HET GEHEIM OUDEGEIN casus: het park Oudegein te Nieuwegein

HET GEHEIM OUDEGEIN casus: het park Oudegein te Nieuwegein

EINDRAPPORTAGE - SEV EXPERIMENT PUBLIEKE RUIMTE 'WHERE LIFE SWIRLS'

"HET GEHEIM OUDEGEIN" Casus: park Oudegein, Nieuwegein Eindrapportage SEV Experiment publieke ruimte 'where life swirls' Opdrachtgever: Gemeente Nieuwegein Martinbaan 2 Postbus 1 3430 AA Nieuwegein Datum bezoek: 20 mei 2010 SEV Stuurgroep Experimentele Volkshuisvesting Stationsplein 45 Postbus 1878 3000 BW Rotterdam 010 - 282 50 50 [email protected] Atelier Kempe Thill architects and planners research and development van Nelleweg 8065 Postbus 13064 3004 HB Rotterdam 010 - 750 37 07 [email protected] Rotterdam, juli 2010

Voorwoord

Newtowns als Nieuwegein staan in de

analyses en beargumenteert hoe met

aandacht. Zie de uitvoeringsagenda New

beperkte middelen het stadspark op de kaart

Towns van het ministerie van VROM (nu

kan worden gezet. Meer dan geld is

BZK). Hoe vergaat het steden die zo kort

verbeeldingskracht nodig. Het gaat om

bestaan? Hebben ze identiteit, zijn hun

intensivering en optimalisering, om oog voor

wijken niet te saai, kunnen ze hoog

details. De voorgestelde toegangspoorten

opgeleide jongeren en sterke

spelen in de rapportage een sleutelrol. Denk

middengroepen binden? In Nieuwegein

aan Middeleeuwse stadspoorten schrijft

heeft de SEV het stadspark Oudegein

Atelier Kempe Thill uitdagend. Daarachter

bezocht. In de visie van de gemeente is

openbaart zich het geheim van Nieuwegein.

het park een cruciale identiteitsdrager. Dat

Ontdek het, verbaas je over de schoonheid

is begrijpelijk. Het park is onderscheidend.

en de veelheid van functies en maar er

Welke new town heeft een stadspark van

gebruik van, of je nu jong bent of oud,

zo’n omvang en kwaliteit? Het stadspark

wandelaar, rustzoeker of festivalganger.

verblufte het SEV-team. Bijgaande

eindrapportage sev - experiment publieke ruimte 'where life swirls'

SEV-rapportage bouwt voort op eerder

Namens het SEV expertteam,

gemaakte gemeentelijke

Radboud Engbersen

park oudegein te nieuwegein

X

Inhoudsopgave



P.1

Inleiding Werkmethodiek Publiek landschap Eindrapportage Bijlagen

P.2

Evaluatie Beperkingen Deelnemers expertteam

P.3

Eindrapportage

P.4

Demografische ontwikkeling Ruimtelijke structuur Centrale vraagstelling

P.5

Identiteit Netwerken als kans Presentatieroutes

P.6

Doorslag als geënsceneerde sequentie Schakel: tussen buitengebied en stadshart Transport èn verblijven

P.7

Uitgekiende communicatie Signalen: identiteit door herkenbaarheid Entrees als toverpoorten

P.8

Proces Kort gezegd

P.9

Conclusies en aanbevelingen

P.10

Referentievergelijk

Bijlage 1: Bijlage 2: Bijlage 3: Bijlage 4:

opdrachtomschrijving analysekader discours experts publiek landschap X

Inleiding Publieke ruimte is een ruimtelijk resultaat van een divers aantal vormende actoren. Een ruimtelijke constellatie waarbinnen veel aspecten subtiel in elkaar grijpen. Door middel van een multidisciplinair team is op zoek gegaan naar de vormende krachten achter het resultaat van verschillende types publieke ruimte. Gefundeerd op een constructief gedachtegoed is als benaderingswijze een publieke ruimte vanuit ieders specialistisch discours beschouwd; welke samen de verschillende aspecten van de gelaagdheid van publieke ruimte binnen zijn specifieke context blootleggen. Werkmethodiek Onderzoek door de leden van het expertteam gaat op basis van informatie gevormd door enerzijds het aanhoren van betrokkenen, anderzijds eigen empirische waarnemingen ter plaatse. Het locatiebezoek duurt een dag, waarna tijdens een afsluitende discussie gedachten tussen de verschillende experts zijn uitgewisseld. Een vooraf aangereikt analysekader ordende de diverse facetten in 6 categorieën, te weten een fysiek, verkeerskundig, economisch, sociaal, cultureel en een ecologisch perspectief. Dit kader is als bijlage 2 toegevoegd. Individueel worden de verschillende discours uitgewerkt tot deelrapportage en te vinden in bijlage 3. Publiek landschap Op basis van deze kennis is het mogelijk een 'landschap' op te tekenen van een publieke ruimte, waarin de verschillende aspecten op overzichtelijke wijze weergegeven worden. Dit landschap gaat ervan uit dat er een scheiding bestaat tussen 'hardware' of basis, dwz dat eindrapportage sev - experiment publieke ruimte 'where life swirls'


wat aangeboden wordt (ruimtelijke en niet-ruimtelijke fysieke structuur), en de 'software' of 'swirl', welke gebruikers de publieke in bezit hebben genomen (gemeenschap) en hoe hiermee door deze omgegaan wordt (interactie). Tussen beiden in is ruimte gereserveerd voor culturele aspecten, aangezien deze opgebouwd zijn uit enerzijds een gedachte, anderzijds een fysieke aanleiding voor deze gedachte. Dat zowel basis als software elkaar continu beïnvloeden tonen de roterende pijlen waarmee het dynamisch proces weergegeven wordt. Dit grafische overzicht is opgenomen onder bijlage 4. Eindrapportage Op basis van de voorgaande analyses wordt door Atelier Kempe Thill in opdracht van de SEV een overkoepelende rapportage opgesteld. Deze is opgebouwd uit de volgende onderdelen: A. De aangetroffen specifieke context wordt vanuit breder perspectief geinterpreteerd. B. De centrale vraagstelling van de opdrachtgever wordt geïntroduceerd en gewogen op basis van bevindingen. C. Aan de hand van het publieke landschap worden overwegingen geformuleerd welke resulteren in logische voorstellen tot interventies met discipline overschrijdende eigenschappen, en de daarbij behorende ruimtelijke consequenties welke leiden tot het beoogde resultaat. Bijlagen Ter onderbouwing van het rapport en om inzicht te verschaffen in het proces worden opgenomen: 1. de opdrachtomschrijving 1

2. het analysekader 3. de verschillende discours genoteerd door de expertteamleden 4. het resulterende publieke landschap

INTERACTIE: - sociaal - economisch

Evaluatie Aangezien publieke ruimte onderhevig is aan een dynamisch proces keert het team na 2 jaar terug om te beschouwen hoe deze zich ontwikkeld heeft en in hoeverre de gedane voorstellen tot interventies hierop invloed hebben gehad. Samen met het eindrapport vormt de vastlegging van de evaluatie het eindproduct.

PROCES

DYNAMISCH

GEMEENSCHAP

CULTUREEL

NIET RUIMTELIJK FYSIEKE STRUCTUUR mobiliteit controle & veiligheid schoon-/ reinheid programmering / bestemming

toegankelijkheid & ontsluiting

bebouwde context

fysieke voorzieningen

RUIMTELIJK FYSIEKE STRUCTUUR



Beperkingen Er bestaat geen ideale, universele publieke ruimte, er bestaan slechts ideale ruimten binnen hun specifieke context. Er bestaat geen ultiem recept voor vitale publieke ruimte. Het eindrapport reikt op een meer abstract niveau de essentiële ingrediënten aan. Publieke ruimte is onderhevig aan een continu dynamisch proces waarin de factor tijd een rol speelt. Ook zijn de waarnemingen van de experts gebaseerd op een steekproef waarbij de locatie beschouwd wordt op één bepaalde dag. Op basis van de aanwezige expertise is het team zich hiervan bewust en neemt dit zoveel mogelijk mee in de geformuleerde discours. Deelnemers expertteam Linda Zuijderwijk (Erasmus Universiteit Rotterdam), Oliver Thill en Ruud Smeelen (Atelier Kempe Thill Rotterdam), Peter Veer (WUR / Alterra), Saskia Binken (OBT, TU Delft), Thecla van Dijk (OKRA landschapsarchitecten), Vivian Ooms (Gemeente Rotterdam), Leo van Gerven (Adprom), Radboud Engbertsen en Hanneke Schreuders (SEV Rotterdam) 2

HET GEHEIM OUDEGEIN casus: het park Oudegein te Nieuwegein eindrapportage SEV expertteam

Als direct gevolg van de golf van suburbanisatie die tijdens de jaren '60 en '70 binnen Nederland plaatsvond is op 1 juli 1971 Nieuwegein ontstaan als groeikern voor stad Utrecht uit de samenvoeging van de gemeentes Jutphaas en Vreeswijk. Duidelijk is de toenmalige functie als groeikern terug te zien in de aanwezige infrastructuur. Zo is de stad ingesloten door 3 snelwegen en verbindt een sneltram Nieuwegein met stad Utrecht en IJsselstein. Verder is de stad opgenomen binnen een uitgebreid netwerk van waterwegen door Amsterdam-Rijnkanaal, Lekkanaal en het Merwedekanaal. Ook liggen Hollandse IJssel, Kromme IJssel en de Lek in de directe nabijheid. Aan de zuidzijde is het park Oudegein gesitueerd met een grootte van ongeveer 100 ha. Het park als publieke ruimte vormt het onderwerp van deze rapportage. eindrapportage sev - experiment publieke ruimte 'where life swirls'


3

45 ha 106 ha

genereuze maat: op dezelfde schaal is links weergegeven de contour van Oudegein, rechts het Vondelpark in Amsterdam.

Demografische ontwikkeling In de ruim 35 jaar na oprichting heeft de stad zich ontwikkelt tot een stad met 61.000 inwoners. Door de snelle ontwikkeling als 'new-town' wijkt de demografische opbouw ten opzichte van Nederlandse steden met een vergelijkbare omvang af. Drie tendensen zijn tekenend binnen deze ontwikkelingen. In het document 'Bevolkingsprognose Nieuwegein 2007' signaleert de afdeling CJZ van de Gemeente dat het huidige aantal inwoners onder invloed van gezinsverdunning afneemt. Verder is de verwachting dat Nieuwegein de komende jaren sterk zal vergrijzen, door het grote aantal 'jonge ouderen' (tussen 50-64 jaar). De derde trend is een nieuwe golf van suburbanisatie onder niet-westerse allochtonen over de afgelopen 10 jaar. Het grootste aandeel (24%) is in het Stadscentrum en Merwestijn [1]. Ruimtelijke structuur Aan de zuidzijde van Nieuwegein bevindt zich een langgerekt park, Oudegein, welke het centrum van de stad als groene scheg verbindt met het omliggend agrarisch achterland. Qua afmetingen is het park genereus te noemen, ongeveer 2 x formaat Amsterdams Vondelpark [2]. Het park is samengesteld uit drie onderdelen: het voormalig landgoed rond het huis Oudegein, gepositioneerd in het Noorden, een gebied in het westen waar de Kromme IJssel ontstaat uit de Hollandse en de voormalige 'Oude Geinsche Polder'.

moeilijk oversteekbare infrastructuur: bijna alle entrees zijn vormgegeven als brug of onderdoorgang.


Het park positioneert zich momenteel ruimtelijk als een naar binnen gekeerde groene enclave binnen het stedelijk weefsel. Zo vormt moeilijk oversteekbare infrastructuur een barrière voor de toegankelijkheid van het park en zijn bijna alle entrees vormgegeven als brug of tunnel. park oudegein te nieuwegein

Ook wordt het park in tweeën gedeeld door het 'Parkhout', een tweebaans-rijbaan voor gemotoriseerd verkeer. Het afgesloten gevoel wordt verder versterkt door dicht beboste groene wanden waardoor de ruimtelijke en fysieke relatie met aangrenzende wijken en binnenstad wordt belemmerd. Eenmaal binnen toont het park zich genereus met een keur aan natuurlijke en culturele functies. Historie, ontspanning, sport en natuureducatie komen hier samen. Door de voormalige functies is een afwisselende ruimtelijke structuur ontstaan van 'groene kamers' meer in het noorden en meer open (sport)velden, in het zuiden. Beide worden verbonden door een middendeel aangelegd in engelse landschapsstijl. Centrale vraagstelling Potentieel is het park Oudegein om uit te groeien tot hèt stadspark van Nieuwegein zeker. De gemeente stelt zich tot vraag: 'hoe de gebruikswaarde vergroot kan worden' en 'met welke duidelijke identiteit het stadspark Oudegein zich kan profileren als stadspark van de 21ste eeuw'; met een duidelijke positie binnen de stad als een sterke groene tegenhanger in een stedelijke omgeving. Hiertoe is reeds een visie 2030 [3] geformuleerd met als doel de verborgen historie beter zichtbaar te maken en de ecologische potenties van het waterrijke milieu in het park meer ruimte te bieden. Uit de toelichting van dhr. de Jong, afdelingshoofd Ruimtelijke Ontwikkeling stad Nieuwegein, openbaart zich de achterliggende motivatie om het park Oudegein als troef in te zetten ter versterking van de 4

richting amsterdam

integratie infrastructuren binnen park

AC verhoefweg N408

richting utrecht

stadscentrum nieuwegein wijkerslootweg

A2

graaf florisweg

A27

zandveldseweg

richting den bosch netwerken als kans: snelle verbindingen benutten in plaats van deze alleen als barrière te zien

parkhout als parklaan: voorzien van duidelijke signalen in te richten als presentatieroute voor het park


concurrentiepositie van de stad op interregionaal niveau ter kentering van de te verwachten krimptendens. Door een verbinding te leggen met het nieuwe centrumplan, momenteel in uitvoering aan de noordrand van het park, kan het park een sleutelrol spelen als onderdeel van Nieuwegeins 'Corporate Identity'. Verder geeft dhr. Nijnten (Staats Bos Beheer) aan dat tevens aan de zuidzijde van het park potenties liggen om een verbinding te vormen het het omliggende landschap door integratie van de 'hoge landen', een gebied van 28 ha momenteel in eigendom van SBB [4]. Identiteit Uit de gedane observaties van het expertteam komt naar voren dat het park benut wordt door een diverse gebruikersgroep. Zo merkt Linda Zuiderwijk (Erasmus Universiteit Rotterdam) op dat zij op scootmobiels rondrijdende ouderen waarneemt en verder: fietsers, schoolklassen, moeders met kinderen, hondenuitlaters en skatende jongeren. Een variëteit van jong en oud, collectief en individueel gebruik, al dan niet gemotoriseerd. Zij concludeert dan ook 'dat het park de aansluiting met de stad wel heeft gevonden, maar dat de potenties liggen in intensivering van het gebruik'. Leo van Gerven (Adprom) haakt hierop in door aan te halen dat indien het bezoekersaantal achterblijft, de eerste vraag dient te zijn waarom mensen het park niet bezoeken, en geeft aan dat onderzoek onder mensen die er nu niet komen deze vraag kan beantwoorden. De vraag naar de identiteit van Oudegein als stadspark betekent inherent een vraag naar de identiteit van Nieuwegein als stad zélf. De mogelijkheid het park en groen als 'troefkleur' in te zetten als positionering van de stad in de toekomst vraagt om een gedegen analyse van 'Nieuwegein in de regio, een analyse van de park oudegein te nieuwegein

levensstijl, van de (toekomstige) bevolking en een heldere en reële positionering van de stad als geheel, het park en alle buurten, wijken en ook werken industriegebieden' (Peter Veer, Alterra WUR). Thecla van Dijk, landschapsarchitect voor bureau OKRA, denkt dat concurreren met nabijgelegen natuurwaarde als de uiterwaarden van de Lek (en het Amsterdam-Rijnkanaal) niet mogelijk is, 'daarvoor is het park [alleen] niet bijzonder genoeg'. Netwerken als kans Dient Oudegein de concurrentie aan te gaan met omliggende natuurwaardes? Veer wijst op het feit dat het aansluiten op de Ecologische Hoofdstructuur van Nederland en op de regionale en lokale ecologische structuren van belang is, wat het mogelijk maakt de ecologische verscheidenheid in de toekomst te vergroten. Deze lijn volgend is het interessant tevens op meer sociaal en cultureel vlak na te denken over het implementeren van het park binnen bestaande netwerken, beredeneert Oliver Thill (directiearchitect Atelier Kempe Thill). Nieuwegein als 'new-town' is eind jaren '60 opgezet als stad voor forenzen, met bijbehorende infrastructurele voorzieningen. Goede (openbare) verbindingen maken het mogelijk eenvoudig snel per tram, bus of auto door de regio te reizen. Ook een uitgebreid overgeleverd waternetwerk genereert met name in de zomer een levendig gebruik. Het park wordt aan alle zijden door infrastructuur begrenst. Is het mogelijk deze in plaats van barrière te zien als kans? Presentatieroutes Via de zuidkant voert momenteel over Parkhout een buslijn en aan de noord-oost zijde verbinden een interregionale sneltram en de 5

amsterdam rijnkanaal vaartsche rijn

dorpskern jutphaas

stadscentrum

fort

ziekenhuis hollandse ijssel watertoren oudegein buitengebied

kromme ijssel

de lek

Doorslag als geënsceneerde sequentie: sluit het park aan op de waterstructuur en benut omliggende kwaliteiten

stadscentrum

1. formeel stadspark met bv publieke functie voor kasteel

2. middendeel vzv voorzieningen

3. landschapspark extensief beheerd hogelanden als 'stepping stone'

's Gravenhoutseweg Nieuwegein met de rest van regio Utrecht. Via deze lijnen komen dagelijks 'n honderdtal mensen door het park, zonder dat zij dit waarschijnlijk doorhebben. Momenteel zijn deze routes strikt gescheiden van het park. Vivian Ooms, verkeerskundig ontwerper, geeft aan dat het huidige verkeersregime en sociale veiligheid hierin een rol spelen. Zij signaleert met name bij de verbinding Parkhout dat 'intensiteiten niet zo hoog liggen dat dit noodzakelijk is', en opteert het Parkhout middels bijvoorbeeld bestrating of uitbuigingen te integreren in het park. Ook het zorgvuldig ensceneren van deze routes met bijvoorbeeld zichtbare voorzieningen of activiteiten zorgt ervoor dat bij de reizigers een visitekaartje van het park meegegeven wordt. Doorslag als geënsceneerde sequentie Verder biedt de rivier de Doorslag mogelijkheden. Door middel van het ensceneren van dit water wordt een fysieke sequentie gevormd tussen achterland (met karakteristieke slagenverkaveling), Kromme en Hollandse IJssel, Park, Huis, Stadscentrum, Fort Jutphaas, het Merwedekanaal om uiteindelijk via het Amsterdam Rijnkanaal met de rest van Nederland de verbinding te zoeken. In het bijzonder gaat de aandacht daarbij uit naar de Noord-West kant van het park. Ter bevordering van de doorstroom van bezoekers zou het ideaal zijn een verbinding tussen Doorslag en Lek middels de Kromme IJssel te maken. Het realiseren van aanlegvoorzieningen maakt het park toegankelijk vanaf het water.

landerijen

schakel: van intensief beheerd stadspark naar meer onderhoudsarm en ecologisch beheerd landschappark.


Schakel: tussen buitengebied en stadshart Het betrekken van 'Hoge Landen' bij het park verbindt het centrum van de stad over land met het omliggend buitengebied. Gezien de aard park oudegein te nieuwegein

van het park is het voor de hand liggend de overgang van stadshart naar buitengebied vloeiend te bewerkstelligen. Vanuit de stad begint een formeel, meer intensief beheerd fraai stadspark wat zich middels een meer onderhoudsarm en ecologisch beheerd landschapspark stilaan aanpast aan de open ruimtelijke structuur van de omliggende landerijen. Fiets- en wandelroutes zouden Nieuwegeins stadshart met omliggend land fysiek kunnen verbinden, welke draagvlak voor (nieuwe) voorzieningen op kan leveren. Transport èn verblijven Uit talrijke observaties blijkt dat Oudegein voornamelijk benut wordt als transportpark. Mensen fietsen er doorheen, wandelen met de hond of scooten een rondje. van Dijk verwoordt poetisch: 'het lijkt alsof ik in een museum loop / met m'n handen op de rug, kijkend naar al het moois / maar pas op! Alleen kijken, niet aanraken / dat lijkt niet de bedoeling.' Het ontbreken van fysieke voorzieningen die aanleiding geven tot verblijven onderstreept dit. Bankjes, prullenbakken en picknicktafels zijn mondjesmaat voorzien. Het park mist attractieve elementen welke voor bezoekers een meerwaarde bieden ten opzichte van de beschermende omgeving van de eigen tuin. 'Het is een erg mooi park, maar wel een beetje saai. Het mist een hoogtepunt!' stelt van Dijk. Om de beoogde diverse gebruikersgroepen aan te spreken dient bij inrichting rekening gehouden te worden met de verschillende behoeften. Elk type parkgebruiker kent een eigen rollenpatroon variërend tussen 'actief bezig zijn', 'flaneren', 'verblijven', 'kijken' en 'bekeken worden'. Deze staan met elkaar in verband. Zo gaat faciliteren van plaatsen voor 'activiteiten' samen met 'toeschouwen' of 'flaneren' met 'verblijven'. 6

Reeds vinden incidentele, meer collectieve evenementen in het park plaats. Deze kunnen verder aangevuld worden met meer individuele ervaringen. De aard kan schuilen in de grote en kleine momenten van het leven. Het beschikbaar stellen van het kasteeltje als trouwlocatie* of een seizoensgebonden ijscoventer op een kruispunt. Een centraal (horeca)punt in het park zou langer verblijven stimuleren en het transport van een doel voorzien. Gezien de oppervlakte van het park en het periodiek karakter verstoren dergelijke evenementen de rust van het park als kwaliteit niet. * een interessante gedachte in relatie tot het nieuwe gemeentehuis / centrum identiteit door herkenbaarheid: Jacks Grillhouse als een van de weinige punten ter oriëntatie. Begint hier het park?

beklemmende toegangen: bij gebruikers bekruipt het gevoel dat ze niet welkom zijn. Graffiti en vervuiling versterken deze indruk.


'... bij veel mensen merk ik dat het [park] onbekend is. Ik moest zelfs mijn buren die al veel langer in Nieuwegein wonen meenemen naar dit park om te laten zien hoe mooi het is!' Ester Heiman in gesprek met een jonge vrouw uit de binnenstad die haar hond dagelijks uitlaat. Uitgekiende communicatie 'Onbekendheid met het park kan ontstaan door een gebrek aan communicatie' stelt van Gerven. Evenememten, bijzondere gebeurtenissen en aanpassingen aan het park lenen zich uitstekend als communicatiemomenten. 'Om snel en regelmatig de aandacht op het park te leggen is een bewuste strategie bij veranderingen te adviseren', vervolgt van Gerven. Aanvullend gaat de beste reclame via 'mond op mond'; het delen van een positieve ervaring door een buur is de meerst waardevolle manier van promotie. park oudegein te nieuwegein

Signalen: identiteit door herkenbaarheid Op dit moment zijn er geen fysieke signalen dat het park bestaat. Voor niet ingewijden heerst bij benadering van het park onduidelijkheid en verwarring: 'ben ik er al?', 'Is het hier?', de routeplanner zegt 'Geinoord: bestemming bereikt' maar 'waar is nu het park?' en 'waar kan ik parkeren?' Aan de verschillende doorgaande wegen, zoals A2-A27 en de 's-Gravenhoutseweg, zijn geen verwijzingen opgenomen, noch staan bij de entree duidelijke markeringen. Jack's Grill house vormt voor de onbekende automobilist een van de weinige punten ter oriëntatie binnen het park. Eenmaal geparkeerd achter het steakhouse en de auto verlaten is de bezoeker aan zijn lot overgelaten en wordt hij letterlijk het bos ingestuurd, idem voor de mensen die met openbaar vervoer komen. 'Hoe dienen nieuwe bezoekers het park te vinden zonder duidelijke signalen of punten van herkenning?' vraagt Oliver Thill zich hardop af. Hij vervolgt: 'Identiteit begint bij herkenbaarheid, met het afgeven van de juiste signalen. Deze eenduidige signalen kunnen zeer divers zijn: verwijzingen in de omgeving naar het park, duidelijke markeringen waar het park begint (poort), karakteristiek parkmeubilair en verlichting, kunst, interne bewegwijzering of een onderscheidend type bestrating'. Naast inrichting is het bewust aanbrengen van zichtlijnen en het zichtbaar maken van voorzieningen een goed idee ter bevordering van de interne oriëntatie. Entrees als toverpoorten Bij de entrees domineren momenteel de vele gebodsborden. Bij bezoekers bekruipt het gevoel niet welkom te zijn. De beheerder van het Portaal in de wijk Merwestein vertelt aan 7

toverpoorten: vanuit een utilitair vormgegeven stedelijke omgeving binnen enkele stappen in natuur


Ester Heiman (Stadsantropoloog voor Stipo) dat hij van bewoners hoort dat 'mensen die onderdoorgang als onveilig beschouwen. Ze zeggen dat er 's nachts gedeald wordt, maar dat is volgens [hem] puur beleving. Er staan wat vrienden bij elkaar met hun auto's'. De groots opgezette, utilitair vormgegeven entrees in de vorm van onderdoorgangen en trappen zorgen voor een sociaal gevoel van onveiligheid. De aanwezige infrastructuur ligt als een verschansing rond Oudegein en de entrees vervullen daarin een poortfunctie. Vergelijkbaar met middeleeuwse stadspoorten hebben de entrees een duidelijk communicatieve functie. Toont zich bij de middeleeuwse stad de verschansing als een vorm van exclusiviteit, plaats waar mensen willen verblijven, bij het park lijkt dit nu niet zo te zijn. In het bewust integreren en uitbuiten van de barrières als begrenzingen met de poorten als 'tovertunnel' ligt een duidelijke kans juist de exclusiviteit van het gebied te versterken. Een andere gedachte kan zijn door ter plaatse van de entrees de publieke ruimte, voorzien van karakteristieke elementen, onder de poorten door te verlengen. Routes die, gemarkeerd met herkenbare bakens, vanuit de stedelijke omgeving de bezoekers het park inloodsen. Per entree dient gekeken te worden welke maatregelen gewenst zijn. Dit kan een flaneerpad langs de oevers van de Doorslag zijn, gemarkeerd met karakteristieke verlichting. Of het programmeren van een publieke functie, bijvoorbeeld een avondmarkt, onder de viaducten. Niet alleen aan parkzijde, maar ingrepen zijn tevens nodig in de overige kwadranten. park oudegein te nieuwegein

Proces Ingrepen die voornamelijk van infrastructurele aard zijn vragen draagvlak in veel geledingen, waarbij veel ambtelijke, politieke en maatschappelijke afstemming nodig is. Met het aanwezige enthousiasme onder medewerkers bij gemeente, vrijwilligers en betrokkenen dienen deze te lijf te gaan en samen te werken aan de toekomst van stadspark Oudegein. Kort gezegd Samenvattend kan geconcludeerd worden dat in de huidige situatie binnen het park veel kwaliteiten aanwezig zijn. Intensivering en optimalisering van deze is voldoende om de capaciteiten van het park volledig te benutten. Duidelijke communicatie, op fysiek ruimtelijk niveau alsook op 'papier', versterkt hierbij de herkenbaarheid. Door niet alleen de ogen op het park te richten maar de directe context bij ontwikkelingen te betrekken biedt mogelijkheden allianties te smeden en vanuit samenwerking in plaats van concurrentie de doelgroep te vergroten. Het enthousiasme van medewerkers, vrijwilligers en betrokkenen helpt deze overschrijdende processen aan te gaan en met deze mensen is het mogelijk samen te bouwen aan de toekomst van Oudegein en daarmee tevens van Nieuwegein. [1] [2] [3] [4]

'bevolkingsprognose Nieuwegein 2007', Gemeente Nieuwegein - afdeling CJZ dd. 3 december 2007 het vondelpark in Amsterdam kent een oppervlakte van ca. 45 ha; opmeting Atelier Kempe Thill. 'Toekomstvisie 2030: Park Oudegein, hét stadspark van Nieuwegein'; Gem. Nieuwegein dd. maart 2009 Briefingsbijeenkomst SEV locatiebezoek in het Milieu Educatiecentrum Oudegein dd. 20 mei 2010

8

Conclusies en aanbevelingen 1. Benut aanwezige netwerken en structuren - aansluiting EHS zorgt voor divers milieu (nader onderzoek vereist) - via duidelijke routes verankeren in omliggende context - met name het water de Doorslag biedt mogelijkheden hierin - benut vitaliteit recreërend en consumerend platteland door logische verbinding

tram en weg als visitekaartje

- reageer op context met driedeling formeel stadspark - voorzieningendeel - landschapspark 2. Intensiveer gebruik diverse gebruikersgroepen - voeg naast transportfunctie tevens verblijfsfunctie toe

parkhout wordt parklaan

barrière als kwaliteit

- koppel hierbij 'actief bezig' zijn aan 'toeschouwen' - benut fysieke grootte van het volledige park voor integratie diverse functies - voorzie het park van een figuurlijk 'hoogtepunt', of duidelijk centrum 3. Voorzie in een uitgekiende communicatiestrategie - collectieve evenementen voor officiële publiciteit - stel een communicatieplan op

entrees als 'toverpoort'

- individuele ervaringen voor mond-op-mond reclame - vergroot herkenbaarheid op diverse niveaus 4. Groene enclave in plaats van stadspark - het grootschalige barrièrekarakter kan niet eenvoudig aangepast worden - accepteer park als enclave en herzie beeld stadspark - benut contrast tussen meer utilitaire structuur en exclusief natuurpark positief - entrees als toverpoorten: binnen enkele stappen midden in de natuur! - betrek hierbij kwalitatief goede, creatieve ontwerpbureaus 5. Versterk interne kracht

toegankelijkheid van binnenuit: barrière als kwaliteit, interne routes en toverpoorten maken het park spannend en exclusief

- herkenbaarheid door bv inrichtingselementen versterkt samenhang totale park - versterk interne zichtlijnen ter oriëntatie, met name in het noorden



9


BIJLAGE 1: OPDRACHTOMSCHRIJVING

Oudegein - de ligging Park Oudegein is onderdeel van het voormalige landgoed van kasteel Oudegein. Historie, ontspanning, sport en natuureducatie komen hier samen. Door de ligging tegen het IJsselbos aan vormt het park een ecologische verbinding tussen de Lek, de Hollandse IJssel en de overige groenstructuren van de stad. Vanuit de historische lijnen is er sprake van een (in)directe relatie met de omliggende woonwijken, zoals Fokkesteeg ten oosten van en Doorslag ten westen van park Oudegein. Aan de noordzijde is er een indirecte relatie tussen het park en de Binnenstad. De te vernieuwen Binnenstad vraagt om verbetering en versterking van deze ruimtelijke relatie. Oudegein - typologisch en functioneel Typologisch wordt het gebied Oudegein aangemerkt als Park. Het is de meest groene publieke ruimte binnen Nieuwegein en herbergt een veelheid aan natuurlijke en culturele functies. Elk met een eigen plek in het park. Opvallend hierbij is dat het overgrote deel een duidelijke afscheiding heeft ten opzichte van de rest van het park, zoals de sportvelden, het natuurkwartier met daarin kinderboerderij IJsselstee en kasteel Oudegein. Een ander aspect is dat het park in tweeën wordt gedeeld door de Parkhout, de verbindingsweg tussen de wijken Doorslag en Hoog Zandveld. Deze weg vormt zowel een fysieke als op sommige plaatsen een ruimtelijke barrière. Een ander opvallend aspect zijn de randen en entrees van het park. In totaal kent het park eindrapportage sev - experiment publieke ruimte 'where life swirls'


negen entrees, waarvan er drie beschouwd worden als hoofdentrees (Binnenstadzijde, Parkhout westzijde en Parkhout oostzijde). Bijna alle entrees worden gevormd door een brug of tunnel. Deze zijn noodzake-lijk omdat de randen van het park forse barrières zijn, zoals de stadsas Zuidstedeweg, 's Gravenhout-seweg en de twee waterwegen de Kromme IJssel en de Hollandse IJssel. Deze maken de toeganke-lijkheid er niet eenvoudiger op. De grenzen van het park worden overwegend bepaald door zeer dichte groene wanden, die de ruimtelijke en fysieke relatie met de aangrenzende wijken niet bevordert. Het park is ruimtelijk naar binnen gekeerd. Kenmerken zijn de dichte zware randen met dichte beplanting en de openheid en afwisseling naar het midden toe. Oudegein - visie park Oudegein Voor de toekomst van het park wordt aan een visie gewerkt, met als doel het ontwikkelen van hét 'stadspark van Nieuwegein', waarbij de verborgen historie beter zichtbaar wordt en de ecologische potenties van het waterrijke milieu in het park meer kansen krijgen. Belangrijk voor de verdere ontwikkeling is de versterking van de infrastructuur in het park. Op dit moment ontbreekt een duidelijke hiërarchie in de padenstructuur waardoor de oriëntatie in het park lastig is. Een noord-zuid verbinding in de vorm van een hoofdas, een route waar wandelaars, skeelers en fietsers naast elkaar gebruik van kunnen maken, zal de bijlage 1: opdrachtomschrijving

oriëntatie verbeteren. Het park wordt omgeven door moeilijk oversteekbare infra van wegen en water, die een barrière vormen voor de toegankelijkheid van het park. Bijna alle entrees naar het park worden om die reden gevormd door een brug of een tunnel. Een belangrijke opgave ligt in het creëren van een visuele en ruimtelijke relatie tussen het nieuwe stadscentrum en park Oudegein waartussen de Zuidstedeweg/de trambaan/Doorslag een barrière vormt. Ook de zichtbaarheid van het park verdient verbetering. Het park zelf heeft zeer groene dichte wanden, waardoor de ruimtelijke en fysieke relatie met de aangrenzende wijken en het stadscentrum wordt belemmerd. Door het strategisch inzetten van openingen in de rand ontstaan zichtlijnen die het park visueel bij de stad betrekken. Pleziervaart op de Doorslag vaart langs de groene wanden van Park Oudegein, zonder het park echt te beleven. Meer aanlegmogelijkheden maken het park vanaf het water toegankelijker en maken de Doorslag vanuit het park beter zichtbaar en beleefbaar. Oudegein - Het Doel . Versterken als centraal stadspark en de functie versterken als verbindende schakel tussen stad en buitengebied.


Uitdaging voor park Oudegein is het zoeken naar een duidelijke identiteit en samenhang in de ruimtelijke structuur, waardoor het park levendiger en toegankelijker wordt. De sociale component speelt hierin een belangrijke rol.

Vraagstelling: Hoe kan een stadspark van de 21ste eeuw een duidelijke positie krijgen in de stad, als een sterke groene tegenhanger in een (hoog) stedelijke omgeving.

Tijdspad - concept toekomstvisie 2030 park Oudegein gereed - aanscherpen van dit concept; gereed mei/juni 2010 - vaststellen visie (incl. programma); 2e helft 2010

SEV-experiment Publieke Ruimte - de verwachting Met de aangereikte expertise, kansen benutten die resulteren in een transformatie van park Oudegein naar een Stadspark. Een stadspark die onlosmakelijk onderdeel zal zijn van het stedelijk en sociaal weefsel van Nieuwegein. Vanuit nieuwe inzichten kunnen mogelijkheden worden verkend, voor het toevoegen van (stedelijke) functies, die de vervlechting met de stad eenduidig en begrijpbaar maakt.

Thema en vraagstelling Een multidisciplinaire pleinenteam schouwt de publieke ruimte Park Oudegein. Centraal staat een thema, met daaraan gekoppeld een vraagstelling. Het gebied heeft potentie om uit te groeien tot “het stadspark van Nieuwegein”. Centraal thema: “Nieuwegein Verbindt”; een publieke ruimte die sociaal en fysiek verbindt. Verbinden van oud met nieuw,van wijken met elkaar en van stad met omringende landschap. Maar bovenal gaat het om het verbinden van mensen, van jong met oud en uit verschillende stadsdelen. Het ruimtelijk bieden van mogelijkheden voor ontmoeten staat daarbij centraal.


bijlage 1: opdrachtomschrijving


BIJLAGE 2: ANALYSEKADER

In het publieke ruimte programma van de SEV worden de geselecteerde publieke ruimten bezien vanuit een multidisciplinaire optiek. Door verschillende disciplines in te zetten, komt een waaier van aspecten in het licht te staan en is het mogelijk op het spoor te komen van sterke en zwakke kanten van publiek ruimten. Deze benadering is gekozen vanuit de wetenschap dat bij geslaagde (‘levende’) publieke ruimten veel aspecten subtiel in elkaar grijpen. Dat betekent niet dat alle facetten van het analysekader per definitie in elke geslaagde publieke ruimte terug te vinden zijn. Er bestaat geen ideale, universele publiek ruimte, er bestaan slechts ideale publieke ruimten in hun specifieke context. Elke publieke ruimte dient in zijn context geanalyseerd en beoordeeld te worden. Dat betekent ook dat er geen ultiem recept valt te geven – wel zijn op een meer abstract niveau de essentiële ingrediënten aan te reiken. Bijgaand analysekader reikt de bril aan die de verschillende ingrediënten of facetten benoemd. Deze facetten kunnen als checklist benut worden om niet alleen de achilleshielen van publieke ruimten op het spoor te komen, maar juist ook hun sterke kanten en hun verder te ontwikkelen potenties. In dit analysekader onderscheiden we zes perspectieven, een fysiek, verkeerskundig, economisch, sociaal, cultureel en een ecologisch perspectief. Elk van deze perspectieven bundelt een reeks van facetten. De zes perspectieven staan niet naast elkaar, maar overlappen elkaar en vullen elkaar aan. Wij hanteren in ons analysekader een overkoepelend functionalistisch perspectief, in de zin dat het gebruik van de ruimte centraal staat en de eindrapportage sev - experiment publieke ruimte 'where life swirls'


bijdrage die een publieke ruimte kan vervullen in het mee oplossen van sociale vraagstukken als overgewicht, segregatie en sociaal isolement. Aan dit overkoepelende perspectief dragen alle hier onderscheiden perspectieven bij. Inzet van het SEV-programma is publieke ruimten te laten leven en bruisen (where life swirls). Economie, fysieke inrichting, programmering, maar ook schoonheid, sociale controle en bewonerszelfbeheer staan allemaal in functie van dit optimale gebruik.

Kort belichten we de facetten die elk onderscheiden perspectief bundelt. Fysiek perspectief In dit perspectief staat de concrete, tastbare publieke ruimte centraal. Het gaat hier om het gematerialiseerde ontwerp. De inrichting, verhoudingen, de zonering, de ruimtelijke differentiatie, de beschutting & bezonning (schaduw), het gebruikte straatmeubilair (hekwerk, bankjes, etc.), de verlichting, de materialen die zijn gebruikt (asfalt, natuursteen, gras, hufterproof of niet) en de connectie tot de omliggende huizen, straten, buurt, wijk, stad, buitengebied etc. Onderdeel van het fysieke perspectief zijn ook allerlei concrete veiligheidsaspecten als hekken en camera’s en meer abstracte als zichtlijnen, transparantie en het collectief en afsluitbaar maken va ruimten.. In dit fysieke perspectief heeft ook de esthetiek (schoonheid) haar plaats; als komen we dan op het subjectieve terrein van de smaak terecht. Interessant is wel om steeds te bezien in hoeverre men kiest voor conventionele oplossingen of juist voor onconventionele. bijlage 2: analysekader

Verkeerstechnisch perspectief In dit perspectief staat de ontsluiting en bereikbaarheid van de ruimte centraal voor de verschillende verkeersstromen (automobilist, openbaar vervoer, fietser, voetgangers). Ander aspect: zijn de routes ernaartoe helder aangegeven? Van belang is ook te kijken of de ruimte goed bereikbaar is voor kinderen, ouderen en mensen die slecht ter been zijn. Nederland vergrijst, maar veel van onze publieke ruimten houden daar nauwelijks rekening mee. Een ander aspect is de doorbloeding of dooradering van de ruimte. Lopen er aantrekkelijke looproutes of fietsroutes door de ruimte, zijn deze routes ook te nemen voor ouderen, zijn er rustpunten voor hen, en weer: zijn deze routes duidelijk aangegeven?, etc. En ten slotte. De keerzijde van verkeersaders, zijn zij zo aangelegd dat zij geen fysieke barrières vormen voor voetgangers of fietsers? Economisch perspectief Levende plekken zijn vaak bedrijvige plekken. In publieke ruimten zijn tal van economische activiteiten aan te wijzen, denk aan horeca (terrassen), kiosken, straatartiesten, de ijscoman met zijn kar, de bedrijvigheid en detailhandel in de plinten van een plein. De wijze waarop de economie in de plint zich richt naar het plein of park (met de rug ernaartoe of juist met het gezicht ernaartoe) is van belang. Een relatief recent aspect is de groeiende behoefte aan flexibele werken studeerplekken in de wijk zoals koffiebars met internet aansluiting, copyshops, of huiswerkbegeleidingruimten. Of zelfs laptopvriendelijke publieke ruimten. Zie het groeiende leger van de zzp-er die ruimte vraagt. In winkelplinten van stedelijke pleinen eisen ze al hun plek op. Bij het eindrapportage sev - experiment publieke ruimte 'where life swirls'


economische perspectief kunnen ook allerlei vormen van programmering betrokken worden (cultureel, sportief). Denk aan de tijdelijke schaatsbaan in de winter. Een ander aspect zijn de mogelijk te creëren banen in het kader van wijkeconomische activiteiten op en rond het plein, denk aan werk in de sfeer van beheer, schoonmaak, onderhoud, veiligheid en surveillance en het programmeren en uitvoeren van activiteiten. Sociaal perspectief In dit perspectief hebben verschillende facetten een plaats. Ten eerste is het belangrijk de sociale kaart van het gebied helder te hebben. Wie wonen daar, tot welke sociaaleconomische klasse behoren de gebruikers, hoe zijn ze demografisch te typeren (vergrijst, kinderrijk, veel gezinnen of juist kinderloze stellen en singles)? En bij grote stadspleinen is de gebruiker ook de (internationale) toerist en dagjesmens. In het sociale perspectief heeft voorts de ontmoetingsfunctie een plek. Ontlokt de publiek ruimten lichte contacten tussen verschillende groepen en kunnen deze desgewenst versterkt worden; denk zowel aan intergenerationele contacten, interetnische contacten als klasse overstijgende contacten. Belangrijk is ook het de fysieke herkenning van de en het gevoel van verbondenheid met de plek. Voelen bewoners en gebruikers zich thuis of misschien zelfs mede-eigenaar van een plek? Voelen bewoners en gebruikers zich te gast in op de plek? Zijn straatetiketten helder? Ook het aspect van sociale controle doet er toe bij een prettige publieke ruimte. Spreken gebruikers en omwonenden elkaar aan op normoverschrijdend gedrag of leeft bijlage 2: analysekader

men anoniem in wantrouwen en onbegrip langs elkaar heen? Welke rol spelen sociale professionals hier? Ander aspect: de bewonersinvloed en medezeggenschap. Is het bewoners- of gebruikersperspectief meegewogen in het ontwerp of wordt het meegewogen in de herstructurering ervan? En: hebben of kunnen gebruikers en omwonenden een rol krijgen in zelfbeheer en onderhoud van ‘hun’ publiek ruimten? Tot slot: ook moeilijke grijpbare aspecten als die van ambiance en gastvrijheid behoren tot het sociale perspectief. Culturele perspectief In het culturele perspectief hebben weer verschillende aspecten een plaats. Ten eerste focust dit perspectief op het verhaal van de plek, de geschiedenis, het pad van verleden naar toekomst. Ten tweede op de jonge en oude monumenten op en rond de plek. Het erfgoed van een plek kan in heel veel aspecten zitten. In het ontwerp, de gebouwen met karakter en geschiedenis, in bijzondere en monumentale bomen, het aanwezige religieuze (bijvoorbeeld kerken) en industriële erfgoed. Met deze eerste twee aspecten is ook het aspect van identiteit verbonden. Wat wil de plek uitdrukken? Ook kunstobjecten hebben hier hun plaats zoals beelden, gedenkstenen en andere kunstwerken. Ander aspect is de geschiedenis van de bewoners rond de plek. De identiteit van een plek is niet altijd een eenduidige verhaal, maar een gelaagd verhaal, waar allerlei verhalen en verhaallijnen verknoopt zijn. Dat maakt het ook mogelijk dat verschillende groepen zich met een plek kunnen identificeren.



Ecologisch Het ecologische perspectief focust op aspecten die te maken hebben met duurzaamheid, een respectvolle omgang met de natuur (die haar niet uitput), en een gezonde levensstijl. Aspecten zijn hier het groener maken van publiek ruimten of juist de relatie met het omliggende groen versterken, maar bovenal de kwaliteit van het groen waarborgen. Verder zijn belangrijke ontwikkelingen het gebruik maken van natuurlijke en duurzame materialen, het stimuleren dat omwonenden hier gaan bewegen (spelen, sporten, joggen) en het mogelijk maken dat omwonenden de publieke ruimte voor eigen gebruik kunnen benutten via (collectieve) moestuinen.

bijlage 2: analysekader

Fysiek:

Verkeerstechnisch:

Economisch:

Zonering Ruimtelijke Differentiatie Beschutting & bezonning Straatmeubilair Fysieke veiligheidsmaatregelen Onderhoud Oningevulde ruimte Transparantie (+/-) Esthetiek (‘het oog’)

Ontsluiting en bereikbaarheid voor: * automobilist * openbaar vervoer * fietser * voetganger

Potenties plinten Potenties in publieke ruimte Programmering Laptopvriendelijkheid Banencreatie wijkbewoners

In bijzonder: * kinderen * ouderen * mensen die slecht ter been zijn Looproutes & fietsroutes Hazenpaadjes Barrières


Sociaal:

Cultureel:

Ecologisch:

Wie maken er gebruik van? Wie wonen er omheen? Ontmoeting en contacten Sociale controle Sociale veiligheid Sociaal beheer Sense of ownership (‘mijn’ plek)

Het verhaal van de plek Het verhaal van de bewoners (Gelaagde) identiteit van de plek Monumenten en erfgoed

Groener maken Versterken relatie Omliggende groen Kwaliteit groen waarborgen Natuurlijke en duurzame materialen


Stimuleren gezonde levensstijl: * spel, sport, joggen * Collectieve moestuinen

bijlage 2: analysekader


BIJLAGE 3: DISCOURS EXPERTS

Belangrijkste observaties over Park Oudegein in Nieuwegein Het park is op een zonnige lentedag zo als gister op zijn mooist. Het was heerlijk om er een uur of wat in rond te wandelen en met de medewerkers van de gemeente Nieuwegein en de andere experts in gesprek te zijn. Opvallend was het goede onderhoud, de afwisseling tussen de meer intensief beheerde parkdelen en de stukken waar ‘de natuur’ redelijk haar gang kan gaan met ‘ecologisch beheer’ (foto 1). Qua ruimtelijke inrichting zijn de verschillende programmatische onderdelen in zichzelf op redelijk goed ingepast. De ijsbaan met de knotwilgen aan de zuidwest kant vind ik daarvan een mooi voorbeeld. Het park kent ecologisch gezien een aantal verschillende milieus. De verscheidenheid is in de toekomst zeker te vergroten. Daarnaast zijn de aansluitingen op de Ecologische Hoofdstructuur van Nederland en op de regionale en locale ecologische structuren van belang. De vragen over het park zelf die de gemeente zelf opwierp zijn zinvol. Door een goede landschapsarchitect zijn voor de kwesties rond de toegankelijkheid, het gesloten karakter, onduidelijke padenstructuur, meer openbaar maken en efficiënter gebruik van de sportvelden, goede antwoorden te geven. Het concept ‘toegangs-poort’ met vooral aandacht voor de in- en uitgangen aan parken wijkkant van de onderdoorgangen geeft goede mogelijkheden (foto 2). De verbinding met het Stadscentrum is inderdaad een knelpunt. Het is een plek met enorm veel potentie. Alleen met een uiterst creatieve oplossing kan die verbinding goed gelegd worden. En dat vraagt niet alleen veranderingen aan de parkkant, maar in de drie andere ‘kwadranten’ en ook aan het viaduct in combinatie met de Doorslag (foto 3). En dat vraagt draagvlak in alle geledingen. Het team van medewerkers van de gemeente gaven mij het stellige idee dat zij vol enthousiasme zijn om aan de toekomst van het park te werken. Mijn indruk is echter ook dat zij regelmatig vastlopen in het ambtelijk, politiek en maatschappelijk overleg (foto 4). Of Oudegein een rol kan spelen in de positionering van Nieuwegein in de Utrechtse regio is een vraag van een andere orde. Met een opzet waarin ‘huis met tuin, woonerf, buurt en wijk in het groen’ sluit de structuur van de groeikernen uit de jaren ’70, en dus ook van Nieuwegein, goed aan op cultuur, leef- en woonstijl van grote groepen Nederlanders. Nieuwegein zou ‘groen’ als een belangrijke troefkleur in kunnen zetten voor de positionering van de stad in de toekomst. Dan is het park Oudegein één van de hoge troefkaarten. Dat vraagt echter om een gedegen analyse van Nieuwegein in de regio (foto 5), een analyse van de levensstijl van de (toekomstige) bevolking en een heldere en reële positionering van de stad als geheel, het park en alle buurten, wijken en ook werken industriegebieden. Met zo’n groene troef, verankerd in de locale samenleving en regionale cultuur, zou Nieuwegein en Park Oudegein in de toekomst ook op een druilige herfstdag aantrekkelijk kunnen zijn.

Peter Veer voor SEV Publieke Ruimte Programma, 21 mei 2010

Verhalen & observaties opgetekend tijdens een dagje Park Oudegein Ester Heiman Stadsantropoloog, Stipo 20 mei 2010

Een uitje van het verzorgingstehuis uit Jutphaas: “We hebben niet zo lang, dus we zochten iets dichtbij en toch lekker weg. Nu zijn we met een pendelbusje hierheen gebracht. Nee niet lopend, het is hier ook niet zo goed toegankelijk voor rolstoelgangers. “ “Wij komen hierheen om de boerderijsfeer op te snuiven. Deze mensen hebben vroeger op het platteland gewoond en vinden het fijn om die herinneringen hier op te halen. Deze vrouw woonde vlakbij een molen, dus die vind het heel leuk dat die hier ook staat. Dat roept verhalen op!” Een oudere man die zijn dagelijkse rondje deed door het park. De man was sluiswachter geweest in de buurt en had een sterke binding met het park. Het had voor hem nog steeds adellijke allure . Als hij door park loopt, komen herinneringen van vroeger boven: “Volgens mij woont jonkeer Oudegein hier nog steeds…”. Vroeger had je twee wegen die naar het kasteel leidde, die heetten daarom Laan 1 en Laan 2. En ik weet nog goed dat je je moest melden bij het poorthuisje als je met de jonkheer wilde praten.”

“ Ik kwam oorspronkelijk hier wonen omdat de winkels lekker dichtbij waren. Pas toen ik hier een paar maanden woonde, heb ik het park ontdekt. Nu wil ik hier niet meer weg vanwege dat park! En bij veel mensen merk ik dat het onbekend is. Ik moest zelfs mijn buren die al veel langer in Nieuwegein wonen meenemen naar dit park om te laten zien hoe mooi het is!” “ Dit is het park van alle Nieuwegeiners met honden. Ik kom hier vaak dezelfde mensen tegen die uit heel andere buurten komen.” NB: Dus het park heeft in die zin een verbindende functie! Zij zou wel graag zien dat de fietsers en voetgangers meer gescheiden zouden zijn– nu lopen die elkaar in de weg. En een speciale hondenspeelplek zou ook heel leuk zijn! Vrouw uit Merwestein met hond en kleine kinderen “ Ik kom er veel, zowel met mijn hond als met mijn kinderen. Ik zou wel graag iets dichterbij iets te spelen hebben voor mijn kinderen – nu moet ik heel ver het park in lopen. En meer prullenbakken. Want je wilt je troep toch niet in de natuur gooien.”

NB: veel mensen weten hier niet van: “Tijdens de Giro d’Italia lieten ze een luchtfoto zien en zag ik dat hier ook een kasteel staat . Dat lijkt me nog wel eens fantastisch, om daar te wonen!... “

Opa’s & oma’s met hun kleinkinderen op de kinderboerderij. Eerst kwamen ze hier met hun eigen kinderen, toen kwamen ze er een tijdje niet en nu zijn ze weer terug. Oude goede tijden herleven - fijn dat deze plek er nog steeds is! “ Ik kom hier eigenlijk alleen op de kinderboerderij. Vroeger maakten we met onze eigen kinderen wel meer gebruik van het park. Nu wandelen we vooral in onze eigen buurt, de Doorslag en daarachter rond de … plassen. Maar nu je het zegt, we kunnen wel weer eens door het park gaan wandelen. Dat gaan we 2e pinksterdag meteen doen!”

Jonge vrouw uit de binnenstad die haar hond dagelijks hier uitlaat. In vijf minuten is zij in het park – dus voor haar wel heel goed bereikbaar vanuit binnenstad! Soms gaat ze met de auto naar een andere ingang, om van andere stukjes van het park te genieten. Zij vindt het park erg overzichtelijk, je kunt er niet verdwalen. Ze onderscheidt ook duidelijk verschillende zones: meer ongerepte en meer aangelegde.

Lagere schoolklas (de Evenaar) die er komt gymen “ Wij komen hier voor het eerst omdat vanwege een verhuizing ons gymlokaal vol staat met verhuisdozen. Nu zien we hoe leuk het hier is (bij de voetbalkooi en skatebaan ).

Vele scholieren (bepaalde tijden) op weg naar school “ Ik fiets hier eigenlijk alleen door heen naar school. Ik vind het wel mooi, maar heb er verder niet zo veel mee. Ik houd niet zo van beestjes enzo….” Nb: wat is er straks voor jongeren te doen!? Beheerder Portaal van de wijk Merwestein: “ In de activiteiten die wij organiseren maken we nooit gebruik van het park. Dat is eigenlijk wel een goed idee. Het is hier om de hoek! Ik weet wel dat mensen die onderdoorgang als onveilig beschouwen. Ze zeggen dat er ’s nachts gedeald wordt, maar dat is volgens mij puur beleving. Er staan wat vrienden bij elkaar met hun auto’s. ” NB: maak die onderdoorgang aantrekkelijker – sluit aan bij idee van poort!

De rode draden: plek voor diversiteit aan bezoekers (jong, oud, verblijvers, doortrekkers, vanuit roots, route, routine of ritueel) bewoners uit alle omliggende buurten en nog verder weg publiek geheim en voor velen nog onbekend! plek met historie plek die herinneringen oproept plek die als ‘natuur’ wordt ervaren (meer dan een park) doorgangsroute (a la Vondelpark, daar fiets je door heen omdat het én praktisch én mooi is)]

Aanbevelingen meer onderzoek naar gebruik en beleving van huidige én potentiële gebruikers (als inspiratie -> voortbouwen op specifieke karakter van de plek nu) meer bekendheid / promotie geven aan het park niet te veel dichtplannen / programmeren, zorg ervoor dat het als ‘natuur in de stad’ ervaren blijft worden in plaats van een pretpark (al kan je deze twee opties ook onderzoeken vanuit wensen bewoners!...) het huidige gebruik en de beeldvorming / bekendheid van het park als onderdeel van de ‘citybrand’ zien als twee verschillende zaken

Analyse SEV Experiment Publiek Ruimte ‘Park Oudegein’ 20 mei 2010, Linda Zuijderwijk, Erasmus Universiteit Rotterdam Het Park Oudegein wordt momenteel, zo is althans de verwachting, met name gebruikt door de mensen die er vlak omheen wonen. Uit gesprekken en presentaties tijdens de meeting, blijkt dat Nieuwegeiners in redelijk hoge mate zelf een achtertuin hebben, dan wel buurtgroen tot de beschikking hebben. Bovendien blijken Nieuwegeiners met name in gezinssamenstelling te leven. Wat betekent dat dit voor dit park, dat graag een stadspark wil zijn? Een park dat beter aan wil sluiten op de stad, zowel letterlijk (fysiek) als figuurlijk (sociaal)? ’s Ochtends, in het gedeelte ten noord-oosten van de Parkhout, valt de sociale stilte op: afgezien van enkele mensen die hun hond uitlaten en fietsers die een pad (fietspad? Wandelpad? Dat is niet duidelijk, dit relatief smalle pad lijkt beide te willen zijn) door het park gebruiken om snel naar de andere kant van het park te komen, is er vrijwel niemand (Afbeelding 1). De kinderboerderij kent wel veel aanloop, zowel ouderen als ouders met jonge kinderen zijn er op het moment van bezoek. De stilte is opvallend, maar verbaasd niet: de verwachting is dat de meeste Nieuwegeiners op dit moment werken en dat jongeren en oudere kinderen op dit tijdstip nog op school zitten (i.t.t. typische studentensteden). Qua fysieke inrichting valt op, dat de paden die het park doorkruisen redelijk smal zijn: als wandelaar bekruipt mij het gevoel op een fietspad te lopen. Het lijkt erop, dat de fietsers dit zelf ook denken: zij remmen weinig af en geven de wandelaar letterlijk geen ruimte. Mag ik hier wel zijn, als wandelaar (Afbeelding 2)? Dit gevoel wordt tevens ondersteund door de opvallende afwezigheid van voorzieningen: weinig tot geen bankjes, geen prullenbakken. Eveneens kan het park niet bekeken worden vanuit verschillende kanten: de bomen staan dicht op elkaar: ligt er wel een park achter dit fietspad, achter deze bomen (zijde sneltramhalte, Fokkesteeg)? ‘s Middags een bezoek aan (eveneens) het gebied ten zuid-westen van de Parkhout. Het park lijkt sociaal getransformeerd: er wordt veel meer gefietst, ouderen rijden een rondje in hun scootmobiel, schoolkinderen doen er een coopertest (Afbeelding 3, 4), moeders zitten er met hun kleine, enkele jongeren skaten op de halfpipe en groepjes meisjes zitten verspreid op het gras. Één oudere vrouw in een scootmobiel maakt een interessante opmerking. Als oude bewoner van Vreeswijk kent ze het park en kwam ze hier vroeger met haar kinderen. De glijbaan, die ooit ter hoogte van de ijsbaan stond, is nu weg: ‘Er zijn ook veel minder kinderen in Nieuwegein’. Is Nieuwegein een stad die vergrijst? Qua inrichting valt met name in het gebied onder en rond de ijsbaan op, dat er veel afwisseling is: bosjes, hoog gras, meer bankjes, kleine paadjes (Afbeelding 5). Een klas met kinderen maakt er gebruik van.

Het Park Oudegein als stadspark vraagt om een analyse van wát Nieuwegein is als stad: gezien de eerder beschreven bevolking én het geobserveerde gebruik van het park (’s middags) concludeer ik, dat het park zoals gebruikt in sociaal opzicht de aansluiting met de stad wel heeft gevonden, maar dat er potenties liggen in intensivering van het gebruik. Er lijken in ieder geval geen groepen uitgesloten te worden van gebruik. Dit brengt mij op volgende punten: • de groepen die nu gebruik maken van het park, lijken een doorsnede te zijn van de bewoners van Nieuwegein, • de aansluiting van de faciliteiten op deze bewoners kan beter: denk aan toiletten, schone bankjes, een plek waar moeders kunnen zitten en opletten, terwijl kun kinderen spelen in het hoge gras, prullenbakken, picknicktafels e.d. Denk ook aan wegen die niet overal even goed & breed zijn voor scootmobiels. Denk aan fietsen wandelpaden. • Biedt de potentiële gebruikers (dus) referenties naar de eigen én grotere groep. Dat kan iets zijn in de trant van picknicktafels, maar ook een inleiding in de geschiedenis van Nieuw- en Oudegein. Zijn er markante gebeurtenissen geweest in het park? Zijn er oude looplijnen die boeiend zijn om te ontdekken? Denk aan de (vanzelfsprekende) Hollandse Ijssel, maar ook het landgoed, de ijsbaan. • In dit park, en in andere openbare ruimten, spelen gebruikers verschillende rollen: ‘actief bezig zijn’, ‘toeschouwen’, ‘passeren’. Faciliteer deze rollen, • biedt een plek aan om naar te kijken naar activiteiten: daar waar gevoetbald wordt, wordt ook op kleedjes gezeten en gekeken, zowel door gezinnetjes, ouderen en jongeren. • Zorg daarmee dat het park als geheel een podium wordt, waarop van verschillende kanten gekeken kan worden. Dat betekent dus ook: zicht op het park vanuit de woonwijken eromheen.

Afb. 1: Relatieve stilte op een doordeweekse dag, mooi weer.

Afb. 2: Niet-gedefinieerde paden: dubbele paden, fietspaden, wandelpaden. Waar mag ik zijn, als wandelaar?

Afb. 3: Aanwijzing route coopertest, ten zuid-westen van Parkhout.

Afb. 4: Schoolklassen die gebruik maken van het park.

Kort observatieverslag Park Oudegein in Nieuwegein

die mensen geven aan fysieke kenmerken in de openbare ruimte, zoals zwerfvuil, graffiti en vernield straatmeubilair. In een studie naar openbare

Datum: donderdag 20 mei 2010

ruimte en sociale veiligheid van sociologe Talja Blokland heeft zij laten

Weerbeeld: ca. 19 graden, strakblauwe lucht, zonnig

zien dat een dergelijke omgeving kan worden geïnterpreteerd als een omgeving waar zowel de mensen die er komen als de gemeente niet om

Casus: De gemeente Nieuwegein heeft als ambitie om het park Oudegein

geven, zich niet druk om maken, er geen verantwoordelijkheid voor

te transformeren tot stadspark: het moet een toegankelijker en levendiger

nemen en dus onveilig is. Voornamelijk de entrees in het noorden en het

park worden met volop mogelijkheden voor ontmoeting tussen mensen

oosten van het park hebben met dit soort fysieke aspecten te maken (zie

van verschillende leeftijd en uit verschillende delen van de stad.1

IMG_5235, IMG_5229 en IMG_5222).

Het park Oudegein heeft allerlei fysieke barrières in de randen van het

Het park zelf is een pareltje met veel gras, grote bomen, waterpartijen,

park, zoals dichte beplanting, (water)wegen en een sneltramlijn, met als

heuvels en kronkelige – soms kruip-door-sluip-door – paden (geweldig

gevolg dat de meeste entrees naar het park in de vorm van een brug of

voor kinderen!) (zie IMG_5244 en IMG_5264). Onder de indruk was ik ook

viaduct zijn aangelegd. Dit heeft directe gevolgen voor mensen die slecht

van de enorme afmetingen van het park en de variëteit aan routes die je

ter been zijn en hierdoor in ieder geval op een aantal plekken het park

aantreft; je kunt er met gemak een hele tijd doorheen lopen. Vanuit het

niet kunnen betreden. Maar denk ook aan moeders met kinderwagens of

zuiden loopt een weg, de Parkhout, die zich in noordelijke richting uitstrekt

mensen op de fiets, ook voor hen is het op z’n minst onwenselijk zo niet

en halverwege het park in westelijke richting afbuigt en op deze manier de

ondoenlijk om via allerlei trappen het park binnen te gaan (zie bijv.

wijken Zandveld en Doorslag met elkaar verbindt. Auto’s verplaatsen zich

IMG_5233, entree wijk Fokkesteeg). Het huidige ontwerp en de inrichting

in twee richtingen over een enkele rijbaan en naast de rijbanen is aan

van de randen van het park hebben dus een directe negatieve invloed op

weerszijden over de hele lengte een fietspad aangelegd; een continu

het gebruik. Daarnaast dienen we stil te staan bij de sociale betekenissen

voetgangerspad aan weerszijden ontbreekt. Als gevolg hiervan wordt het fietspad niet alleen door fietsers maar ook door voetgangers gebruikt. Dat

1

Zie casusbeschrijving ‘Oudegein verbindt’

dit kan conflicteren met elkaar spreekt voor zich en lijkt me onwenselijk.

1

Op basis van een eenmalig bezoek aan Oudegein zou ik zeggen dat het

lager op de heuvel en ook bij de halfpipe zat een groepje jongeren

park vooral betekenis heeft voor fietsers en hondenbezitters. Zowel tijdens

(jongens en meiden) (zie IMG_5267, IMG_5269 en IMG_5266). Opvallend

mijn observatie in de ochtend als in de middag waren zij het meest

was dat de meeste verblijvers hun fiets naast zich hadden gezet of op het

nadrukkelijk aanwezig. Onder de fietsers ging het opvallend vaak om

gras hadden gelegd, wat nog maar eens laat zien dat dit park vooral te

groepjes scholieren, maar er waren ook veel mensen die alleen fietsten of

fiets wordt bezocht.

met z’n tweeën. De hondenbezitters liepen in de meeste gevallen alleen met hun hond. Een man van middelbare leeftijd die er met z’n hond liep,

Ik sprak in de middag een man van ca. 35 jaar aan die bij de heuvel

vertelde me dat hij het park heel erg waardeert om de wandelingen die hij

voorbij liep en hij vertelde er elke dag te komen wandelen. Het park is een

er met z’n hond kan maken. Hij vond het “een heel mooi natuurpark”,

plek voor hem waar hij zijn ontspanning kan vinden. Op de vraag of hij

maar stoort zich wel eens aan de jongeren die snel en luidruchtig voorbij

vindt dat er iets verbeterd kan worden, was zijn antwoord: “Helemaal

fietsen.

niets, het park is perfect zo als het nu is”. Volgens hem is het park in de weekenden vaak veel drukker dan nu op deze dag. Er zouden dan vooral

Op de dag dat we ons bezoek brachten, was het mooi weer. Je zou dus

veel gezinnen zijn in dit gedeelte van het park (bij de vijver en heuvel),

verwachten dat mensen op zo’n dag naar het park komen om op een

omdat het er veilig is voor kinderen. Hij vindt het leuk om naar spelende

bankje te zitten en voor zich uitkijken of op het gras een boekje gaan

kinderen te kijken. Een vrouw op leeftijd in een rollator die ik eerder in de

lezen. Hoewel in de ochtend de verblijfsfunctie van het park nog niet echt

buurt van de ‘ijsbaan’ had gesproken liet ook weten het leuk te vinden om

uit de verf kwam, was dit in de middag wel anders, bijvoorbeeld op het

hier “de jeugd” tegen te komen en te zien wat zij allemaal doen. Toen ik

gras in de omgeving van de grote vijver en heuvel. Het was er niet

haar vroeg of ze zich hier veilig voelt, zei ze: “weet je, daar heb ik nog

ontzettend druk, maar waren er in de ochtend helemaal geen ‘verblijvers’

nooit aan gedacht, dus ja dat moet dan wel betekenen dat ik me erg veilig

te ontdekken, nu zaten er twee jonge vrouwen op het enige (!) bankje in

voel hier”.

de omgeving, lag een vrouw met haar dochtertje op een handdoek op het gras, zat een jongeman in kleermakerszit op de grasheuvel voor zich uit te kijken (mediteren?), zaten er twee mannen boven op de heuvel, 3 jongens

2

Conclusie en aanbevelingen

-

‘Schoon en heel’: zorg dat het park goed wordt onderhouden. Over het algemeen is het op orde, maar met name bij de entrees

Concluderend zou ik willen zeggen dat park Oudegein eigenlijk een heel

van het park en op de heuvel in het midden van het park (zie

mooi park is, waar geen grote ingrepen noodzakelijk zijn, maar wel

IMG_5246 en IMG_5253) kan het beter. ‘Schoon en heel’ heeft

verbeteringen in de details mogelijk zijn. Ik zet ze even op een rijtje:

invloed op het gebruik. -

-

Wandel- en fietsroutes: versterk de verbindingen met de

Meer bankjes. Foto IMG_5244 illustreert het gebrek daaraan heel

omliggende wijken/centrum. Het is nu bijvoorbeeld niet goed

goed. In de omgeving van de grote vijver is slechts één bankje te

mogelijk om het park vanuit het zuiden te voet te betreden (dan

vinden. Je zou er direct om de vijver veel meer kunnen plaatsen.

moet je over het fietspad) of vanuit het oosten met de fiets (dan

Maar plaats ook bankjes die niet met de rug gekeerd staan naar

moet je van je fiets afstappen, trapje af, sneltramlijn onder en

waar zich activiteit afspeelt; (oudere) mensen vinden het vaak

trapje weer op). De routes doen ertoe voor het gebruik en dus

leuk om naar spelende kinderen of basketbalspelende jongeren te

ook voor het ontstaan van ontmoetingen.

kijken. Banken faciliteren ontspanning, maar ook ontmoeting, iets dat de gemeente ambieert. -

Meer picknicktafels met banken om dezelfde reden als hierboven beschreven. Bij het MEC staan er een aantal, maar ik heb ze niet teruggezien op andere plekken in het park.

-

Speeltuin(tje): mogelijk is het er al, maar dan heb ik het niet gezien. Een speeltuin trekt kinderen met hun ouders. Terwijl de kinderen zich vermaken, raken de ouders van verschillende kinderen mogelijk met elkaar in gesprek. Een speeltuin is bij uitstek geschikt voor het ontstaan van ontmoetingen.

3

Reactie Thecla van Dijk Park Oudegein

-

Ik waan me in de vrije natuur Lekker struinen en verdwalen in het groen Alleen het geluid van verkeer verraad de nabijheid van de stad Grote bomen, kronkelende paden, een zonnige dag; het is een mooie setting

-

Na verloop van tijd verandert mijn gevoel Ik begin ik me te vervelen Alles is hetzelfde, er zijn geen verrassingen Het wordt zelfs een beetje saai

-

Het lijkt alsof ik in een museum loop Met m’n handen op de rug, kijkend naar al het moois Maar pas op! Alleen kijken, niet aanraken Dat lijkt niet de bedoeling

-

Na 1,5 uur lopen nog geen bankje gezien Mensen fietsen rustig door het park Genietend van het groen zijn ze op weg naar hun bestemming buiten het park Alleen jongeren durven met z’n allen, liggend in het gras van de zon en het park te genieten.

-

Antwoord op de vraag hoe het park meer betekenis kan krijgen voor Nieuwegein en verder. - Qua natuurwaarde denk ik niet dat het park ooit kan concurreren met de dichtbij gelegen uiterwaarden van de Lek (en het Amsterdam-Rijnkanaal)

-

Het park is alleen waardevol voor Nieuwegein en niet zozeer voor mensen uit omliggende plaatsen. Daarvoor is het park niet bijzonder genoeg. Incidenteel kan het park meer bezoekers trekken door het organiseren van evenementen. Volgens mij moet het park zich focussen op de bewoners van de omliggende woonwijken. Deze mensen kunnen het park veel meer gaan ervaren als een verlengde van hun eigen tuin. Een plek waar je op een zonnige zondagmiddag naar toe gaat om even een ijsje te eten of een biertje te drinken. Om dit voor elkaar te krijgen kan het park wel wat opgeknapt worden. Het is een erg mooi park, maar wel een beetje saai. Het mist een hoogtepunt – het punt waar je naar toe gaat. Nu is het veel meer een park waar je door heen gaat i.p.v. waar je naar toe gaat. Wil de gemeente persé het park op de kaart zetten dan moet er rigoureus worden ingegrepen. Met het toevoegen van bijvoorbeeld extra culturele functies kan het park Nieuwegein gaan overstijgen. Dan moet er bijvoorbeeld een schouwburg of theater in het park gebouwd worden. Maar ik vraag me echt af of dat wel gewenst is. Een goede opknapbeurt (goed straatmeubilair, nieuw verlichtingsplan, een kiosk/paviljoen toevoegen en het groene assortiment verbreden, sportvelden beter integreren met park, zwemvijver maken) is voor het park voldoende. Het organiseren van activiteiten in het park, zodat de buurtbewoners ook echt beseffen dat ze zo dicht bij een heel mooi park wonen is dan de volgende belangrijke stap.

!"#$"%&''(&)'*%&+,-"."/(& ! ! "#!$%&$'($)*!+,!-'.!/''01!/'1!'2#'(11')-!345!%#!6'(7%'8!6)&!$'!*'-''&1'!9.':;'*'.&!/'1!<)(8! ":$'*'.&!='7%>/1?!5())*!;)@!1'!)$6.@'('&!/%'!$'!.$'&1.1'.1A!$'!B'6'&$.*/'.$!'&!$'!1%'*)&8'B.C8/'.$! 6)&!/'1!#)(8!6'(*(%%1!8)&!;%($'&A!'6'&)B@!$'!('B)1.'!-'1!$'!=.&&'&@1)$?!!D.'(%&$'(!6%B*'&!'&8'B'! ))&='6'B.&*'&?! ! <)(8!":$'*'.&!.@!''&!=.C7%&$'(!'&!*(%%1!&)1::(*'=.'$!$)1!)B@!''&!6'(()@@.&*!=.C!$'!='7%'8'(! %6'(8%-1?!E'!):1'&1.>.1'.1!6)&!/'1!#)(8!-%'1!7'8'(!=';))($!=B.C6'&A!-))(!-'1!$'!:.16%'(.&*!6)&!$'! )$6.'7'&!;%($1!/'1!#)(8!B'6'&$.*'(!'&!))&1('88'B.C8'(!6%%(!$'!='7%'8'(?!D'1!8)&!%%8!''&! (:@1*'=.'$!=B.C6'&?!F'7.'&!$'!%##'(6B)81'!8:&&'&!='.$'!0:&>1.'@!&))@1!'B8))(!='@1))&?! ! GH "&$'(7%'8!&))(!;))(%-!-'&@'&!/'1!#)(8!&.'1!='7%'8'&! "#*'-'(81!.@!$)1!/'1!='7%'8'(@))&1)B!)>/1'(=B.C01!=.C!$'!6'(;)>/1.&*'&?!E'!6())*!.@!;)1!/.'(6)&! $'!('$'&!.@?!I@!/'1!%&;'1'&$/'.$A!%&='8'&$/'.$A!%&6'.B.*/'.$!%0!7.C&!'(!)&$'('!)(*:-'&1'&?!J)1! ;%($1!'(!*'-.@1A!7.C&!'(!1'!;'.&.*!)>1.6.1'.1'&!%0!B':8'!#B'8C'@K!"&$'(7%'8!%&$'(!-'&@'&!$.'!'(! &:!&.'1!8%-'&A!8)&!$'7'!6()*'&!=')&1;%%($'&?! ! ! +H <:=B.>.1'.1!! "&='8'&$/'.$!-'1!/'1!#)(8!8)&!%&1@1))&!$%%(!''&!*'=('8!))&!>%--:&.>)1.'?!"-!@&'B!'&! ('*'B-)1.*!$'!))&$)>/1!%#!/'1!#)(8!1'!B'**'&A!.@!''&!=';:@1'!@1()1'*.'!=.C!6'()&$'(.&*'&!1'! )$6.@'('&?!I'$'('!;.C7.*.&*!.&!/'1!#)(8!.@!))&B'.$.&*!''&!#:=B.>.1'.1@>)-#)*&'!1'!@1)(1'&!%0!''&! 0''@1C'!-'1!$'!.&;%&'(@!1'!6.'('&?!"%8!'6'&'-'&1'&A!=.C7%&$'('!*'=':(1'&.@@'&!'&!))&#)@@.&*'&! ))&!/'1!#)(8!B'&'&!7.>/!:.1@1'8'&$!)B@!>%--:&.>)1.'-%-'&1'&?!D'1!8)@1''B1C'!)B@!1(%:;B%>)1.'! 8)&!''&!'>/1'!#:=B.'81('88'(!7.C&!;))($%%(!-'&@'&!7.>/!))&!/'1!#)(8!6'(=.&$'&?!! ! ! LH 5'(@>/.BB'&$'!$'B'&!>('M('&!6)&!31)$@#)(8!&))(!B)&$@>/)##'B.C8!*'=.'$! ! ! ! ! ! ! !

!

! !

!"#$%$&'(

(

(

(

(

(

(

)*+,$'-$.%(/.$#*(

D'1!#)(8!/''01!''&!%##'(6B)81'!$)1!6())*1!%-!''&!%#$'B.&*!.&!6'(@>/.BB'&$'!&)1::($'B'&?!I'$'(! *'=.'$!8)&!''&!'.*'&!8)()81'(!8(.C*'&!$)1!%%8!6'(@>/.BB'&$!#:=B.'8!1('81?!5)&:.1!$'!@1)$! ='*.&&'&$!-'1!''&!0()).!'&!%6'(7.>/1'B.C8!@1)$@#)(8!'&!6'()&$'('&$!&))(!''&!B)&$@>/)##'B.C8! =:.1'&*'=.'$?!I&!/'1!@1)$@#)(8!.@!/'1!%&$'(/%:$!@1()8!'&!6'(7%(*$?!D'1!B)&$@>/)##'B.C8!*'$''B1'! 8(.C*1!''&!-''(!%&$'(/%:$@)(-!'&!'>%B%*.@>/!8)()81'(?!I&!/'1!-.$$'&*'=.'$!.@!(:.-1'!6%%(! 6%%(7.'&.&*'&A!7%)B@!/'1!N4O!-))(!;'BB.>/1!%%8!6%%(!''&!$.'('&#)(8A!#B'7.'(6.C6'(!'&!''&! 1/''/:.@?!!

!" #$%&'()*+,-.-*,$/**-'$%&'(%/0-

-

! "#$%&'()*+!,-%).)*+!+$$/!)+#/))!&#$%&'$/0!

-

1*$-,+*23*-'$%&42+'-+'-&2'&%,+5-6*,$/%%)-5*)*5*,-&%$-4*$-**,-(27)+*0'$/*00*,&*-82,6$+*-9::/-4*$(%/0-0%,-4*77*,;-<*=*-2,+*0*-2+$5%,5'(:'+$+*-+'-**,-0%,'-9::/-4**)->+*23*5*+,;-<::/-&*-%%,)*59%,-**,-'$%&42+'()*+,-:,&*/-&*-9+%&26$*,-:,$'$%%$-**,-,%$22/)+?0*-)::(-/+64$+,5-&*-,+*23*-*,$/**9%,-4*$-'$%&'(%/0;-1*$-'$%&'()*+,-'$/*0$-=+64-2+$-:9*/-4*$-3%$*/-9%,-&*-&::/')%5;-@3**-,+*23*7/255*,-9::/-8+*$'*/'-*,-3%,&*)%%/'-9*/7+,&*,-7*+&*-:*9*/';-<*-7/255*,-82,5*/*,-%)'-**,-'::/$')2+'A-**,-9%,-&*-$3**-7/255*,-+'-%)$+?&-:(*,;-B,&*/-4*$-9+%&26$-02,,*,-3%,&*)(%&*,-9::/=+*,3:/&*,-9%,-0)*+,*-0+:'0*,-3%%/-**,-&/%,0?*A-0/%,$?*-:8-**,-0)*+,*-',%60-5*7/2+0$-0%,-3:/&*,3%%/&::/-4*$-()*+,-%%,$/*00*)+?0*/-*,-)*9*,&+5*/-3:/&$;-C%,-&*-:*9*/'-'$%%,-D::+*9*/)+64$+,5'(%)*,-$:$-:,&*/-&*-9+%&26$*,;-1*$-,+*23*-'$%&'()*+,-)**,$-=+64-2+$'$*0*,&-9::/*9*,*D*,$*,A-=*)8'-7+?-')*64$-3**/-E&*-9+%&26$-+'-&*-,%$22/)+?0*-:9*/0%((+,5";-

F" G*/'64+))*,&*-$/*00*/'-

-

-

,-%).)*+!

-

-

-

-

-

-

1$(0)+2)/.!3/)%$!

G%,-7*)%,5-+'-&%$-4*$-(%/0-**,-9%/+%$+*-%%,-%$$/%6$+*'-7+*&$A-=:&%$-*/-9::/-%))*-7*=:*0*/'-3%$-$*&:*,-+'A-=*-)%,5*/-7)+?9*,-*,-9%0*/-$*/250:D*,;-H*=+*,-&*-:((*/9)%0$*-D:*$*,-&*=*-%$$/%6$+*':9*/-4*$-5*7+*&-9*/'(/*+&-=+?,;-@*-&*,0*,-9%)$-%%,I-! 4*$-JKLA-D+)+*2'(**)$2+,A-D2'*2D-*,-D:)*,! **,-8/%%+-4:/*6%(2,$-D*$-$*//%'-9::/-0:88+*-D*$-**,-$%%/$?*-*,-**,-7+*/$?*! **,-+?'6:D%,-:(-**,-0/2+'(2,$-9%,-7*)%,5/+?0*-3%,&*)M-*,-8+*$'(%&*,! **,-*9*,*D*,$*,$*//*+,! ,%$22/3%,&*)M-*,-8+*$'/:2$*'! (%,,*,0:*0*,42+'-

! !""#$"%&'()* * * +, -".!/#'/(* *

* *

* !"#$%$&'*

*

*

*

*

*

*

()*+$',$-%./-$#).

0#1*2"3*&'()*4""(*!"56")"(1*766(*#'%8"("*3/9$*3(")3:*/1*"(*66)*4""(*4".!/#'/(*%6$/8:*"7"%'#1** 36/#"33"%766(5/"%/%8"%;*<"3*4".!/#'/(*)'%*7"(1&("/$*67"(*2"3*&'()*13''%*'=8">/11"#$*4"3* 8"?6%?"%3(""($"*&#"))"%*7'%*""%*(/9*4"3*!'%)9"1;*@/9766(!""#$*(6%$64*""%*>'3"(&'(3/9*4"3* =6%3"/%:*>''(*4"%1"%*'#3/9$*8(''8*5/33"%;**

* * * 0$A(64:* B"6*7'%*C"(7"%*

Als de plattegrond van het park wordt terug gebracht naar sec “het toegankelijke openbare park”, gaat het park zich concentreren rondom de routes. Vooral het Parkhout (1.) kan de ruggengraat van het park worden Met Geinoord (2.) als interne route. Waar de opgave zou zijn om het park toegankelijk te maken van buiten naar binnen, is er al een route waarlangs het park zich kan presenteren. Toegankelijkheid van binnen uit!

1. Geen entree vanaf de brug. Verbodsborden. Mag je er wel naar toe? Is het een park? 2. Vanaf de weg zijn fietsers en auto’s afgesneden van het park door water(?) wat pas zichtbaar wordt als je het probeert. 3. Parken zijn over het algemeen afgesloten voor regulier verkeer. Hier wordt geprobeerd de route zo veel mogelijk van het park te scheiden. Huidig verkeersregiem maar ook sociale veiligheid (in het donker) speelt daarin een rol.

Het park presenteert zich in groene kamers die prachtig in elkaar overlopen. De weg door het park zelf is een “verkeersader”. De busroute zal aanleiding zijn geweest voor deze verkeerskundige keuze. Intensiteiten liggen, denk ik, niet zo hoog dat dit noodzakelijk is. Voor het park zou het goed zijn dat het verblijfsgebied doorloopt over de gehele lengte. Maar ook in de huidige situatie kan gekeken worden of een ander bestratingmateriaal kan worden toegepast. Ook de uitbuigingen kunnen sterker worden ingezet, breder en over een kortere lengte. Het eiland, dat in het midden van de weg door grotere uitbuigingen ontstaat, kan landschappelijk wordenuitgewerkt. Stepping stones, die het park de weg overzetten. Het Parkhout wordt daarmee opgenomen door het park, in plaats van een barrière te zijn.

2. De entree vanaf het centrum is overweldigend, een enorm contrast, wat het park wel fascinerend maakt. Dit is een park waarin je op grootste wijze kan afdalen, misschien vanaf het viaduct, uitnodigender, enorme trappen! Je kunt je bijna voorstellen hoe het park er vanaf het viaduct zou kunnen uitzien. Het eerste deel van de route vanaf het viaduct is vooral groen maar erg besloten, misschien een beetje benauwd, kanaal is niet zichtbaar. Dan is daar ineens de kinderboerderij met een sprookjesachtige entree. Een diversiteit van programmaonderdelen volgen elkaar vervolgens snel op, een dijkje met knotwilgen, een boomgaard, een speeltuin, een educatieve tuin, een molen…….. Veel, onderhoudend, kinderen, thema’s………

3. Entree is niet helder, ook weer vooral verbodsborden, wat geen welkom gevoel geeft. Bij tramovergang uiteraard nodig maar aan de weg zou de entree helder en uitnodigend kunnen zijn. Deze route leidt geheimzinnig om de verboden gebieden heen. Een aarden wal probeert het zicht op die gebieden te voorkomen. Dat lukt gelukkig niet echt helemaal. Kronkelend langs poorten, een kanaaltje dan weer een glimp van de weg met de tram als bijna onoverkomelijke barrière. Weer een contrast maar dan zachter. Rust, geheimzinnig, in zichzelf gekeerd………

Conclusie 3 routes, 3 totaal verschillende identiteiten, 1 park. 1. Aanpassen verkeerregiem Parkhout als verblijfsgebied. Entree naar park maken. 2. Entree vanaf viaduct spectaculair maken, en/ of meer aanleiding/ verblijfskwaliteit op eerste deel van de route. 3. Duidelijk en welkom entree maken vanaf de weg. Voor alledrie: routes uitwerken met meer verblijfsmogelijkheden. Misschien routes onderling verknopen/ verbinden of juist niet?


BIJLAGE 4: PUBLIEKE LANDSCHAP

publiek landschap

INTERACTIE:

vergrijzing ?: veel minder kinderen ?

diverse gebruikers: jong, oud, collectief en individueel

DYNAMISCH

tijd: op verschillende tijdstippen tijdens verschillende seizoenen veranderend gebruik

cultuurhistorische referenties: inleiding geschiedenis nieuwe- en oudegein hist. gebeurtenissen, oude looplijnen, Hollandse IJssel, adelijke allures van 't landgoed, ijsbaan ... 'boerderijsfeer' herinneringen aan platteland bijvoorbeeld bij kinderboerderij met molen en boomgaard

PROCES

GEMEENSCHAP

geheimzinnig karakter kronkelend, afwisselend, geen lange looplijnen, ontoegankelijkheid

CULTUREEL

NIET RUIMTELIJK FYSIEKE STRUCTUUR kwalitatief goed onderhouden met afwisseling tussen intensief beheer en ecologisch beheer

veiligheid: gevoel van veiligheid bij diverse groepen parkhout: gescheiden van rest park ivm verkeersregime en sociale veiligheid

zoneringen: Noorden: kamerstructuur in groen bos, Zuiden: vlakten gescheiden door bomen

veiligheid: gevoel van onveiligheid bij entrees geruchten over dealen doen de ronde

infrastructuur: 1. afmetingen: smalle paden 2. onduidelijk gebruik: wandel- of fietspaden 3. entrees: niet uitnodigend door a. gebodsborden ed b. fysieke barrieres langs randen c. geen inzicht vanaf de rand 4. parkhout: 2 baans auto/busweg, vzv fietspad, barriere of verbinding

saai: door ontbreken duidelijk hoogtepunt

faciliteiten: 1. afwezigheid bankjes, prullenbakken 2. over tijd verminderd: glijbaan verdwenen afmetingen: enorme afmeting en diversiteit entrees benepen, niet genereus




bijlage 4: publiek landschap

kansen en risico's

INTERACTIE: KANS park als podium: faciliteren rollen gebruikers; naast actief bezig zijn tevens kijken naar activiteiten op grote schaal tussen park en omliggende wijken

KANS besef bij buurtbewoners: bekendheid bij buurt dmv organiseren activiteiten

KANS park als podium: intensivering div. gebruikersgroepen; faciliteiten aanbieden aansluitend bij diverse gebruikersgroepen

KANS diverse gebruikers: intensivering van gebruik

GEMEENSCHAP

KANS het geheim van nieuwegein ontdekkingenpark herbergt een publiek geheim

KANS analyse positionering binnen regio, levensstijl (toekomstige) gebruikers, heldere reele strategiebepaling

KANS landhuis als publieke functie bv. trouwlocatie

PROCES

KANS PR: opzetten bewuste strategie interregionale schaal: groen als troef

RISCO draagvlak benodigd in alle bestuurlijke geledingen wat 'vastloopt' in ambtelijk, politiek en bestuurlijk overleg

KANS cultuurhistorische referenties: laan 1 en laan 2 landgoed herstellen publieke functie landgoed

DYNAMISCH

KANS onderzoek: waarom blijft bezoekersaantal achter bij verwachtingen?

RISCO zie parkgebruik en wens tot citybranding los van elkaar RISICO 'natuur' in de stad ipv dichtplannen tot 'pretpark'

CULTUREEL

KANS ecologische milieus vergoten en aansluiten EHS, regionale en lokale ecologische structuren

KANS uitnodigende uitstraling dmv verbeteren infrastructuur en toegankelijkheid inzicht vanuit omliggend gebied op park 'schoon en heel' mn entrees toegankelijkheid van binnenuit

KANS park beter implementeren in aanwezig infrastructureel netwerk: sneltram, waterverbindingen, bus en auto. Versterken verbindingen met omliggende wijken

NIET RUIMTELIJK FYSIEKE STRUCTUUR

RISICO overschatting: tov uiterwaarden Lek en Amsterdam Rijnkanaal KANS duidelijke zoneringen: stadspark transformeert naar landschappelijk buitengebied

KANS parkhout als ruggegraat geinoord als interne route toegankelijkheid van binnenuit

KANS infrastructuur als verbinding: relatie met water versterken

entrees aansluiten bij schaal park

parkhout als barriere opheffen, verblijfsgebied over volle lengte




bijlage 4: publiek landschap

HET GEHEIM VAN OUDEGEIN casus: het park oudegein te nieuwegein sev experiment publieke ruimte


Als direct gevolg van de golf van suburbanisatie die tijdens de jaren '60 en '70 binnen Nederland plaatsvond is op 1 juli 1971 Nieuwegein ontstaan als groeikern voor stad Utrecht uit de samenvoeging van de gemeentes Jutphaas en Vreeswijk. Duidelijk is de functie als groeikern terug te zien in de aanwezige infrastructuur. Zo is de stad ingesloten door 3 snelwegen en verbindt een sneltram Nieuwegein met stad Utrecht en IJsselstein. Verder is de stad opgenomen binnen een uitgebreid netwerk van waterwegen door Amsterdam-Rijnkanaal, Lekkanaal en het Merwedekanaal. Ook liggen Hollandse IJssel, Kromme IJssel en de Lek in de directe nabijheid. Aan de zuidzijde is het park Oudegein gesitueerd met een grootte van ongeveer 100 ha. Het park als publieke ruimte vormt het onderwerp van deze rapportage. eindrapportage sev - experiment publieke ruimte 'where life swirls'


3

HET GEHEIM OUDEGEIN casus: het park Oudegein te Nieuwegein

Recommend Documents