het sleutelblad jaargang 28 nummer 3 september jaar IVN Bergeijk-Eersel gevierd in 't loo Terugblik feestelijke opening van De Wingerd

het sleutelblaD jaargang 28 • nummer 3 • september 2014

50 jaar IVN Bergeijk-Eersel gevierd in 't loo Terugblik feestelijke opening van De Wingerd Lintje voor Minie van den Oever l 21-06-2014 Jubileumfeest IVN Bergeijk-Eerse 1964-2014 IVN BERGEIJK-EERSEL

Instituut voor natuur educatie & duurzaamheid

1964-2014 IVN BERGEIJK-EERSEL

colofon

bestuur Voorzitter en PR Hans van Nunen Churchillaan 34 5571 AB Bergeijk (0497) 84 03 25 Secretaris Ruud Kox Fr. van Nunenstraat 36 5524 AV Steensel (0497) 51 68 96 secretaris@ ivnbergeijkeersel.nl Penningmeester Dinie van Rooij (0497) 53 40 94 Hees 32 5521 NV Eersel penningmeester@ ivnbergeijkeersel.nl Leden Agnes Bartholomeus Kortkruisdijk 23 5521 SW Eersel (0497) 51 87 81

Wout Couwenberg (0497) 51 42 33 Mortel 85 5521 TP Eersel

Ereleden Johan Biemans Wil van Herk Albert Klomp

Vogelwerkgroep Koos Slenders (0497) 57 28 82 Midakker 11 5571 PP Bergeijk

Natuurtuin 't Loo “De Wingerd” Terlostraat 4 Bergeijk (0497) 55 53 60

werkgroepen

Wildeplantentuin Natuurtuin ‘t Loo Leen Verhoeven (0497) 57 17 64 Bergerdreef 14 5571 AK Bergeijk

Internet Wim Wouters (0497) 51 80 57 Steenstraat 95 5521 KR Eersel

Vlinders en libellen Wil van Herk (0497) 51 64 02 Laaghuizerweg 5 5521 LB Eersel Inventarisatie Werkgroep (IWG) voor flora en fauna Frans Groenen (0497) 54 21 53 Dorpstraat 171 5575 AG Luijksgestel Gidsencoördinatie Lia van Herk (0497) 51 64 02 Laaghuizerweg 5 5521 LB Eersel Jeugd-IVN Wil van Herk (0497) 51 64 02 Laaghuizerweg 5 5521 LB Eersel

Ruimtelijke ontwikkeling Albert Klomp (0497) 57 21 31 Mr. Pankenstraat 3 5571 CP Bergeijk Opleidingen Wil van Herk (0497) 51 64 02 Laaghuizerweg 5 5521 LB Eersel Coördinator Boomfeestdag Kees Beljaars (0497) 57 30 50 St. Victor 35 5571 PL Bergeijk [email protected]

www.ivnbergeijkeersel.nl [email protected] Sleutelblad Redactie Wout Couwenberg (0497) 51 42 33 Mortel 85 5521 TP Eersel [email protected] Vormgeving en DTP Nicole Couwenberg www.tjintjilla.com Kopij inleveren: voor 01-01-2015

contributie Landelijk lid : € 17,50 Donateur : € 10,50 Huisgenootleden : € 3,50 Jeugdleden : € 13,50 Bankrekeningnummer: 10.63.93.480, IBAN nummer: NL30RABO0106393480, t.n.v. IVN afdeling Bergeijk-Eersel te Eersel.

2

Het Sleutelblad • september 2014 • IVN Bergeijk-Eersel • jaargang 28 • nummer 3

i nhoud


04 Voorwoord door de voorzitter 05 50 jaar IVN Bergeijk-Eersel werd gevierd in Natuurtuin ’t Loo 08 Pelorische topbloem op vingerhoedskruid 08 Tekenbeet 09 Terugblik feestelijke opening van De (Nieuwe) Wingerd 10 Van nabij gevolgd: Endromis versicolora (Gevlamde vlinder) 13 Koolmeesgevecht 13 Ploegen vernietigt de bodem en al het leven 14 50 jaar IVN Bergeijk-Eersel uitgesproken door Johan Biemans 16 Mieren vormen reddingsbootje voor koningin 16 Rabobank Clubkas Campagne 2014 16 Lintje voor Minie van den Oever 17 Biologische momenten: rampjaar 2014 18 Eersel uitgeroepen tot Wandelgemeente van het jaar 2014 18 Onderzoek Lyme in kenniscentrum 19 Foto’s uit de oude doos 19 Toevallig gehoord 19 Gehoord 20 Jubileumfeest IVN Bergeijk-Eersel 21-06-2014 22 Volksuniversiteit de Kempen organiseert in het najaar een korte cursus sterrenkunde 22 Borden tegen buizerd na aanvallen op hardloper 23 Bij kan een landmijn ruiken 24 De vogels van Kempenland in de 19e eeuw 25 Populatie eekhoorns in vrije val 25 Gelezen in Margriet tijdens vakantie 26 Ecologische (moes)tuinieren en Tuinieren op/in een kleine ruimte 27 Kleurplaat 28 Resterende excursie- en activiteitenprogramma IVN Bergeijk-Eersel 2014


3

1964-2014

voorwoord

IVN BERGEIJK-EERSEL

door de voorzitter Beste IVN-ers, Dit jaar een 3e editie van ons Sleutelblad! Op 25 mei jl. heeft IVN Bergeijk-Eersel haar 50-jarig jubileum mogen vieren.

Hier op terug kijkend, mag ik namens onze vereniging zeggen dat we er zeer succesvol in geslaagd zijn om een fantastische dag te realiseren. Het mooie weer heeft dit nog eens extra versterkt. Ruim 100 personen waren aanwezig, leden en donateurs met echtgenote(n) van het IVN en genodigden. Het voelt óók goed te constateren dat de gemeenten Bergeijk en Eersel onze activiteiten ten zeerste hebben ondersteund. Beide burgemeesters, resp. Driek van de Vondervoort en Anja Thijs-Rademakers hebben zich met enkele wethouders gepresenteerd. Tezamen hebben zij later op de dag een “Vlinderpaneel”geopend. Eerst de feestelijkheden rondom Johan Biemans als medeoprichter van onze afdeling, zijn 50-jarig lidmaatschap en de benoeming tot erelid. Leen Verhoeven 25 jaar lid, en ook Albert Klomp werd benoemd tot erelid. Johan heeft vanwege dit jubileum een nieuw boek gepresenteerd genaamd “De vogels van Kempenland”. Jan Hermans, plaatsvervangende voorzitter van IVN Nederland, heeft ons speciaal gefeliciteerd voor de prestatie 50 jaar afdeling te zijn voor het uitdragen van natuureducatie. Burgemeester Anja Thijs-Rademakers stelde daarna het vrijwilligerswerk van Wil van Herk zeer uitgebreid aan de orde en het kon natuurlijk niet anders of de conclusie werd getrokken dat de koning het had behaagd om Wil te benoemen tot Lid in de Orde van Oranje-Nassau. De dag is met een gezellig hapje en drankje in feeststemming afgesloten. Veel dank aan de vrijwilligers die deze dag hebben gemaakt tot een geslaagde jubileumviering.

Hans van nunen - voorzitter

De ledendag dit jaar gehouden op 21 juni was lekker dicht bij huis en met bijna 70 deelnemers zeer geslaagd. Om 9.00 uur ontvangst bij SBP Outdoor op de Witrijt met koffie en vlaai. Daarna gezamenlijk naar de parkeerplaats Cartierheide, van waaruit een wandeling van ca 1,5 uur was gepland. Om 12.00 uur weer terug voor een uitgebreide koffietafel, waarvan iedereen zeker heeft genoten. Een afzakkertje was verder op zijn plaats. Behalve deze feestelijkheden gaat de organisatie voor activiteiten natuurlijk gewoon door. Niet alleen op lokaal niveau, maar ook binnen Regio De kempen, waarvan ik momenteel voorzitter ben. Een van de grote voordelen van deze samenwerking is dat zwakke plekken binnen afdelingen door sterkere plekken uit andere afdelingen tezamen kunnen worden opgevuld. Bijvoorbeeld de nog lopende cursus “Met de jeugd de natuur in”, uitgevoerd door 4 afdelingen, speciaal om handvaten te geven aan mensen die betrokken zijn met natuureducatieactiviteiten voor kinderen. De Landelijke Raad, ook hier ben ik tijdelijk lid van, krijgt zijn voeding vanuit deze Regio’s. Er worden o.a. korte en lange termijn ontwikkelingsideeën besproken en uitgewerkt. Dan blijkt telkens weer dat uitvoering in de ene afdeling niet hetzelfde werkt als bij een andere afdeling. Mensen uit de stad of platteland zien de natuur ook met verschillende ogen. Meer informatie hieromtrent kunnen jullie nog steeds vinden bij “Mijn IVN” en “Ons IVN”. In dit 2e gedeelte van het jaar 2014 staat er binnen onze afdeling nog van alles op het programma, zie hierna. Maak je zelf actiever in onze natuur en laat je daar ook zien. Houd je op de hoogte en kijk daarvoor ook eens op onze website ”www.ivnbergeijkeersel.nl”. Sinds kort heeft onze afdeling ook een Facebook-account: meld je aan voor het laatste nieuws. Hans van Nunen Voorzitter

4


50 jaar IVN Bergeijk-Eersel w e r d g e v i e r d i n N at u u r t u i n ‘ t L o o Op zondag 25-05-2014 om 11.00 uur verzamelden zich langzaam maar zeker in De Wingerd wat IVN-ers die een begin gingen maken voor wat om 14.00 uur moest gaan beginnen: de officiële viering van het 50-jarig bestaan van IVN Bergeijk-Eersel.

Vooraf moesten de vele hapjes worden afgemaakt en gesorteerd, maar ook het meubilair en de bijbehorende parasols moesten op de juiste plaats worden neergezet enz. Vanaf 13.00 uur kwamen de bezoekers en genodigden binnengedruppeld en deze werden door het bestuur opgevangen. Rond 14.00 uur nam voorzitter Hans van Nunen het woord en hij gaf een terugblik over 50 jaar IVN Bergeijk-Eersel, waarin zich nogal wat heeft afgespeeld. Alle werkgroepen werden door hem genoemd, geroemd en nader toegelicht, maar ook de oprichting in 1964 kwam aan de orde. Een van de oprichters – Johan Biemans junior, maar, je zou het niet echt zeggen, nu toch echt een senior geworden – was aanwezig en werd terecht als een boegbeeld van het IVN in het zonnetje gezet. Natuurtuin ’t Loo kwam in 1998 tot stand en De Wingerd werd in 2000 officieel geopend. Drie verenigingen – de Bijenvereniging, Velt en het IVN - hebben gezamenlijk een

plan neergezet, waar men vooraf slechts van had kunnen dromen. Het wordt door het IVN dan ook gezien als de belangrijkste gebeurtenis in deze 50 jaar. Dit jaar werd De (nieuwe) Wingerd met veel vrijwilligers tot stand gebracht; opnieuw een grandioos uitgevoerd project. Hierna kreeg namens het landelijk IVN Jan Hermans het woord en hij begon zijn toespraak met te zeggen dat slechts weinig IVN-afdelingen trots konden zijn op zo’n “outfit”. Vervolgens zette hij de groene IVN-pet op om zo nog duidelijker aanwezig te zijn, maar daarmee ook verwijzend naar de manier waarop natuurgidsen het beleven van de natuur kunnen overdragen bij de publiekswandelingen. Hij vermeldde ook de 10 werkgroepen van het IVN, de actieve jeugd en de website. IVN BergeijkEersel blijkt in Noord-Brabant de 2e afdeling te zijn die haar 50 jarig bestaan kan vieren. De verstrekte gift voor korting op bestellingen, werd door de voorzitter in dank aangenomen.

De IVN vlaggen wapperen uitnodigend.

Er was veel belangstelling.


5

Bloemen voor het 25-jarig lidmaatschap van Leen Verhoeven en voor erelid Albert Klomp

Hierna werden bij Leen Verhoeven en Johan Biemans de spelden opgespeld wegens het resp. 25 en 50-jarig lidmaatschap van onze afdeling. Leen - kruidenvrouwtje genoemd, maar dat was bij haar kennelijk nog nooit ter ore gekomen - kent geen onkruid, maar wel ongewenst kruid wat af en toe op de verkeerde plek de kop opsteekt. De 50-jarige jubilaris had zich goed voorbereid op deze gebeurtenis. Het boek “De vogels van Kempenland” heeft Johan samengesteld uit een manuscript van meester Panken, zo’n honderd-en-tien jaar na zijn overlijden. Hij voegde er nog aan toe dat hij best “een beetje trots” was op zijn dochter Claud die samen met hem uit Pankens nalatenschap een leesbaar boek heeft getoverd. Hij droeg dit boek op aan onze gouden IVN-afdeling. Als medeoprichter kon hij zich nog goed herinneren dat een halve eeuw geleden de pioniers van het eerste uur door de bevolking van Bergeijk meer gezien werden als zonderlingen die zich met allerlei natuurlijke zaken bemoeiden. Een zware klap voor de natuur vond hij de ruilverkaveling uit de zestiger jaren. Maar natuurlijk sprak Johan ook zijn grote waardering uit over Natuurtuin ’t Loo en de recente verbouwing van De Wingerd (zie hierna zijn hele reactie). De jubilarissen werden uiteraard in de bloemetjes gezet. Het IVN is niet zo snel met het benoemen van ereleden; Wil van Herk was in 2011 pas de eerste die daarvoor werd benoemd. Met het bereiken van het gouden jubileum vond het bestuur het toch nodig dat twee zeer trouwe, maar vooral ook actieve leden hiervoor in aanmerking kwamen, namelijk Johan Biemans en Albert Klomp. Applaus en een bloemetje natuurlijk. In de jubileumuitgave van het Sleutelblad werd - bij een juiste oplossing - een puzzelprijs beschikbaar gesteld door Nicole Couwenberg. De prijs bestond uit een kook-grilpan. Uit de inzendingen werd door de voorzitter Francien Hebing als gelukkige winnares getrokken. Hierna kreeg Nicole een bloemetje aangeboden voor haar dtp-werk in het Sleutelblad en haar aandeel in de totstandkoming van het vlinderpaneel. Zie hierna.

Nieuwe uitgave van De vogels van Kempenland door Johan

H. van de Vondervoort, burgemeester van Bergeijk, feliciteerde het IVN met de bereikte mijlpaal en benoemde vooral de waarde van de drie verenigingen in Stichting Natuurtuin ’t Loo. Ook verwees hij naar het onlangs opnieuw geopende bezoekerscentrum De Wingerd, een gezamenlijke inspanning van deze drie verenigingen. Hij verwees ook nog naar het behaalde goud in de Europese groencompetitie, waarin Natuurtuin ’t Loo toch ook een belangrijke factor is geweest. Op een wat geheimzinnige wijze werd de burgemeester van Eersel, Anja Thijs-Rademakers met ambtsketen om naar de microfoon gebracht en werden Wil van Herk en zijn vrouw naar voren geroepen. Snel werd duidelijk dat een en ander een “koninklijk” karakter had. Er volgde een opsomming van activiteiten waar Wil zich in de afgelopen jaren mee bezig heeft gehouden zoals jarenlange functies bij het IVN, Natuurtuin ’t Loo, Biodiversiteitsteam Eersel, Steunpunt Vrijwilligerswerk Eersel en het zangkoor. Voor al dit vrijwilligerswerk had het de koning behaagd om Wil te benoemen tot Lid in de Orde van Oranje-Nassau. Een terechte waardering!

Johan Biemans 50 jaar lid van IVN Bergeijk-Eersel

6


Hierna moesten de bezoekers een klein stukje wandelen naar de plek waar een vlinderpaneel was geplaatst, namelijk bij de wilde plantentuin, een perfecte plaats voor deze aaibare insecten. Daar gaf Wil van Herk een korte toelichting over het paneel met mooie afbeeldingen van dagvlinders met bijbehorende waardplanten. De twee burgemeesters zorgden vervolgens voor de officiële opening van het paneel. Voor de omlijsting van het paneel werd gekozen voor robiniahout, een duurzame houtsoort (zie cover). Het was inmiddels de hoogste tijd geworden om het officiële gedeelte af te sluiten met een drankje en een hapje, waarvan de bezoekers gretig gebruik maakten. Best interessant is het ook om te vermelden dat er tijdens deze jubileumviering twee matches werden verzilverd van de Beursvloer, te weten: • Fotoclub Zzzoom heeft bij deze gelegenheid een prachtige fotoreportage gemaakt waarvoor als tegenprestatie door het IVN een rondleiding in Natuurtuin ’t Loo werd ver zorgd. • Er werd een deal gesloten met Irma van Diepen (van den Hurk koken te Eersel) die tijdens de jubileum festiviteiten voor de gasten enkele gezonde groente smoothies heeft bereid.

Bekendmaking winnaar puzzelprijs door Nicole. En de winnaar is… Francien Hebing; zij wint de kook- grilpan.

De zwartkop en de spotvogel deden hun best om met hun specifieke zang de aandacht van de bezoekers trekken, maar of dat is gelukt…..….Wat zeker wel is gelukt: een geslaagde jubileumviering. de redactie Koninklijke onderscheiding voor Wil van Herk


7

Pelorische topbloem op vingerhoedskruid Op de dag van de officiële viering van het 50-jarig jubileum op 25-05-2014 liet het vingerhoedskruid in Natuurtuin ’t Loo ook een “feestelijke bloeiwijze” zien, namelijk de zogenaamde pelorische topbloem. Niet iedereen zal dit hebben waargenomen tijdens de drukke invulling van deze dag. In de Nederlandse Oecologische Flora staat hierover beschreven: “In cultuur zijn nogal eens afwijkingen aan te treffen, die in de vrije natuur sporadisch optreden: planten met witte bloemkroon of met een pelorische topbloem. Alleen door kruising met gelijksoortige exemplaren leveren ze een witbloemige respectievelijk pelorisch nageslacht. De pelorie heeft een breed komvormige, min of meer regelmatige, veelslippige bloemkroon en meestal zeven wijd uiteen staande meeldraden. Waargenomen is dat akkerhommels zulke bloemen selectief bezoeken en door kruisbestuiving bijdragen aan instandhouding van de afwijking”. In eerdergenoemde Flora is een heel mooie afbeelding opgenomen. Zie foto. (Zelf heb ik deze afwijkingen op zowel de witte als op de paarse bloeiwijze aangetroffen.)

Foto overgenomen uit de “Flora”.

Pelorische topbloem op vingerhoedskruid, te bewonderen in Natuurtuin ‘t Loo. Wout Couwenberg 8


Tekenbeet

De app Tekenbeet geeft informatie over hoe je op teken moet controleren, hoe je een teek kunt verwijderen en hoe actief teken zijn in het gebied waar je bent. Gebruikers kunnen een tekendagboek aanleggen en hierin een tekenbeet registreren. Ze ontvangen dan een herinnering om de plek waar ze gebeten zijn te controleren. Daarnaast is een alarm in te stellen zodat je altijd op de hoogte bent van de actuele tekenactiviteit. De app is ontwikkeld door het RIVM en is gratis beschikbaar voor Android. Uit: Mens en Natuur lente 2014

terugblik feestelijke opening van De (nieuwe) Wingerd op 27-04-2014.

De redactie

Na een ruime voorbereiding van driekwart jaar kon op 01-04-2013 worden gestart met de afbraak en het graafwerk van De Wingerd. Zo begon Jos van den Putte zijn openingswoord voor een groot aantal aanwezigen bestaande uit genodigden en belangstellenden. Niet onbelangrijk was het weer zoals dat hoort bij zo’n feestelijk gebeuren: schitterend dus. In vogelvlucht noemde hij: • dat er uiteraard ook tegenvallers zijn geweest, maar die zijn “gewoon” over wonnen • dat er mazzel is geweest in enkele gevallen (net geen ongeluk) • Hoe zit de inrichting er nu uit: duur zaam verwarmingssysteem, zonne panelen op de biehal met een leiding naar De Wingerd, uitbreiding keuken, aangepast toilet, dak met 8000 red cedar leien en ruime opbergruimten enz. Hierna heeft Jos in zijn openingswoord zijn best gedaan om de vrijwilligers toe te spreken die hebben meegewerkt aan de (ver)bouwing van de Wingerd in de vorm van een persoonlijk woordje en heeft daarbij zijn of haar kwaliteiten toegelicht. Omdat het een zeer groot aantal vrijwilligers betrof, nam deze benadering een behoorlijke tijd in beslag, maar dit bleek voor het groot aantal genodigden/ aanwezigen geen enkel probleem, want Jos deed dit op onnavolgbare manier met regelmatig een kwinkslag die door de toehoorders regelmatig met applaus werd beloond. Jos heeft in de periode dat deze verbouwing heeft geduurd (ongeveer een jaar), de vrijwilligers zeer goed gadegeslagen, want hij sloeg met zijn benadering de spijker(s) steeds precies op zijn kop. En belangrijk: niemand vergeten, hoewel eentje was hij wel degelijk vergeten en dat was hij zelf. De voor iedereen bekende Oscar greep net op tijd in om hem te prijzen voor zijn ongelofelijk inzet in de voorbereiding en vervolgens gedurende de gehele verbouwing. Van het langdurige

applaus was hij zichtbaar onder de indruk, maar het was dik verdiend. In deze opening werden ook de 43 sponsoren (!!) met name genoemd, want zonder hen had zo’n ingrijpende verbouwing natuurlijk nooit kunnen worden uitgevoerd. Drukkerij Gielen uit Bergeijk had zelfs een hele pagina beschikbaar gesteld in De Hint en Eyckelenbergh, waarop alle sponsoren met name werden genoemd. Het gebouw werd ontworpen door architect Jef van den Putte. Hierna gaven vertegenwoordigers van de drie verenigingen (Velt, Ambrosius en IVN) in het kort nog een kleine toelichting, waarna De Wingerd door burgemeester van de Vondervoort officieel kon worden geopend. Het nieuwe opschrift van De Wingerd is daarbij verplaatst naar de zijde van het Breerijtpad. De burgervader roemde in zijn rede met name de inzet en het belang van de vrijwilligers in de gehele gemeenschap, maar ook die van de sponsoren. Dat zijn vaak dezelfde, zo zei hij. • Jos heeft in de commissievergadering - aldus de burgemeester - met zijn pleidooi er voor gezorgd dat het grote bedrag van € 50.00,00 werd binnen gehaald en niet de € 10.000,00 wat hij maximaal had verwacht (de gemeente moet namelijk net als iedereen bezuinigen). • Letters De Wingerd zijn een design van Sjors van Och. Nadat het glas officieel door eenieder was leeg gedronken, werden de bezoekers verwend met de verdiende hapjes en drankjes, maar werd er ook door de vrijwilligers onderling de verbouwing nog eens onder de loep genomen. Er is een grandioze prestatie neergezet, waarop sponsoren en vrijwilligers trots, nee super trots mogen zijn.


9

Van nabij gevolgd:

Endromis versicolora (Gevlamde Vlinder) , Tekst en foto s: Lothar Rutten

het vrouwtje

Inleiding

1 april 2011; De eerste nacht waarin ik een proefopstelling met een blacklight (door een accu voorzien van stroom) testte, bracht al na een uurtje in de schemering een aangename verrassing. Op de rand van de trechter zat, spookachtig blauw verlicht, een prachtig getekende grote onbekende vlinder. Bladerend in de veldgids Nachtvlinders bleek het onmiskenbaar te gaan om de Endromis versicolora (Gevlamde Vlinder). Een zeldzame soort die gebonden is aan bossen en dan vooral op de zandgronden. Dit is de enige soort uit de familie van Berkenspinners (Endromidae) die in Nederland voorkomt. De vlinder heeft zijn habitat in open berkenbossen en licht beboste heiden waarbij als waardplant vooral ruwe berk aangemerkt wordt. De vlinder vliegt maar een heel korte periode; van half maart tot eind april in één generatie.

kinderen beplant met berkenbomen; de waardplant van de rups van deze vlinder. Na de fotosessie en nog wat bewonderende blikken mijnerzijds mocht deze mooie dame weer in vrijheid weg fladderen.

Een jaar later (25-3-2012)

In een natuurgebied grenzend aan de Keersop, gelegen tussen Riethoven en Dommelen, ben ik gericht gaan zoeken en ving ik wederom deze prachtige vlinder. Ditmaal een paar meter van de Skinnerval (met een ML-lamp van 160 watt), tussen het gras aan de voet van een berkenstruweel. Net als het jaar hiervoor ging het om een vrouwtje. Het verschil tussen man en vrouw is bij deze forse nachtvlinder duidelijk

ei-afzet

Deze eerste kennismaking vond plaats in het natuurgebied De Maaij in Bergeijk; een voormalig viskwekerij omringt met loof- en dennenbos. Een klein perceel was tijdens een nationale boomfeestdag door school-

10


het mannetje

zichtbaar. Het vrouwtje is groter (34-39 mm.) en is grotendeels bruinwit gekleurd. Het kleinere mannetje (27-30 mm) is donkerder gekleurd en heeft een oranjebruine achtervleugel. Door de literatuurstudie van het laatste jaar was ik meer over deze vlinder te weten gekomen en nam ik dit verse exemplaar mee naar huis om te fotograferen en om te zien of ei-afzet in gevangenschap mogelijk was…

De cyclus Ei-afzet (27-3)

Nadat het vrouwtje twee dagen rustig op een berkentakje gezeten had, was de vreugde groot om 2 takjes vol met eitjes te zien. Het vrouwtje sterft in dit geval vrij snel na het leggen van de eieren; haar werk zit erop.

De eitjes drogen in en verkleuren. Ze worden bijna zwart van kleur. Na 14 dagen hebben ze dit stadium bereikt.

Fiasco?

De eitjes zien er zo zwart, uitgedroogd en niet erg levensvatbaar uit dat ik na 4 weken vermoedde dat het op een fiasco zal uitlopen. Te koud? Zijn ze wel bevrucht? Allemaal twijfels van een gespannen jonge vlindervader in spé! Dan, op 3 mei, zie ik bij controle in een keer witte eitjes, met daarbovenop kleine zwarte rupsjes. Hoera! 37 dagen na het leggen van de eitjes eten de rupsjes zich uit het eitje en gaan ze op zoek naar voedsel. Dag 6 van het rupsenbestaan. De rupsen kluwen bij elkaar in groepjes. In eerste instantie geen idee waarom, maar bij benadering van zo’n kluwen wordt me dat duidelijk. Ze krullen zich bij gevaar achterover en bootsen zo de geelgroene, hangende rupsvormige katjes van de berk na; ze gaan op in hun omgeving en vallen niet meer op. Ze vreten en vreten en hun jas wordt te klein; de eerste vervelling is een feit. De rupsen verlaten de ‘tros’ en gaan solo verder. Ze vreten zich zo vol dat het lijkt alsof ze elk moment kunnen exploderen. Mooi is nu te zien hoe de rups zich vastgrijpt aan de takken. De buikpoten hebben haakjes die in een krans op een poot staan welke ervoor zorgen dat ze zelfs met dit logge lijf blijft hangen. Ook zijn de op de flanken gelegen tracheeën (zeer kleine ademhalingsbuisjes hier te zien als witte punten) goed te herkennen.

Op reis

De zomervakantie is begonnen, de koffers gepakt, de rupsen nog steeds niet verpopt… wat nu? Samen met andere kweekprojecten gaan ze in de bakjes in een grote verhuisdoos mee naar Frankrijk. Vanuit de camping moet ik 45 minuten rijden om aan berk te komen. Je moet er iets voor over hebben!

Risicospreiding I

Thuis aangekomen verplaats ik de rupsen in verschillende bakken. Mocht er iets gebeuren met een kweekbak, dan heb ik altijd nog andere bakken over; risicospreiding zogezegd. De volgevreten rupsen beginnen te ver-kleuren. Van groen naar lila/ roze, om van daar uit zich te gaan verpoppen.

Verpoppen (26 juli)

De meeste rupsen spinnen een harige losse cocon, sommige rupsen verpoppen zonder dit te doen. In november haal ik de helft van de bakken binnen, de andere blijft buiten. Wederom om de kans op het uitkomen van de vlinders te verhogen en het spreiden van risico’s.

Erg vroeg

10 januari; als ik in mijn werkkamer aan het werk ben hoor ik een fladderend geluid. Dat kan toch (nog) niet? Jawel hoor; een prachtig mannelijk exemplaar is uitgekomen. Maar hoe kan dat nu al? Het blijkt dat ik na het vullen van de verwarming deze vergeten ben dicht te draaien en dat het de afgelopen dagen warm geweest is op de kamer waar de vlinders staan. Er komen de dagen daarna nog 7 vlinders uit, maar geen een is er in perfecte staat (de vleugels zijn niet ontvouwen). Het uitsluipen gaat dus niet altijd goed, zelfs niet in geconditioneerde omstandigheden. ...lees verder op de volgende pagina.


11

de cirkel is rond

verpoppen 17 januari komt een mannetje uit de cocon, een dag later (18 januari) een vrouwtje. Om 12.15 uur sluipt ze uit, om 15 uur heeft het mannetje haar gevonden en vindt de paring plaats.

Paring

De paring duurt van 15 uur tot 21.30 uur, waarna manlief doodmoe neervalt. Het

vrouwtje zet ik apart in een bakje met een berkentak. ’s Morgens vroeg, met de slaap nog in de ogen, zie ik dat het vrouwtje haar werk al heeft gedaan; de tak zit vol met eitjes, keurig naast elkaar en tegen elkaar aan gelegd. De cirkel is rond.

NB1: Door het vroege uitkomen van de vlinders en de paring daarna zat ik met het dilemma dat de berkenboom nog in diepe winterslaap lag. Ik heb in huis verschillende stekken gezet om zo bladgroei te stimuleren, maar deze kwam helaas onvoldoende op gang om deze rupsen groot te brengen.

parng

NB2: Ook uit de bakken die buiten overwinterd hebben zijn bijna alle vlinders uitgekomen. Met drie vrouwtjes vlinders heb ik nog geprobeerd mannetjes te lokken in een nieuw te inventariseren natuurgebied (Pastoorsweijer, Bergeijk), maar daar is geen mannetje op afgekomen; aan de schoonheid van de dames heeft het zeker niet gelegen!

12


Ploegen vernietigt de bodem en al het leven In Eersel strijden boeren en archeologen over de toegestane ploegdiepte. Maar is ploegen wel nodig?

Koolmeesgevecht Het is 18-03-2014 een mistige en grauwe dag; je weet wel zo’n echte saaie dag. Maar plots toch activiteit in de patio. Twee koolmeesmannen voeren een hevig gevecht om de heerschappij. Met veel geluid en geweld wordt een verbeten strijd gevoerd die zeker een paar minuten heeft geduurd. De strijd werd volledig op de grond uitgevoerd, dan lag man een bovenop en dan weer man twee. Snel naar mijn fototoestel gegrepen om dit vast te leggen. Net op tijd gelukt. Na nog wat felle kreten vloog een van de strijders weg. Even later vloog het koolmeesvrouwtje uit het nestkastje op zoek naar de winnaar die zijn overwinningslied aan het zingen was…….

wout couwenberg

(Overigens kan ik mij wel voorstellen dat er hard gestreden moest worden om dit territorium, want het is ook een van de mooiste plekjes van Eersel (vind ik zelf).

Het blijkt maar weer eens dat archeologen weinig verstand hebben van de bodem waarin ze zoveel wroeten. Ook de gemeenteraad van Eersel, de Raad van State, ZLTO en veel boeren delen dit hardnekkig onbegrip. Ploegen is uiteindelijk nergens goed voor. Zeker niet voor het beter water doorlaatbaar maken van de grond. Het wordt hoog tijd dat men zich realiseert dat de humuslaag (teeltlaag) in Nederland en daarbuiten aan ontoelaatbare roofbouw wordt onderworpen. Ploegen vernietigt het bodemleven en is daardoor op termijn een bedreiging voor de biodiversiteit en daarmee voor al het leven.

Alle organismen (ook mensen) zijn (in)direct afhankelijk van het goed functioneren van de bodemlaag. Hierover zijn veel wetenschappelijke rapporten geschreven, maar iedereen ziet het ook om zich heen. In een natuurlijk (jungle)bos wordt nooit geploegd, maar nergens is er een rijker bodemleven, betere waterdoorlaatbaarheid, biodiversiteit, productiviteit per vierkante meter et cetera. In tegenstelling hiermee staan onze landbouwgebieden: onafzienbare monoculturen, geen bloemetje, bijtje, vogeltje of wat dan ook meer te vinden. Er zijn veel bedreigingen voor die bodemlaag; vervuiling, verdroging, bebouwing, overbemesting, monoculturen, pesticiden enzovoort. Door de huidige bewerking van de landbouwgrond zal de structuur alleen verslechteren, zijn er steeds meer kunstmest en pesticiden nodig en zal de productiviteit van de teeltlaag achteruitgaan. Het wordt tijd dat onze (LTO)bestuurders zich gaan verdiepen in duurzame landbouw. Daar past (diep)ploegen niet in, dan gaat het om reële prijzen voor (groente)boeren, maatschappelijk verantwoorde supermarkten en bewuste consumenten. Dat archeologen blijven graven oké, graag zelfs, maar laat de boeren de bovengrond alleen duurzaam bewerken. Uit: ED van 05-04-2014 door Frans Zaal van het IVN Son en Breugel

Je hoeft niet elke discussie te winnen, Geef ook eens toe om een akkoord te bereiken.


13

50 jaar IVN Bergeijk-Eersel uitgesproken door Johan Biemans

Nadat op 25-05-2014 bij Johan

Gouden IVN Bergeijk Eersel

genis te bevrijden. Als we uit dit vergeten document mogen leren wat er de laatste honderd jaar in onze Kempen, door toedoen van de mens in de ons omringende natuur is verdwenen, dan mogen we er trots op zijn dat het IVN een halve eeuw geleden, ondanks allerlei onbegrip en tegenwerking, maar met volhardend idealisme en optimisme het tij deed keren.

Het gouden jubileum van IVN BergeijkEersel is dan ook een prachtige gelegenheid om deze vogel uit zijn benauwende gevan-

Net als meester Panken, die in zijn tijd als een rare vogel werd versleten, werden de pioniers van IVN Bergeijk-Eersel beschouwd als zonderlingen. Waar bemoeiden ze zich mee en waar was dat gedoe met de natuur voor nodig? Alles wat er groeide en bloeide en niet nuttig was voor de maag had de verzamelnaam van “vuiligheid”. Vuil, dat overal hinderlijk in de weg stond en moest

Biemans de gouden speld was opgespeld wegens 50 jaar lidmaatschap van het IVN Bergeijk-Eersel, nam hij als volgt het woord: Het manuscript van meester Panken “De vogels van Kempenland”, dat we honderden-tien jaar na zijn overlijden uit de vergetelheid halen, mogen we vergelijken met een zangvogel die meer dan een eeuw lang in een kooi zonder daglicht opgesloten zat.

14


worden uitgeroeid met natuurlijk voorop de brandnetel. Maar IVN Bergeijk-Eersel, een van de eerste afdelingen in Noordbrabant, leerde de kinderen en hun ouders dat onze wilde planten familie waren van de vogels. Hoorden we dat al niet aan hun namen? Via Vogelmuur en Vogelwikke kwamen we al gauw terecht in een bonte rij zoals: Adelaarsvaren, Duifkruit, Duivekervel, Ganzebloem, Ganzerik, Havikskruid, Hanekam, Hop, Kievitsbloem, Koekoeksbloem, Ooieaarsbek, en Reigersbek, te veel om ze allemaal op te noemen. Langs de bermen plaatsten we naamkaartjes bij wilde planten en maakten iedereen op die manier spelenderwijs nieuwsgierig.

Foto van de koekoek genomen uit het boek De vogels van Kempenland

Panken maakt ons ook vandaag nog met terugwerkende kracht, als in een achteruitkijkspiegel nieuwsgierig. Hij houdt ons voor ogen wat er door verkeerd omgaan met de natuur verloren ging. Wat telt voor de vogels geldt evengoed voor onze bomen, planten, vlinders….. Het IVN leert ons de samenhang maar ook de afhankelijkheid van de natuur. Wij mogen dan wel het gevoel hebben bovenaan te staan in de natuur, daarom staan we er nog niet boven. Onze plaats in het geheel geeft ons dan ook een bijzondere verantwoordelijkheid.

We mogen vandaag – bij ons gouden jubileum – ook onze boterlinde wel sieren met een zilveren strik, de boterlinde die al weer 25 jaar een ereplaats inneemt op de markt. En natuurlijk ook een feestelijk lint aan de Moseik in Eersel die al weer tien jaar herinnert aan de mijlpaal van 40 jaar IVN. Trots mag ik ook wel een beetje zijn omdat onze dochter Claud samen met mij uit Pankens nalatenschap een leesbaar boekje heeft getoverd. Lang geleden maakte ze als kleuter met haar klasje de eerste natuurwandeling rond de school aan de Korenbloemstraat. Ze leerde haar vriendin-

netjes niet alleen de paardebloem en het madeliefje, maar ook het herderstasje en het reigersbekje kennen. Als kind raakte ze al vroeg met het IVN vertrouwd. Naast haar beroep als wetenschapsjournalist in de natuurkunde, geeft ze tegenwoordig als stadsfloriste uitleg over Stoepgroente in Amsterdam en is o.a. actief als waarnemer bij Floron. Geen IVN zonder Jeugd-IVN! Graag wil ik dit herschapen boekje uit de oude doos opdragen aan ons gouden IVN Bergeijk-Eersel. Mag het een blijvende herinnering zijn aan deze feestelijke jubileumviering in Natuurtuin ’t Loo op zondag 25 mei 2014.

Johan Biemans

Een zware klap kreeg de natuur te verduren door de ruilverkaveling, net in de jaren dat het IVN werd opgericht. Ontelbare monumentale bomen werden roekeloos omgezaagd. Beken en stroompjes werden uitgewist of rechtgetrokken. Bij nader inzien – eigenlijk spijt – worden ze tegenwoordig weet voorzien van de vroegere meanders. Nu horen we wel eens : hadden we toen maar beter naar het IVN geluisterd. Trots mogen we zijn op onze IVN met al haar werkgroepen, nu we na vijftig jaar samen een gouden kroon mogen zetten op wat allemaal toch wel is bereikt. Trots op Natuurtuin ’t Loo, paradijselijk domein van

IVN samen met VELT en de Bijenhouders. Trots op De Wingerd, juweel van een onderkomenvoor ontelbare activiteiten op natuurgebied. Bijzonder trots, ja zeker, omdat De Wingerd geheel tot stand kwam door de vlijtige handen van talloze vrijwilligers. Trots dat De Wingerd op 27 april 2014, juist op de drempel van het gouden jubileum, feestelijk geopend werd. En bovendien trots, omdat Bergeijk zich in 2012 mocht sieren met de erenaam “Groenste Gemeente van Nederland” en goud won in 2013 “als groenste dorp van Europa”. Ik vraag me af of dat zonder 50 jaar IVN ooit mogelijk was geweest.


15

Mieren vormen reddingsbootje voor koningin Sommige mieren vormen bij overstromingen een levende reddingsboot om hun koningin te beschermen, zo blijkt uit nieuw wetenschappelijk onderzoek. De koningin neemt plaats in het midden van deze levende vlotten die bestaan uit tientallen mieren die op elkaar zijn geklommen.

De werkers en jonge mieren vormen een soort barrière tegen het water voor het enige vrouwtje in de kolonie. De onderzoekers kwamen tot hun bevindingen door schubmieren van de soort Formica selysi uit waterrijke gebieden te verzamelen. Van deze mieren was al bekend dat ze soms reddingsboten vormen bij overstromingen, maar het hoe en waarom was nog onduidelijk. Toen de wetenschappers de mieren in het laboratorium blootstelden aan wateroverlast, bleek dat de diertjes met de levende vlotten vooral hun meest dierbare nestgenoot beschermen: de koningin. Maar opvallend genoeg overleefden ook de werkers en jongen die de zijkanten van de reddingssloep vormden de overstromingen vaak. De onderzoekers waren erg verbaasd toen ze zagen dat de mieren systematisch de jongste kolonieleden in deze posities plaatsten. Maar de jonge dieren bleken verrassend goed bestand tegen verdrinkingsgevaar. Uit vervolgexperimenten bleek dat het kroost het makkelijkst bleef drijven en dat het vormen van een reddingsboot hun overlevingskansen niet verslechtert. Deze opstelling vergroot de overlevingskansen van de hele populatie. Uit: Mens en Natuur, bron: Plos One

Uitslag rabobank Beste Natuurvrienden, Onlangs heb ik de uitslag van de Rabobank Clubkas Campagne 2014 ontvangen. Ik ben verheugd u te mogen mededelen dat er 182 stemmen zijn uitgebracht op onze vereniging. In totaal hebben 12.049 leden van de Rabobank, ieder 5 stemmen op de verenigingen van hun keuze uitgebracht. Dit heeft geleid tot een waarde van € 3,32 per stem! Dit betekent dat wij een bedrag van € 604,24 mogen ontvangen van de Rabobank. Geweldig! Ik wil u allen bedanken die op ons gestemd hebben. Dinie van Rooij, Penningmeester IVN Bergeijk-Eersel

16


Muren rond een kerkhof zijn een nutteloze uitgave. Zij die er binnen zijn kunnen er niet uit, en zij die er buiten zijn, willen er niet in.

Lintje voor Minie van den Oever Voor haar inzet in Natuurtuin ’t Loo en voor ouderen in de regio is Minie benoemd tot Lid in de Orde van Oranje-Nassau. Nadat ze van 1975 tot 1980 bestuurslid was geweest van de peuterspeelzaal in Luijksgestel, werd ze vrijwilligster bij het IVN Bergeijk-Eersel. In 2000 voegde ze daar nog werk voor de natuurtuin aan toe. Tussen 2006 en 2008 ging ze ook aan de slag als vrijwilligster bij zorgcentrum ’t Hofhuys in Bergeijk, Gecoördineerd Ouderenwerk De Kempen, de Stichting St. Annaklooster en De Boei in Eersel. Minie namens het IVN gefeliciteerd.

Biologische momenten: rampjaar 2014

Wout Couwenberg

Het is 05-05-2014 en we hadden al een dag geen vliegbewegingen meer gezien van het koolmeespaar. Vandaag gecontroleerd: alle meesjes dood in het nest aangetroffen. Het is toevallig op deze dag wel Bevrijdingsdag, maar ik had beter gisteren kunnen controleren met de dodenherdenking van 04-05! Oorzaak onbekend; vrouwtje door sperwer gegrepen?

Maar …..het leven gaat verder. Vrij snel na het verwijderen van het nest, is een tweede stel koolmezen aan de slag gegaan. Leuk natuurlijk, maar al vóórdat het broeden werd begonnen, miste ik manlief. Tijdens het broeden werd mevrouw koolmees dan ook niet meer verwend met lekkere hapjes door haar man en dat is zo gebleven. Ook het verzorgen van de jongen is helemaal opgeknapt door haar. Op 26-06-2014 vloog het eerste jong uit en later op die middag zagen mijn vrouw en ik de volgende spruit het nestkastje verlaten. Het jong vloog naar de dakrand, maar wat toen gebeurde…… Het jong zat net uit te rusten van de geleverde inspanning toen een gaai zeer snel het jong in de kraag greep en er onmiddellijk mee wegvloog. Het lijkt er sterk op dat de gaai op enige afstand heeft zitten wachten totdat het koolmeesje uitvloog, zo snel was het gebeurd……Eten en gegeten worden, toch is de natuur soms hard, zeker om sommige dingen van dichtbij te zien gebeuren. Twee andere familieleden (een broer en een zus) hebben twee dagen in de patio doorgebracht. Ze konden maar niet voldoende krachten opbrengen om uit de patio te vliegen. Het vrouwtje kwam regelmatig de jongen voeren. (Het was daarbij duidelijk te zien dat ze behoorlijk was vermagerd en elders moest natuurlijk ook nog een deel van de kroost worden gevoed!) Op een van die dagen begon het ’s avonds hard te regenen en “de twee” konden geen goede schuilplek vinden en werden natuurlijk kletsnat. Ik heb toen snel een laars gepakt en deze zodanig neergelegd dat hierin de nacht droog kon worden doorgebracht. Een van de twee kroop inderdaad meteen in de laars, maar de andere mees had geen trek (mijn zweetvoetenlucht?). De morgen van de derde dag vonden we hier en daar wat veertjes (was de gaai teruggekeerd?), maar het andere jong heeft het waarschijnlijk gered.

In het leven is één ding zeker: zekerheden bestaan niet.


17

Eersel uitgeroepen tot Wandel-

gemeente van het jaar 2014

De gemeente Eersel is door Wandelkaart Te Voet gekozen tot “Wandelgemeente van het jaar 2014”. Volgens het juryrapport onderscheidt Eersel zich door het uitgebreide wandelnetwerk, maar liefst 1500 kilometer en scoort het hoog op het gebied van onverharde paden, bewegwijzering, routecontrole, themaroutes, informatie, bereikbaarheid en voorzieningen bij wandelpaden. Burgemeester Anja Thijs-Rademakers nam de prijs vorige week in ontvangst. De twee andere genomineerde gemeenten waren Geldermalsen in Gelderland en Hardenberg in Overijssel. Zorgt de uitverkiezing voor extra inkomsten uit nieuwsgierige toeristen of is het een sigaar uit eigen doos? Horecaondernemers uit Ommen en Rijssen, eerdere winnaars van de titel, geven aan dat de lokale ondernemers ook zelf aan de bak moeten willen ze er extra rendement van hebben. De gemeente Eersel heeft laten weten dat het nu aan de ondernemers is om er op in te spelen. Eersel werd uitgeroepen tot Wandelgemeente van het jaar, omdat ruim 150 wandelroutes goed op www.eerselwandelgemeente.nl gepresenteerd staan. De wandelaar kan routes onder meer selecteren op omgeving, afstand, geschikt voor honden en routesoort. Ook is per route een duidelijke kaart zichtbaar. Verder heeft Eersel een wandelapp ontwikkeld met alle routes voor de smart Phone, tablet en gps. Bij startpunten staan Wifi-punten waar routes gedownload kunnen worden zonder dat de wandelaar zich zorgen hoeft te maken over bereik of dataverbruik. De app is vanaf eind mei te downloaden. Vrijwilligers hebben lange tijd gewerkt aan de ontwikkeling van het digitale platform voor wandelroutes. Ook de mooiste wandelroute van Eersel is bijzonder. De grotendeels onverharde paden leiden door een afwisselend landschap. De route gaat over graspaden naast een riviertje, door een bos naar het Grootmeer waar de wandelaar vanaf een uitzichtplateau uitkijkt op water, rietvelden en veel vogels. De route is gemarkeerd, met voldoende picknickplekken en een heldere kaart. Uit: De Kempenaer van 14-05-2014

Onderzoek Lyme in kenniscentrum Tweede Kamer tijdens debat: ziekte van Lyme is te lang onderbelicht gebleven. Kenniscentrum gaat ziekte onderzoeken en voorlichting geven. Er komt een landelijk kenniscentrum voor onderzoek naar de ziekte van Lyme en de behandeling van patiënten. Minister Edith Schippers (VVD, Volksgezondheid) gaat het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), het Academisch Radboud Ziekenhuis Nijmegen en het Academisch Medisch Centrum (AMC) Amsterdam opdragen hiervoor een plan te maken. Ook is de minister bereid daar geld in te steken, maar hoeveel wil ze nog niet vastleggen. Verder wil de minister stimuleren dat er meer aan voorlichting wordt gedaan naar het voorkomen van Lyme. Dit is de uitkomst van het debat over de ziekte van Lyme in de Tweede Kamer. Het debat was afgedwongen door middel van het burgerinitiatief van Diana Uitdenbogerd uit Geldrop, zelf Lyme-patiënt. Zij haalde hiervoor 71.556 handtekeningen op. Alle fractiewoordvoerders en Schippers spraken grote waardering uit voor dit initiatief. Ook werd erkend dat de ziekte lang onderbelicht is gebleven, terwijl de gevolgen toch ernstig kunnen zijn. Uit: ED van 16-05-2014 door Arnold Mandemaker

18


Foto’s uit de oude doos Nog twee foto’s uit de oude doos. Ze zijn in 1976 door Johan Biemans gemaakt bij de uitreiking van de diploma’s aan de natuurgidsen; het was voor de eerste keer dat door het IVN Bergeijk-Eersel een natuurgidsencursus werd afgerond. Herkenbaar?

Toevallig

gehoord

Er was even niets bijzonders te zien op de tv en mijn vrouw begon te “knippen” op zoek naar iets leuks. Het “knippen” hield op bij de zender Goedtv (niet eerder van gehoord) en op deze zender begon net het programma “Een cijfer voor je leven”. Het levensverhaal ging over een doktersvrouw die tevens schrijfster was. Tijdens deze uitzending las zij het volgende gedichtje voor.

De roodborst Een beestje als een speeltje, blozend van zijn buik tot aan zijn keeltje. De beentjes recht en lang, dun als een ijzerdraadje, de boezem fier omhoog en zonder behaatje.

Wout Couwenberg

Hij zingt een ontroerend liedje, is het een hij, is het een zij, of is het een sierlijk travestietje. (Leonie Kooiker) Ik vond het gedicht wel iets hebben, zeker voor de vogelaars onder ons.

gehoord Tijdens onze vakantie in mei 2014 bezochten we in Turkije o.a. een groot en hoog gebouw met grote poort waar in het verre verleden de kooplieden met hun kamelen uit veiligheid de nacht doorbrachten. Op deze plek vlogen veel gierzwaluwen rond de hoge muren en duidelijk was te zien dat er ook nestplekken voor broedvogels waren. Achter mij hoorde ik de opmerking: “Ik dacht dat vleermuizen ’s nachts vlogen, maar hier vliegen ze ook overdag”... Wout Couwenberg Het Sleutelblad • september 2014 • IVN Bergeijk-Eersel • jaargang 28 • nummer 3

19

Jubileumfeest IVN Bergeijk-Eersel 21-06-2014 Op zaterdag 21-06-2014 konden we met “het eigen volk” vieren dat IVN Bergeijk-Eersel 50 jaar geleden werd opgericht, maar vooral dat het IVN het ook 50 jaar heeft volgehouden en hoe!. Plaats van handeling: een lekker rustige plek bij SBP Outdoor in Bergeijk, maar op de grens met Eersel.

Het bestuur heeft zijn uiterste best gedaan om zoveel mogelijk mensen te betrekken bij dit feest en dat is zeker gelukt, want zo’n 70 liefhebbers hadden gehoor gegeven aan deze oproep. We werden vanaf 9.00 uur ontvangen met koffie/thee en heerlijk gebak en dat liet iedereen zich goed smaken. Het weer was ons ook goed gezind en op deze eerste zomerdag hoorde daar natuurlijk ook de zon bij. Nadat we op ons gemak de inwendige mens hadden versterkt, vertrokken we naar de ingang van de Cartierheide voor een wandeling van zo’n twee uur. Wil, Hans en Wout namen ieder eenderde deel van de groep mee voor deze wandeling. Wat hebben we zoal bekeken/besproken: • Verandering dennenbos in een gemengd bos • Verschil mastboom en vliegden • Leefwijze rode bosmier • Speerdistel en boerenwormkruid • Bloeiende dopheide; in een smalle reep gemaaid stuk heide was volop bloeiende dopheide te zien, maar links en rechts hiervan ontbrak deze dopheide. Oorzaak en verband. • De boompieper die niet wilde doen wat hij eigenlijk moest doen

• Achterwege blijven van noodzakelijk beheer; te grote delen op de heide zijn vergrast (begroeid met pijpestrootje). Is en blijft een geldkwestie. • Opvallend veel inlandse eiken met zeer veel schimmel op de bladeren (zelfs veel bladafval) • Beheer door koeien • Werking van mycorrhiza (symbiose tussen schimmel en wortels heideplanten) • Ontstaan podzolbodem • Leefwijze processierups • Enz. Om precies 11.45 uur waren de drie groepen weer terug op het vertrekpunt en konden we richting SBP rijden voor de lunch. Ondertussen hadden zich ook nog enkele “slecht ter been” IVN-ers gemeld die op deze wijze toch ook wilden meefeesten en meevieren. De lunch begon met een (warme!) asperge- en/of groentesoep. Vervolgens kon men aan een uitgebreid lopend buffet een keuze maken. Einde oefening circa 15.00 uur. We kunnen met z’n allen terugzien op een geslaagde viering van het jubileumfeest.

Het toeziende oog van de voorzitter

GEZELLIG OP HET TERRAS

20


Slechts een deel van het buffet!

het bestuur


21

Volksuniversiteit de Kempen organiseert in het najaar een korte cursus

sterrenkunde Donderdag Kosten Docent

.

20 en 27 november 2014 van 19.30-21.30 uur in het Rythoviuscollege, Bospoort 1 in Eersel. € 25,- (inclusief syllabus en sterrenkaart) Emile Weijters

Tijdens deze cursus gaan we aan de hand van de sterrenhemel in op de verschillende soorten sterren, de ontstaan - en beëindigingprocessen van sterren, de onmetelijke omvang en ook de leegheid van het heelal. We ontkomen niet aan de hemelverschijnselen zoals sterrenstelsels, witte dwergen, rode reuzen, neutronensterren, zwarte gaten. Uiteraard komt ook de oerknal aan de orde. We zoomen in op ons eigen sterrenstelsel de Melkweg en vervolgens op ons eigen zonnestelsel met de diverse planeten, kometen, meteoren, etc. U kunt inschrijven voor deze cursus. Inschrijfformulier vind je op de website: www.vu-dekempen.nl Wilt u meer weten, kom dan naar de informatieavond op vrijdag 5 september van 19.00-21.00 uur in de Muzenval in Eersel. Inlichtingen: C. van Hoof 0497-536020

Borden tegen buizerd na aanval op hardloper Vessem/Wintelre. Een agressieve buizerd tussen Vessem en Wintelre houdt de gemoederen zodanig bezig dat de gemeente Eersel waarschuwingsborden laat plaatsen. Gisteren werd hardloper Marc Kuipers uit Knegsel tot drie keer toe aangevallen door de roofvogel. “Ik zag hem eerst over me heen vliegen, waarna hij me van achteren met zijn klauwen op mijn hoofd aanviel. Hij kwam daarna weer naar beneden, maar door flink te schreeuwen en met mijn armen te zwaaien heb ik hem van me af kunnen houden. Na een derde poging hield hij het voor gezien.” Kuipers liep een snee op van kruin tot voorhoofd. Bij de gemeente zijn meerdere meldingen over de buizerd binnengekomen, aldus een woordvoerder. Omdat de roofvogel een beschermde diersoort is kan de gemeente niet meer doen dan waarschuwen, aldus de woordvoerder. De borden zijn besteld en worden binnenkort geplaatst bij de doorgaande weg tussen Vessem en Wintelre. Het is momenteel broedseizoen. Mogelijk dat de vogel extra drang heeft zijn territorium te bewaken. Noot van de redactie: Op 23-06-2014 heb ik de gemeente Eersel gebeld met de vraag of de borden al zijn geplaatst. Mij werd dit telefonisch bevestigd en er werd nog aan toegevoegd dat er ook een bord is geplaatst op de Stevert bij de wasserij in Steensel. De medewerker van de gemeente voegde er nog aan toe: “Omdat de vogels hebben gejongd, zijn ze nu extra agressief”. (Dat laatste zal wellicht een verspreking van de persoon in kwestie zijn geweest, denk ik.) Uit: ED van 04-06-2014 22


Zoekt en gij zult vinden, vindt gij het niet, dan is het zoek.

BIJ KAN EEN LANDMIJN RUIKEN Biologen hebben ontdekt dat bijen TNT kunnen herkennen. Op de Balkan gaan ze helpen landmijnen op te sporen.

Een Frans en een Kroatische bioloog zijn erin geslaagd honingbijen te trainen in het opsporen van mijnen. Vanaf augustus staan drie legers van 30.000 “bijenvegers” klaar om in actie te komen. “Je kunt ze niet gebruiken als de kastanjebomen in bloei staan, omdat ze dan worden afgeleid”, zegt Yves Le Conte, directeur bijen bij Franse agronomische onderzoeksinstituut INRA. “Maar buiten de bloeiperiode hebben ze een neus voor landmijnen.“ Le Conte geldt als expert op het gebied van feromonen, chemische stoffen, waarmee bijen het gegedrag van andere bijen beïnvloeden. Hij reisde vier jaar geleden naar Kraotië om te onderzoeken of bijen mijnen kunnen vinden. “We hadden slechts een week nodig om te bewijzen dat bijen getraind kunnen worden om mijnen te ruiken”, zegt hij. “Een fantastische ontdekking.”

Uit: ED door Cees van Zweeden

Le Conte wist dat bijen goed kunnen ruiken, maar konden ze TNT ruiken, de explosieve stof in veel landmijnen? Het antwoord was “ja”. De bijen kwamen af op TNT verstopt onder een laag aarde met daarop gesuikerde siroop. Ze begonnen de geur van TNT met de smaak van siroop te associëren. Als de siroop werd verwijderd, bleven ze jagen op TNT. Alleen bleek hun neus beter dan hun geheugen. Toen Kezic deze maand begon om met steun van de EU de eerste tienduizenden bom-bijen op te leiden, ontdekte hij dat ze maar enkele dagen in TNT geïnteresseerd bleven. “Daar staat tegenover dat ze razendsnel leren”, zegt hij. “In vier dagen heb je een kolonie van 30.000 bijen getraind. En zo’n kolonie kan in enkele dagen een groot mijnenveld checken.”De bijen worden vanuit de lucht gefotografeerd. Als op de foto’s een groot aantal insecten op een plek neerdaalt, ligt er een mijn. “Bijen kunnen een kersenboom van twee kilometer afstand ruiken”, zegt Kezic. “Ze hebben een geweldige neus.” “Je kunt er nooit 100% zeker van zijn dat geen enkele mijn over het hoofd wordt gezien. Vorige week vond een boer een landmijn in een vrijgegeven veld in het achterland van Zadar”, zegt Hrvoje Debac, die de Kraotische regering adviseert bij mijn ontruiming. Op de Balkan zijn 2500 mensen omgekomen door mijnen. Zo velen raakten verminkt dat de regio excelleert bij de Paralympics. “We moeten nog 600 vierkante kilometer land mijnvrij maken”, zegt Debac, de Kroatische adviseur. “We zouden in 2019 klaar moeten zijn.” De bom-bijen gaan nog lang door. Zij moeten alle vrijgegeven velden in de regio checken. In Bosnië alleen zijn dat er bijna 19.000.


23

De vogels van Kempenland in de negentiende eeuw (Toelichting van Claud Biemans op het boek De vogels van Kempenland)

In 1874 verscheen er in de wekelijks verschijnende

Landbouw-Kroniek

een ingezonden brief van de heer Labouchere uit Driebergen die als tolk werkte voor twee bezoekers uit Engeland, die naar Valkenswaard kwamen om eieren te kopen van vogels voor hun verzamelingen. Hij beschrijft dat er voor deze heren op een dag wel tweehonderd nesten werden binnengebracht. Na drie weken vertrokken ze weer, beiden met een kist met ruim tweeduizend eieren en dat was nog maar een tiende van alles wat aan de mannen was aangeboden. Gewone nesten, zoals die van mussen, vinken, zwaluwen en mezen hadden ze aan de aanbieders teruggegeven, met een bonus van enkele centen als aanmoediging om toch vooral door te gaan met het zoeken naar eieren van bijzondere vogels. Labouchere vroeg zich openlijk af of het niet te betreuren was dat vreemdelingen de weinige plaatsen in Nederland waar nog zeldzame vogels als de hop en het blauwborstje voorkwamen, beroofden van hun vogelschatten en hij vond het jammer dat er geen wet bestond die dat kon beletten. In 1880 was het in Nederland dan toch zover; er werd een ‘vogelenwet’ aangenomen waardoor men vogels in Nederland niet meer ongestoord mocht verdelgen. In het nu gepubliceerde manuscript De vogels van Kempenland, dat eind negentiende eeuw is geschreven door de Bergeijkse schoolmeester Peter Norbertus Panken, lezen we dat de mensen in de Kempen gewoon doorgingen met het verstoren van de nesten, het uithalen van eieren en het doden van vogels, waardoor het aantal vogels van elke soort nog altijd sterk verminderde.

24

Misschien was dat de reden dat Panken begon aan dit boekje waarin hij de nog voorkomende vogels van de Kempen beschrijft. Hierbij vestigt hij de aandacht op de voordelen die de vogels brengen voor de mens, zoals het verslinden van een ‘menigte schadelijke dieren als ratten, muizen, amfibieën en insecten’. Mijn vader, Johan Biemans, zag de waarde in van dit manuscript van Panken, die bekend is van zijn dagboeken waarin hij minutieus vastlegde hoe het leven in de Kempen er in zijn tijd aan toeging. Johan heeft de twee schriftjes in de jaren zeventig van de twintigste eeuw geduldig overgetypt. Toen hij er ook passende afbeeldingen bij vond uit de tijd van Panken in De vogels van Nederland, van J. Hendrik van Balen, ontstond het idee om De vogels van Kempenland uit te geven als een boekje, ingeleid door Johan. Het vijftigjarige jubileum van IVN Bergeijk-Eersel, waarvan hij zelf een van de oprichters is, is nu mooie gelegenheid om het boekje uit de hoge hoed te toveren. Panken gaat encyclopedisch te werk bij het beschrijven van vogelsoorten. Hij vermeldt dat hij daarbij een ‘bekwaam schrijver’ getrouw volgt, zonder te zeggen wie dat is. Tijdens de correctie van de tekst voor het boekje, zocht ik op internet naar oude schrijfwijzen en vogelnamen in recentelijk gedigitaliseerde boeken uit de negentiende eeuw. Zo kwam ik erachter dat Panken meer dan honderdtien jaar geleden hier en daar stukjes bijna letterlijk overnam uit twee verschillende boeken: Beknopte natuurlijke historie van voorwerpen uit het dierenrijk, die in Nederland worden aangetroffen. Tweede stukje handelende over de Vogelen, van H. Kroeze Ramaker uit 1859 en De dierenwereld in hare geaardheid en verrigtingen. Tweede gedeelte. Vogelen van J.L. Dubois uit 1852. Het is grappig om te zien dat Panken de tekst daarbij soms aanpast, wat niet altijd een verbetering is. Hij verandert de naam van Dubois’ mistel-


lijster in mispel-lijster. Bij Dubois eet deze vogel mistelbessen en bij Panken lijsterbessen! Misschien was de Bergeijkse schrijver in verwarring omdat hij wel de mispel kende en niet de mistel, oftewel vogellijm, want deze plant komt in de Kempen niet voor. De volgorde waarin Panken de vogels presenteert lijkt in onze tijd vreemd en de indeling doet hier en daar tamelijk willekeurig aan. Zo heeft hij de wielewaal bij de spechten gezet. Net als de Kroeze Ramaker en Dubois begint hij zijn opsomming met de roofvogels en uilen, maar daarna houdt hij zijn eigen volgorde aan en komt hij met de − helemaal niet in het wild voorkomende − haan en hen, die overigens ook figureren in beide bovengenoemde boeken. De beschrijving van de soorten varieert van uiterlijke kenmerken van de vogel, zijn net en eieren, de vermelding van waarnemingen in de Kempen, tot zeer opmerkelijke anekdotes. Zo lezen we: “Af en toe zijn tweekoppige vinken aangetroffen. Zoo is o.a. 2 October 1747 op de lustplaats Eikenhorst buiten het Haagsche bosch in eene vinkenlaan eene vink met twee koppen gevangen. Opgezet zijnde is ze nog te Parijs aanwezig. De eene kop is eene mannetjesvink, de andere eene wijfjesvink gelijkend.” Tja, Panken kon toen nog niet weten dat bij een onderzoek in 1918 bleek dat de tweede kop eraan was genaaid… Het is jammer dat Panken niet bij elke soort vermeld heeft waar deze is waargenomen en het zou zeker interessant zijn om te weten of de genoemde Bruine roerdomp (de huidige ralreiger) aan het einde van de negentiende eeuw in de Kempen heeft gebroed. Panken gebruikte vogelnamen die soms streeknamen zijn of verouderde Nederlandse namen. Bij het maken van de index van De vogels van Kempenland heb ik zo mogelijk de huidige Nederlandse naam van de bedoelde vogel tussen haakjes vermeld.

Populatie eekhoorns in vrije val Nijmegen. Het aantal eekhoorns in Nederland neemt af. Vooral in de duinen lijkt de populatie “in een vrije val” te zijn gekomen, zei de Zoogdiervereniging gisteren. De natuurorganisatie baseert zich op tellingen die zijn gedaan samen met het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en vogelorganisatie Sovon.

Soms was het achterhalen van de juiste naam niet echt eenvoudig en moest ik afgaan op de uiterlijke kenmerken van de vogel die Panken vermeldt. Zo lijkt de torenvalk wel twee keer in het boekje voor te komen, zowel onder zijn huidige naam, als ook onder ‘steengal of zweemer’. En welke vogel bedoeld wordt met ‘bonte meeuw’ dat laat ik graag aan de echte vogelkenners over. Ik denk dat dit boekje interessant is voor alle Brabantse natuurlliefhebbers en speciaal voor de onderzoekers van vogels in onze tijd. Zij kunnen de interessante vergelijking maken tussen de door Panken genoemde vogels en de vogels die nu in de Kempen voorkomen. Claud Biemans

De vogels van Kempenland in de negentiende eeuw

Auteur: P.N. Panken Inleiding: Johan Biemans Vormgeving, index en correcties: Claud Biemans, www.frontlinie.nl

Uitgave Apicultor, www.johanbiemans.nl ISBN/EAN: 978-90-811269-3-9 Hardcover: 112 pagina’s met afbeeldingen, Kosten: 15,00 euro

In heel Nederland hebben eekhoorns te lijden gehad onder een gebrek aan eikels en beukennootjes in de herfst van 2012, gevolgd door een lange winter met veel sneeuw tot ver in 2013. Tussen 2008 en 2011 was er ook al een periode met weinig bosvruchten, daardoor is het totale aantal eekhoorns gedaald. De Zoogdierenvereniging denkt dat de stand zich dit jaar zal herstellen, aangezien er erg veel beukennootjes lijken te gaan komen. Bovendien was de afgelopen winter zacht. Uit: ED van 09-07-2014

Gelezen in de Margriet tijdens vakantie Een lezer van Margriet zit lekker op een bank in het zonnetje te genieten van de natuur. Er staan volop madeliefjes en boterbloemen. Een bij bezoekt alleen de bloemen van de boterbloemen (29 stuks) en vermijdt opvallend alle madeliefjes (15 stuks)! Is deze boodschap vanuit de bijenkast meegegeven, of is er een andere reden? Wout Couwenberg

Sinds 1996 is het aantal eekhoorns in duingebieden met 70% gedaald. Mogelijk is er sprake van een ziekte onder de dieren, maar daar moet nader onderzoek naar worden gedaan. Het staat wel vast dat er veel inteelt is onder eekhoornfamilies in de duinen, waardoor de soort verzwakt. Het leefgebied voor de dieren langs de kust is erg versnipperd geraakt, aldus de vereniging.


25

Cursus voor iedereen die van tuinieren houdt Ton Jansen Rythoviuscollege Inlichtingen organisatie P. Nagel 0497-514034 8 maandagavonden, start 29 september 2014 19.30-22.00 uur Kosten: € 120,--

18 ECOLOGISCH (MOES-)TUINIEREN Een belangrijk deel van de leefomgeving van de mensen bestaat uit tuinen. Voor de een is het een genot bloemen en planten zo te rangschikken dat kleuren en vormen een lust zijn voor het oog. De ander werkt graag in zijn moestuin en geniet van de opbrengst aan groenten en vruchten. Waar we niet zo bij stilstaan is dat die tuinen niet alleen voor de mens een functie hebben, maar ook een deel zijn van de leefomgeving van planten en dieren. Zo kan een goed ingerichte tuin door een juiste plantenkeuze een stapsteen zijn bij de verspreiding van vlinders. Ook de wijze waarop we in de tuin werken is belangrijk: houden we rekening met de wisselwerking tussen planten en dieren onderling? Hoe voorkomen we aantasting van planten? In deze basiscursus wordt extra aandacht besteed aan een manier van tuinieren die voor mens, dier en plant prettig is. Zelf je eigen moes- of siertuin verzorgen en genieten van gezonde bloemen en groenten geeft je een heerlijk gevoel. Extra winst wordt hierbij geboekt wanneer daarbij bewust wordt omgegaan met onze omgeving. Deze cursus, die vooral gericht is op de praktijk, wil hiertoe bijdragen. D.m.v. 400 dia’s zal dit alles nog extra worden verduidelijkt. Moet ik nu anders gaan tuinieren? Niets moet! Ieder is vrij om kennis te nemen van de ideeën uit de cursus ecologisch tuinieren en daar verder mee te doen wat hem past. 1) De grond. Je eigen grond leren kennen. Cursisten brengen een monster van eigen tuingrond mee voor onderzoek 2) Tuinplan, vruchtwisseling (sier-)moestuin 3) Tuinkas, waar op letten bij aanschaf, plaatsing, wat is mogelijk met de kas. 4) De tuin in het voorjaar: voorkweken van plantjes en de tuin in de zomer 5) Ecologische bestrijding van ziekten en plagen 6) Tuin in het najaar en bewaren van groenten 7) Groenbemesters, de tuin winterklaar maken 8) Maken en toepassen van verkregen compost Bij voldoende belangstelling kunt u het geleerde ook werkelijk in de praktijk gaan beleven. Elke maand een dagdeel, van febr. t/m juni 2015 (5x) en van sept. t/m nov. 2015(3x), telkens de laatste week van de maand op maandag of zaterdag. Nadere gegevens over locatie en kosten volgen te zijner tijd.

Ton Jansen Rythoviuscollege Inlichtingen organisatie P. Nagel 0497-514034 2 donderdagavonden op 2 oktober en 9 oktober 2014 19.30-22.00 uur Kosten: € 30,--

26

19 TUINIEREN OP/IN EEN KLEINE RUIMTE Interessant voor hen die over een kleine tuin of balkon beschikken en toch aan de slag willen met het kweken van groenten, planten en/of bloemen. Onderwerpen die aan de orde komen: 1) Vierkante meter tuinieren: welke materialen te gebruiken, welke vulling van de bakken, welke planten/bloemen/groenten te kweken etc. 2) Verticaal tuinieren, vooral sierteelt en diverse sproeisystemen. Welke plantensoorten, welke bemesting welk soort water etc.



kleurplaat voor de jeugd


27

Excursie- en activiteitenprogramma

IVN Bergeijk-Eersel 2014

Maand

Datum

Tijd

Gids

September 18 - donderdag 20.00 uur Wil • Hans Oktober

Plaats

Thema

Natuurtuin 't Loo

Lezing “Natuur rond Bergeijk en Eersel

5 - zondag

11.00 uur Hans • Wil

Streekmuseum De Acht Zaligheden Eersel

Natuurmarkt Eersel

19 - zondag

13.30 uur Wil • Wout • Francien

Jachthuis, Witrijt 20, Bergeijk (verlengde van Postelseweg Eersel)

Paddenstoelenexcursie

23 - donderdag 20.00 uur Bestuur • Werkgroepen De Wingerd Natuurtuin 't Loo November

December

1 - zaterdag

10.00 uur Hans

Werkgroepenoverleg

Werkschuur Natuurmonumenten Luikerweg

Natuurwerkdag

20 - donderdag 20.00 uur Allen

De Wingerd Natuurtuin 't Loo

Gidsenoverleg

27 - donderdag 20.00 uur Sjaak Smits (Hans)

De Wingerd Natuurtuin 't Loo

Lezing “Wilde Zwijnen”

26 - vrijdag

Parkeerplaats SBB hoek Postelseweg/ Bredasebaan

Kerstwandeling met koffie

13.30 uur Wil • Hans • Frank

Thema-avonden entree € 5,00 inclusief koffie voor niet-leden Aangevraagde wandelingen 2014 € 40,00 per gids (gids declareert € 0,20 per gereden km)

Een kleinigheid drijft mensen uit elkaar een catastrofe brengt ze tot elkaar.

Luister goed naar wat er wordt gezegd, luister beter naar wat er niet wordt gezegd.

28


IVN Instituut voor natuur educatie en duurzaamheid Het IVN is een vereniging voor natuur- en milieueducatie van vrijwilligers en beroeps-krachten die streeft naar meer natuur en een betere kwaliteit voor het milieu, opgericht in 1960. Verspreid over Nederland heeft het IVN 180 lokale afdelingen. Ongeveer 22.000 leden zetten zich in voor natuur en milieu. De beroepsorganisatie van het IVN, met een landelijk bureau in Amsterdam en 11 provinciale consulentschappen, ondersteunt en adviseert allen die - vrijwillig of beroepsmatig actief zijn op het gebied van educatie, voorlichting en communicatie over natuur, milieu, duurzaamheid en leefbaarheid.

IVN Bergeijk-Eersel is opgericht op 26 mei 1964 en telt circa 175 leden en donateurs.

Doelstellingen

Door middel van allerlei voorlichtende en educatieve activiteiten willen wij er toe bijdragen dat de bevolking (en met name de jeugd) zich bewust wordt van de relaties tussen de mens, zijn cultuur en de levende en niet levende omgeving. Mogelijkheden scheppen voor het totstandkomen van deze bewustwording, via zelf beleven, zelf ontdekken en kennis verrijken. Een bijdrage te leveren tot hun ontwikkeling voor natuur- en milieubesef, hetgeen wil zeggen dat de mensen zich mede verantwoordelijk voelen voor, en in harmonie wensen te leven met andere levende wezens en de stoffelijke wereld.Deze doelen willen we bereiken door het organiseren van allerlei educatieve activiteiten waardoor de bevolking in het werkgebied bereikt wordt.

Het ondersteunen van het werk van het onderwijzend personeel van scholen, gevestigd in ons werkgebied. Hiertoe zijn diverse werkgroepen actief.: • Werkgroep wandelingen en excursies • Werkgroep voorlichting- en dia-avonden • Werkgroep scholenwerk ad hoc • Werkgroep jeugd IVN • Werkgroep wilde plantentuin • Werkgroep cursussen • Werkgroep onderhoud en instandhouding van Natuurtuin ’t Loo mede t.b.v. educatie • Werkgroep vogels • Werkgroep inventarisatie voor Flora en Fauna • Werkgroep vlinders en libellen

Lid worden?

Interesses

Naam:..................................................................Voorletters:........................ Adres:............................................................................................................. ....................................................................................................................... Telefoon: ( ) - .................................................................................... Email:.............................................................................................................

Mijn interesse gaat uit naar:

Wenst lid te worden van IVN Bergeijk/Eersel als: Landelijk lid € 17,50

(Als landelijk lid ontvangt u ook vier maal per jaar 'Mens en Natuur')

Donateur € 10,50 Huisgenootlid € 3,50 € 13,50 Jeugdlid

Jeugd - IVN Vogels Zoogdieren Vlinders-Libellen Paddestoelen Insecten algemeen Wilde planten Fotografie Anders, nl: ................................. ....................................................... ....................................................... ........................................................


29

Indien onbestelbaar retour aan: Dinie van Rooy Hees 32 5521 NV Eersel

het sleutelblad jaargang 28 nummer 3 september jaar IVN Bergeijk-Eersel gevierd in 't loo Terugblik feestelijke opening van De Wingerd

Recommend Documents