Het nieuwe beschermstatuut
gebaseerd op “Studienamiddag (On)bekwaamheid, Een eerste doorlichting van de nieuwe wet” 30/01/2014 Vormingscentrum Guislain
Oude bestaande wetgeving Statuut Verlengde minderjarigheid
Voorlopig bewind
Persoon Goederen Flexibel X
Op maat
1e Aanleg Geen rekenschap
X
X
Bevoegd
X
X
Vredegerecht Wel rekenschap
Uitgangspunt van de nieuwe wet • Opvolging principes van mensenrechten en zelfbeschikking – Aanbeveling van de raad van Europa – VN conventie van de rechten van pmh (2006)
• Uitgangsprincipe – Persoon is bekwaam
• Geheel of gedeeltelijke onbekwaamheid – Vrederechter bepaalt waarvoor onbekwaam
• Niet vastgelegd als onbekwaam = bekwaam
Uitgangspunt van de nieuwe wet • Bescherming volgens – Noodzaak – Subsidiariteit zo dicht mogelijk bij de persoon – Proportionaliteit niet meer dan nodig / gradaties van bescherming
Uitgangspunt van de nieuwe wet • Buitengerechtelijke bescherming – Lastgeving (geregistreerde volmacht)
• Gerechtelijke bescherming / bewind – Bijstand – vertegenwoordiging
Buitengerechtelijke bescherming De lastgeving
Lastgeving • • • •
Wilsbekwame lastgever Lasthebber(s) Schriftelijk vastleggen van zakelijke bepalingen Officialiseren via registratie – Griffie vredegerecht – Notaris
• Registratie door griffie of notaris in Centraal register van koninklijke federatie van Belgisch notariaat
Lastgeving • Kan worden voortgezet wanneer de lastgever wilsonbekwaam wordt • Wilsonbekwaamheid melden aan de vrederechter • Rechtszekerheid: vrederechter kan optreden bij problemen
Gerechtelijke bescherming De Bewindvoering
Krachtlijnen van de nieuwe wet • Vergroten van de autonomie – Met machtiging van de vrederechter huwen, scheiden, schenken, testeren,…. – Persoon wordt zo direct mogelijk betrokken
• Bijstand als beginsel • Vertegenwoordiging als uitzondering
Krachtlijnen van de nieuwe wet (2) • 1 statuut / 1 rechter vrederechter • Bescherming mogelijk over persoon en goederen • Rol van de vertrouwenspersoon versterken • Maatwerk (proportionaliteit) • Versterken van persoonsgerichte aanpak • Betrekken van sociaal netwerk
Krachtlijnen van de nieuwe wet (3) • Compatibel met patiënten rechten • Regelt de informele bescherming • Multifunctioneel statuut voor verschillende doelgroepen
Nieuwe wet harmoniseert bestaande statuten Statuut Verlengde minderjarigheid
Persoon Goederen Flexibel X
Voorlopig bewind
NIEUWE WET BEWINDVOERING
X
Op maat
Bevoegd 1e Aanleg Geen rekenschap
X
X
X
X
Vredegerecht Wel rekenschap
X
X
X
Vredegerecht Wel rekenschap
Toepassingsgebied • • • • •
Meerderjarigen Wegens gezondheidstoestand Geheel of gedeeltelijk Tijdelijk of definitief Niet in staat om belangen van vermogensrechtelijke (goederen) of persoonsgebonden aard • Zelf behoorlijk waar te nemen Wilsonbekwaam = handelingsonbekwaam
Wilsonbekwaam • • • • • • •
Feitelijk niet in staat Zelf beslissingen te nemen Met een goed en voldoende besef van de realiteit Om af te kunnen wegen Wat voordelig en nadelig is Op persoonlijk en materieel vlak Om op basis daarvan een bewuste keuze te kunnen maken
Procedure • • • •
Mogelijk vanaf 17 jaar Vrederechter van de verblijfplaats Verzoekschrift model met uitleg sociaal netwerk Omstandig medisch getuigschrift – max. 15 dagen oud – Arts ≠ familie van te beschermen persoon of verzoeker, ≠ verzoeker, ≠ verbonden aan de voorziening
• Oproeping door vrederechter van betrokkenen en familieleden – of bezoek te plaatse – Bijstand door advocaat is mogelijk
Procedure • Vrederechter onderzoekt de voorstellen, eventueel voorafgaande wilsverklaring,…. • Vrederechter stelt bewindvoerder(s) aan • Vrederechter kan terzelfdertijd vertrouwensperso(o)(e)n aanstellen (of ook later) • 8 dagen bedenktijd voor de bewindvoerder(s) • Mogelijkheid tot beroep – Binnen 15 dagen – Griffie rechtbank van 1e aanleg of via gerechtsdeurwaarder
Bekendmaking van het bewind • Mededeling aan de procureur – Belgisch staatsblad – Bevolkingsregister – Bewindvoerder in rijksregister – Onzichtbare elektronische opname op de identiteitskaart
De bewindvoerder • Vrederechter duidt “bij voorkeur” aan in dalende volgorde – Volgens voorafgaande wilsverklaring van de te beschermen persoon – Ouder(s), echtgenoot, wettelijke en feitelijk samenwonende – Lid van de naaste familie, vertrouwenspersoon, begeleider, private stichting,…. – Professionele bewindvoerder
Toets: subsidiariteitsbeginsel (zo dicht mogelijk)
Bewindvoerder • Algemeen beginsel: – bewindvoerder over de persoon = bewindvoerder over de goederen – Belang van de vertrouwenspersoon
• Gescheiden bewind voering – Bewindvoerder over de persoon (1) uitzondering voor ouders (2) – Bewindvoerder over de goederen (1 of meerdere) – Communicatieverplichting – Geschillen vrederechter
Bewindvoerder • Bewindvoerder ad hoc – Bij belangentegenstelling tussen de te beschermen persoon en bewindvoerder
• Kunnen geen bewindvoerder worden – Bestuurs- of personeelsleden van de voorziening – Personen die ontzet zijn uit de ouderlijke macht
• Vrederechter kan bewindvoerder vervangen – Op verzoek van belanghebbende of ambtshalve – Gemotiveerde beschikking
De bewindvoering • Vrederechter kan zich informeren – Familiale, morele en materiële toestand van de te beschermen persoon – Via maatregelen of via parket (sociale dienst)
• Rode draad (Autonomiebeginsel) – Beschermde persoon / vertrouwenspersoon wordt zoveel mogelijk betrokken en geïnformeerd – Uitzonderingen: lijst zware aandoeningen (KB)
• Bewindvoerder moet de beginselen uit voorafgaande wilsverklaring eerbiedigen
De bewindvoering • De bewindvoerder rapporteert aan de vrederechter via jaarlijks verslag
De vertrouwenspersoon • Wie? – Iedereen die het vertrouwen geniet van de te beschermen persoon – Meerdere vertrouwenspersonen mogelijk
• Wie niet? – – – – –
Bewindvoerder Andere beschermde personen Personen ontzet uit ouderlijk gezag Geen bewijs van “goed zedelijk gedrag” Bloedverwant tot en met de 2e graad wanneer de ouders bewindvoerder zijn
Vertrouwenspersoon • Aanstelling – Op verzoek van beschermde persoon of belanghebbende – Ambtshalve door de vrederechter
• Vervanging – Bij gemotiveerde beschikking – Ten alle tijden in belang van de te beschermen persoon – Ambtshalve of op verzoek van bewindvoerder of procureur
Vertrouwenspersoon • Opdracht – Vrijwillig geen vergoeding – Ondersteuning van beschermde persoon – Overleg met de bewindvoerder(s) – Ontvangt alle informatie – Toezicht op bewindvoering (alarmbel)
Bewindvoerder (s)
Vertrouwenspersoon
• Aanstelling door vrederechter • Beheer persoon en of goederen • Jaarlijks financieel verslag • Geen personeel voorziening • Max. 3 % • beheerder
• Aanstelling door vrederechter • Ondersteunen / geen beheer • Inzicht in verslag • Om het even wie • Geen vergoeding • tussenpersoon
Bijstand • “Het optreden van de bewindvoerder ter vervolmaking van de rechtsgeldigheid van een handeling gesteld door de beschermde persoon (art. 494)” • Kan zowel wat betreft de persoon als de goederen
Bijstand • Beschermde persoon stelt zelf de handeling maar niet zelfstandig • Bijstand is moduleerbaar door de vrederechter • In principe jaarlijkse verslaggeving van de bewindvoerder aan de vrederechter (model via KB)
Vertegenwoordiging Bewindvoerder treedt op in plaats van de beschermde persoon
Beheer over de goederen • Aanvangsverslag binnen de maand na aanstelling • Besteding als goede huisvader • Ook aan verzorging en welzijn • De beschermde persoon betrekken • Verplichte afscheiding van de vermogens • Binnen budgettair kader opgelegd door vrederechter
Beheer over de goederen • Vrederechter kan deposito’s en waardepapieren toevertrouwen aan de bank • Principieel verbod voor de bewindvoerder om goederen te verkrijgen van de te beschermen persoon.
Beheer over de goederen • Machtiging behoevende handelingen (geen dagelijks beheer) – Kopen en verkopen van onroerende goederen, leningen , hypotheken – Handelshuur, huur van + 9 jaar – Aanvaarden en verwerpen nalatenschap – Overeenkomst van onverdeeldheid – Voortzetting handelszaak – Dading aangaan
Beheer over de goederen • Bijzondere beschermingsmaatregelen bij volstrekte noodzakelijkheid – Wegdoen van souvenirs, persoonlijke voorwerpen en huisraad – Eigen woning beschermde persoon – Beschermde persoon en vertrouwenspersoon worden gehoord
• Plaatsvervangende schenking – Bijzondere machtiging – Wil tot schenken moet bewezen worden – Schenking in verhouding tot vermogen
Verslaggeving door bewindvoerder • • • • •
Jaarlijks omstandig financieel verslag Vrederechter bepaalt de wijze van verslag Goedkeuring door de vrederechter Vrederechter kan opmerkingen formuleren Eindverslag – Binnen de maand na beëindiging opdracht – Binnen de 2 maanden na overlijden
Verslaggeving door de bewindvoerder • Goedkeuring van de rekeningen ≠ kwijting (aansprakelijkheid) • Kwijting in principe bij beëindiging van de opdracht • Vorderingen tegen bewindvoerder(s) verjaren 5 jaar na de beëindiging van de opdracht • Bewindsdossier – Bepalingen rond verjaring van documenten, inzagerecht,….
Vergoeding voor de bewindvoerder • Max. 3% van de inkomsten – Eventueel verdelen over de verschillende bewindvoerders – Bepalingen rond wat als inkomsten wordt gezien
• Vrederechter kan “buitengewone verrichtingen en kosten” laten vergoeden • Ouders / bewindvoerders worden niet vergoed
Bewind door de ouder(s) • Vrederechter bepaalt tijdstip, omstandigheden en wijze van verslaggeving – Soepele regeling
• Gezamenlijke uitoefening = vermoeden van wederzijdse instemming • Rekenschap bij beëindiging – Enkel op uitdrukkelijk verzoek van beschermde persoon, erfgenaam of nieuwe bewindvoerder
Beheer over de persoon • • • •
Uitgangspunt = bekwaamheid Vrederechter bepaalt waarvoor onbekwaam Uitdrukkelijk op te sommen in beschikking Al de rest = bekwaam
Vrederechter beslist over bekwaamheid van persoon m.b.t. 1. Keuze verblijfplaats 2. Toestemming tot huwen 3. Vordering/verweer inzake nietigverklaring huwelijk 4. Vordering/verweer inzake echtscheidingszaken 5. Erkennen van een kind 6. Betwisting inzake zijn afstamming 7. Uitoefening van het ouderlijk gezag 8. Aflegging verklaring wettelijk samenwonen
Vrederechter beslist over bekwaamheid van persoon m.b.t. 9. Verklaring Belgische nationaliteit 10.Uitoefenen privacy rechten 11.Recht op antwoord 12.Verzoek tot naamsverandering 13.Uitoefenen patiëntenrechten 14.Toestemming experimenteren op menselijk persoon 15.Toestemming tot wegnemen van organen 16.Weigeren van autopsie op kind (- 18 maanden)
Persoonsgebonden handelingen die niet in aanmerking komen voor Bijstand/vertegenwoordiging 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11.
Toestemming tot huwen Vordering nietigverklaring huwelijk Vaststellen echtelijke verblijfplaats Beschikken over een gezinswoning Instelling echtscheidingsprocedure Erkennen van een kind Toestemming tot erkenning Verzet tegen vordering onderzoek vader- moederschap Instelling vordering afstamming Toestemmen in adoptie Uitoefening ouderlijk gezag
Persoonsgebonden handelingen die niet in aanmerking komen voor Bijstand/vertegenwoordiging 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21.
Verklaring tot wettelijke samenwoning Toestemming tot sterilisatie Toestemming medisch begeleide voortplanting Aangifte te behoren tot het andere geslacht Verzoek tot euthanasie Verzoek tot abortus Toestemming gebruik gameten en embryo’s Weigering autopsie op kind (- 18 maanden) Toestemming bloedafname Uitoefening van politieke rechten
Persoonsgebonden handelingen waarvoor de bewindvoerder kan optreden als vertegenwoordiger • Na machtiging van de vrederechter – Keuze en wijzigen van verblijfplaats – Voeren van een procedure als eiser in verband met de persoon – Uitoefening van de rechten van de patiënten
Hoogstpersoonlijke handelingen (kunnen enkel door de beschermde persoon zelf)
Met machtiging van de vrederechter Die oordeelt over de bekwaamheid op het ogenblik van het verzoek door de beschermde persoon die de handeling zelf moet stellen • Huwen, wettelijke samenwoning, vordering tot echtscheiding • Vorderen van nietigverklaring van huwelijk of afstamming • Erkennen van kinderen • Opstellen huwelijkscontract • Schenken en testament opmaken • Toestemming tot adoptie • Uitoefening van het ouderlijk gezag
Hoogstpersoonlijke handelingen (kunnen enkel door de beschermde persoon zelf)
Met machtiging van de vrederechter Die oordeelt over de bekwaamheid op het ogenblik van het verzoek door de beschermde persoon die de handeling zelf moet stellen • Toestemming tot sterilisatie • Behandelingen van medisch begeleide voortplanting • Geslachtsverandering • Verzoek tot euthanasie • Abortus • Opstellen van een wilsverklaring • Uitoefening van politieke rechten
Wet op de patiënten rechten • De beschermde persoon kan zelf zijn rechten uitoefenen wanneer de arts oordeelt dat hij wilsbekwaam is • Indien onbekwaam cascaderegeling – Gekozen vertegenwoordiger (voorafgaande wilsverklaring) – Bevoegde bewindvoerder na machtiging – Partner, ouders, broers en zussen,…
Bewind over de persoon / verslag • Regeling wordt door de vrederechter bepaald • Bij gebrek aan regeling: jaarlijks • Model via KB
De voorafgaande wilsverklaring Iedereen kan vooraf zijn bewindvoerder / vertrouwenspersoon aanduiden • Verklaring bij de vrederechter PV • Notaris authentieke akte • Akte binnen de 15 dagen opgenomen in het Centrale Register van het Notariaat in Brussel • Steeds wijzigbaar en herroepbaar
Voorafgaande wilsverklaring • Ouders, echtgenoten, samenwonenden, familieleden, vertrouwenspersoon • die als bewindvoerder of vertrouwenspersoon werden aangesteld • kunnen verklaren wie de vrederechter moet aanstellen wanneer zij het mandaat niet meer kunnen opnemen Bij de vrederechter akte in het bewinddossier
Overgangsbepalingen • Nieuwe wet 1 jaar na publicatie in Belgisch Staatsblad (uiteindelijk 01/09/2014 geworden)
• Buitengerechtelijke bescherming – Onmiddellijk van toepassing op alle lastgevingen verleend na de inwerkingtreding
• Gerechtelijke bescherming – Oude bepalingen blijven voorlopig van toepassing – Eindigen bij nieuwe maatregel
Overgangsbepalingen • Bewind over de goederen – Automatische omzetting 2 jaren na de inwerkingtreding – Verplichte evaluatie na 2 jaar na omzetting
• Verlengde minderjarigheid – Automatische omzetting 5 jaar na de inwerkingtreding – Verplichte evaluatie 2 jaar na omzetting
