nr. 8 2013 het magazine voor Elektrocracks
HET BEROEP: TECHNICUS HOOGSPANNING VOOR S ’T N O D D N A DE DO’S STAGE E D G A A L S E G N EE DE WET VAN JOULE ES N I M A T I V L O V NFC, DE CHIP een initiatief van
INHOUD
nr. 8 2013
7
4
DE SCHOOL
ELEKTROSHOCK
Don Bosco Sint-PietersWoluwe
Een knetterende speelkit voor jeugdbewegingen
8
De do’s and don’ts voor een geslaagde stage
10
11
GEWOON GENIAAL
HET BEROEP
Technicus hoogspanning
Slimme straatverlichting
2
INHOUD
Colofon HET MAGAZINE WATT’S UP WIL JONGEREN WARM MAKEN VOOR ELEKTROTECHNISCHE OPLEIDINGEN EN BEROEPEN.
Vormelek vzw Marlylaan 15/8 bus 2 1120 Brussel Tel. 02 476 16 76 Fax 02 476 17 76 www.wattsup.be
[email protected]
15
REPORTAGE
Zoveel leerlingen, zoveel verhalen…
19 STRAFFE UITDAGING
De Elektro Challenge is back
23
BREINBREKERS
Watt’s Up is een campagne die Vormelek voert op initiatief van zijn sociale partners, zijnde de werknemersorganisaties ACV-CSC METEA, ABVV-Metaal en MWB-FGTB en de werkgeversorganisaties FEDELEC, FEE, LVMEB en NELECTRA. De campagne heeft tot doel de instroom van arbeiders in de elektrotechnische sector te verhogen en richt zich behalve naar jongeren en hun ouders, ook naar werkgevers, scholen en opleidingscentra.
17
De wereld onder je vingertoppen Verantwoordelijk uitgever: Hilde De Wandeler Concept en realisatie: Link Inc (www.linkinc.be) Redactie: Link Inc Lay-out: Zeppo (www.zeppo.be) Fotografie: Sven van Baarle, Studio Dann
20 THEORIE
De wet van Joule
24
Heb je zelf ee n intere Laat h ssant projec et o n s t? we in www.f fo@wattsup ten via a ce b o ok.com .be of /watts up.nl
FACEBOOK
Nieuwe wedstrijd
3
DE SCHOOL
SPOEDCURSUS DUURZAAM BOUWEN DON BOSCO SINT-PIETERSWOLUWE
De media krijgen er maar niet genoeg van. In onze kranten, televisieprogramma’s en tijdschriften gaat het steeds meer over duurzaam bouwen en hernieuwbare energie. En terecht. De CO2-uitstoot moet naar beneden en onze wereldvoorraad fossiele brandstoffen is beperkt. We moeten dringend op zoek naar alternatieven. Gelukkig is er op dat vlak de laatste jaren ontzettend veel gebeurd. Ook tijdens je lessen heb je daar zeker al over gehoord. Maar wat komt er allemaal bij kijken als je een residentiële installatie op groene energie wil laten draaien?
4
Gelukkig is er Don Bosco SintPieters-Woluwe. Daar hebben ze het slim aangepakt door een didactisch eco-lokaal te bouwen. Er wordt een totaalbeeld geschetst van alle mogelijkheden om groene energie te produceren. Op een paar vierkante meter krijg je een zonneboiler, een windturbine en fotovoltaïsche panelen te zien. Maar niet alleen te zien: de leerlingen krijgen er ook les over alles wat er komt kijken bij de installatie van deze toepassingen. Vorig jaar kreeg het eco-lokaal zelfs het bezoek van koning Albert. Wat de koning kan, kunnen wij ook, dachten we. Dus waarom nog langer gewacht? Op naar de groene rand van Brussel dus, op naar Sint-Pieters-Woluwe… Technisch adviseur Marc Baus en afdelingsverantwoordelijke Danny Van de Steen zijn onze gids door de wereld van de groene energie.
MODULE ZONNEPANELEN Hier leer je meer over de buiten- en binneninstallatie van een pv-installatie. Hoe leg je een pv-paneel op het montageframe op een pannendak? En wat met een leiendak? Hoe sluit je de omvormers aan? Welk gereedschap heb je daarvoor nodig? Hoe zit het bekabelingssysteem in elkaar? Wat doet de groene-stroomteller? Dat leer je allemaal in deze box waar de binnen- en buitenkant van een pv-installatie nagebouwd is.
voorstudie, noemen we dat met een geleerd woord. Zo leer je te berekenen hoe de meest energie-efficiënte installatie kan gebeuren. Als elektrotechnicus ben je namelijk ook een planner. De job is veel meer dan gewoon op de werf de juiste schroef op de juiste plaats indraaien. Een goede voorbereiding is minstens zo belangrijk om je klanten tevreden te houden.
VOOR NIETS GAAT DE ZON OP In het eco-lokaal leer je ook berekenen waar en hoe je de zonnepanelen op de meest energieefficiënte manier moet plaatsen. De invalshoek van het licht bepaalt immers hoeveel energie (per dag, per maand,…) je kan opwekken. Daarvoor gebruik je deze toestellen. Duur materiaal maar zeer leerrijk. Je kan de mini-paneeltjes kantelen naar de lichtbron. Met een multimeter meet je eerst de stroom en de spanning en dan kan je meteen het vermogen berekenen.
EERST BESTUDEREN, DAN PAS INSTALLEREN Als je zonnepanelen plaatst, moet je weten waar je aan begint. De 5
WARM WARMER HEET Een andere toepassing is de zonneboiler met gescheiden circuit, zoals deze kolos op de foto. Die werkt zowel voor sanitair warm water als voor de centrale verwarming. Maar daar stopt het niet. In de wereld van de groene energie staat de tijd niet stil. Binnenkort komen er micro-warmtekrachtkoppelingen op de markt die elektriciteit opwekken via een ‘thermische motor’ en de restwarmte gebruiken om water op te warmen voor de cv en het sanitair. Drie componenten van een huishoudelijke installatie in één toestel dus. De stoom bij de warmwaterontwikkeling drijft een generator aan die de stroom levert. Voorlopig nog toekomstmuziek maar het kan snel gaan in de wereld van de elektrotechniek.
METEN IS WETEN Door een webapplicatie kan de pv-installatie op de voet gevolgd worden (met dag- en maandoverzichten, het behaalde percentage tegenover het vooropgestelde doel, enzovoort). Via computers kunnen de leerlingen de prestaties van de pv-installaties bestuderen en analyseren.
DE SCHOOL
HET IS VAN MOETENS Vanaf 1 januari 2014 is men in Vlaanderen (in Brussel vanaf 1 januari 2015) verplicht bij elke grote verbouwing een groene toepassing te installeren. Als je dat niet doet, krijg je geen bouwvergunning meer. Duurzaam (ver)bouwen is dus ook bittere noodzaak.
DOOR DE WIND Buiten staat een kleine windturbine van 300 watt. Een demonstratiemodel om aan te tonen hoe je zo’n turbine moet aansluiten op een residentiële installatie.
WA KOST DA? Voor elk toestel en elke installatie in het eco-lokaal kunnen de leerlingen hier berekeningen maken over de kostprijs, het verbruik, de afname van warmte. Dat is vooral interessant om voor de klant te bepalen wat de beste installatie en de beste koop is. Een condenserende ketel op gas of een zonneboiler met cv-circuit? Is de oriëntatie naar het zuiden wel goed genoeg om zonnepanelen te installeren? En hoeveel panelen moeten er dan komen om rendabel te zijn? Ook zo leer je hoe je je klanten moet informeren en adviseren.
DON BOSCO GEEFT HET GOEDE VOORBEELD De daken van Don Bosco Sint-Pieters-Woluwe staan vol met zonnepanelen. Kwestie van het goede voorbeeld te geven. En hou u vast: dat levert de school jaarlijks een besparing op van 17.000 euro op de elektriciteitsfactuur. Veel geld, dat op deze manier beter kan gebruikt worden voor andere doeleinden.
6
Iedereen is w elkom in het eco-loka al van Don Bosco Sint-P ietersWoluwe. Meer inform atie bij Marc Baus, 02-771.99.62 ac@ dbwoluwe.t
scarlet.be
ACTIEF IN EEN JEUGDBEWEGING? LEIDER VAN DE SCOUTS, CHIRO, KLJ, KSA OF …? NU BESCHIKBAAR:
Een knetterende speelkit over elektriciteit voor 8- tot 14-jarigen WAT?
Een regenachtige middag? Een zeldzaam moment met minder inspiratie? Leergierige meisjes en jongens in je vereniging? Met Elektroshock tover je je lokaal om in een echt elektrolabo waarin de leden van jouw club, vereniging of jeugdbeweging meer te weten komen over de wereld van de elektriciteit. HOE DOE JE MEE?
Ga naar www.elektroclub.be/elektroshock en download de 6 fiches met de opdrachten en instructies. Op die fiches vind je een overzicht van alles wat je nodig hebt en van de verschillende stappen (met foto’s) in elk proefje.
GESCHENK VOOR DE SNELLE INSCHRIJVERS
De eerste 50 inschrijvers, ontvangen een set draagbare luidsprekers. Ideaal voor tijdens het volgende kamp. De luidsprekers werken op zonne-energie en kunnen ook gebruikt worden om andere draagbare elektronische toestellen op te laden. HEEFT JE LOKAAL EEN (ELEKTRISCHE!) OPFRISBEURT NODIG? MISTER ELEKTRON KOMT PERSOONLIJK LANGS.
De kers op de taart. Door deel te nemen aan de Elektroshock maak je kans op een bezoek van Mister Elektron. In 4 lokalen komt hij op bezoek om er verbeteringswerken te doen aan de elektrische installatie (zoals een betere verlichting en energiebesparende ingrepen; totaalbudget van 1500 euro per lokaal). Hoe deelnemen? Verzin met alle leden van je groep/vereniging een originele slogan over elektriciteit.
Alle info op: w w w.elektrocl 7
ub.be/elektros
hock
STAGE
DE DO’S AND DON’TS VOOR EEN GESLAAGDE
STAGE
Altijd een spannend moment: de eerste dag van je stage. Spannend omdat je niet weet wat je mag verwachten. Spannend omdat je een onbekende wereld binnenstapt: van het klaslokaal naar de werkvloer. Spannend omdat je een heel reeks mensen gaat ontmoeten die je nooit eerder gezien hebt. Welkom in het echte leven!
WAAROM EEN STAGE?
1 Je leert wat de job van elektrotechnicus écht inhoudt op de werkvloer. Je komt in contact met het bedrijfsleven.
2 Je krijgt meer zelfvertrouwen en je krijgt de kans om zelf verantwoordelijkheid te nemen. Dat is een unieke kans om te tonen wat je waard bent. Als je een goede indruk maakt tijdens je stage, kan het gebeuren dat je een job aangeboden wordt.
3 Een interessante stage is een plus op je cv. Op je stageplaats kun je nuttige professionele contacten leggen. Altijd interessant voor de toekomst.
4 Je krijgt een beter beeld van de job. De theorie van op school kun je nu in de praktijk brengen. Nu ondervind je aan den lijve waarom je zo hard gestudeerd hebt.
8
STAGE
ELKE DAG EEN BEWIJS VAN GOED GEDRAG TIPS VOOR EEN GOEDE START EEN BEZOEKJE Ga vóór het begin van je stage even langs bij het stagebedrijf om je voor te stellen.
KOM OP TIJD Bekijk op voorhand hoeveel tijd je nodig hebt om goed op tijd in het bedrijf aan te komen. Zo vermijd je de stress om te laat te komen. Kom trouwens altijd ruim op tijd.
GOEIEMORGEN Het kost geen moeite om ’s ochtends je collega’s een goeiemorgen te wensen.
‘Geen twee dagen waren dezelfde. Een stage blijft de beste manier om de realiteit van de job te leren kennen.’
NETJES & BELEEFD Zorg ervoor dat je kleren proper en verzorgd zijn, zet je gsm op stil en kauwgum laat je beter thuis.
THOMAS, 19 JAAR
‘Ik was veel meer gemotiveerd omdat ik voor echte klanten aan de slag moest. Je werkt samen met heel verschillende mensen. En van iedereen kun je iets opsteken.’ KEVIN, 17 JAAR
‘Wanneer de stage gedaan is, dring ik er bij de leerlingen altijd op aan om een kort bedankingsbriefje te sturen naar hun “werkgever”. Dat is een kleine moeite, maar ze wordt door iedereen ten zeerste gewaardeerd.’
TIPS VOOR EEN SUCCESVOLLE STAGEPERIODE JOB AFWERKEN Maak de taak die je begonnen bent, altijd af. Ook als de dag op zijn einde loopt. Vertrek nóóit voor het einde van de werkuren.
HELP EEN HANDJE Blijf niet rondhangen in het bedrijf of op de werkvloer zonder iets te doen. Vraag aan je collega’s of je nog een handje kan toesteken. Hoe meer je leert, hoe beter. Neem je middagpauze samen met je collega’s.
BLIJF POSITIEF Wees positief, ook als je op een dag kritiek krijgt van je stagementor op de werkvloer. Luister aandachtig naar zijn opmerkingen. Volgende keer doe je het dan zeker beter…
VRAAG EEN WOORDJE UITLEG Aarzel niet om uitleg te vragen, als je iets niet goed begrijpt. Het is geen schande als je iets niet meteen snapt. Want we werken om te leren, nietwaar?
TIP VAN EEN STAGEMENTOR
9
GEWOON GENIAAL
SLIMME STRAATVERLICHTING REAGEERT OP FIETSERS EN VOETGANGERS
©PHILIPS
© PHILIPS
HET PROBLEEM Welkom in het verre Limburg, welkom in Hamont-Achel, vlakbij de Nederlandse grens. Op een oude spoorbedding in deze mooie streek loopt er een fietspad van Hamont naar Neerpelt. Druk bereden door jongeren op weg naar school en door niet meer zo jongeren op weg naar hun werk. In zomer en winter, op klaarlichte dag en op niet zo klaarlichte dag. En daar, wanneer het donker is, wringt het schoentje. Hoe verlicht je zo’n fietspad? Hoe geef je de gebruikers een gevoel van veiligheid en comfort? Hoe verspil je niet te veel energie?
HET ANTWOORD Het antwoord lijkt simpel: laat het licht alleen branden als het echt nodig is. Steek de lampen alleen aan als er wandelaars of fietsers in de buurt zijn. Simpel, dat wel. Maar vlugger gezegd dan gedaan.
VERRASSEND PROJECT IN EEN NOTENDOP ✔✔ Constant de verlichting aanlaten
langs het fietspad zou niet efficiënt en te duur zijn. ✔✔ De led-verlichting brandt
constant op 10 procent. Als er fietsers in aantocht zijn, springen de lichten aan tot de volle 100 procent. ✔✔ Door een bewegingssensor
en draadloze verbinding met de lantaarnpalen weet de straatverlichting automatisch of er meer of minder licht nodig is. Daar zit de grote innovatie. Het fietspad is dus de hele nacht verlicht, maar in een energiezuinige stand. Zo kan tot 80 procent bespaard worden. ✔✔ Tegelijk wordt de omgeving
leefbaarder voor mens en dier omdat de lichthinder ’s nachts beperkt wordt. Zo raken de vleermuizen bijvoorbeeld niet uit koers.
10
DE TOEKOMST Wat staat er ons nog te wachten op het vlak van slimme verlichting? De toekomst is aan de durvers en de dromers. ✔✔ Stoeptegels die verlichtingspalen
opladen als je erover loopt. Wanneer 10.000 passanten dagelijks over 20 tegels stappen, kan je een straatlantaarn 3 uur doen branden. ✔✔ Verlichtingspalen van een hele
stad die via een intelligent managementsysteem kunnen bediend worden, via kleine antennes op de lampen. Je kunt dan bijvoorbeeld de lichtsterkte bepalen in functie van de drukte op een bepaald kruispunt. ✔✔ Er wordt ook gewerkt aan een
systeem om led-verlichting te verwerken in kabels die boven straten en pleinen hangen. Zo krijg je een straatbeeld zonder lelijke en vervelende lantaarnpalen.
HET BEROEP
TECHNICUS HOOGSPANNING
GEEN JOB VOOR DOETJES 11
TECHNICUS HOOGSPANNING
Als elektrotechnicus kan je alle kanten uit. Maar hou je van uitdagingen, afwisseling en vrijheid, dan schuilt er misschien een schitterende hoogspanningstechnicus in jou. Tenminste, als je je niet laat afschrikken door spanningen van meer dan 15.000 volt! Als hoogspanningstechnicus breng je een groot deel van je werkdag door in een hoogspanningscabine van drie op vier meter. Niets voor claustrofobielijders. Maar wat gebeurt daar? Hoogspanningscabines staan tussen het distributienet en de eindgebruiker en bieden onderdak aan een schakelcel waar de hoogspanningskabels op aankomen, en aan een transformator die de netspanning van meer dan 15.000 volt omzet naar een spanning van minder dan 400 volt voor bedrijven, kantoren en woningen. In België staan er tienduizenden hoogspanningscabines. Je komt ze tegen op de meest uiteenlopende plaatsen, in bossen en velden, op de hoek van de straat, op industriële sites, maar ook in kelders van appartementsgebouwen. Het renoveren en installeren van al die cabines, is het werk van gespecialiseerde hoogspanningstechnici.
DISTRIBUTIENETBEHEERDER
Siegers Technics in Turnhout stuurt elke dag twee vijfkoppige teams op pad in opdracht van de distributienetbeheerder. ‘Die levert al het materiaal, van de transfo’s tot de bekabeling. Wij vervangen de oude papierloodkabels tussen het hoogspanningsnet en de schakelcel door moderne PRC-kabels. Daarvoor zijn speciale mofverbindingen nodig, die heel precies uitgevoerd moeten worden. Ook de montage van de kabels tussen de schakelcel en de transfo vergt speciale handelingen om aangepaste hoekstekkers op de kabeleinden te bevestigen. Alles gebeurt volgens uitgeschreven procedures en met zeer specifieke materialen’, vertelt Jan Ennekens, zaakvoerder van Siegers Technics. PASJES HALEN
Hoogspanningstechnicus word je dan ook niet van vandaag op morgen. ‘Je hebt heel wat extra opleidingen nodig, want je moet allerlei pasjes halen als bewijs van je competentie. Daarvoor moet je examens afleggen bij je distributienetbeheerder. En daar ben je al vlug anderhalf jaar mee bezig.’ Toch is hoogspanningstechniek geen ‘rocket science’. ‘Maar omdat je met spanningen van 15.000 tot 70.000 volt bezig bent, moet je wel enorm secuur werken. Echt gevaarlijk is het nooit. Want de schakelagent van de distributienetbeheerder zorgt er altijd voor dat de cabine spanningsvrij is vooraleer onze mensen aan de slag gaan. Niettemin mag er niks verkeerd gaan, want zelfs een kleine fout kan fataal zijn, als de installatie terug onder spanning staat.’
Jan Ennekens zaakvoerder 12
Jo Adriaensen, technicus
KABELGOTEN OPHANGEN
VRIJHEIDSGEVOEL
Jo Adriaensen (32) is ploegverantwoordelijke bij Siegers Technics. Hij heeft ondertussen alle vereiste pasjes verzameld en kent zijn job door en door. ‘Eerst heb ik drie jaar lang voor Siegers gewerkt aan totaalrenovaties van bankkantoren in Antwerpen en Brussel. Maar toen kwam de vraag om over te stappen op hoogspanning en dat leek me wel een uitdaging. In het begin, toen ik nog niet over de nodige certificaten beschikte, moest ik vooral kabelgoten ophangen en verlichting aansluiten. Maar gaandeweg heb ik alles geleerd van collega’s, onder andere hoe je de specifieke kabels moet klaarmaken voor de montage. Dankzij een interne opleiding kan je in principe rechtstreeks examens gaan afleggen bij de distributienetbeheerder.’
Jo houdt vooral van de afwisseling. ‘Wij werken altijd ergens anders. Soms staan we helemaal alleen in een bos, soms samen met andere aannemers op een bouwwerf. Die afwisseling maakt het boeiend. En er kijkt niemand op je vingers. Dat geeft een gevoel van vrijheid. Maar het werk moet wel af zijn. Als we een cabine renoveren, moeten we maken dat iedereen in de straat ’s avonds terug stroom heeft. Ondertussen lukt dat meestal zonder problemen, maar in het begin, toen we minder ervaren waren, moesten we soms tot ’s avonds laat doorwerken.’
WET VAN OHM
De job van technicus hoogspanning leer je vooral al doende. Wat heeft Jo nog onthouden van de schoolbanken? ‘Alleen de wet van Ohm gebruik ik nog. Al de rest heb ik op de werkvloer geleerd. Je moet vooral van aanpakken weten en technisch inzicht hebben. Als je niet weet hoe een boormachine werkt, kan je hier weinig komen doen.’
NIET VOOR DOETJES
Het beroep van hoogspanningstechnicus is niet alleen technisch uitdagend, maar ook fysiek erg zwaar. ‘Het is geen licht werk. Je hebt te maken met heel zware schakelaars en transfo’s die tot 2500 kg kunnen wegen. Meestal kunnen we aangepast materiaal gebruiken voor het heffen. Maar het precieze manoeuvreerwerk gebeurt vaak met de hand. Daarvoor gebruiken we dan wel stevige stokken, maar dan nog blijft het soms erg zwaar.’ Door dat zware werk is het enorm belangrijk om goed samen te werken. ‘Daarom kijken wij vooral uit naar teamspelers’, vertelt Jan Ennekens. ‘De hele dag samenwerken in een krappe cabine van amper drie op vier meter lukt alleen als je een ploegspeler bent.
13
TECHNICUS HOOGSPANNING
HOOGSPANNINGSTECHNICUS: IETS VOOR JOU? Denk je eraan om later als hoogspanningstechnicus aan de slag te gaan, maar twijfel je nog? Check dan even of je beschikt over deze vijf onmisbare eigenschappen.
Ø Verantwoordelijk en nauwgezet:
alles moet tot in de puntjes kloppen, want zelfs de kleinste fout kan fataal zijn.
Ø Niet bang om jezelf vuil te maken:
soms sta je tot aan je knieën in het slijk en bij slecht weer blijft een hoogspanningstechnicus maar zelden thuis.
Ø Handig en technisch aangelegd:
dat moet wel om de complexe aansluitingen correct uit te voeren en bestaande installaties op een efficiënte en veilige manier af te breken.
Ø Fysiek in orde:
je hebt te maken met enorm zware schakelaars en transformatoren van 800 tot 2500 kg. Er zijn wel hulpmiddelen bij het sjouwen, maar het blijft soms een hele karwei.
Ø Teamspeler:
misschien wel de belangrijkste eigenschap van allemaal. Je werkt de hele dag in een krappe ruimte en moet goede afspraken maken om zware materialen op een veilige manier te versjouwen. Dat lukt alleen door als team samen te werken.
Benieu wd na meer bar nog e ro Surf n epen? www.w aar attsup .b e en beroepbekijk de enfilm pjes!
14
REPORTAGE
Zoveel leerlingen, zoveel verhalen… Elke school is een vat vol spannende en onverwachte verhalen. Niet alleen door wat er gebeurt in de klassen en technieklokalen. Maar ook en vooral door de leerlingen en leerkrachten die er les volgen en werken. Ook jij hebt wellicht klasgenoten of vrienden die een boeiend verhaal te vertellen hebben. Wij gingen op bezoek in het Atheneum Alfred Verwee in Schaarbeek (Brussel) en sprokkelden enkele verhalen bij elkaar.
ELEKTRICIENS VOOR AFRIKA
WAAROM ELEKTRICIEN WORDEN? JAHFARE, 20 JAAR ‘Veel mensen denken dat elektriciteit niet meer is dan een lamp en een kabel die in een muur zit. In werkelijkheid komt er toch veel meer bij kijken. Toen mijn broer een nieuwe pc gekocht had, raakte die twee keer overhit. Twee keer computer naar de vaantjes. Toen heeft een bevriend informaticus ons aangeraden om de stopcontacten te laten nakijken door een professioneel elektricien.
ALPHA IBRAHIM, 19 JAAR Alpha Ibrahim volgde eerst een opleiding sociale wetenschappen. Maar later heeft hij beslist dat hij elektricien wil worden. ‘Ik ben afkomstig uit Guinee (West-Afrika) en daar moeten er nog veel mensen leven zonder elektriciteit. Ooit wil ik er terug naartoe met een diploma op zak om er de elektrische voorzieningen mee uit te bouwen. Ik zou er graag een bedrijfje oprichten en – waarom niet? – misschien zelfs mee helpen om jonge elektriciens op te leiden.
Eerst moest die heel smakelijk lachen om onze computerproblemen. Toen hij zag wat er allemaal fout was met onze elektrische installatie lachte hij nog altijd… maar dan groen. Terwijl hij onze installatie aan het herstellen was, is die man over zijn beroep beginnen vertellen. Maar ook over de voordelen van domotica, over het groeiend belang van informatica in de elektrische installaties van vandaag, enzovoort. Omdat ik hem zo vol passie bezig hoorde, heb ik later ook beslist om elektrotechniek te gaan studeren.’
SOULEYMANE
YOUNESS ISMAIL
JULVA
ALPHA IBRAHIM MIKAIL
MOHAMED B.
MOHAMED A. JAHFARE
15
REPORTAGE
HET ECHTE LEVEN MIKAIL, 21 JAAR Waarom zijn stages zo belangrijk? Mikail vertelt het kort en krachtig: ‘Een stage is een ideale gelegenheid om bepaalde technieken en vaardigheden toe te passen op een werf. Wat mij het moeilijkste lijkt, is om samen te werken met een ploeg die je niet kent. Maar door altijd beleefd te zijn en met goede manieren geraak je al heel ver.’
EINSTEIN IN BRUSSEL MIKAIL, 21 JAAR Mijn droom is om een echte einstein te worden op elektrotechnisch vlak, een slimme gast die iets revolutionairs uitvindt dat de hele wereld op zijn kop zet. (…) Elektriciteit is meer dan een stopcontact en een lamp. Het is een opleiding die veel deuren opent en de weg effent naar heel verschillende jobs.
Heb spanne jij een nd Waaro verhaal? m elektric ben jij iteit ga an studer en?
Vertel het op ok.com/ www.facebo wattsup.nl
16
GEWOON GENIAAL
DE WERELD ONDER JE VINGERTOPPEN Een auto starten door hem even aan te raken, iets kopen door een touchscreen aan te tikken, je cola uit de automaat betalen door je gsm voor een scanner te houden, de hotelkamer openen door alleen maar de klink aan te raken ... Nee, dit is geen sciencefiction! Sommige van deze applicaties bestaan al en andere zijn in ontwikkeling.
DE HUID, EEN NATUURLIJKE GELEIDER VAN ELEKTRICITEIT Het menselijk lichaam bestaat onder andere uit minerale zouten en 70 procent water. Het is dus een goede geleider van elektriciteit. Daar komt bij dat zweet, dat ook bestaat uit water en zout, zo goed in de huid dringt dat zelfs zwakke elektrische stroom zich over het huidoppervlak verspreidt. Dan is het nog maar een kleine stap om van ons lichaam een soort stopcontact te maken … Bedrijven en onderzoekers gebruiken de geleidbaarheid van het lichaam om gegevens uit te wisselen tussen een apparaat dat je bij je draagt en elektronische apparaten of computerinterfaces. Alleen maar door ze met het topje van je vingers aan te raken.
VOORWERPEN WORDEN INTELLIGENT Het Europese project eGo is gebaseerd op de transmissietechnologie die gebruikmaakt van de geleidbaarheid van het menselijk lichaam. Het principe is eenvoudig: de geleidbaarheid van de huid start een transactie op. De gebruiker draagt een apparaat bij zich waarop enerzijds zijn identificatiegegevens staan en dat anderzijds een biometrische zender/ontvanger (of: transceiver) bevat waarmee hij zich kan identificeren. De eGo-chip kan worden aangebracht in bijvoorbeeld een horloge, kleding, een sieraad, een riem, een sleutelhanger of een bril. De biometrische zender/ontvanger die in het apparaat zit, kan bovendien vingerafdrukken lezen. Het apparaat kan in je zak blijven zitten, zolang het zich maar dicht bij de huid bevindt! Of het nu gaat om het ontgrendelen van een computer of het openen van een deur, de gebruiker legt een vinger op het voorwerp dat compatibel is met eGo (hier een muis of een deurklink), zodat zijn identificatiegegevens via de huid worden doorgegeven. Om een aankoop te betalen houdt de gebruiker zijn vinger tegen de eGochip, zodat de betaling op een veilige manier goedgekeurd wordt.
TOEPASSINGEN IN OVERVLOED De eGo-technologie ontwikkelt zich razendsnel. Eind 2014 moet de applicatie technisch gereed zijn. Het is dan aan de bedrijven om met concrete toepassingen te komen. Het eGo-project maakt de weg vrij voor een enorme hoeveelheid nieuwe intuïtieve interactiemiddelen om elektronische transacties te verrichten. De toepassingsmogelijkheden zijn oneindig … Ook kinderen, ouderen en dieren kunnen er hun voordeel mee doen. Stel je eens voor: als je kat een eGo-halsband draagt, kan ze alleen door aanraking met haar snuit het kattenluik in de keukendeur openmaken.
17
GEWOON GENIAAL
NFC, DE CHIP VOL VITAMINES Transmissie via het lichaam heeft ook al een concurrent: NFC (Near Field Communication). Deze radiocommunicatietechnologie voor korte afstand beschikt al over concrete toepassingen. Steeds meer smartphones zijn namelijk uitgerust met een NFC-chip. Wat kun je ermee? Simpelweg draadloos informatie uitwisselen tussen je gsm en andere randapparatuur op een afstand van 0 tot 10 cm, met als – oorspronkelijk – doel om kleine betalingen te doen. Je hoeft je portemonnee of bankkaart dus zelfs niet meer tevoorschijn te halen! NFC kan op allerlei manieren worden toegepast. Op de bus of in de metro, in winkels, in een cafetaria, bij de drankautomaat enzovoort. Daar kunnen zuilen met een NFC-chip worden neergezet. Je hoeft alleen maar je NFC-compatibele smartphone ervoor te houden om je aankoop te betalen.
NFC-PRINTER Langzaamaan komen er steeds meer toepassingen. Zo heeft Samsung de presentatie aangekondigd van de eerste laserprinter die is uitgerust met een NFC-chip. Om een document uit te printen hoef je alleen maar je smartphone of tablet tegen de printer te houden. Een foto, document of webpagina wordt binnen enkele ogenblikken geprint, zonder dat de gegevens eerst op de computer hoeven te worden gezet.
EN, BESTAAT DAT NU ECHT AL? Na Nice en Caen heeft nu ook Straatsburg op 25 juni van dit jaar een mobiele applicatie gelanceerd met de naam U’go, voor het kopen en laten ‘afstempelen’ van stadsvervoersbewijzen via een gsm met NFC-chip. In het Belgische openbaar vervoer bestaan zulke projecten nog niet. Bij ons is Ping Ping (www.pingping.be) de NFCkoning. Het is een systeem voor mobiele microbetalingen (maximaal € 25) waardoor je kleine aankopen kunt betalen via je gsm.
BETALEN MET JE GSM Ping Ping is vooral bekend van het betalen via sms. In veel grote steden kunnen automobilisten parkeergeld betalen door een sms te sturen naar een kort nummer. Dat kan ook in Vlaanderen, in de bussen van De Lijn. Maar Ping Ping is van plan om ook het gebruik van NFC-chips te ontwikkelen, voor parkeren, openbaar vervoer en nog veel meer. En als je gsm niet compatibel is met NFC, biedt Ping Ping je zelfs de mogelijkheid een NFC-tag te kopen om erop te plakken. In België zijn al meer dan 5.000 Coca-Cola automaten uitgerust met het Ping Pingsysteem! Dat geldt ook voor de restaurants van sommige scholen, universiteiten en bedrijven. Het is even wachten tot meer apparaten uitgerust zijn met een NFC-chip voor deze technologie tot volle glorie zal komen. Dat zal de toekomst moeten uitwijzen…
18
ELEKTRO CHALLENGE
DE ELEKTRO CHALLENGE IS BACK De Elektro Challenge is dé ontmoetingsplek voor het elektrotechnisch toptalent van het land. Dit is het moment om je talenten als elektricien te bewijzen. Maar je krijgt ook de kans om veel bij te leren via de tips&tricks van de jury van experts en van je leerkrachten. Alle finalisten krijgen een geweldige beloning: gsm, iPod, laptop...
VOLG HET LAATSTE NIEUWS OVER DE ELEKTRO CHALLENGE OP:
HOE NEEM JE DEEL?
PRAKTISCH
✔✔ Alle leerlingen uit het 6de of
De preselecties vinden plaats tussen 28 januari en 20 februari 2014 in de verschillende Belgische provincies en in Brussel. De preselectie bestaat uit een praktische proef.
laatste jaar Leren & Werken kunnen meedoen. ✔✔ Blijf op de hoogte van het laatste nieuws via www.wattsup.be/nl/ elektro-challenge ✔✔ De wedstrijd valt uiteen in twee afzonderlijke competities: residentiële of industriële elektriciteit.
De finale vindt plaats op 29 april 2014.
www.facebook.com/wattsup.nl
w w w.wattsup
.be/nl/elektro
19
-challenge
DE WET VAN JOULE
TEST JE KENNIS OVER
E L U O J N A V DE WET ‘
WIE IS DIE BRAVE JOULE EIGENLIJK? James Prescott Joule was een Engelse natuurkundige. Hij ontdekte rond 1860
het verband tussen elektrische stroom die door een weerstand gaat en de warmte die hierbij vrijkomt.
20
DE WET VAN JOULE
KORTE HERHALING WAT IS HET JOULE-EFFECT?
ELEKTRISCHE ENERGIE?
Het Joule-effect is een thermisch effect van de elektrische weerstand die ontstaat als elektrische stroom door een geleider gaat. Het Joule-effect is het gevolg van de omzetting van elektriciteit (meer bepaald elektrische energie) in warmte (meer bepaald in warmte-energie). Dit effect ontstaat in alle geleiders, maar vaak kan het vrijkomen van warmte alleen zichtbaar worden gemaakt als de stroomsterkte te groot is. Door dit effect gaan bepaalde elektrische of elektronische componenten soms ‘verbranden’.
Je kunt het niet over het ‘JOULE-EFFECT’ hebben zonder stil te staan bij ‘ELEKTRISCHE ENERGIE’. Elektrische energie is de energie die door tussenkomst van elektrische stroom wordt afgegeven aan een verwarmingssysteem, een elektrotechnisch of elektronisch systeem of een motor. Ze wordt rechtstreeks omgezet in een andere energie om arbeid te verrichten: een vracht verplaatsen, licht geven, verwarmen enzovoort. Interessant is dus de omzetting van elektrische energie in warmte-energie.
TIJD OM ENKELE FORMULES OP TE FRISSEN Het Joule-effect doet zich in meerdere of mindere mate voor in elke elektrische geleider. Het vrijkomen van warmte is proportioneel met: aade weerstand, aade stroomsterkte in het kwadraat, aade tijd gedurende welke de stroom vloeit.
W=RxI xt 2
W = energieverlies in warmte in Joule* gedurende een bepaalde tijd R = weerstand in ohm [Ω] I = stroomsterkte in ampère [A] t = tijd gedurende welke de stroom vloeit in seconden [s] * Het Internationale Stelsel houdt Joule aan als de maateenheid voor energie.
VERMOGEN OMGEZET IN WARMTE Dit vermogen P wordt ook wel thermisch vermogen genoemd.
Met onderstaande formule kunnen we het vermogen dat kortstondig in warmte wordt omgezet berekenen, door uit te gaan van de wet van Ohm. U=RxI
P=UxI=RxIxI=RxI 2 2 U U P=UxI=Ux = R R 21
Het gebruik van formules is niet altijd eenvoudig, vooral wanneer de weerstand afhangt van de temperatuur van de geleider. Het door het Joule-effect omgezette vermogen wijzigt de temperatuur, die de weerstand wijzigt, die het door het Jouleeffect omgezette vermogen wijzigt.
DE WET VAN JOULE
DE NEVENEFFECTEN VAN HET… JOULE-EFFECT In bepaalde gevallen veroorzaakt het Joule-effect energieverlies, dat wil zeggen de ongewenste, maar onvermijdelijke, omzetting van een deel van de elektrische energie in warmte-energie.
aaBijvoorbeeld bij energieverlies tijdens het transport van elektrische stroom. Men probeert dit te beperken. Hoe? Door de spanning te verhogen, met als gevolg dat bij gelijkblijvend vermogen (P) de stroomsterkte afneemt. Zo zorgt het Joule-effect er dus voor dat het verlies wordt verkleind.
aaDe isolatie van de geleider wordt beschadigd door het opwarmen van het koper. aaDe spoelen van de motor kunnen verbranden. aaHet warmteverlies in de motor veroorzaakt een lager rendement.
IS HET JOULE-EFFECT OOK NUTTIG? BESCHERMING VAN ELEKTRISCHE KRINGEN EN TOESTELLEN
Laten we eens enkele toepassingen bekijken.
De vroegere smeltzekeringen gebruiken het Joule-effect om in het geval van overbelasting een elektrische kring te isoleren door een geleider van de juiste omvang te laten smelten. Automaten werken volgens hetzelfde principe, maar zonder stuk te gaan. Ze kunnen weer worden ingeschakeld.
VERLICHTING
VERWARMING De meest voorkomende toepassing van het Joule-effect is elektrische verwarming: radiator, oven, kookplaat, föhn, broodrooster. Via convectie en straling kunnen deze apparaten elektrische energie in haar geheel omzetten in warmte.
Ook gloeilampen maken gebruik van het Joule-effect: de wolfraam gloeidraad, die in een bol vol edelgas zit, wordt tot een zeer hoge temperatuur (meer dan 2.200 °C) verwarmd. Bij die temperatuur gaat de wolfraam gloeidraad gloeien en verspreidt hij licht. Overigens maken deze lampen stilaan plaats voor energiezuinige spaarlampen.
INDUSTRIËLE ELEKTRISCHE OVENS Weerstandsovens, vlamboogovens, inductieovens.
ELEKTRISCH LASSEN Soldeerbout, booglassen, weerstandlassen (puntlassen).
22
weerstand als ik de stro 1) Hoe verandert de warmte in een verdubbel?
omtoevoer
r de volgende apparaten? 2) Is het Joule-effect nuttig voo o Stofzuiger o TL-buis o Broodrooster o Zekering o Accu o Compressor rgie het transport van elektrische ene 3) Leg uit hoe Jouleverlies tijdens het verlies dan wordt verkleind. kan worden verkleind en waarom
sterkte die je door een 4) a) Wat is de maximale stroom / 2 W kunt sturen? koolstofweerstand van 10.000 Ω ale waarde van de stro b) Wat gebeurt er als de maxim wordt overschreden?
om
aal Joule-effect 2.500 W verloren. Bep 5) In een installatie gaat door het de stroom gelijk is aan 15 A. de weerstand van het circuit als
van 6) Noem 6 nuttige toepassingen
7) Noem 4 nadelen en schadelijke
het Joule-effect.
gevolgen van het Joule-effect.
23
BREINBREKERS
ENKELE OEFENINGEN OM ALLES IN DE PRAKTIJK OM TE ZETTEN!
Facebook Een absolute must, als je meer wil weten over de wereld van elektriciteit. de laatste nieuwigheden uit de sector wil kennen. grappige filmpjes wil zien. leuke weetjes wil delen met andere jongeren die elektriciteit studeren. graag in de prijzen valt.
Volg Watt’s Up op Facebook, de place2be voor elektrofans www.facebook.com/wattsup.nl
Grote Facebook wedstrijd In december gaat een nieuwe facebookwedstrijd online. Wees er als de kippen bij. Deze keer speelt de wedstrijd zich af in de wereld van de differentieelschakelaar. Bekijk het filmpje en beantwoord snel een vraag. Doe het snel en doe het nu! Is er iets te winnen? Ja, er is iets te winnen. Een oplader die op zonne-energie werkt. Een mini pvinstallatie in je broekzak. Handig voor smartphones, tablets, gps,… Praktisch voor onderweg. Maar opgepast: voor de zon kunnen we niet zorgen ;-)
24 24
Bekijk het filmp je op YouTube. Beantwoord daarna de vraag op Facebook ww w.facebook.com/wattsup.n
l
