Het transfersysteem in de voetbalwereld Daniël van der Ven
In het kader van LO als examenvak hebben leerlingen uit 5VWO van het Agnieten College (locatie CC) te Zwolle een onderzoeksopdracht gemaakt die als praktische opdracht meetelt voor het eindcijfer L02. Het onderzoek moet gaan over een thema binnen de wereld van sport en bewegen dat vanuit verschillende invalshoeken besproken wordt.
Inhoud •
Inleiding
•
Beantwoording van de (deel)vragen: o o
Wat is een transfer? Wat is een transfersom?
1. Hoe was het transfersysteem vroeger? o
Het Bosman-arrest
2. Hoe is het transfersysteem DU? 3. Hoe g~t het transfersysteem er iD de toekomst uitzieD? 4. Verschilt het transfersysteem in het voetbal met dat van andere sporteD? •
Conclusie en beantwoording van de hoofdvraag
•
Bronvermelding
•
Bijlagen
Inleiding
mijn vader nog niet in een jaar verdiend, verdienen voetballers in een week. Sommige mensen vinden het mensenhandel in een modem jasje, andere mensen slaan spontaan aan het dagdromen bij het horen van jaarsalarissen in zeven cijfers en soms zelfs acht (en dan wel voor de komma), andere mensen vinden voetbal toch allang niet meer wat het geweest is en nog weer andere mensen vinden dat het er gewoon bij hoort. Zoals u misschien al wel heeft opgemerkt; dit
Het voetbalseizoen is weer afgelopen, bijna elke voetbalclub is op zoek naar dé speler die het team volgend seizoen moet gaan versterken. De transfermarkt is geopend! De miljoenen, vaak zelfs tientallen miljoenen, vliegen in het rond. Geen bedrag schijnt te hoog te zijn. Het gevolg is dat bij contractverlengende onderhandelingen ook vaak diep in de buidel getast moet worden, erg diep! Bedragen die 't Web, nummer 2, 2002
18
werkstuk gaat over het transfersysteem in de voetbalwereld en daar zijn veel vragen over te stellen. Een aantal daarvan zal ik proberen te beantwoorden door de ontwikkeling van het transfersysteem te beschrijven. De ontwikkeling van het transfersysteem zal ik in drie deelvragen behandelen: Hoe was het transfersysteem vroeger? Hoe is het transfersysteem nu ? Hoe gaat het transfersysteem er in de toekomst uitzien ?
trainen hun voetballers met het doel de voetballers beter te maken (een soort bijscholing), dat kost geld. Ook geven de clubs vaak hoge salarissen en extra's zoals auto's of huizen. Dat allemaal om de speler gunstig te stemmen zodat hij langer bij de club blijft. In het contract dat de voetbalclub en de speler hebben gesloten staat hoe lang de speler in principe bij de club zal blijven. Hoe langer het contract duurt, hoe hoger de investeringen zullen zijn die de club zal willen doen. Maar als een andere club de speler wil overnemen voordat het contract is afgelopen, zijn de investeringen van de voetbalclub voor niets geweest en zal het daarvoor een vergoeding willen van de ander club. Het bedrag dat dan wordt betaald is de afkoopsom van het contract, het contract wordt afgekocht. Het is het, theoretisch, bedrag dat de voetbalclub voor niets geïnvesteerd denkt te hebben in de voetballer, in de praktijk is het zo dat een club gewoon zo veel mogelijk geld wil overhouden aan het vertrek van een speler. Hoe langer het contract nog doorloopt, of hoe hoger de investeringen van de club zijn geweest en hoe beter de speler, hoe hoger de transfersom zal zijn.
Vervolgens zal ik verschillende transfersystemen van verschillende sporten met elkaar vergelijken in de deelvraag: Verschilt het transfersysteem in het voetbal met dat van andere sporten? En tenslotte zal ik de hoofdvraag beantwoorden: Waarom zijn de transfersommen tegenwoordig zo hoog?
Wat is een transfer? Dit is natuurlijk de belangrijkste vraag en die zal ik dus ook als eerste beantwoorden. Het woord transfer komt uit het Engels en het betekent overgang. Bij voetbal is er sprake van een transfer van een speler, als een speler van de ene voetbalclub overgaat naar een andere.
Deelvraag 1: Hoe was het transfersysteem vroeger?
Wat is een transfersom?
De uitspaken "vroeger was alles beter" en "die goeie ouwe tijd" kent iedereen. Het wordt ook vaak gezegd over het voetbal.
Het woord transfersom of transferbedrag is te vertalen met afkoopsom, maar ik zal het in het vervolg transfersom noemen, omdat dat de meest gebruikte term hiervoor is in het voetbal. Een transfersom is het bedrag dat, in dit geval door een voetbalclub, wordt betaald als vergoeding voor het feit dat een speler zijn contract met de club niet uitdient. Als iemand goed is in zijn werk dan zal het bedrijf ook een grotere investering in die werknemer willen doen (in de vorm van bijvoorbeeld; bijscholing, een hoger salaris en eventuele extra's zoals een auto van de zaak), om de werknemer langer bij het bedrijf te houden. Als die werknemer alsnog vertrekt bij het bedrijf dan zijn die investeringen verloren, het bedrijf zal daar, als het mogelijk is, een vergoeding voor willen hebben. Dat kan alleen als de werknemer zelf het contract opzegt. In het voetbal werkt het net zo. Voetbalclubs
Vroeger ... ... was het nog een echte sport, toen waren er nog geen daken op de stadions. Vroeger ... ... werd een wedstrijd alleen afgelast als het veld zo slecht was dat het niet verantwoord was om zonder zwem-, of zelfs duikdiploma te spelen. Vroeger ..... . had je nog echte clubvoetballers, voetballers die ongeveer hun hele carrière bij één voetbalclub voetbalden. Sjaak Swart heeft niet voor niets de bijnaam "Mister Ajax". Vroeger ..... . hoefde alleen de bal maar te rollen. Nu ...... worden de verwende heren voetballers met daken beschermd tegen elk briesje en elk druppeltje regen. Nu .. .... wordt bij een verzameling van tien of
19
't Web, nummer 2, 2002
De bestuurders van die eerste voetbalverenigingen zagen al snel dat hun club afhankelijk was van goede jeugd, maar voor goede trainingen zijn goede faciliteiten nodig zoals velden, ballen, pionnen, etc. Veel verenigingen waren vrij snel tevreden, maar de betere verenigingen onderscheidden zich al door zo goed mogelijk materiaal aan te schaffen, maar daar was geld voor nodig. De weinige inkomsten van de verenigingen kwamen tot dan toe uit de contributie, maar toen werd het begrip sponsor ingevoerd. Bedrijven stelden geld beschikbaar als ze reclame mochten maken op bijvoorbeeld de voetbalshirtj es. Door sponsering konden voetbalverenigingen redelijk wat geld binnenkrijgen, vooral de grotere clubs die meer aandacht kregen. Daarnaast bouwden clubs stadions waar publiek naar de snel populairder wordende sport konden bekijken op hun vrije zaterdag en zondag. Ook dit was weer een inkomstenbron.
meer waterdruppels, de wedstrijd meteen afgelast. Nu .. . .. . zijn de voetballers alleen al bij het horen van een gerucht over een mogelijk hoger salaris, verdwenen. Nu ..... .maakt het rollen van de bal weinig meer uit, zolang het geld maar rolt. Dit is allemaal wat overdreven, maar er is wel enorm veel veranderd in het voetbal de laatste twintig jaar. Voetbal is een serieuze bedrijfstak geworden, waarin jaarlijks tientallen miljarden omgaan! Voetballers zijn nu goed betaalde werknemers en voetbalclubs staan genoteerd op de aandelenbeurzen. De ontwikkeling van de voetbalclubs, van amateurverenigingen tot profclubs, is geleidelijk gegaan en de ontwikkeling van het transfersysteem is er nauw mee verbonden.
Inmiddels waren er al grote verschillen tussen de voetbalclubs in Nederland. De betere en dus grotere verenigingen gingen op zoek naar betere voetballers om zelf nog beter te worden. Voor voetballers was het een hele eer om voor een grotere club te mogen voetballen, vaak zelfs een lang gekoesterde droom. Naarmate de clubs meer geld verdienden door sponsering en kaartverkoop, hadden ze ook meer over voor een goede speler die ze wilden overnemen van een andere club. Deze voetballers kregen allerlei extraatjes aangeboden. Ook de voetballers die al bij een goede vereniging speelden, kregen vaak extraatjes om ze maar tevreden te houden zodat ze niet zouden vertrekken. De voetballers verdienden er nog geen volledig salaris mee, maar het betekende wel een leuke aanvulling. De voetballers waren semiprofessionele voetballers geworden. Clubs zochten goede voetballers inmiddels allang niet alleen meer in eigen land. Ook buitenlandse voetballers kwamen in de Nederlandse voetbalcompetities voetballen en Nederlanders gingen naar het buitenland, voornamelijk naar andere Europese landen
De voetbalschoenen van de legendarische Abe Lenstra**
In het begin bleven de voetballers van jongs af aan bij de club waar ze waren ' opgegroeid'. De clubs met de beste jeugd groeiden uiteindelijk dus uit tot de beste clubs. Dit waren meestal verenigingen uit de grote steden, want daar woonden de meeste mensen. In de stad voetbalden de kinderen op de kleine pleintjes en op straat zodat ze erg technisch vaardig werden, dit in tegenstelling tot het platteland waar de kinderen meer verspreid woonden en het voetbal ook minder populair was. Zo ontstonden eind negentiende eeuw de eerste voetbalverenigingen zoals in bijvoorbeeld Amsterdam en Rotterdam, Ajax en Feyenoord. ' t Web, nummer 2, 2002
20
als Duitsland, België, Engeland, Italië en Spanje.
Maar nog steeds heerste er onder de meeste voetballers een soort clubliefde, als je het bij een club naar je zin had, dan bleef je daar een groot deel van je carrière.
De televisie betekende dé doorbraak voor de commerciële kant van het voetbal. Door de televisie konden voetbalwedstrijden gewoon in de huiskamer worden bekeken. Er kon een veel groter publiek worden bereikt. Voetbalclubs verkochten voor veel geld de uitzendrechten aan televisiemaatschappijen. Sponsors waren bereid meer te betalen, omdat veel meer mensen de reclame zagen en veel nieuwe sponsors meldden zich. Dit alles leverde zoveel geld op, dat meer geld kon worden besteed aan steeds grotere stadions, betere trainingsfaciliteiten en spelers. Met het geld werden spelers aangetrokken met een salaris waarvan ze konden leven en een contract werden de spelers gebonden aan de club. De voetballers waren profvoetballers geworden.
Als een voetballer aan het eind van zijn contract weg wilde bij een club; dan betaalde de nieuwe werkgever daar wat geld voor aan de oude club. En als de voetballer wilde vertrekken voor het eind van zijn contract, dan moest de voetballer het geluk hebben dat de voetbalclub dat goed vond en de oude en nieuwe werkgever het eens konden worden over een transfersom. Als dat niet gebeurde, dan had de voetballer pech en moest het eerst zijn contract, dat meestal een twee à drie jaar duurde, uitdienen. Zo werkte het tot het Bosman-arrest.
Het Bosman-arrest is het verschil rossen het transfersysteem van vroeger en nu.
Jean-Marc Bosman was een Belgische voetballer, waar nog nooit iemand van had gehoord, die het niet meer zo naar zij zin had bï de voetbalclub waar hij onder contract stond. Een an ere voetbalcl b ha wel interesse in de voetballer en wilde hem overnemen, maar de c ub van Bosm wilde dat niet en hield Bosman aan zijn entract. ierdoor kon Bosmanldus met naar de club waar hij heen wilde. Nu is e gië .d v de Europese nie en val het land dus onder Europese wetgeVing. Eén v die wette gaat over het vrije verkeer van personen en goederen binnen de EU. Personen en goederen moeten volgens die wet vrij kunnen bewegen binnen de EU. Bosman e zijn advocaat vonden dat als iemand aan zijn contract (dat diegene notabene zelf~eeft afgesloten) wordt gehouden, die wet werd overtreden. Daarom spanden ze een rechtszaak aan. Een rechtszaak die enorme gevolgen heeft g,ekfegen, omdat de rechter het met Bosman en zijn advocaat eens was.
21
I
't Web, nummer 2, 2002
Deelvraag 2: Hoe is het transfersysteem nu?
tract willen vertrekken, hogere transfersommen te kunnen eisen. Uit bovenstaande blijkt duidelijk dat een contract niet meer serieus wordt genomen en dat het alleen nog maar dient voor het bepalen van de hoogte van de transfersom.
Nu staan er regelmatig in de krant, op teletekst of internet berichten over een nieuw recordbedrag dat betaald is voor een speler. Toen de rechter uitspaak deed in de zaak Bosman, had hij waarschijnlijk niet kunnen vermoeden wat de gevolgen van zijn uitspraak zouden kunnen zijn, want door die uitspraak is het hele transfersysteem veranderd. Scouts van clubs, mensen die bij andere clubs nieuwe voetbaltalenten zoeken, geven nu direct het resultaat hun zoektocht door en als de club vindt dat de ontdekte speler een toegevoegde waarde zal zijn, zullen ze meteen proberen de speler te contracteren. Na het Bosman-arrest is het makkelijker voor spelers om voor het eind van het contract bij een club te vertrekken, daarom zal een club een speler aan zich proberen te binden door een zo hoog mogelijk salaris te betalen. Het is gebleken dat spelers graag naar clubs vertrekken die een hoger salaris betalen dan andere clubs.
Citaat: "Ik wens je (Van Bronckhorst) vijf mooie ;aren bij Arsenal, al zullen het er waarschijnlijk niet zoveel worden, want het gaat om een voetbalcontract. " Sjors Fröhlich Bron: Langs de lijn, radio l , 19/6/2001
Voetbalclubs mogen nu spelers een contract aanbieden met een minimum duur van één jaar en een maximale looptijd van vijf jaar. Ook kiezen voetbalclubs er nu steeds vaker voor om in het contract een clausule op te nemen waarin wordt vastgelegd hoeveel een andere club moet betalen om het contract af te kopen. Zo is bijvoorbeeld in het contract van Zinedine Zidane, een topmiddenvelder bij Juventus en een vaste waarde in Franse nationale elftal, vastgelegd dat een andere club f150.000.000,- neer zal moeten leggen om hem voor het eind van zijn contract over te nemen. *
We kunnen nu het volgende model opstellen: Club A heeft het voetbaltalent Z onder contract staan. Scouts van club B ontdekken hem en wil Z over nemen van club A. Club A weet al langer dat Z een talent is en heeft hem dus lang aan zich willen binden. Ze hebben dat gedaan door Z het hoogst mogelijke salaris te betalen. In dit model (en dus ook in de praktijk) is het zo dat een speler zal vertrekken naar club B als deze club een hoger salaris zal betalen dan club A en als er betere spelers (die dus ook een hoger salaris krijgen dan de spelers van club A) spelen dan bij club A. Hieruit volgt dat de club met het meeste geld het de beste spelers zal kunnen betalen. Natuurlijk spelen er wel meerdere dingen een rol bij de beslissing van een speler om wel of niet van club te veranderen, zoals de leeftijd van de speler, woonplaats van speler ten opzichte van de nieuwe club, mogelijkheden voor het eventuele gezin van de speler, etc.
Een dergelijk hoog bedrag is nog nooit betaald voor een voetballer, maar het bedrag dat Real Madrid aan FC Barcelona betaalde voor de Portugees Louis Figo mag er ook zijn . Dat was namelijk het hoogste bedrag transferbedrag tot nu toe; f120.000.000,Figo zelf zei over dat bedrag het volgende:
Door het Bosman-arrest is ook de rol en betekenis van het contract dat een speler afsluit veranderd. Tegenwoordig is het zo dat voetbalclubs spelers zolang mogelijk vastleggen om, als de spelers voor het eind van zijn con' t Web, nummer 2, 2002
22
FIGO: "MIJN TRANSFERSOM WAS VEEL TE HOOG"
Louis Figo vindt het bedrag dat Real Madrid voor hem aan Barcelona heeft betaald belachelijk hoog. De duurste speler ter wereld zei dit in een interview met de Spaanse sportkrant Marca. "Het is de wet van de markt, maar als je mij zou vragen zo veel voor een speler te betalen, dan zou ik dat weigeren. Ik heb niemand gevraagd om zo veel voor mij neer te tellen. Het is niet mijn schuld dat ze het wel doen", aldus Figo. Overigens verdient de nummer tien van Real zijn geld nu al weer gedeeltelijk terug. Het shirt met de naam van de Portugees erop is nu al het meest verkopende tricot. "Dat is ook weer een teken van de warmte van Real die ik na mijn overgang van Barcelona heb gekregen", aldus de nummer tien. Bron: www.voetbal.nl16/812000
Er moet dus iets veranderen aan het transfersysteem. Maar de vraag is dan natuurlîjk: wat? Er zijn immers zoveel verschillende belangen in het voetbal en dus ook in de transfers. De instanties die in deze zaak het laatste woord hebben, zijn de Europese Commissie, de Europese voetbalbond UEFA, de wereldvoetbalbond FIFA en de belangrijkste speIersvakbond FIFPro. Zoals gezegd spelen er een heleboel belangen mee in de discussie over het nieuwe transfersysteem. Ik zal er een aantal noemen die te maken hebben met de belangrijkste partijen in de discussie (zie volgend Webnummer).
* Nadat dit werkstuk was ingeleverd, is Zinedine Zidane voor fI54.000.000,- naar Real Madrid gegaan en is hij daarmee de duurste speler ter wereld geworden (voor zo lang het duurt).
Deelvraag 3: Hoe gaat het transfersysteem er in de toekomst uitzien? We hebben nu gezien dat het transfersysteem in de loop der tijd erg veranderd is. Maar de transfersommen worden steeds groter en dat moet een keer fout gaan. Want als het zo door gaat, dan zullen op een gegeven moment de transfersommen zo hoog worden, dat eerst de minder rijke en later ook de rijkere, clubs geen nieuwe aankopen meer kunnen betalen. De clubs zullen zich dan diep in de schulden moeten steken om het elftal compleet te houden. En als je dan nagaat dat een gerenommeerde club als Real Madrid nu al een schuld heeft van meer dan een half miljard gulden en dat er bij tal van andere clubs verdenkingen zijn van belastingontduiking, dan zijn de financieel nadelige gevolgen al goed merkbaar. Daarnaast klagen veel landen, zoals Nederland, erover dat hun nationale competitie een steeds lager niveau krijgt.
**Bron foto Abe's schoenen: http: // www . cybercomm.nl /~ pwouda /
fotoweek46 .html
23
't Web, nummer 2, 2002
