Henri van Nuenen
een tentoonstelling rondom werk van kunstenaar Henri van Nuenen L e r a r e n h a n d l e i d i n g b i j d e t e n t o o n s t e ll i n g v o o r g r o e p 3 e n 4
1
Inhoud 3
Voorwoord
4
Inleiding
5
Opzet en inhoud
7
Over Henri van Nuenen
8
Les 1: Poedelen
11
Les 2: Discotrappelen
14
Les 3: Modderduiken
16
Extra opdrachten
17
Colofon
2
Voorwoord Kunst kan je verwonderen, vermaken, kietelen, prikkelen, uitdagen, kortom: je meenemen op een bijzondere reis. Kijken naar kunst maakt dat je anders gaat kijken naar jezelf, naar anderen en naar de wereld om je heen. Door kunst aan te bieden in het primair onderwijs krijgen leerlingen spelenderwijs toegang tot een andere wereld. Kunstmenu brengt leerlingen in het primair onderwijs in Zuid-Holland van jongs af aan in aanraking met theater, beeldende kunst, dans, muziek, literatuur en film. Deelnemen aan Kunstmenu betekent: bewust kiezen voor een structureel aanbod van professionele kunst. Kunstgebouw selecteert speciaal voor Kunstmenu kwalitatief hoogstaande en aansprekende voorstellingen uit het landelijke aanbod en ontwikkelt beeldende kunstprojecten in samenwerking met bekende en minder bekende kunstenaars. Naar een voorstelling of tentoonstelling gaan is voor veel leerlingen een groot avontuur. Op deze ontdekkingsreis bepaalt u de koers met als kompas het educatief materiaal dat iedere voorstelling of tentoonstelling vergezelt. Dit educatief materiaal bestaat uit een lerarenhandleiding, cd of dvd en voldoet aan de kerndoelen voor kunstzinnige oriëntatie in het primair onderwijs. Met dit kompas in de hand wensen wij u een prettige reis!
3
Inleiding De tentoonstelling POEDELZWEMMEN laat leerlingen van groep 3 en 4 op een speelse manier kennis maken met beeldende kunst aan de hand van kunstwerken van Henri van Nuenen. Speciaal voor de tentoonstelling van Kunstmenu maakte Henri van Nuenen het kunstwerk POEDELZWEMMEN dat uit negen gezeefdrukte panelen bestaat. Voordat de tentoonstelling POEDELZWEMMEN bij u op school komt, ontvangt u een cassette met daarin een dvd met de korte animatie Poedelzwemmen en een filmportret over de kunstenaar, een cd-rom met de lerarenhandleiding, 30 kartonnen A4-vellen met voorgestanste poedels en het kleurboek Pelvis. Met behulp van de dvd en de cd-rom kunt u de komst van de tentoonstelling voorbereiden. POEDELZWEMMEN komt een week in de klas. Met behulp van drie verwerkingslessen met kijkwijzers en beeldende opdrachten zullen de leerlingen steeds meer zien en ontdekken in het werk van Henri van Nuenen. Ze leren over patronen, de invloed van kleuren en over verhalen die voortkomen uit een kunstwerk. De week start met Les 1: Poedelen. Deze les is een eerste kennismaking met het kunstwerk en gaat over het maken van en spelen met patronen. Dan volgt Les 2: Discotrappelen rond de animatie Poedelzwemmen en het werken met sjablonen en kleuren. In Les 3: Modderduiken maken de leerlingen via het filmportret kennis met de kunstenaar Henri van Nuenen en leren ze modderkleuren te mengen en te gebruiken. Op de website www.splatsj.nl staat een pagina POEDELZWEMMEN met een interactieve opdracht voor leerlingen, een fotoalbum voor hun werkstukken, informatie en het filmportret over Henri van Nuenen en een link naar zijn site. In het lesmateriaal van de tentoonstelling POEDELZWEMMEN vormen beschouwen, reflecteren en zelf actief beeldend bezig zijn een samenhangend geheel. Alle lessen hebben het kunstwerk van Henri van Nuenen als uitgangspunt.
Kerndoelen kunstzinnige oriëntatie De lessen in deze handleiding voldoen aan de kerndoelen voor kunstzinnige oriëntatie. Bij elke les staan specifieke lesdoelen beschreven die hierbij aansluiten. Kerndoel 54 De leerlingen leren beelden, taal, muziek, spel en beweging gebruiken om er gevoelens en ervaringen mee uit te drukken en om ermee te communiceren. Kerndoel 55 De leerlingen leren op eigen werk en dat van anderen reflecteren.
4
Opzet en inhoud Voorbereiding Lees voordat de tentoonstelling POEDELZWEMMEN bij u in de klas komt deze lerarenhandleiding goed door. Bekijk vooraf de animatie Poedelzwemmen en het filmportret over de kunstenaar Henri van Nuenen. Bezoek op www.splatsj.nl het project POEDELZWEMMEN en bekijk de website van de kunstenaar: www.henrivannuenen.nl. Bekijk ook het meegezonden kleurboek Pelvis. Kunstwerken van Henri van Nuenen in de klas tentoonstellen De tentoonstelling POEDELZWEMMEN komt verpakt in een kist in uw klas. Zet de kist goed zichtbaar neer, maar laat de kunstwerken eerst nog in de kist. In de kist zitten negen aluminium panelen die door de kunstenaar zorgvuldig van gezeefdrukte voorstellingen zijn voorzien. Per les worden drie panelen gebruikt. Bij elke les staat aangegeven welke panelen u nodig hebt. Uitpakken Zorg dat uw handen schoon zijn. Haal de drie benodigde panelen uit de kist. Vouw de kartonnen ‘standaardjes’ aan de achterzijde uit. Zet de panelen neer op een goed zichtbare en veilige plek. Inpakken Zorg dat uw handen schoon zijn. Vouw de standaardjes weer terug tegen de panelen aan. Schuif de panelen weer voorzichtig terug in de kist. Kunstkijkles Een kunstkijkles (onderdeel van de lessen 1, 2 en 3) is een klassikale activiteit. De kijkwijzers bij deze lessen geven u tips en aanwijzingen om met de leerlingen over de films en de kunstwerken te praten. De standaardregel voor een kunstkijkles is dat alle antwoorden die de leerlingen geven goed zijn. U stelt de vragen en roept verwondering op. Films De twee films op de dvd vormen een belangrijk onderdeel van de tentoonstelling. De films kunnen met een dvd-speler op een tv-toestel, maar nog mooier, op een digitaal schoolbord of met een beamer op groter formaat op de wand geprojecteerd aan de leerlingen vertoond worden. De animatie Poedelzwemmen duurt 1.50 minuten. De animatie prikkelt de fantasie en geeft ruimschoots aanleiding tot gesprekken tussen de leerlingen onderling en tussen u en de leerlingen. Kijkwijzer 2 in Les 2 geeft tips voor het begeleiden van zo’n gesprek. Het filmportret over Henri van Nuenen duurt 7.00 minuten. Hierin maken de leerlingen kennis met de kunstenaar en zien ze hoe hij een muur met poedelbehang behangt. In Les 3 bekijkt en bespreekt u samen met de leerlingen het filmportret over de kunstenaar. Organisatie - De verwerkingslessen zijn geschikt voor groep 3 en 4. Naar eigen inzicht kunt u ze aanpassen aan het niveau van uw groep. - De lessen zijn beschreven voor een klassikaal werkende groep. Op veel scholen wordt gewerkt met andere lesvormen. U kunt de lessen aanpassen aan de eigen situatie. - Zorg voor goede materialen. - De leerlingen produceren veel eigen werk. Zorg voor voldoende plaats in het lokaal en op de gang om het werk neer te leggen of op te hangen. 5
Planning POEDELZWEMMEN vergt een behoorlijke tijdsinvestering. Houdt daar van tevoren rekening mee. Les 1: 60 minuten, Les 2: 60 minuten, Les 3: 60 minuten. Extra benodigdheden De volgende materialen heeft de school waarschijnlijk niet op voorraad: - voldoende flesjes blokprint, - rollertjes en gladde plaatjes om inkt uit te rollen. Splatsj Bij beeldende tentoonstellingen van Kunstmenu hoort de website www.splatsj.nl. Ook POEDELZWEMMEN is gemakkelijk op deze site te vinden. De leerlingen, en natuurlijk thuis ook hun ouders (verzorgers), kunnen er de films opnieuw bekijken, doorklikken naar de website van Henri van Nuenen, in het fotoalbum werk van andere leerlingen bekijken en een individuele interactieve opdracht uitvoeren. U heeft een toegangscode ontvangen om foto’s van werkstukken van uw leerlingen in het fotoalbum van POEDELZWEMMEN op www.splatsj.nl te plaatsen. Toegangscode vergeten? Mail dan naar:
[email protected] Heeft u problemen met het zelf plaatsen van foto’s? Zend ze direct naar
[email protected] dan zet Kunstgebouw ze voor u op Splatsj. De leerlingen kunnen in het fotoalbum elkaars werkstukken bekijken. Thuis kunnen de ouders (verzorgers) meekijken met wat de leerlingen op school gedaan hebben. Tot slot Na een week reist de tentoonstelling POEDELZWEMMEN weer verder. Wat blijft zijn de werkstukken van de leerlingen en de foto’s die tijdens de lessen gemaakt zijn. U kunt daarmee bijvoorbeeld een presentatie maken voor een andere groep binnen de school. De leerlingen van deze groep mogen de films komen bekijken en het tentoongestelde werk bezichtigen. U kunt natuurlijk ook ouders en verzorgers uitnodigen.
6
Over Henri van Nuenen Onder de naam Reykjavik maakt grafisch kunstenaar Henri van Nuenen vrolijke en kleurrijke zeefdrukken, die horizontaal, verticaal, diagonaal, in serie of in patroon een uniek behang vormen. Henri maakte al geruime tijd kleurboeken en kleurplaten, met als doel kinderen en volwassenen beter naar een in te kleuren pagina te laten kijken. Zelf zegt hij: “ … Ik wilde nieuw leven blazen in de wereld van de standaardkleurplaten …”. Op basis van zijn verhalende kleurboeken heeft Henri een collectie ‘behangkunst’ ontworpen. Humor, krachtige kleuren en uitvergrootte alledaagse onderwerpen zijn kenmerkend voor de grote gezeefdrukte behangvellen, waar iedereen zelf mee aan de slag kan om een patroon te maken. Henri stelt mooie kleurenpaletten samen en gebruikt intense en glimmende lakken en inkten. Doordat hij met de hand drukt kan hij tijdens het gehele maakproces nog met kleur experimenteren. Speciaal voor de tentoonstelling van Kunstmenu ontwierp Henri het uit negen panelen bestaande werk POEDELZWEMMEN. De poedel, die eerder voorkwam in zijn kleurboeken en in de animatie die bij de tentoonstelling hoort, speelt de hoofdrol in dit werk. De losse panelen kunnen in wisselende volgordes geplaatst worden waardoor een beeldverhaal ontstaat over ‘poedelzwemmen’. Het beeldverhaal is opgebouwd uit twee elementen: de poedel en de golf. Door de poedel en de golf te repeteren vormen zich er allerlei patronen. Door de poedels in de golven te draaien en te verschuiven ontstaan er ook verschillende betekenissen. Soms zwemmen de poedels in rijtjes zoals tijdens de zwemles. Dan duiken ze onder en worden ze kunstzwemmers. Of ze springen en dansen als een groep discozwemmers. Door de panelen aan elkaar te leggen ontstaat er een zwembad, een ‘25 meterbad’. Henri speelt met kleur en roept daarmee telkens een andere sfeer op. Het alledaagse zwembad verandert dan zomaar in een ‘limonadebad’ of in een ‘modderbad’. Website van Henri van Nuenen: www.henrivannuenen.nl.
7
Les 1: Poedelen Korte lesinhoud De leerlingen maken kennis met het kunstwerk van Henri van Nuenen. Ze spelen met de kartonnen poedeltjes en maken patronen. Lesdoelen De leerlingen maken kennis met het kunstwerk van Henri van Nuenen. De leerlingen kunnen verwoorden wat ze zien. De leerlingen kunnen patronen ontdekken en samenstellen. Benodigdheden Uit de kist: De drie blauw-gele panelen A, B, C: ‘gewoon zwemmen’, Kijkwijzer 1, Per leerling één kartonnen poedelvorm. Zelf verzorgen: Zes vellen blauw papier of karton formaat 50 x 65 cm, Digitale camera. Tijd 60 minuten. Voorbereiding Bekijk de inhoud van de kist. Zet de kist met het kunstwerk op een centrale plek in de klas. Maak de poedels los uit hun A4-tjes. Bewaar de restvormen voor Les 2. Leg het blauwe papier klaar. Lees Kijkwijzer 1 door. Inleiding De kist is nog gesloten en staat in de klas. Ga met de leerlingen in gesprek over de kist. Wat zou het zijn, wat zien de leerlingen, wat denken ze dat het is, wat zit erin? De leerlingen bekijken de kist goed van alle kanten, ze beschrijven wat ze zien, ze benoemen de kleuren en de vormen. Dan gaat het deksel open. Zorg dat uw handen schoon zijn en haal de drie panelen A, B en C uit de kist. Vouw de kartonnen ‘standaardjes’ aan de achterzijde uit. Zet de panelen aaneengesloten neer op een veilige plek, op een tafel, of op de grond in de kring. Doe de kist dicht en zet hem opzij. Zorg ervoor dat de leerlingen goed zicht op het kunstwerk hebben. KERN Goed kijken naar kunst, ervaren en benoemen. Bekijk met de leerlingen deze serie met behulp van Kijkwijzer 1 en stel vragen over dit eerste deel van het kunstwerk POEDELZWEMMEN.
8
Kijkwijzer 1 Samen met leerlingen naar het kunstwerk kijken en er over praten is een spannende en leuke activiteit. Maar hoe doe je dat? Een kijkwijzer is een goed hulpmiddel om het gesprek te structureren en het kunstwerk POEDELZWEMMEN analytisch te bekijken. Met behulp van deze kijkwijzer stelt u vragen aan de leerlingen. U kunt een keuze uit de vragen maken en de vragen afstemmen op het niveau en de spanningsboog van de groep. Bij het bekijken van het eerste drieluik komen de volgende stappen aan de orde: 1. De eerste indruk Wat zien jullie, waar doet het aan denken, hebben jullie dit weleens eerder gezien? 2. Goed kijken Weten jullie wat voor hondjes dit zijn (poedels)? Weten jullie wel wat poedels zijn, wat doet men meestal met het haar van poedels? Wat zijn de poedels aan het doen, krijgen ze zwemles of is het een wedstrijd, waar kun je dat aan zien (ze zwemmen allemaal dezelfde kant op)? Welke kleuren zien jullie allemaal, zien jullie verschil tussen de boven- en onderkant, waarom is dat verschil er (scheiding water en wand)? Is het geschilderd of gedrukt, waar kun je dat aan zien (er zijn geen penseelstreken zichtbaar, het is helemaal vlak)? 3. Expressie en emotie Wat doen die poedels hier, welke kant gaan ze op, hebben ze plezier, vinden ze het fijn in het water? Kunnen jullie al zwemmen, wie zit er op zwemles, vinden jullie het fijn in het water? Vinden honden het fijn in het water? Zwemmen honden precies zoals mensen of is er verschil? Hoe zwemmen honden en hoe doen mensen dat (laat het even voordoen)? Hebben jullie wel eens gehoord van poedelen en weten jullie wat dat is (lekker in het water spelen)? 4. De eigen mening Wat vinden jullie van dit kunstwerk? Waarom vinden jullie het mooi of waarom niet?
Verwerking Na dit intensieve kijken en bespreken van dit eerste deel van het kunstwerk geeft u elke leerling een poedeltje. Leg de vellen blauw papier of karton op de grond en vraag aan de leerlingen of ze hun poedel erop neer willen leggen. Maak er een spel van. Eerst leggen de leerlingen de poedeltjes zomaar neer, dan vraagt u of ze ze allemaal naar rechts willen laten kijken, daarna naar links. Kunnen ze ook een cirkel maken? Neem na elke actie even kort afstand met de leerlingen. Laat ze iedere keer weer op hun stoeltje gaan zitten en bekijken wat er is ontstaan. Ga in op patronen. Een patroon is een herhaling van een vorm. Lijkt het op het kunstwerk of bijvoorbeeld op behangpapier? Maak van de verschillende patronen die de leerlingen leggen foto’s met de digitale camera. Laat de leerlingen na afloop van de les door middel van prints of projectie op het digitale schoolbord nog eens naar hun resultaten kijken. Plaats (een selectie van) de foto’s op www.splatsj.nl. Dan kunnen ook ouders en verzorgers zien wat de leerlingen in de klas gemaakt hebben. U heeft voor het plaatsen van foto’s een toegangscode ontvangen. Toegangscode vergeten? Mail dan naar:
[email protected]. Heeft u problemen met het zelf plaatsen van foto’s? Zend ze direct naar
[email protected], dan zetten wij ze voor u op Splatsj.
9
Afsluiting De poedels doet u in een enveloppe of in een door u gemaakt paneel met golfjes van karton (zie de Extra hieronder). Kijk tot slot nog even naar de poedels van Henri. Rond de les af met de vraag of er nog iemand is die iets over het kunstwerk wil zeggen. De panelen gaan weer voorzichtig in de kist. Morgen zullen de leerlingen zien wat er nog meer in de kist zit. Zorg vóór het opbergen dat uw handen schoon zijn. Vouw de standaardjes zorgvuldig terug, tegen de panelen aan. Schuif de panelen dan pas weer in de kist. Extra: Golfjespaneel Neem een of meer stukken stevig stuk karton van 50 x 65 cm. Plak daar stroken gekleurd karton dakpansgewijs op vast (zie illustratie 1). Hang het paneel op in de klas. Na Les 1 kunnen de leerlingen hier de kartonnen poedeltjes in steken. Op deze manier ontstaat een soort groepskunstwerk. De poedeltjes hebben ze weer nodig in Les 3.
10
Les 2: Discotrappelen Korte lesinhoud De leerlingen bekijken de dvd met de animatie Poedelzwemmen en de tweede serie panelen uit de kist. Dit keer zijn het ‘discopoedels’. Ze gaan sjabloneren met de restvormen (sjablonen) en maken op deze manier kennis met de druktechniek (vlakdruk, zeefdruk) die ook bij het kunstwerk gebruikt is. Lesdoelen De leerlingen leren goed te kijken naar kunst. De leerlingen weten wat de sjabloontechniek is en deze toepassen en letten daarbij op het gebruik van kleuren. Benodigdheden De dvd, track 1: Poedelzwemmen (1.50 min.), Uit de kist: De drie veelkleurige panelen D, E, F: ‘discozwemmen’, Kijkwijzer 2, Kartonnen sjablonen (de restvormen van de poedels uit Les 1). Zelf verzorgen: Vier zachte schuimrubberen verfrolletjes, ongeveer 5 cm breed (te koop bij de verfwinkel), Vier harde lino-rollers (één per kleur), Vier gladde perspex plaatjes, hardboard met geplastificeerde kant, formica plankjes of geslepen glasplaatjes van A4-formaat, Voor elke leerlingen een vel gekleurd papier van 40 x 40 cm, Flesjes blokprint in zwart, wit, rood en blauw. Blokprint is een drukinkt op waterbasis, het zit in kleine flesjes, maar u hebt er maar weinig van nodig, Schorten, Eventueel lijm en glitters, Afspeelapparatuur voor de dvd. Tijd 60 minuten. Voorbereiding De kist met het kunstwerk staat weer in de klas. Zet apparatuur klaar waarop de dvd kan worden afgespeeld. Leg de sjablonen en de rest van de materialen klaar. Bekijk illustratie 2 ter voorbereiding op het sjabloneren, waarin de techniek staat beschreven. Maak de vellen papier op maat. Het is praktisch om deze les in kleinere groepen te werken. Maak een groepstafel klaar waaraan vier tot zes kinderen kunnen werken. Wanneer een groepje klaar is mag het volgende groepje aan de slag.
11
Inleiding In Les 1 hebben de leerlingen kennis gemaakt met het eerste deel van het kunstwerk, vandaag gaan ze het tweede deel zien. Start eerst met het animatiefilmpje Poedelzwemmen op de dvd. Het filmpje duurt twee minuten. Laat de leerlingen kort reageren op wat ze hebben gezien. Daarna opent u de kist en haalt u voorzichtig de platen D, E en F eruit. U zet ze weer centraal neer, zodat de leerlingen er goed zicht op hebben. Kern Goed kijken naar kunst, ervaren en benoemen. Bekijk met de leerlingen deze serie met behulp van Kijkwijzer 2 en stel vragen over dit tweede deel van het kunstwerk POEDELZWEMMEN. De leerlingen ontdekken en leren over de sjabloontechniek.
12
Kijkwijzer 2 Bij het bekijken van het tweede drieluik komen de volgende stappen aan de orde: 1. De eerste indruk Wat zien jullie vandaag, wat doen de poedels hier, hebben jullie dit weleens eerder gezien? Wat gebeurde er in het filmpje, lijkt dat op wat jullie hier op de panelen zien? Wat is het verschil tussen het filmpje en dit kunstwerk (beweging, geluid)? 2. Goed kijken Op het filmpje duiken de poedels het water in. In dit kunstwerk doen ze allemaal hetzelfde, waar lijkt dit op (watertrappelen)? Welke kleuren zien jullie allemaal? Kun je door de kleuren heen kijken (zie tip hieronder)? Waaraan zie je dat (transparante kleuren)? Kun je door de poedels heen kijken? Waarom kan dat niet (dekkende kleur, zwart is niet transparant)? Is het licht aan of uit in het zwembad, waaraan zie je dat? 3. Expressie en emotie Wat doen die poedels hier, welke kant gaan ze op, hebben ze plezier, vinden ze het fijn in het water? Houden jullie van dansen en zouden jullie wel een discofeestje willen in het water? Wat denken jullie van een hondenfeestje in het zwembad? 4. De eigen mening Wat vinden jullie van discopoedels in het zwembad? Waarom vinden jullie het leuk of waarom niet?
Tip Om leerlingen transparante kleuren te laten ervaren is het leuk wanneer u transparant gekleurde papiertjes over elkaar heen legt. De leerlingen zien dan hoe mengkleuren ontstaan. Verwerking Groepjes van telkens zes leerlingen gaan aan de slag met de poedelsjablonen. De leerlingen doen schorten aan. Op de plaatjes glas, formica of perspex legt u een klein kloddertje blokprint in rood, wit, zwart en blauw, één kleur per plaatje. Rol met een lino-roller de verf over het plaatje uit. Leg per kleur een zacht rolletje neer. Dit rolletje halen de leerlingen door de inkt. Ze leggen het sjabloon op hun vel papier en rollen de inkt door het open gat. Ze moeten ervoor zorgen dat het sjabloon niet verschuift. De leerlingen leggen het sjabloon steeds op een andere plek op hun papier, zodat een blad vol poedels ontstaat. Ze maken er een vrolijk blad van. Wanneer een groep klaar is gaat de volgende groep aan de slag. De rolletjes na gebruik goed uitspoelen! Het is leuk tijdens de uitvoering van deze les foto’s te maken van de leerlingen aan het werk en van de resultaten. Plaats de foto’s in het fotoalbum van www.splatsj.nl dan kunnen ouders (verzorgers) thuis meekijken met het kunstproject op school. Afsluiting Wanneer de leerlingen klaar zijn, legt u de vellen één voor één op de grond. In de kring bespreekt u met de leerlingen de resultaten. Ga in op de kleuren die er zijn gebruikt, of er poedeltjes over elkaar heen zijn gegaan, of er mengkleuren zijn ontstaan. Dansen de poedeltjes of zwemmen ze op een rijtje achter elkaar? Doordat de vellen vierkant zijn kunnen ze op allerlei manieren aan elkaar worden gelegd.
13
Les 3: Modderduiken Korte lesinhoud In deze les bekijken de leerlingen een filmportret over de kunstenaar en maken ze kennis met het laatste drieluik van POEDELZWEMMEN. Deze keer duiken en buitelen de poedels in de modder. De leerlingen maken met verf modderkleuren en schilderen daar een vel papier mee vol. Lesdoelen De leerlingen leren goed kijken naar kunst. De leerlingen leren over de kunstenaar Henri van Nuenen. De leerlingen weten dat de drie primaire kleuren in combinatie met elkaar bruine (modder)kleuren geven. Benodigdheden De dvd, track 2: Hoe poedels zwemmen op bezoek bij Henri van Nuenen (7.00 min.). Uit de kist: De drie modderkleurige panelen G, H, I: ‘modderzwemmen’, Kijkwijzer 3. Zelf verzorgen: Plakkaatverf in rood, geel en blauw, Lionse kwasten, Per leerling een velletje A4-papier dat als paletje dienst doet, Per leerling een vel wit papier van 40 x 40 cm, Per leerling het kartonnen poedeltje uit Les 1, Afspeelapparatuur voor de dvd. Tijd 60 minuten. Voorbereiding Zet de kist in de klas. Maak de vellen papier op maat. Zet de overige materialen klaar. Zet de afspeelapparatuur voor de dvd klaar. Inleiding Met de leerlingen kijkt u naar het filmportret over de kunstenaar. Bespreek kort na wat ze zagen en hebben onthouden. Wat liet Henri zien? Wat vertelde hij? Kern De kist staat weer in de klas en u haalt het laatste drieluik POEDELZWEMMEN eruit. Met behulp van Kijkwijzer 3 bespreekt u dit laatste onderdeel.
14
Kijkwijzer 3 Bij het bekijken van het derde drieluik komen de volgende stappen aan de orde: 1. De eerste indruk Vandaag zien de leerlingen de laatste serie van het werk van Henri van Nuenen. Het werk laat weer een ander aspect van het poedelzwemmen zien: de poedels buitelen en rollenbollen door de modder. Wat zien jullie nu, wat zijn de poedels aan het doen? 2. Goed kijken Welke kleuren zijn er nu te zien? Doen de poedels nu andere dingen dan bij de vorige werken (ze buitelen nu alle kanten op, onderste boven, in het rond)? Wat voor water is het, is het schoon of vuil water? Kunnen jullie de vacht van de poedel zien, is hij glad of juist krullerig, waaraan kun je dat zien? 3. Expressie en emotie Denken jullie dat de poedels het fijn vinden in dit modderbad, waar zien jullie dat aan? Welke kanten gaan de poedels allemaal op? Hoe krijgen ze zichzelf na dit bad weer schoon? Poedels zijn juist hele nette honden, de baasjes laten hun vacht altijd heel mooi kappen. Wat vinden jullie ervan dat de poedels in de modder duiken? Zouden jullie dat ook wel eens willen doen? 4. De eigen mening Dit was het laatste beeldverhaal van het totale kunstwerk. Wat vinden jullie van dit kunstwerk? (zie tip bij Les 3 voor de afronding van het kunstkijken)
Verwerking Per leerling is er een paletje (A4-velletje papier) met daarop een kloddertje rode, gele en blauwe verf. Na afloop gooit u de velletjes weg. Per leerling is er een kwast. Elke leerling heeft een vel papier van 40 x 40 cm. De leerlingen gaan experimenteren met de primaire kleuren rood, geel en blauw. Ze mengen ze al schilderend door elkaar en ontdekken dat er zo verschillenden kleuren bruin ontstaan. Meer geel geeft een lichtere bruine kleur, meer rood een warmere bruine kleur en meer blauw geeft een koelere bruine kleur. Stimuleer ze om veel verschillende kleuren bruin te maken en op hun vel te schilderen. Het hele vel wordt vol geschilderd. Wanneer het mogelijk is, vraag dan aan de leerlingen om golfbewegingen te schilderen, waardoor het op modderwater gaat lijken. Wanneer het vel klaar is, plakken ze het poedelvormpje erop en schilderen met bruin een beetje over het poedeltje heen. Hierdoor lijkt het alsof hij in het modderwater is gedoken. Laat de leerlingen goed kijken naar het werk van Henri. Daarop zien ze dat de verf niet over de hele poedel heen geschilderd moet worden. Afsluiting Bespreek de resultaten van de leerlingen, ga in op de verschillende kleuren bruin die door de leerlingen zijn gemaakt. Vraag of de poedels het naar hun zin hebben in het modderbad. Doe het kunstwerk weer voorzichtig in de kist. De leerlingen hebben in drie lessen gewerkt met het kunstwerk van Henri van Nuenen. Vraag aan de leerlingen wat ze van het kunstwerk vinden en of ze wat van het kunstwerk geleerd hebben. Tip bij Les 3 Bij deze laatste les is het leuk, wanneer daar ruimte voor is, de hele reeks kunstwerken aaneengesloten naast elkaar te zetten en er tot slot met de leerlingen naar te kijken en te vragen wat ze erover kunnen vertellen. Wat vinden ze de mooiste of meest bijzondere serie, wat weten ze nog van de drie lessen en het kunstwerk? Nog beter is het om voor deze activiteit een eigen moment en geschikte plek, bijvoorbeeld het speellokaal, in te ruimen. Het is heel zinvol om het kunstproject met de leerlingen duidelijk af te ronden en het hele kunstwerk gezamenlijk nog eenmaal te bekijken.
15
Extra opdrachten • Verzamel kleine blokjes piepschuim. De leerlingen maken kleine hondjes van papier, door te knutselen of te tekenen en uit te knippen. Plak een hondje vast aan een tandenstoker en prik deze in een piepschuim blokje. De drijvertjes kunnen in een teiltje water zwemmen. • De leerlingen nemen een speelgoedhondje mee naar school. Wanneer ze geen hondje hebben mag het natuurlijk ook een ander diertje zijn. De leerlingen versieren hun hondjes tot discohondjes. • Kijkdoos maken (zie illustratie 3). Dit is een leuke activiteit voor kleine groepjes van groep 4. Plak gegolfde stroken van diverse kleuren papier op de bodem, teken hondjes en knip ze uit. Plak de hondjes tussen de strookjes. Plak een duikplankje aan de zijkant vast en gebruik gekleurd transparant papier als deksel. Vergeet het kijkgat niet. • Maak kopieën uit het kleurboek Pelvis. De leerlingen kleuren de platen in. De leerlingen bekijken eventueel nog een keer het filmportret over Henri van Nuenen waarin hij vertelt hoe je met fantasie kunt kleuren. • Vergeet niet om foto’s van de resultaten te maken en deze in het fotoalbum van POEDELZWEMMEN op www.splatsj.nl te zetten. U heeft hiervoor een toegangscode ontvangen. Toegangscode vergeten? Mail dan naar:
[email protected]. Heeft u problemen met het zelf plaatsen van foto’s? Zend ze direct naar
[email protected], dan zetten wij ze voor u op Splatsj.
16
Colofon Uitgave Kunstgebouw, Stichting Kunst en Cultuur Zuid-Holland Broekmolenweg 16 2289 BE Rijswijk Telefoon (015) 215 45 15 Telefax (015) 215 45 66 Internet www.kunstgebouw.nl E-mail
[email protected] Concept, samenstelling en organisatie Kunstgebouw, Karola Pezarro Beschouwende en beeldende lessen Kunstgebouw, Wilma Kuil Illustraties Kunstgebouw, Tineke den Dulk Kunstwerk Henri van Nuenen, Eindhoven Film Art-on-video, Den Haag Eindredactie lerarenhandleiding Kunstgebouw, Margot Bogaards Grafisch ontwerp lerarenhandleiding en cassette met dvd en cd-rom Yvo Zijlstra, Antenna-men, Rotterdam Splatsj-pagina Tom van Teijlingen, Tasty Mouse, Amsterdam Vormgeving en uitvoering tentoonstellingen en verpakkingen Henk Dicke, Rotterdam De tentoonstelling POEDELZWEMMEN is in vijfvoud geproduceerd en rouleert vanaf januari 2010 in Kunstmenu in de provincie Zuid-Holland. © december 2009 Kunstgebouw, Stichting Kunst en Cultuur Zuid-Holland Niets uit deze lerarenhandleiding mag worden vermenigvuldigd of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie of andere wijze zonder voorafgaande toestemming van Kunstgebouw.
17
