mt.nl
De MT101, MT’s onderzoek naar vrouwvriendelijke bedrijven, heeft dit jaar een verrassende winnaar: ABN Amro. De voormalige macho zakenbank heeft zijn cultuur aangepast. Mét hulp van de staat. tekst Arjan Zweers en Wilbert Geijtenbeek
Hoe macho ABN Amro feminien werd
BANK ZOEKT VROUW
MANAGEMENT TEAM
H
14
et kan verkeren. Iedereen die De Prooi van Jeroen Smit heeft gelezen weet hoe botsende mannelijke ego’s een rol speelden bij de ondergang van ABN Amro en hoeveel strijd er werd geleverd bovenop de apenrots. Diverse alfamannetjes betwistten elkaar continu de troon. En nu, krap 3 jaar later, heeft de bank onder bijna 1500 ondervraagde managers het imago van meest vrouwvriendelijk bedrijf van Nederland. En dat voor een bedrijf dat pas iets meer dan een jaar geleden zijn handtekening zette onder het handvest ‘Talent naar de Top’, waarmee het zich verbindt aan het doel om meer vrouwen in de bovenste regionen van het management te krijgen. Enige exposure kreeg bestuursvoorzitter Zalm daar overigens wel mee. Zijn handtekening was namelijk precies de honderdste. Een mijlpaal. En een teken van de nieuwe wind. Maar is het leed daarmee geleden? Heeft de bank daadwerkelijk zijn macho-imago voorgoed weten af te schudden? Dat is moeilijk te zeggen. Ruim een jaar geleden noemde Caroline Princen, op dat moment als enige vrouw aantredend in de raad van bestuur, de diversiteit bij ABN Amro
014-017_MT2010_ART-Top101 14
Het blijft dan ook verrassend dat het imago zo snel ten goede is gekeerd. Ook voor Alexandra Philippi, directeur human resources bij ABN Amro. “Ik had het wel op mijn lijstje staan, maar pas voor 2014. We plukken blijkbaar nu al de vruchten van de inspanningen van de afgelopen jaren.”
Snelle kanteling
‘De boodschap van diversiteit wordt continu uitgedragen’
nog ‘zorgwekkend’. Niet alleen vond ze de 15 procent vrouwelijke managers bij de bank te laag, maar erger was nog dat de pijplijn met vrouwelijk talent in de vier jaar voor haar aantreden steeds slechter gevuld raakte.
Voor 2014 heeft de bank het doel om in elk geval 20 procent van de posities in het topmanagement door vrouwen te laten bezetten. In de middenposities moet dat zelfs 25 procent zijn. Nu is dat nog 20. De snelle kanteling die het imago nu al laat zien, heeft volgens Philippi “alles te maken met de waarde die we intern hechten aan diversiteit. Ondanks de integratie van Fortis Bank Nederland – een complex en intensief proces – hebben we het onderwerp altijd hoog op de agenda gehouden.” Vooral rvb-lid Princen, de persoonlijke keuze van ceo Zalm, speelt daarbij een belangrijke rol. Zij zit het diversity board voor, het interne platform dat een meer gemêleerd werknemersbestand ten doel heeft. Daarbij wordt niet alleen gelet op gender, maar ook op leeftijd en afkomst. “Het belang van diversiteit klinkt in alles
09-12-2010 15:32:33
de 101 vrouwvriendelijkste bedrijven
Bedrijf
A Nr
B pt
nr
Overall
C pt
nr
pt
Meeste kans om top te bereiken
B
Beste secundaire arbeidsvoorwaarden voor vrouwen
C
Meest gestimuleerd om naar top te groeien
Bedrijf
A
B
C pt
Totaal
51
Amsterdam Rai
39
42
58
24
55
26
92
Totaal
Nr
pt
nr
pt
nr
1
ABN Amro
3
275
1
471
2
379 1125
52
Yess International Consultants
38
42
61
23
54
27
91
2
Randstad
1
429
4
255
1
403 1087
53
Delta Lloyd
64
21
47
38
51
31
89
3
FNV
2
364
3
266
3
330
960
54
Mondriaan Stichting
37
42
81
12
50
33
87
4
Achmea
7
207
2
311
4
243
761
55
Prorail
50
30
44
39
72
17
85
5
De Baak Management Centrum
4
225
7
127
5
213
565
56
Nationale Ombudsman
56
27
51
35
60
21
83
6
Schouten & Nelissen
6
213
12
101
6
209
523
57
Universiteit Utrecht
60
24
57
24
49
33
81
7
De Zonnebloem
5
220
13
93
11
136
449
58
Fortis ASR
92
7
34
53
74
17
76
8
Academisch Ziekenhuis Maastricht
8
149
6
147
12
134
429
59
Baker & McKenzie
63
21
55
30
68
19
70
9
&Samhoud
9
143
9
116
9
146
405
60
Allen & Overy
67
16
59
24
52
28
67
10
ING
17
88
5
158
7
153
400
61
Universiteit Leiden
62
22
63
21
62
21
63
11
KPMG
13
102
8
121
10
140
363
62
Altrecht GGZ
59
25
71
16
63
20
60
12
Heineken
10
114
10
113
13
132
359
63
De Haagse Hogeschool
54
29
73
14
73
17
60
13
KPN
15
93
15
88
8
146
327
64
Fortis Bank Nederland
93
6
52
35
69
18
59
14
UWV
14
93
11
107
17
96
296
65
Nauta Dutilh
58
25
77
13
64
19
58
15
Ernst & Young
19
63
14
90
14
131
285
66
IDTV
52
29
70
16
80
13
58
16
Open Universiteit
11
110
22
71
16
97
278
67
MKB Nederland
73
13
68
17
56
25
55
17
Algemene Onderwijsbond (Aob)
12
103
17
83
28
55
240
68
Merck Sharp & Dohme
66
17
66
17
65
19
54
18
CNV
16
93
19
76
21
71
240
69
Océ
69
16
76
14
58
23
53
19
PricewaterhouseCoopers
34
44
20
74
15
118
237
70
EW Facility Services
61
22
88
9
67
19
50
20
Microsoft
29
54
16
83
19
80
218
71
Universiteit Van Tilburg
65
18
89
9
59
22
49
21
Het AMC
30
53
21
74
20
73
199
72
Kennedy Van Der Laan
72
13
65
18
70
18
49
22
Capgemini
41
41
24
66
18
89
196
73
UMC St. Radboud
78
11
56
28
93
9
49
23
Accenture
20
63
30
55
22
71
188
74
Cisco
83
9
62
21
71
18
48
24
VU Medisch Centrum
26
58
23
69
32
50
177
75
Persgroep Nederland
68
16
72
15
76
15
47
25
CWI
27
58
26
61
27
56
175
76
Houthoff Buruma
71
14
97
6
57
23
43
26
Eden Hotel Group
18
81
53
34
26
57
172
77
Loyens & Loeff
70
15
98
6
61
21
42
27
Spaarne Ziekenhuis
21
62
31
54
34
50
166
78
NWO
77
11
64
18
88
11
40
28
Schiphol Group
24
60
38
47
25
59
166
79
Havenbedrijf Rotterdam
89
8
67
17
78
15
40
29
Nederlandse Spoorwegen
23
61
35
52
31
52
165
80
TU Delft
5
9
75
14
77
15
38
30
Erasmus Medisch Centrum
28
55
39
46
24
62
163
81
Connexxion
74
13
80
13
82
13
38
31
De Nederlandsche Bank
48
31
18
78
39
46
155
82
Exact
91
7
82
12
66
19
38
32
McKinsey & Company
42
41
28
57
30
54
152
83
TU Eindhoven
94
6
69
16
91
10
33
33
Essent
33
45
36
51
29
54
150
84
Ebbinge & Company
87
9
79
13
89
11
32
34
Deloitte
51
29
29
55
23
63
148
85
Verdonck, Klooster & Associates
86
9
87
10
79
13
32
35
Hogeschool Inholland
22
61
48
36
37
49
146
86
Milieudienst Zuidoost-Utrecht
80
10
83
11
92
10
31
36
Universiteit van Amsterdam
32
45
27
59
45
39
143
87
Universiteit Twente
75
12
91
9
96
9
30
37
Aegon
57
27
25
64
33
50
140
88
VNO-NCW
99
5
94
8
75
16
29
38
VU Amsterdam
25
60
42
43
46
37
140
89
Nederlandse Gasunie
96
6
84
10
84
12
28
39
Erasmus Universiteit Rotterdam
31
47
49
36
36
50
133
90
APG
97
6
78
13
94
9
28
40
Radboud Universiteit Nijmegen
47
32
33
53
41
42
127
91
Van Doorne
76
12
96
7
95
9
28
41
Kadaster
36
42
45
39
40
45
127
92
De Vroedt & Thierry
81
10
92
9
98
9
27
42
GGZ Eindhoven
45
36
41
44
38
46
126
93
Bain & Company
95
6
74
14
103
6
27
43
IBM
53
29
43
43
35
50
122
94
Arcadis Nederland
82
9
86
10
101
7
26
44
Leids Universitair Medisch Centrum
55
27
32
53
48
35
116
95
TNO
100
5
93
9
85
12
25
45
TomTom
43
40
50
36
43
40
115
96
AKD Prinsen Van Wijmen
84
9
103
4
86
11
24
46
UMC Groningen
40
42
54
34
44
39
115
97
De Aliantie
101
5
90
9
100
8
22
47
UMC Utrecht
46
34
37
49
53
27
110
98
Stibbe
104
3
95
8
90
10
21
48
Boer & Croon
49
30
46
38
42
40
109
99
Heijmans
105
3
101
5
87
11
19
49
Rijksuniversiteit Groningen
35
44
40
45
81
13
102
100
Porter Novelli
79
10
114
0
99
8
18
50
Twynstra Gudde
44
39
60
23
47
35
97
101
DLA Piper
98
5
99
6
102
7
18
MANAGEMENT TEAM
Overall
A
15 014-017_MT2010_ART-Top101 15
09-12-2010 15:32:35
mt.nl
door. Die boodschap wordt continu en consistent uitgedragen”, stelt Philippi.
Mentoring
Concreet zit er tegenwoordig bijvoorbeeld altijd minimaal één vrouw in de benoemingscommissies voor hogere posities. En moet er in ieder geval ook altijd een vrouw worden voorgedragen. “En we hebben een mentoring-initiatief, dat voor alle medewerkers, maar juist ook voor de dames, kijkt naar wat nodig is om het potentieel verder te ontwikkelen.” Verder zoekt de bank het in flexibiliteit als werkgever. Thuiswerken en werken rondom kinderen en mantelzorg wordt zo goed mogelijk gefaciliteerd. “En we hebben twee vrouwennetwerken. Eén voor de echte top en één voor de subtop. Die worden soms ook expliciet gevraagd om hun input te leveren op bepaalde thema’s, zoals het dossier diversiteit.”
MANAGEMENT TEAM
Nieuw bedrijf
16
ABN Amro loopt daarmee voorop in een beweging. Vrouwen rukken namelijk op in de financiële wereld, mede dankzij de kredietcrisis, veroorzaakt door de grijzende blanke mannen die tot voor kort de dienst uitmaakten in de sector. Die crisis ligt aan de basis van de “opmerkelijk snelle cultuurverandering”, observeert Henk Noort, psycholoog, zelfstandig onderzoeker, columnist voor Het Financieele Dagblad en adviseur op het gebied van seksediversiteit. “Waar vrouwen in de praktijk vooral tegenaanlopen zijn de oude structuren en het langlopend netwerk van old boys dat ook binnen een grote organisatie ontstaat.” De economische rampspoed heeft echter veel van die vaste structuren bij de banken weggevaagd, waardoor er veel beweging heeft kunnen ontstaan. “We zetten nu een geheel nieuwe organisatie neer”, in woorden van Philippi.
De overheid
Maar er is volgens Noort nog een verklaring voor de opmerkelijk snelle transformatie: de overheid. “Er is veel kritiek geweest op de focus op aandeelhouderswaarde en de prestatiecultuur binnen de banken. Terecht ook. Er is de overheid veel aan gelegen van ABN Amro nu een modelbank te maken.” De vrouwvriendelijke ceo Gerrit Zalm liet als minister van Financiën al eens
014-017_MT2010_ART-Top101 16
Annemieke Roobeek
Caroline Princen
Marjan Oudeman
De staat, de bank en de vrouwen Management Team vergeleek de benoemingen van de 5 door de staat op de been gehouden banken en verzekeringsbedrijven. Door de staatsinjecties, kapitaalgaranties en aandeleninkoop bezit de staat sinds eind 2008 de bevoegdheid om kandidaten in de raden van commissarissen en de raden van bestuur voor te dragen dan wel kandidaten rechtstreeks te benoemen. We vergeleken deze staatsvoordrachten en staatsbenoemingen met de benoemingen die de bedrijven sinds augustus 2008 zelf deden. De conclusie? De staat droeg substantieel vaker vrouwen voor vacante topposities voor dan de banken en verzekeraars uit zichzelf deden. Topbenoemingen bij de banken in 2 jaar Totaal 38 benoemingen, 30 man, 8 vrouw Staat 8 man, 4 vrouw Bedrijf 22 man, 4 vrouw
2. AEGON Totaal 4 benoemingen, 3 man, 1 vrouw Staat 1 man, 1 vrouw Bedrijf 2 man, 0 vrouw
In raden van commissarissen Totaal 24 benoemingen, 17 man, 7 vrouw Staat 7 man, 4 vrouw Bedrijf 10 man, 3 vrouw
3. ASR Nederland Totaal 5 benoemingen, 3 man, 2 vrouw Staat 2 man, 1 vrouw Bedrijf 1 man, 1 vrouw
In raden van bestuur Totaal 14 benoemingen, 13 man, 1 vrouw Staat 1 man, 0 vrouw Bedrijf 12 man, 1 vrouw
4. ING Totaal 6 benoemingen, 5 man, 1 vrouw Staat 2 man, 1 vrouw Bedrijf 3 man, 0 vrouw
1. ABN Amro Totaal 15 benoemingen, 12 man, 3 vrouw Staat 2 man, 0 vrouw Bedrijf 10 man, 3 vrouw
5. SNS REAAL Totaal 8 benoemingen, 7 man, 1 vrouw Staat 1 man, 1 vrouw Bedrijf 6 man, 0 vrouw
een ministerraad schieten om een ouderavond bij te wonen. Ook zijn collega Joop Wijn is door z’n politiekbestuurlijke achtergrond gevoelig voor maatschappelijk sentiment. Gevolg is onder meer dat de bonussen voor de ABN Amro-managers nog nooit zo laag zijn geweest. De bank heeft dan ook nadrukkelijk de opdracht gekregen én op zich genomen om alle stakeholders goed te bedienen. Maar goed, dan nog is de snelheid van de cultuurverandering opmerkelijk, stelt Noort: “Meestal duurt dat véél langer.”
commissarissen houden twee vrouwen toezicht; prof. dr. Annemieke Roobeek en Marjan Oudeman, ex-topvrouw bij Tata Steel. Daarmee scoort ABN Amro het hoogst van alle financials. Roobeek werd in maart 2010 als commissaris voorgedragen door de medezeggenschapsraad van de fusiebank. Over die procedure zegt ze zelf: “Ik heb niet het telefoontje van de minister gekregen, maar zonder akkoord van de staat was ik niet in deze positie gekomen. Dat geldt voor de gehele raad van commissarissen van ABN Amro.” Dus ook voor Marjan Oudeman, die in dezelfde week als Roobeek benoemd werd. Toch is hun geslacht niet leidend
Staatsinvloed
Wat ook kan meespelen: in de raad van
09-12-2010 15:32:36
de 101 vrouwvriendelijkste bedrijven
geweest bij hun benoeming, zegt Roobeek. “Zowel de aandeelhouder als de bank zelf hebben niet te grote risico’s genomen bij het zoeken van bestuurders. Bij elke benoeming staat kennis van de financiële sector voorop. Geen van de benoemingen is op politieke gronden geweest.” Maar de staat droeg eind 2009 bijvoorbeeld wel Hessel Lindenbergh voor als president-commissaris. En hij kreeg nadrukkelijk de opdracht mee om de nieuwe bank te leiden ‘met diversiteit in het achterhoofd’, vertelt Roobeek. “De staat heeft serieus werk gemaakt van diversiteit in de financiële sector”, concludeert ze dan ook.
Reaal en verzekeraar Aegon en de aanschaf van de aandelen in ABN Amro, eigende de staat zich het recht toe om kandidaten voor tenminste 14 posities
Reddingsacties
voor te dragen. Van die 14 topzetels zijn er 12 nog altijd vervuld, waarvan 4 met vrouwen – goed voor exact eenderde. Dat is aanzienlijk meer dan het landelijk gemiddelde van 5,7 procent aan vrouwen in de top van het bedrijfsleven.
Die subtiel sturende hand van de staat is een direct gevolg van de reddingsacties die de sector voor totale ineenstorting behoedden. In ruil voor de garanties aan en injecties in ING, ABN Amro, Fortis, SNS
‘De staat heeft serieus werk gemaakt van diversiteit’
En het is al minstens even opvallend dat de op de been gehouden instellingen zelf maar tot één benoeming van een vrouw kwamen; Marieke Bax, die sinds begin vorig jaar commissaris is bij verzekeraar ASR Nederland. En dan is Bax ook nog eens relatief eenvoudig te vinden, als een van de initiatiefnemers van het handvest ‘Talent naar de top’. Een handvest, waar instellingen als Rabobank en Van Lanschot, maar ook NIBC en Friesland Bank overigens nog geen handtekening onder hebben gezet.
Bredere trend
Toch gaat het te ver om de opmars van vrouwen in de financiële sector alleen aan de overheid toe te schrijven. Het past in een bredere trend. Zonder enige vorm van staatssteun werd Mirjam van Praag bijvoorbeeld 2 jaar geleden commissaris van pensioenfonds APG, waar sinds de zomer van 2009 chief investment officer
Zwitserse kwaliteit betekent ook ervaring. Voor uw succes bij wereldwijde postzendingen.
Swiss Post biedt u een groot scala aan internationale verzendmogelijkheden voor uw postzendingen, die uw bedrijf nog succesvoller maken. Of het nu gaat om dagelijkse correspondentie, Direct Mailings, kranten, tijdschriften of kleine pakketten, op ons kunt u rekenen. Met onze flexibiliteit, innovatieve mogelijkheden en betrouwbaarheid staan wij u ter zijde als partner bij internationale zendingen. Meer informatie kunt u krijgen via het gratis nummer 0800 swisspost (794 777 678) of kijk op www.swisspost.nl
Excellence delivered.
[1/6RQQHQVHJHO0DQDJHPHQW7HDP LQGG 014-017_MT2010_ART-Top101 17
09-12-2010 15:32:37
mt.nl
Angelien Kemna verantwoordelijk is voor de 218 miljard euro belegd vermogen (medio 2010). Ook bij pensioenuitvoerder PGGM zit een financiële vrouw, Else Bos, in het executive committee. Hun verrichtingen worden overigens op de voet gevolgd door Joan Kellerman, sinds 3 jaar directeur pensioenen bij De Nederlandsche Bank. Maar ook buiten de sector bereiken de financiële vrouwen – eindelijk – de top. Zowel uitzendconcern USG People als telecomreus KPN benoemden bijvoorbeeld dit jaar een vrouw als cfo, beiden ook nog eens uit eigen gelederen.
Oprukken
Bij ABN Amro is die ontwikkeling misschien het meest zichtbaar. Maar
Philippi waakt ervoor zelfvoldaan te klinken. “We zijn er nog niet”, zegt ze. “Het blijft van belang de boodschap van diversiteit consistent en continu uit te dragen. Al is het maar omdat ons klantenbestand net zo divers is. Het is een simpele business case. Om onze klanten goed van dienst te zijn, moeten
Belöning.
Ofwel “Beloning” zoals men ook in het Nederlands zegt. Zoals in, beloon uw bedrijf met SAS credits, het nieuwe KMO programma en haal meer uit uw zakelijke reizen. Dit getrouwheidsprogramma geeft de mogelijkheid om punten te verzamelen, zogenaamde SAS Credits. Deze SAS Credits kan uw bedrijf dan gebruiken om gratis “award” vluchten te boeken. Als extra bonus, krijgt u op elk ticket dat u koopt een directe korting van 2%* SAS Credits voordelen Directe korting van 2% op elk aangekocht ticket* Geldig op alle SAS Group vluchten-SAS, Blue1 en Widerøe Geldig op alle klasse: Business, Economy Extra en Economy Reserveren kan via flysas.nl of via uw reisagent. Eenvoudige online registratie aan! Dubbel voordeel! Uw bedrijf ontvangt Credits en u gratis Meld je n uw werknemer ontvangt ook EuroBonus-punten.
dits SAS Cre
Kopenhagen Stockholm Oslo Helsinki en meer dan 60 andere Scandinavische bestemmingen.** flysas.nl/sascredits ***Met uitzondering van de laagste reisklassen O, T, L en K. ***Inclusief SAS code share SAS, Blue1 en Widerøe vluchten.
014-017_MT2010_ART-Top101 18
we ook een afspiegeling van ze zijn.” Philippi is ondertussen optimistisch over de kansen dat de bank de zelf opgelegde doelen voor diversiteit gaat halen. “Nu al is de instroom van vrouwen, ook op managementposities, zeker fifty-fifty.” En dus is het een kwestie van afwachten tot maar genoeg mannen vertrekken voordat de verhouding helemaal zo is als gewenst. En dan mag het vrouwvriendelijk karakter van de bank misschien niet worden benadrukt in de positionering als ‘de bank anno nu’, “als eerste eindigen bij dit onderzoek helpt natuurlijk wel om meer goede vrouwen aan te trekken.”
Verantwoording onderzoek Voor de derde keer heeft Management Team onderzoek laten doen naar de ‘vrouwvriendelijkste’ bedrijven in Nederland. Er werden hierbij drie vragen gesteld: 1. Bij welke bedrijven of organisaties in Nederland denkt u dat vrouwen de meeste kans hebben om de top te bereiken? 2. Welk bedrijf denkt u dat vrouwen de beste secundaire arbeidsvoorwaarden biedt? 3. Welk bedrijf denkt u dat vrouwen het meest stimuleert om door te groeien naar de top binnen de organisatie? Bij elke vraag konden respondenten maximaal 3 bedrijven kiezen. Er was daarbij keus uit een door Management Team samengestelde lijst van 143 bedrijven, of een optie ‘anders, namelijk...’. De deelnemers mochten het eigen bedrijf niet kiezen. Voor de totaalscore zijn de punten van alle vragen bij elkaar opgeteld. De resultaten zijn vervolgens gewogen naar de werkelijke man/vrouwverhouding van managers in Nederland. Naast de drie hoofdvragen is ook nog een aantal andere vragen gesteld, onder andere naar welke topvrouw de beste indruk heeft gemaakt (zie pagina 12-13) en hoe het gesteld is met de vrouwvriendelijkheid van het bedrijf waar de deelnemer zelf werkzaam is. Het onderzoek gebruikte eigen bestanden van Management Team, aangevuld met respondenten uit een accesspanel. Voor alle resultaten, zie mt.nl/vrouwen
09-12-2010 15:32:39
