieve fout van het gemiddelde. Uitgaande van het feit dat de precisie, weergegeven door de relatieve fout, constant moet zijn voor alle bedrijfstypes en de steekproefgrootte over alle types vastgelegd is, wordt door toepassing van het principe van de optimale allocatie van Neyman, dat door proportioneel rekening te houden met de standaardafwijking binnen elke dimensieklasse van elk type en de relatieve belangrijkheid van elke dimensieklasse binnen de referentiepopulatie, het optimale aantal bedrijven berekend voor elk type.

Samengevat betekent dit dat het principe van de optimale allocatie eruit bestaat om een groot aantal waarnemingen te doen in de heterogene strata (AI/VAK sterk gespreid) en een kleiner aantal waarnemingen in de homogene strata (AI/VAK weinig gespreid) zodat voor elk bedrijfstype dezelfde graad van fout bekomen wordt, terwijl de graad van fout over alle bedrijfstypes geminimaliseerd wordt.

4.2 Voorbeeld steekproef 4.2.1 Telling en observatieveld van de Vlaamse landbouwbedrijven Volgens de landbouwtelling van 2003, georganiseerd door de Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie van de FOD Economie, telde het Vlaamse Gewest (inclusief het Brussels Hoofdstedelijk Gewest) 36503 13 bedrijven met een totale economische dimensie van 485.516,5 VGE.

13

In werkelijkheid zijn er 36704 bedrijven waarvan 201 met een economische dimensie gelijk aan 0 VGE.

23

In de populatie zijn er 22.681 bedrijven waarvoor het aantal VGE tot het interval [4, 100[ behoort. Deze bedrijven vertegenwoordigen een totale economische dimensie van 437255,2 VGE of 90,1% van de totale economische dimensie van alle bedrijven in de populatie.

4.2.2 Steekproefgrootte en –stratificatie De Vlaamse steekproef omvat 720 tot 750 bedrijven. Zoals hoger aangegeven worden de bedrijven met een economische dimensie lager dan 4 VGE en deze met een economische dimensie hoger dan 100 VGE (open klasse) niet weerhouden in het observatieveld van de Vlaamse landbouwbedrijven. Deze twee dimensieklassen vertegenwoordigen resp. 3,9% en 6,1 % van de totale economische dimensie van de landbouwbedrijven. De bedrijven van het observatieveld worden verdeeld in 3 grootte- of dimensieklassen te weten:

¾ [ 4 VGE, 15 VGE [ = D1; ¾ [ 15 VGE, 26 VGE [= D2; ¾ [ 26 VGE, 100 VGE [ =D3.

De productierichtingen zijn gebaseerd op deze die in de typologie van het ILB worden gebruikt. De onderverdeling gaat echter minder ver dan deze die in de ILB-typologie worden gebruikt. Volgende types, die in Vlaanderen van belang zijn, worden weerhouden zoals weergegeven in Tabel 4.

24

Tabel 4: Code en bedrijfstype van de EU-typologie toegepast op Vlaanderen CODE

BEDRIJFSTYPE

1000

Gespecialiseerde akkerbouwbedrijven

4110

Gespecialiseerde melkveebedrijven

4120

Gespecialiseerde melkveebedrijven met jongvee (melkvee, matig gespecialiseerd)

4200

Gespecialiseerde runderjong- en mestveebedrijven

4300

Rundveebedrijven: melk-, jong- en mestvee gecombineerd (gemengd rundvee)

4400

Graasdierbedrijven: schapen, geiten en andere

5010

Gespecialiseerde varkensbedrijven

5020+5030

Gespecialiseerde pluimveebedrijven + veredelingsbedrijven met diverse productcombinaties

6000

Bedrijven met combinaties van gewassen

7100

Bedrijven met veeteeltcombinaties, accent op graasdieren

7200

Bedrijven met veeteeltcombinaties, accent op veredeling

8110+8120

Bedrijven met combinaties van akkerbouw en melkvee

8130+8140

Bedrijven met combinaties van akkerbouw met graasdieren andere dan melkvee

8200

Bedrijven met diverse gewassen- en veeteeltcombinaties (akkerbouw met voornamelijk varkenshouderij)

2010

Bedrijven met groenteteelt

2020

Bedrijven met bloementeelt

2030

Bedrijven met combinaties van groenten en bloemen incl. type 2033 champignonbedrijven

3200

Bedrijven met fruitteelt

3400

Bedrijven met overige teelten

Voor de steekproeftrekking worden de bedrijven van het type 1000 (akkerbouw) samengenomen met de bedrijven van het type 6000 (combinaties van gewassen) tot het type 1000. De bedrijven van het type 4400 (graasdierbedrijven: schapen, geiten en andere) waarvan er slechts een beperkt aantal zijn, worden samengenomen met het type 4200 (gespecialiseerde rundvee-, jongvee- en mestveebedrijven). Naar de aggregatie van type 4400 en 4200 wordt in het vervolg van deze tekst verwezen als het type 4244. De gespecialiseerde varkensbedrijven (type 5010) en pluimveebedrijven en de veredelingsbedrijven met diverse productcombinaties (type 5020+5030) worden samengenomen tot het type 5000 (veredelingsbedrijven). Verdere herbenamingen zijn de types 8110+8120 tot 8112 en 8130+8140 tot 8134. Voor de tuinbouwproducties worden de bedrijven met groenteteelt (type 2010) samengenomen met bedrijven met 25

combinaties van groenten en bloemen (type 2030) tot het type 2013 en worden de bedrijven met blijvende teelten (types 3200 en 3400) samengenomen tot het type 3000.

4.2.3 Dubbele stratificatie van het observatieveld In totaal worden 14 bedrijfstypes opgenomen in de steekproef. In Tabel 5 worden de aantallen (N) en de totale economische dimensie (VGE) in het observatieveld per bedrijfstypes weergegeven en vergeleken met de populatie (telling 2003). Terwijl ± 90% van de totale VGE van de populatie meegenomen wordt in het observatieveld, is deze verhouding nogal veranderlijk volgens bedrijfstype van iets meer dan 70 % tot bijna 100 %. Tabel 5: Vergelijking van het observatieveld met de populatie(telling) volgens bedrijfstype Type

Observatieveld

Telling 2003

(1)/(2)

N

VGE (1)

N

VGE (2)

1000

2651

37653,5

6385

44793,6

84,1%

4110

3658

65965,2

3899

66924,6

98,6%

4120

1290

22810,5

1367

22988,6

99,2%

4244

1731

22629,9

7494

29717,5

76,1%

4300

1291

23440,7

1480

23860,3

98,2%

5000

2684

59235,6

3093

61810,1

95,8%

7200

1550

37985,5

1645

38246,0

99,3%

8134

912

11128,3

2424

13346,0

83,4%

8200

846

19223,3

1053

19488,6

98,6%

7100

697

14998,2

781

15293,6

98,1%

8112

497

9366,7

542

9570,0

97,9%

2013

2384

54769,1

2973

62461,3

87,7%

2020

1086

25050,5

1323

30912,4

81,0%

3000

1404

32998,3

2044

46103,7

71,6%

Totaal

22681

437255,2

36503

485516,5

90,1%

Aangezien er 14 bedrijfstypes en 3 dimensieklassen weerhouden worden, zijn er in totaal 42 strata die in Tabel 6 weergegeven worden met het aantal bedrijven van het waarnemingsveld per stratum.

26

Tabel 6: Verdeling van de Vlaamse landbouwbedrijven over de verschillende strata volgens de landbouwtelling van 15 mei 2003 Type 1000 4110 4120 4244 4300 5000 7200 8134 8200 7100 8112 2010 2020 3000

Dimensie 1 1816 1533 591 1246 583 902 335 676 278 189 198 960 483 569

Dimensie 2 511 1555 496 262 470 908 529 157 277 316 201 664 287 371

Dimensie 3 324 570 203 223 238 874 686 79 291 192 98 760 316 464

Totaal 2651 3658 1290 1731 1291 2684 1550 912 846 697 497 2384 1086 1404

Totaal

10359

7004

5318

22681

4.2.4 Bepaling van het aantal te selecteren bedrijven in de steekproef per stratum Bij de bepaling van de steekproef wordt er uitgegaan van een gegeven minimaal aantal te selecteren bedrijven van 720. De tuinbouwbedrijven vertonen een grote variatie. Om te vermijden dat er te veel bedrijven zouden moeten geselecteerd worden, wordt vooraf bepaald dat het aantal tuinbouwbedrijven in de steekproef proportioneel even groot zal zijn als het aandeel van het totale VGE van de tuinbouwbedrijven in het totale VGE van al de bedrijven van het waarnemingsveld. Dit aandeel bedraagt afgerond 25,0% zodat het aantal tuinbouwbedrijven in de steekproef 180 zal bedragen; het aantal landbouwbedrijven bedraagt dan door verschil 540. Bij de landbouwbedrijven zijn er twee types die slechts weinig bedrijven bevatten, namelijk de types 7100 en 8112. Om te vermijden dat deze twee minder belangrijke types een te belangrijk aandeel zouden krijgen in de steekproef wordt vooraf vastgelegd dat voor elk van deze types, net zoals voor de tuinbouwbedrijven het geval is, de verhouding van het aantal bedrijven voor een type in de steekproef tot het totale aantal bedrijven in de steekproef gelijk is aan de verhouding van de totale VGE van alle bedrijven van het type tot de VGE van alle bedrijven in het waarnemingsveld. Hun aandeel van VGE bedraagt resp. 3,4 en 2,1 % zodat er resp. 24 en 16 van deze bedrijven zullen vertegenwoordigd zijn in de steekproef.

27

Tabel 7: Aandeel per bedrijfstype in het observatieveld en in de populatie Type

Observatieveld

Telling 2003

N

VGE (1)

N

VGE (2)

1000

11,7%

8,6%

17,5%

9,2%

4110

16,1%

15,1%

10,7%

13,8%

4120

5,7%

5,2%

3,7%

4,7%

4244

7,6%

5,2%

20,5%

6,1%

4300

5,7%

5,4%

4,1%

4,9%

5000

11,8%

13,5%

8,5%

12,7%

7200

4,0%

2,5%

6,6%

2,7%

8134

5,7%

5,4%

4,1%

4,9%

8200

3,7%

4,4%

2,9%

4,0%

7100

3,1%

3,4%

2,1%

3,1%

8112

2,2%

2,1%

1,5%

2,0%

Subtotaal

78,5%

74,2%

82,6%

71,3%

2013

10,5%

12,5%

8,1%

12,9%

2020

4,8%

5,7%

3,6%

6,4%

3000

6,2%

7,5%

5,6%

9,5%

Landbouw

Tuinbouw

Subtotaal

21,5%

25,8%

17,4%

28,7%

Totaal

100,0%

100,0%

100,0%

100,0%

Voor de 500 resterende bedrijven, met de belangrijkste landbouwbedrijftypes, wordt het aantal bedrijven op zodanige wijze over de verschillende strata verdeeld dat het arbeidsinkomen per volwaardige arbeidskracht (AI/VAK) op de meest nauwkeurige manier wordt geschat.

4.2.5 Aantal te selecteren bedrijven per stratum Volgens de hierboven aangehaalde principes is de relatieve fout die bekomen wordt voor de goed vertegenwoordigde landbouwbedrijftypes 21,1%. Voor de tuinbouwbedrijven wordt op dezelfde manier gewerkt. De foutenmarge voor de drie bedrijfstypes bedraagt 18,5 %. Voor de twee minder belangrijke bedrijfstypes (7100 en 8112) bedraagt de foutenmarge respectievelijk 26,5% en31,2%. De globale foutenmarge voor de 720 bedrijven bedraagt 7,1%. In Tabel 8 wordt het theoretische aantal te selecteren bedrijven voor elk van de strata weergegeven voor de Vlaamse land- en tuinbouwbedrijven voor het boekjaar 2005.

28

Tabel 8: Theoretisch plan van steekproeftrekking voor de Vlaamse landbouwbedrijven voor het boekjaar 2005 Type

Dimensie 1

Dimensie 2

Dimensie 3

Totaal

1000

43.3

11.6

13.0

67.8

4110

9.6

15.0

6.1

30.7

4120

13.4

17.1

5.1

35.5

4244

61.8

15.3

21.3

98.5

4300

14.6

14.5

9.3

38.4

5000

14.8

17.9

22.9

55.6

7200

3.6

13.1

20.6

37.3

8134

62.9

12.9

16.3

92.0

8200

6.4

13.6

24.1

44.1

7100

6.4

10.5

6.5

23.4

8112

6.6

6.7

3.3

16.7

2010

19.3

14.4

14.8

48.5

2020

38.4

21.7

30.5

90.5

3000

15.9

11.2

13.8

40.9

Totaal

316.9

195.6

207.6

720.1

4.2.6 Bedrijfskeuze Het hierboven berekende steekproefplan dient als leidraad bij de aanwerving van nieuwe bedrijven. De in het boekhoudnet per cel van de dubbele stratificatie aanwezige bedrijven worden vergeleken met het theoretisch benodigde aantal en het aanwervingsbeleid richt zich normaliter op de bedrijven in de cellen waar er een tekort is. In tabel 9 op de volgende pagina wordt voor het boekjaar 2005 de vergelijking gemaakt tussen de theoretische steekproef en de uiteindelijk uitgevoerde steekproef. De uitgevoerde steekproef of de gekozen bedrijven het resultaat is van de overgebleven bedrijven van het voorgaande jaar, de aanwervingen en de stopzettingen in de loop van het boekjaar. Hieruit blijkt dat ondanks de gerichte inspanningen er een tekort is in de kleinste dimensie (4-15 VGE) dat (voor het grootste deel) gecompenseerd is door een overschot in de grootste dimensie (26-100 VGE). Qua productierichtingen zijn ‘melkvee sterk gespecialiseerd’, ‘groenten’ en ‘fruit’ oververtegenwoordigd terwijl voornamelijk de gemengde bedrijven en sierteelt ondervertegenwoordigd zijn.

29

Tabel 9‘Theoretische’ versus ‘Uitgevoerde’ steekproef voor het boekjaar 2005. Type

Dimensie 1

Akkerbouw Melkvee sterk gespecialiseerd Melkvee matig gespecialiseerd Runderjong- en mestvee Gemengd rundvee Hokdieren Varkens en rundvee Akkerbouw en rundvee Akkerbouw en varkens

1000 4110 4120 4244 4300 5000 7200 8134 8200

Theoretisch Uitvoer Theoretisch Uitvoer. Theoretisch Uitvoer. Theoretisch Uitvoer. 40,8 34 11,6 9 13,3 23 65,7 66 9,7 28 15,6 54 5,7 14 31,0 96 12,9 15 15,9 16 4,7 9 33,5 40 59,2 26 15,1 7 22,0 4 96,3 37 15,4 7 15,1 13 9,6 11 40,1 31 22,6 9 21,5 24 28,9 35 73,0 68 3,4 4 13,8 15 21,2 22 38,4 41 55,6 12 15,5 8 14,0 6 85,1 26 5,2 8 11,6 6 20,0 10 36,8 24

Veeteeltcombinaties Akkerbouw en melkvee

7100 8112

6,4 6,6

4 5

10,5 6,7

7 14

6,5 3,3

4 7

23,4 16,6

15 26

Groenten Sierplanten Fruit

2010 2020 3000

19,3 38,4 15,9

24 10 12

14,4 21,7 11,2

33 18 16

14,8 30,5 13,8

63 32 42

48,5 90,6 40,9

120 60 70

311,5

198

200,2

240

208,4

282

720,1

720

Totaal

Dimensie 2

Dimensie 3

Totaal

5

Extrapolatie naar het observatieveld

De stratificatie van de steekproef heeft als gevolg dat de steekproefresultaten moeten geëxtrapoleerd worden naar het waarnemingsveld om te kunnen rapporteren over het geheel van de Vlaamse landbouw en zijn sectoren. Voor de landbouwbedrijven wordt een systeem van weging, op basis van productierichting, landbouwstreek en grootteklasse, toegepast op de resultaten van de boekhoudingen. De waarden die gegeven worden voor de verschillende agglomeraten van bedrijven (bedrijfstype, landbouwstreek, grootteklasse) zijn gemiddelde waarden die voortvloeien uit het systeem van weging, waarbij de waargenomen waarden worden geëxtrapoleerd naar de verschillende groepen van de betrokken land- en tuinbouwbedrijven van het waarnemingsveld. Voor de tuinbouwbedrijven wordt een gelijkaardig systeem toegepast met dit verschil dat de stratificatieveranderlijke ‘landbouwstreek’ wegvalt omdat aangenomen wordt dat de invloed van de grondsoort die de basis is van de verdeling in landbouwstreken in de tuinbouw verwaarloosbaar is. Er wordt dus slechts gestratifiëerd op basis van productierichting en dimensieklasse.

5.1.Extrapolatie Om te kunnen rapporteren over de Vlaamse land- en tuinbouw op basis van LMN worden in een eerste stap de uitbijters geëlimineerd. De gegevens van de overblijvende (gestratifiëerde) groep bedrijven worden geëxtrapoleerd naar het Vlaamse waarnemingsveld.

5.1.1 Stratificatie van steekproef en waarnemingsveld Zowel de steekproef als het waarnemingsveld worden op dezelfde wijze opgedeeld volgens drie dimensies: productierichting (8), landbouwstreek (5) en de economische dimensieklasse (3). Deze indeling resulteert in 120 cellen (8x5x3). Elke cel bevat het aantal bedrijven voor respectievelijk de steekproef, Nsp(cel) en het waarnemingsveld, Nwv(cel).

5.1.2 Normalisatie van de steekproefcellen Om de extrapolatie op degelijke wijze uit te kunnen voeren, moeten de cellen van de steekproef minstens drie bedrijven bevatten. Bij een tekort worden steekproefbedrijven ontleend aan andere cellen bij voorkeur van dezelfde dimensie en productierichting. Vervolgens worden de cellen van de steekproef genormaliseerd om verdere berekeningen te vereenvoudigen. Elk steekproefbedrijf krijgt een normalisatiefactor toegekend, Wnorm(cel,bedr), voor elke cel dat het in de steekproef vertegenwoordigt. Voor elke steekproefcel is de som van de normalisatiefactoren van de bedrijven gelijk aan 1. cel

∑W

norm

(cel , bedr ) = 1

(eq1)

bedr

31

De normalisatiefactor wordt berekend aan de hand van het aantal steekproefbedrijven in een cel. Elk bedrijf heeft een maximale normalisatiefactor van 1/3 per cel dat het vertegenwoordigt. Het gemiddelde van een kengetal in een cel is gelijk aan: cel

∑ (KG (bedr ) * W

norm

(cel , bedr ) ) = KG (cel )

bedr

5.1.3 Wegingsfactoren van de steekproefbedrijven Om een beeld te krijgen over het aantal bedrijven uit het waarnemingsveld dat vertegenwoordigd wordt door één bedrijf in de steekproef, vermenigvuldigt men de normalisatiefactor met het aantal bedrijven uit het waarnemingsveld. Zo bekomt men de partiële wegingsfactor: W part (cel , bedr ) = Wnorm (cel , bedr ) * N wv (cel )

(eq2)

Deze partiële wegingsfactor geeft weer hoeveel bedrijven uit het waarnemingsveld worden vertegenwoordigd voor die cel. Een bedrijf uit de steekproef kan echter, ten gevolge van de hergroepering, meerdere cellen vertegenwoordigen en bijgevolg meerdere partiële wegingsfactoren bezitten. Een totale wegingsfactor voor een bedrijf uit de steekproef is dan de som van zijn partiële wegingsfactoren: W (bedr ) = ∑ W part (cel , bedr )

(eq3)

cel

Deze factor is de beste indicator om te analyseren of een bedrijf al dan niet (te) zwaar zal doorwegen bij het extrapoleren van de gegevens.

5.1.4 Extrapolatie In de rendabiliteitrapporten rapporteert men over de technische en economische kengetallen die een gemiddeld Vlaams bedrijf moeten voorstellen. Deze kengetallen zijn steeds gewogen gemiddelden van de kengetallen van de steekproefbedrijven. Dit kan men doen in drie fasen (cel, dimensie, Vlaanderen) of men kan onmiddellijk overgaan tot het vereiste niveau. 5.1.4.1 Extrapolatie per cel In uitzonderlijke gevallen extrapoleren we de kengetallen (KG) cel per cel. Dit doen we wanneer we geïnteresseerd zijn in slechts een klein deel van het waarnemingsveld. De berekening van het kengetal is als volgt: cel

KG (cel ) =

∑ KG (bedr ) *W

part

(bedr , cel )

bedr

(eq4)

N wv (cel )

Dit geeft dus een kengetalwaarde, representatief voor elk bedrijf uit die cel.

32

5.1.4.2 Extrapolatie per dimensie Vaak worden de kengetallen berekend per landbouwstreek (LBS) of per productierichting. Analoog aan vergelijking (eq4), vindt men:

⎡ LBS ⎤ LBS KG ( bedr ) * W ( bedr , cel ) ∑ ⎢∑ part ⎥ ∑ KG (bedr ) * W part (bedr , LBS ) bedr cel ⎣ ⎦ = bedr KG ( LBS ) = (eq5) LBS (1) N wv ( LBS ) ∑ N wv (cel ) LBS

cel

De vereenvoudigingen in schrijfwijze (1) kunnen doorgevoerd worden als: LBS

N wv ( LBS ) = ∑ N wv (cel )

(eq6)

cel

LBS

W part ( LBS ) = ∑ W part (bedr , cel )

(eq7)

cel

Deze laatste uitdrukking (eq7) vloeit voort uit het feit dat een steekproefbedrijf in verschillende cellen met verschillende productierichtingen of economische dimensies, maar met dezelfde landbouwstreek, kan worden ingedeeld. De partiële wegingsfactor voor een bepaalde dimensie is dus de som van een of meerdere partiële wegingsfactoren. Indien de kengetallen per cel werden berekend (eq4), kan men ook gebruik maken van de kortere berekeningswijze: LBS

KG ( LBS ) =

∑ KG(cel ) * N

wv

(cel )

cel

(eq8)

N wv ( LBS )

Deze kengetalwaarde is dus representatief voor een gemiddeld bedrijf uit die landbouwstreek. De vergelijkingen eq5 tot en met eq8 zijn afgeleid voor kengetalberekeningen in de respectieve landbouwstreken. Analoge vergelijkingen kan men afleiden voor het berekenen van de kengetallen per productierichting of per dimensieklasse. 5.1.4.3 Extrapolatie Vlaanderen Kengetallen worden ook vaak berekend om een kengetal voor de Vlaamse landbouw te berekenen (vb.: arbeidsinkomen). De vergelijking wordt dan: met Wv =”waarnemingsveld” wv

KG (VL) =

∑ KG (bedr ) *W (bedr )

bedr

(eq9)

N wv

33

Voorgaande berekeningen hadden telkens betrekking op gewogen gemiddelden. Het is ook mogelijk dat men een gewogen totaal wil berekenen (vb: totaal oppervlakte graanareaal, aantal varkens, aantal bedrijfshoofden,…) om te koppelen aan ander cijfermateriaal teneinde de nauwkeurigheid van de extrapolatie na te gaan. De berekeningswijze loopt analoog aan die van de gemiddelden. Het verschil met voorgaande vergelijkingen is dat de delingen door het bedrijvenaantal ontbreken. Het volstaat om de respectieve wegingsfactoren van elk steekproefbedrijf te vermenigvuldigen met het gewenste kengetal. Een opsomming van de wiskundige vergelijkingen:

•

Per cel: cel

KG (cel ) = ∑ KG (bedr ) * W part (bedr , cel )

(eq10)

bedr

•

Per dimensie (vb. LBS): LBS

KG ( LBS ) = ∑ KG (bedr ) * W part (bedr , LBS )

(eq11)

bedr

•

Vlaanderen: wv

KGVlaanderen = KG wv = ∑ KG (bedr ) * W (bedr )

(eq12)

bedr

5.1.4.4 Gewogen gemiddelde van de steekproef De kengetallen worden benaderd aan de hand van gewogen steekproefgemiddelden. De schaalgrootte van elk bedrijf wordt dus in rekening gebracht bij de berekeningen. Dit effect is merkbaar bij kengetallen met teller en noemer. Bijvoorbeeld: de gemiddelde liters melk per koe, het aantal biggen per worp,… Hiervoor dient men het steekproeftotaal van kengetal 1 te delen door het steekproeftotaal van kengetal 2.

34

6

Boekhoudkundige Principes

6.1 Uitgangspunt van een bedrijfseconomische boekhouding Het vertrekpunt van een bedrijfseconomische boekhouding is het registeren van minstens navolgende bedrijfsgegevens:

-

-

-

-

-

Algemene bedrijfskenmerken: bedrijfstype, ligging, oppervlakte (in pacht, eigendom, seizoenpacht), landbouwstreek; Bedrijfsplan met opdeling naar bedrijfstakken: land- en tuinbouwteelten, veebezetting, neventakken (o.m. hoevetoerisme e.a.).met: - Teeltplan: geteelde oppervlakte per gewas (graslanduitbating, land- en tuinbouwteelten) akkerbouwgewassen, tuinbouwteelten); - Veebezetting: diercategorieën en gemiddelde veebezetting. Teeltfiche per teelt: directe kosten (zaai- en pootgoed, spuitmiddelen, meststoffen, loonwerk, betaalde seizoenslonen, enz., ) en opbrengsten (hoofd en bijproducten); Inventaris: voorraden, dieren, gebouwen en materieel met aanduiding bestemming plus aankoopjaar en/of bouwjaar, aankoopwaarde en/of vervangingswaarde, afschrijvingstermijn; Overzicht leningen volgens bestemming (grond- en bedrijfskapitaal) met vermelding van duurtijd, vervaldagen en te betalen rente Veebeweging: aankoop, verkoop, geboorten, sterften en interne beweging; Lijst van investeringen met aankoopwaarde, vervangingswaarde, levensduur en afschrijvingspercentage; Arbeidsanalyse: familiale en niet familiale arbeidskrachten; niet betaalde en betaalde arbeidskrachten uitgedrukt in aantal VAK (volwaardige arbeidskracht); Quota en productierechten volgens historische aanschafwaarde: melk, suikerbieten, zoogkoeien, emissierechten, toeslagrechten (aantal + waarde); Invulboek m.b.t. inkopen, verkopen en interne bewegingen: : ƒ aankopen producten en kosten voor teelten, aankoop ruw- en krachtvoeders, andere veekosten, aankoop dieren, uitgaven tractoren, onderhoud- en herstellingskosten machines, onderhoud- en herstellingskosten gebouwen en glasbestanden, energiekosten, zaai- en pootgoed, meststoffen, andere kosten tuinbouw speculaties, verkoopskosten, aankoop klein alaam, algemene bedrijfskosten, loonkosten; ƒ verkopen land- en tuinbouwproducten, overige inkomsten zoals premies, schadevergoedingen, privégebruik van bedrijfsgoederen; Interne bewegingen (melk voor vee, gewassen voor krachtvoeder, zaai- en pootgoed uit eigen productie, veebewegingen, e.a. aan marktprijs of aan kostprijs voor bv. ruwvoeder).

Op bedrijven waar verschillende productietakken naast elkaar bestaan is de algemene bedrijfsinformatie uit de globale boekhouding onvoldoende om de rendabiliteit van de afzonderlijke bedrijfstakken te bepalen. Een systeem van deelboekhoudingen waarvoor bijkomende informatie moet verzameld worden voor de specifieke kosten en opbrengsten van de bedrijfstak gepaard met verdeelsleutels

35

voor niet op te splitsen kosten is nodig om de rendabiliteit van de bedrijfstakken en zijn invloed op het algemene financiële resultaat van het bedrijf te kennen. De gegevens worden geregistreerd en weergegeven met vermelding van de specifieke kenmerken in de voorziene onderdelen van het bedrijfsboek(en) (bv. inkomende factuur met datum, leverancier/ verkoper, specificatie van de aankoop, nettobedrag en BTW; de veebezetting met identificatienummer (SANITEL), leeftijd, geslacht en waarde; de producten in stock met hoeveelheden en waarde, de samenstelling en actieve stoffen van bestrijdingsmiddelen; de gebrukte mineralen en nutriënten op lande enz….) Om de financiële toestand op een overzichtelijke en gebalde wijze weer te geven beschikt de bedrijfseconomische boekhouding theoretisch over drie verschillende staten waarin de bedrijfsgegevens opgenomen zijn in overeenstemming met het objectief van deze staten die gebaseerd zijn op het periodiciteitprincipe, het vergelijkbaarheidbeginsel en het getrouwheidsprincipe. Deze zijn de balans, de resultatenrekening en de cash flowstaat of de gegeneerde financiële middelen. De gebruikte periode is het boekjaar dat in het LMN overeenkomt met het kalenderjaar. Het teeltjaar ( van bewerkingen die leiden tot het zaaien tot en met de verkoop van de oogst) dat niet noodzakelijk samenvalt met het boekjaar en in de vele gevallen 2 boekjaren overlapt, wordt herleid tot één bepaald boekjaar. Conventioneel is dit het boekjaar waarin het grootste deel van de kosten valt. Om de vergelijkbaarheid te waarborgen wordt het bedrijf op zich zelf beschouwd, losstaand van elk persoonlijk kapitaal of niet bedrijfsgebonden inkomsten en activiteiten. Daarenboven krijgen alle productiefactoren een (zoveel mogelijk marktconforme) vergoeding toegewezen, ook de familiale arbeid en eigen kapitaal onder al zijn vormen. Deze vergoedingen krijgen het predicaat ‘fictief’ toegewezen om ze te onderscheiden van reëel betaalde vergoedingen. In de terminologie van het LMN-boekhoudpakket heeft de term bedrijfstak een enigszins andere betekenis dan algemeen gebruikelijk nl. elke bepaalde teelt, gewas, diersoort, …wordt een bedrijfstak genoemd.

6.2 Financiële staten Deze bestaan uit: • balans: geeft het gecumuleerde vermogen weer op een bepaald tijdstip; • resultatenrekening: weerspiegelt de goederenstroom uitgedrukt in waarde op een bedrijf voor een bepaalde periode resulterend in een bedrijfsresultaat; Samen geven ze een totaalbeeld van de financiële gezondheid van het bedrijf. In de boekhoudwetgeving refereren deze staten naar de jaarrekening waarbij de rubrieken en subrubrieken van de balans en resultatenrekening een meccanografisch nummer dragen in overeenstemming met een vastgelegd rekeningstelsel (cfr. ook codenummers bij de bedrijfseconomische boekhouding)

6.2.1 Balans De balans geeft als momentopname (afsluiten boekjaar) de voorstelling van de aard en het bedrag van de tegoeden en rechten van de onderneming, in casu het 36

landbouwbedrijf, van haar schulden, verplichtingen en verbintenissen, evenals van haar eigen middelen. Bij de oprichting van een onderneming wordt een beginbalans opgemaakt vertrekkend van een begininventaris. Het uitgangspunt is het beginkapitaal, waar tegenover de netto vermogensmassa (bezittingen) staan. Door het bewerkstelligen van de ondernemingsdoelstellingen, het interne en externe ruilverkeer, de bedrijvigheid van de onderneming ondergaat de vermogensmassa en de schulden t.o.v. derden voortdurend veranderingen. Er ontstaan winsten of verliezen die op hun beurt het kapitaal wijzigen. Niettegenstaande deze voortdurende veranderingen in de samenstelling, de vorm en de grootte van vermogensmassa, van de schulden t.o.v. derden en van het kapitaal blijft het evenwicht tussen bezittingen en schulden steeds behouden (= balans). De balans is dus de staat die aan de linkerzijde de waarde van de bezittingen van de onderneming weergeeft, het gebruik van het vermogen, zijnde het actief, en aan de rechterzijde de schulden weergeeft t.o.v. de ondernemer (eigen vermogen) en t.o.v. van derden, (vreemd vermogen), zijnde het passief. De inventaris als basis voor het opstellen van de balans kan rubrieken bevatten waarvoor de actuele waarde niet intrinsiek vastligt, zodat waarderingsregels dienen toegepast te worden. De waardering wordt gekenmerkt door een individuele waardering van de objecten in geldwaarde, op basis van het voorzichtigheidsprincipe, objectiviteit en relevantie (bijdragen tot doelstellingen onderneming). Er wordt best uitgegaan van een gematigde marktwaarde met het oog op bestendigheid. 6.2.1.1 Actief Het actief bestaat uit bezittingen en vorderingen onderverdeeld in vaste en vlottende activa. Toegepast op de landbouwbedrijven bestaat het actief uit 3 grote onderdelen: grond en gebouwen (in eigendom), aangekochte productierechten en het bedrijfskapitaal.

-

-

-

grond en gebouwen (in eigendom): ƒ gronden ƒ grondverbeteringen ƒ gebouwen ƒ glasbestanden ƒ installaties ƒ meerjarige aanplantingen productierechten (aangekocht): ƒ quota ƒ emissierechten ƒ toeslagrechten ƒ aandelen coöperaties bedrijfskapitaal: ƒ vee ƒ planten (eenjarig) ƒ werktuigen, machines e.d. ƒ voorraden ƒ (gemiddeld) omlopend kapitaal

37

6.2.1.2 Passief Het passief geeft de oorsprong van het vermogen weer; de herkomst van de middelen tot financiering van het actief: het eigen kapitaal/ vermogen en het vreemd kapitaal, zijnde de leningen en schulden t.o.v. derden.

-

Eigen vermogen Het eigen vermogen is de waarde van het kapitaal in eigendom. Het eigen vermogen wordt berekend door het totaal van het ‘passief’ te verminderen met het totaal van de schulden (- het vreemd vermogen). Het totaal ‘passief’ wordt bepaald aan de hand van de stelling dat het totaal ‘passief’ gelijk is aan het totaal ‘actief’.

-

Vreemd vermogen Het vreemd vermogen is de waarde van de lopende leningen (=schulden) van het bedrijf . 6.2.1.3 Kengetallen i.v.m. kapitaal

Een kengetal of ratio legt een verband vast tussen enkele bestanddelen van de balans, meestal in de vorm van een verhoudingsgetal. Uit deze ratio’s kunnen conclusies getrokken worden over de financiële gezondheidstoestand van het bedrijf. Een ratio wordt best geïnterpreteerd in relatie tot de andere ratio’s en best bekeken in het licht van de evolutie over de boekjaren.

-

Solvabiliteit: geeft de mate weer waarin het bedrijf haar schulden kan voldoen. Het is de verhouding van het eigen vermogen t.o.v. het totaal passief. Moderniteitgraad: uitgedrukt in %. Dit is de procentuele verhouding van de boekwaarde van de duurzame productiemiddelen (exclusief grond) t.o.v. de aanschafwaarde van deze duurzame productiemiddelen (exclusief grond).

6.2.2 Resultatenrekening De resultatenrekening is het geheel van bijgehouden en geordende rekeningen verband houdend en resulterend in de bepaling van het bedrijfsresultaat als het verschil tussen bedrijfsopbrengsten en de bedrijfskosten, in rekening brengend ook de uitzonderlijke resultaten, taksen en heffingen exclusief inkomensbelastingen en BTW. In de bedrijfseconomische landbouwboekhouding worden een aantal fictieve kosten aangerekend: fictieve lonen, fictieve intresten en fictieve pachten. Fictief wil zeggen dat deze kosten gerekend worden maar er geen contractueel vastgelegde uitbetalingen tegenover staan. De waardering moet zoveel mogelijk marktconform zijn. Ook de afschrijvingen worden conventioneel vastgelegd.

bij

een

6.2.2.1 Bedrijfsopbrengsten Onder bedrijfsopbrengsten wordt verstaan :

-

Totale bruto verkopen:

38

bedrijfseconomische

boekhouding

-

-

-

verkopen van vermarkte landbouwproducten (graangewassen, hakvruchten, contractteelten, voedergewassen, hooi, stro, gras, andere verkochte producten en bijproducten van het landbouwbedrijf); vermarkte tuinbouwproducten (groenten, fruit, niet-eetbare tuinbouwproducten; andere verkochte producten en bijproducten van het tuinbouwbedrijf); melk en melkproducten; vermarkte producten van de veehouderij (verkochte dieren: melkvee, jongvee, kalveren, mestvee, varkens, schapen, slacht- en soepkippen, eieren, e.a.); andere verkochte producten en bijproducten o.m. mest, ontvangen dekgelden, vergoedingen voor verzorgen vreemde dieren e.a. Tot de verkochte producten dienen eveneens het verbruik in het huishouden of persoonlijk verbruik evenals de voordelen in natura gerekend te worden aan marktprijzen.

-

-

Inventarisverschillen en voorraadwijzigingen van planten, plantopstand (o.m. tuinbouw), vruchten veebeslag (omzet en aanwas), verwerkte hoeveproducten en bijproducten. Subsidies, premies en bedrijfstoeslagen (onderscheiden naar specificatie). Diverse opbrengsten (werk voor derden, verhuur bedrijfsgebouwen en materieel e.d.). Hierbij voegen zich ook de buitengewone baten (of kosten): verkoop machines, installatiepremies VLIF, pachtafstandsvergoedingen e.a.

De opbrengsten kunnen voor het gehele bedrijf weergegeven worden en per bedrijfstak. Bij de voorstelling per bedrijfstak dient rekening gehouden met de interne bewegingen, maar wordt abstractie gemaakt van bedrijfstoeslagen en diverse opbrengsten. 6.2.2.2 Operationele kosten Onder operationele kosten wordt verstaan :

-

Aangekocht voeder (kracht- en ruwvoeders, bijproducten, mineralen) bij derden; Andere kosten voor het vee (veeartskosten, te betalen dekkosten, melkcontrole, bijdragen veekwekerssyndicaten e.d.); Aangekocht zaaigoed en planten van bedrijfsvreemde goederen; Aangekochte meststoffen; Fytosanitaire producten, bewaarmiddelen; Brandstoffen, smeermiddelen e.d.; Tijdelijke huur van materieel en bedrijfsgebouwen; Loonwerk; seizoenslonen; Specifieke energie- en waterkosten; Specifieke kosten tuinbouwproductie (potgronden, potten, steun- en bindmateriaal, verpakkingsmateriaal e.a.); Verkoopskosten (veilingkosten, promotiebijdragen e.a.) Kosten voor mestafzet; Overige kosten: andere dan deze voornoemd.

39

De kosten worden voor het gehele bedrijf weergegeven en per bedrijfstak. Zie opmerking m.b.t. intern verbruik van gewassen en bijproducten onder rubriek bedrijfsopbrengsten. 6.2.2.3 Structurele kosten De structurele kosten betreffen: fictieve kosten, betaalde pachten, afschrijvingen en algemene onkosten. Fictieve kosten - Fictieve lonen (indien toepasselijk): betreffen een aangerekende waarde voor de geleverde arbeid van de bedrijfsleider en desgevallend de meewerkende familieleden (niet betaalde arbeidskrachten).

-

Fictieve intresten: betreffen een aangerekende waarde op het geïnvesteerde kapitaal.

•

-

Voor gebouwen, aanplantingen, grondverbeteringen, materieel en quota: 5% op de gemiddelde boekwaarde. • Voor het veebeslag: 5% op de gemiddelde waarde van begin- en eindinventaris. • Voor overig bedrijfskapitaal: 5% op gemiddeld omlopend kapitaal. Fictieve pachten: aangerekende huurwaarde op grond in eigendom (exclusief grondbelastingen) waarbij de gemiddelde pachtprijs van de streek richtinggevend is.

Betaalde kosten Betaalde pachten: effectief betaalde bedragen voor gepachte of gehuurde gronden en gebouwen. - Betaalde lonen (vast personeel) Afschrijvingen

-

Afschrijvingen zijn bedragen die ten laste van de resultatenrekening worden genomen over een bepaalde periode Deze periode komt overeen met de waardevermindering van machines, meerjarige aanplantingen en gebouwen (technische en/of economische veroudering). Zij variëren van b.v. 3 tot 12% van de vervangingswaarde of aankoopwaarde voor quota, toeslagrechten, nutriëntenrechten…, afhankelijk van de economische levensduur van het goed. Algemene onkosten: kosten niet inbegrepen in de operationele kosten. (o.m. niet specifieke energie- en waterkosten, verzekeringskosten, lidgelden e.d.) 6.2.2.4 Bedrijfsresultaat De voorstelling van het bedrijfsresultaat in de bedrijfseconomische boekhouding wordt om vergelijking mogelijk te maken weergegeven als een arbeidsinkomen volgens volgende definities:

-

Brutobedrijfsresultaat (saldo): bedrijfsopbrengsten (inbegrepen subsidies, premies en bedrijfstoeslagen plus diverse opbrengsten) – directe of operationele kosten Het saldo kan ook gedifferentieerd toeslagrechten apart vermeld worden. 40

worden

weergegeven

waarbij

de

-

Nettobedrijfsresultaat = brutobedrijfsresultaat – vaste of structurele kosten Ook bij het netto bedrijfsresultaat worden de toeslagrechten best veelal apart vermeld.

-

Arbeidsinkomen bedrijf = nettobedrijfsresultaat + loonkost bedrijfsleider + loonkost gezinsleden + loonkost betaalde arbeidskrachten Sensu stricto bevat het arbeidsinkomen niet de buitengewone baten. Het kan gedifferentieerd voorgesteld worden, al dan niet met toeslagrechten.

-

Arbeidsinkomen per VAK (volwaardige arbeidskracht) = arbeidsinkomen bedrijf/ aantal VAK [ waarbij 1 VAK = 2400 uren, maar 1 arbeidskracht nooit meer dan 1 VAK kan zijn]

-

-

Inkomen bedrijfsleider = nettobedrijfsresultaat + loonkost bedrijfsleider + opbrengsten niet begrepen in nettoresultaat +intrest op bedrijfs-, grond- en gebouwenkapitaal - betaalde intresten Landbouwgezinsinkomen = inkomen bedrijfsleider + loonkost gezinleden.

Het bedrijfsresultaat wordt ook per bedrijfstak berekend om uit te maken welke bedrijfsonderdelen meest rendabel zijn, waarbij abstractie gemaakt wordt van bedrijfstoelagen en diverse opbrengsten omdat deze niet toewijsbaar zijn.

41

7

Gegevensverzameling

Procesmatig bestaat de gegevensverzameling in het LMN uit de interacties tussen de deelnemende bedrijfsleiders, de landbouwboekhouders in de buitendiensten van het AMS en de centrale dienst van de cel data van het AMS. Het resultaat is het inputgedeelte van het LMN.

7.1 Buitendiensten Bij de opstart van een boekhouding worden de nodige inlichtingen verzameld voor het opstellen van de beginbalans, de arbeidsanalyse, het teeltplan, de veebezetting, identificatie- en socio-economische profielgegevens van de bedrijfsleider en zijn gezin, enz. Deze opname gebeurt door de landbouwboekhouder bij een bedrijfsbezoek op de geëigende formulieren. Rechtstreeks inbrengen van de gegevens in het LMN-pakket is vooralsnog niet ingevoerd. In de loop van het boekjaar worden verder gegevens verzameld door de deelnemer aangestuurd door de landbouwboekhouder waarbij gebruik wordt gemaakt van de volgende documenten:

-

Formulieren kosten/opbrengsten . of facturen /afrekeningen Formulieren verbruiken Veeboek (individueel vee – groepsvee) Inventarissen Gewerkte uren Teeltplan / jaarvragen.

De landbouwboekhouder controleert de inkomende gegevens, koppelt terug naar de deelnemer voor verificatie en correctie indien nodig en brengt deze in het boekhoudpakket. Bij het berekenen van de boekhouding zorgt de software voor de uitvoering van controles. Indien noodzakelijk zal de boekhouder terugkoppelen voor verificatie in een dynamische procesgang.

7.2 Centrale Dienst De centrale dienst staat in voor de analyse en vertaling van de gegevensbehoeften naar de boekhoudingen toe, stuurt op basis hiervan de buitendiensten (landbouwboekhouders) aan door middel van instructies die indien nodig geactualiseerd worden. De gegevensbehoeften blijven niet constant in de tijd maar evolueren in functie van veranderingen in het landbouwbeleid (vb. MTR bedrijfsgebonden steun ipv productgebonden steun) en andere beleidsmatige bekommernissen (ecologieneutrale productiewijze (vb. mineraleninhoud van voeders, energieproductie, WKK). Gelijklopend wordt het LMN-pakket gewijzigd en aangepast aan de voorgaande contextverandering. De Centrale Dienst draagt ook zorg voor het deelnemersbeheer en organiseert audits op geselecteerd individuele boekhoudingen. Op deze wijze stuurt de Centrale 42

dienst de Buitendiensten in een voortdurend streven om de eenvormigheid, de vergelijkbaarheid en juistheid van de boekhoudingen te waarborgen. De instructies bestaan uit handleidingen over de werking van het LMN-pakket, de boekhoudkundige verwerking en een vademecum met (jaarlijkse te herziene) normen voor de waarderingen

7.3 LMN-pakket De afzonderlijke bedrijven worden opgeslagen in een individuele databank waarin de gegevens op het laagst mogelijk gedesagregeerde niveau worden opgeslagen, elk met een unieke identificatie bestaande uit het bedrijfsnummer (= provincienummer + nummer landbouwstreek + volgnummer). Het LMN-landbouwboekhoudpakket dat in opdracht van het AMS ontwikkeld is in samenwerking met de firma’s Cerco Soft en de toenmalige outsourcer SBS die opgevolgd is door EDS-TELINDUS (ET) bestaat uit de volgende onderdelen: - basisgegevens: - producten, kosten en inkomsten (PKI); - investeringen; - leningen; - percelen; - bedrijfsplan (bedrijfstakken): - gewassen; - diersoorten; - neventakken; - investeringsplan; - boekingen: - aankopen en kosten; - verkopen en inkomsten; - verkoop gewassen; - verbruik uit stock; - verdeelgroepen; - interne bewegingen; - oogsten; - veemodule; - afsluiting: - eindinventaris producten (afzonderlijke krachtvoeders); - eindinventaris gewassen; - eindinventaris vee; - lonen; - indexatie vervangingswaarde; - jaarvragen; - controles; - lijsten en bedrijfsuitslag.

eindinventaris

voor

De bedrijfsuitslag bestaat uit algemene bedrijfsgegevens, de balans, resultatenrekeningen voor het volledige bedrijf, per bedrijfstak, voor samengenomen bedrijfstakken, samenstelling inkomen en de kengetallen.

43

7.4 Centraliseren De boekhouders houden de individuele bedrijfseconomische boekhoudingen (=dossiers in het spraakgebruik van het LMN) bij in één individueel bestand per deelnemend bedrijf dat alle (gedesaggregeerde) gegevensbevat van alle boekjaren. Om te kunnen waarborgen dat de beschikbare gegevens betrouwbaar en correct zijn bevat de centrale omgeving een ‘dossieropvolgingscomponent’ waarin de status van het dossier/boekjaar kan opgevolgd worden.Deze wordt normaal gezien afgesloten met een goedkeuring. Op het niveau van de centrale omgeving worden geen combinaties of groeperingen uitgevoerd wat betekent dat de bevragingsdatabank nog steeds alle individuele gegevens van alle boekjaren van alle dossiers bevat. De gewenst aggregaten worden gevormd in het AMS-Data warehouse (DWH, zie verder). Om af te ronden bevat de centrale omgeving een opvolgingscomponent voor probleemdossiers met foutmeldingen ivm technische problemen die worden vastgesteld zoals ontbrekende of corrupte gegevens (corrupt data) en een metadatabank. Deze bevat de originele gegevens zoals die aangeleverd werden en ook alle gegevens van de dossieropvolgingscomponenten (goedkeuringen en problemen).

7.5 Kwaliteitscontrole In het algemeen is de kwaliteitsborging van gegevens door de uitvoering van een auditplan nodig om de betrouwbaarheid te kunnen aantonen. Als voorbereiding tot het verwerven van een keurmerk is het een noodzakelijke stap. Specifiek in het kader van de invoering LMN is de invoering van een volledig nieuw ontwikkeld boekhoudpakket met zijn onvermijdelijke kinderziekten een bijkomende noodzaak voor een doorlichting van de resultaten. De opzet is om tijdens de verschillende stappen van het productieproces van LMN de gegevens door te lichten om fouten en tekortkomingen vast te kunnen stellen. Deze vaststellingen worden naast de (eventuele) noodzaak tot directe correctie vooral gebruikt om structurele verbeteringen aan te brengen in de gegevensverwerking. De verschillende stadia waarin de doorlichting uitgevoerd wordt zijn:

• • • •

resultaten ILB-controles; terugkoppeling vanuit cel rapportering, cel studie, gegevensgebruikers; doelgerichte zoekacties in de centrale bevragingsdatabank; doorlichting individueel dossier o grondige analyse individuele databank o analyse ‘papieren dossier’

44

andere

De aard van de fouten en tekortkomingen kunnen zeer verscheiden zijn. Elk soort fout of tekortkoming vereist een aangepaste reactie en opvolging. Er wordt een vast stramien gehanteerd zodat de eenvormigheid, vergelijkbaarheid, objectiviteit en neutraliteit van de controles gewaarborgd kunnen worden, gepaard gaande met de nodige openheid door herhaalbaarheid van het auditproces. De reactie beoogt enerzijds om verbeteringen en aan te brengen en om herhaling te voorkomen en anderzijds zal ook positieve terugkoppeling gegeven worden om de goede praktijk te honoreren. Naast de rapportering naar de boekhouder zullen mogelijke verbeterpunten in de wijze van inzamelen, instructies en LMN-pakket mee opgenomen worden. Voor een correcte en tijdige gegevensverzameling is de boekhouder een eerste en cruciale schakel in de ketting waardoor de vervolmaking van de boekhouders op het gebied van kennis van de instructies, technische land- en tuinbouwkennis, wijze van aansturen van de deelnemers en de algemene werkwijze van primordiaal belang is.

45

8

Gegevensgebruik

De centrale bevragingsdatabank waarin de boekhouders de individuele dossiers van elk landbouwbedrijf opladen is een relationele databank met tabellen Deze databank is echter niet erg gebruikersvriendelijk zodat beslist is om de LMN-data gemakkelijk ter beschikking te stellen van de gebruikers door het opzetten van een datawarehouse met bijhorende analyse- en rapporteringssoftware. Teneinde een gegevensopslag te scheppen die toelaat om zowel standaardrapporten te genereren als voor de uitvoering van ‘ad hoc’-analyses, moeten gegevens in verschillende stappen getransformeerd worden. De eerste stap betreft het geheel van de interne en externe gegevensbronnen, naar de intermediaire stap wordt verwezen als de ETL(Extract, Transform and Load)-stap en de laatste stap is de ‘datawarehousing’. In de eerste stap wordt nagegaan welke het formaat’ en de inhoud zijn van de verschillende gegevensvelden, welke ter zake doende gegevensvelden zijn en hoe de waarden in gegevensvelden afgeleid van andere gegevensvelden bekomen zijn. Voor elk gegevensveld dat gebruikt zal worden om een ‘data mart’ te genereren, is de informatie betreffende zijn inhoud en formaat opgeslagen in een metadatabestand. In de ETL-stap worden verschillende gegevensbronnen gecombineerd, overtollige en overbodige gegevensvelden en ‘records’ verwijderd, kwaliteitscontrole van gegevens uitgevoerd, gegevens getransformeerd en de gevalideerde gegevens opgeslagen in een nieuwe tabel. In de laatste stap is de structuur van de gegevensopslag bepaald. Het ’AMS‘data warehouse’ bevat verschillende ‘data marts’. Primair zijn een Vlaamse LMN-datamart en een Rentabiliteitdata mart. Elke tabel van de Vlaamse LMN-data mart bevat gegevens van het Vlaamse LMN en levert een antwoord op een specifieke veel gestelde vraag of een specifieke analyse die uitgevoerd wordt op een regelmatige basis. De rendabiliteitdata mart bevat alle gegevens die opgenomen worden in de jaarlijkse publicatie over de rendabililiteit van de Vlaamse landbouwsector en zijn deelsectoren. Plannen voor de ontwikkeling van andere data marts die op stapel staan zijn en die geheel of gedeeltelijk op het LMN gebaseerd zijn: 9 BSS en in de toekomst SO (Standard Output); 9 Typologie die teruggekoppeld wordt naar de Vlaamse LMN-data mart; 9 CLE voor de historische gegevens ante-LMN; 9 Een EU-ILB data mart voor een gemakkelijk interpreteerbare weergave van informatie die aan het ILB moet geleverd worden; 9 Data marts voor verschillende (nog te bepalen) standaardrapporten

46

Bijlage 1: Andere AMS-basisdocumenten m.b.t. het LMN

SPELMANS, G. Hoe rekent het AMS met het LMN? VERKLARENDE NOTA, intern document, 2006 TACQUENIER, B. Stratificatie van de steekproef en het waarnemingsveld met het oog op een extrapolatie van de gegevens, intern document, 2006 VAN BROEKHOVEN,E.A new farm accountancy data network for Flanders (Belgium) PACIOLI-Paper, 2008. GEORGES, H. Bedrijfseconomische boekhoudingen van het landbouwmonitoringsnetwerk:BOEKHOUDKUNDIGE PRINCIPES – intern document, 2006 GEORGES, H., SOMERS, L. De individuele bedrijfseconomische resultaten van land- of tuinbouwbedrijf van het landbouwmonitoringsnetwerk: VERKLARENDE NOTA, intern document 2006 DE BECKER, R., VAN BROEKHOVEN, E.(2008) Plan van steekproeftrekking voor het Vlaamse netwerk van landbouwboekhoudingen voor het boekjaar 2005, 2006, 2007, 2008 (jaarlijks) intern document 2005, 2006, 2007 DE BECKER, R., DEMUYNCK, E. Vlaamse Bruto Standaard Saldi voor de gewassen en de veehouderij (2000-2004) AMS, 2007

47

Bijlage 2:

Vlaamse bruto standaardsaldi voor de gewassen en de veehouderij (2000-2004)

Bruto standaardsaldi "2002" voor de plantaardige producties waarmee rekening gehouden wordt bij de bepaling van de typologie Van de landbouwbedrijven

EU codes

Aanduiding van de producties

Telling codes 2002

BSS EUR/ha

D01_B_1

Wintertarwe

C110110

1171

D01_B_2

zomertarwe en spelt

C110120 + 200

975

D03

Rogge

C110300

854

D04_B_1

Wintergerst

C110410

961

D04_B_2

Zomergerst

C110420

859

D05

Haver

C110500

927

D06

Korrelmaïs

C110600

906

D08

andere granen

C110700 + C119900

982

D09

peulvruchten droog geoogst

C140000

619

D10

Aardappelen

C130000

2153

48

D11

Suikerbieten

C120100

2276

D12

Voederhakvruchten

C150100 + 200

988

VERSE GROENTEN IN OPEN LUCHT: - extensieve groenteteelt in open lucht D14A_B_1

erwten en bonen vr industrie

C171011 + 021

1319

D14A_B_2

overige vollegrondsgroenten

C171031+ 041+ 061+ 091+ 112 + 121 + 141+ 151

3164

+ 181 + 261+ 271 + 291 + 301 + 311 + 991

49

Bruto standaardsaldi "2002" voor de plantaardige producties waarmee rekening gehouden wordt bij de bepaling van de typologie van de landbouwbedrijven

EU codes

Aanduiding van de producties

Telling codes 2002

BSS EUR/ha

- verse groenten, meloenen, aardbeien in open lucht D14B_B_2 intensieve groenteteelt in open lucht

C160100 + C171012 + 022 + 032 + 042 + 050 + 062 + 070 + 11887 062 + 070 + 080 + 111 + 122 + 130 + 142 + 152 + 160 + 170 + 182 + 200 + 210 + 230 + 240 + 250 + 262 + 272 + 282 + 292 + 302 + 312 + 320 + 330 + 990 + C172120

D14B_B_3 Aardbeiteelt

C172110

VERSE GROENTEN ONDER GLAS:

50

54906

D15_B_1

tomaten, verwarmde teelt

C420100

195422

D15_B_2

Aardbeien

C450500

134929

D15_B_3

andere groenten

C420200 + 300 + 400 + 500 + 600 + 700 + 800 + 900 +

167808

C421000 + 100 + 200 + 300 + 400 + 500 + 600 + 700 + 800 + C429900 + C411000 SIERTEELT IN OPEN LUCHT: D16_B_1

azalea's

C180100

78665

D16_B_2

begonia's, andere bollen en knollen van bloemen

C180410 + 430

27620

D16_B_3

andere bloemen en sierplanten

C180200 + 300 + 510 + 520 + C210130 + C160200

30064

SIERTEELT IN SERRES: D17_B_1

azalea's

C430100

78665

D17_B_2

Potplanten

C430200 + C439900

354030

D17_B_3

andere bloemen en sierplanten

C412000 + C430300 + 400 + 500

187390

51

Bruto standaardsaldi "2002" voor de plantaardige producties waarmee rekening gehouden wordt bij de bepaling van de typologie van de landbouwbedrijven

EU codes

Aanduiding van de producties

Telling codes 2002

BSS EUR/ha

D18A

tijdelijke weiden

C150600

899

D18B1

voedermaïs

C150300

1069

D18B2_3

andere groenvoedergewassen dan maïs

C150400 + 500

1007

D19

pootgoed en landbouwzaden

C121000

1218

D21

braakland zonder steun

C190200

0

D22

braakland met steun en met gras bezaaide perceelsrand

C190100 + 300

535

D23

Tabak

C120700

12032

D24

hop

C120800

5770

D26

koolzaad en raapzaad

C120400 + 500

559

52

D29

olievlas

C120320

696

D30

andere oliehoudende gewassen

C120600

605

D31

vezelvlas

C120310

1404

D34

geneeskrachtige en aromatische planten en kruiden

C120900

1644

D35

cichorei en andere nijverheidsgewassen

C120200 + C129900

1509

F01

oppervlakte steeds bedekt met blijvend grasland

C300000

567

G01A

boomgaarden en klein fruit

C220000 + C230000

10644

G05

boomkwekerijen

C210110 + 120 + 200 + 300 + C440000

35160

G06

andere blijvende teelten

C240000

10809

G07

fruitteelt in serres

C450100 + 200 + 300 + 400 + C459900

46282

I02

kampernoelieteelt (per are)

O030000

14029

53

Bruto standaardsaldi "2002" voor de dierlijke producties waarmee rekening wordt gehouden bij de bepaling van de typlogie van de Landbouwbedrijven

EU codes

Aanduiding van de producties

Telling codes 2002

BBS (EUR/dier)

J01

eenhoevige dieren

A500000

158

J02

mannelijke en vrouwelijke jonger dan 1 jaar

A111000 + A112100 + 200

278

J03

mannelijke runderen van 1 tot jonger dan 2 jaar

A121000

786

J04

vrouwelijke runderen van 1 tot jonger dan 2 jaar

A122100 + 210 + 220

194

J05

mannelijke runderen van 2 jaar en meer

A131000

936

J06

vrouwelijke runderen van 2 jaar en meer

A132110 + 121 + 122

211

J07

melkkoeien

A132210

1647

J08

Zoogkoeien

A132220

607

J09

schapen

A300000

48

54

J10

geiten

A400000

245

J11

biggen minder dan 20 kg

A210000

93

J12

fokzeugen

A242000

271

J13

andere varkens

A220000 + A230000 + A241000

93

J14

vleeskippen (per 100 stuks)

A602000

24

J15

leghennen, poeljen, fokhanen (per 100 stuks)

A601000 + A603000

119

J16

kalkoenen en ander pluimvee (per 100 stuks)

A699000

301

J17

moederkonijnen

A710000

89

J18

bijen (per korf)

A900000

38

55