Help een burger initiatief!

Help een burger initiatief!

Het barst van de initiatieven !

Idealendag

Zo’n 1000 initiatiefnemers kwamen op 10/10 2009 bij elkaar om kennis uit te wisselen tijdens de Idealendag, georganiseerd door dagblad Trouw, Impulsis en Greenwish. Ook overheden, bedrijven en maatschappelijke organisaties waren aanwezig. Kijk ook eens op de site www.trouw.nl/idealen.

Help! Een burgerinitiatief wordt Help een burgerinitiatief!

In 2007 verscheen Help! een burgerinitiatief, een boek vol inspiratie om gemeenten te motiveren aan de slag te gaan met burgerinitiatieven. Nu, ruim 2 jaar later, zien we dat veel gemeenten de kracht van bewoners met initiatieven hebben ontdekt. De meeste gemeenten kennen een vorm van bewonersbudget. Anderen hebben een prijsvraag of zelfs een loket voor initiatieven. Ook lijkt een nieuwe beroepsgroep ‘de initiatievenmakelaar’ te ontstaan. Deze waaier staat vol met projecten van gemeenten die de kracht van burgerinitiatieven zien en willen ondersteunen. Maar dat blijkt niet altijd eenvoudig: Hoe lok je initiatieven uit? Hoe selecteer je goede initiatieven? Hoe krijg je de rest van de gemeentelijke organisatie mee? ‘Faciliteren’, hoe doe je dat eigenlijk? Het is een worsteling, maar het kan wel (zie www.kanwel.nl)! Kijk naar de vele voorbeelden in deze waaier. Deze waaier schetst de veelheid en diversiteit van projecten. Naast de waaier is er nog een aantal producten ontwikkeld: 1. de site www.helpeenburgerinitiatief.nl (met praktische downloads) 2. de training Help een burgerinitiatief (open inschrijving of in-company) 3. de leerkring faciliteren van burgerinitiatieven (door IPP) 4. een handreiking/werkboek omgaan met initiatieven (verschijnt voorjaar 2010)

Kent u een pr oject voor burgerinitiat ieven waar andere gemee nten van kunnen leren? Meld het aan op de site!

www.helpeenburgerinitiatief.nl

Het barst van de mooie initiatieven van burgers: over zorg, energie, ontwikkelingssamenwerking, leefbaarheid... en zeker op het internet waar op elk denkbaar beleidsterrein continu ideeën en initiatieven ontstaan in open netwerken en communities (web 2.0). Deze ontwikkelingen vragen niet zozeer om een nieuwe vorm van burgerparticipatie, maar om overheidsparticipatie. In de VS introduceerde Obama hiervoor onlangs het Open Government Initiative. Hoe gaat de Nederlandse overheid om met initiatieven van burgers?

Dilemma

De wijk als lijk

Ambtenaren en professionals zien de wijk als lijk, ze willen niets liever dan de wijk en haar bewoners vitaliseren. Daarom worden projecten bedacht over goed en actief burgerschap. Maar de vraag is of bewoners echt gelukkiger worden van deze interventies. Wat zou er gebeuren als we helemaal niks doen? (vrij naar dr. Willem Schinkel, EUR)

• • • •

Meldpunt Goede Ideeën - Amsterdam Ideeënloket - Ronde Venen Bewoners Initiatieven Loket - Doetinchem Eén loket voor formele en informele initiatieven Purmerend

Initiatievenmakelaars • • • •

Ideeënmakelaar - Zwolle Buurtcoach Kan wél! - meerdere gemeenten Project Alledaagse Kansen - Deventer Talentcoach Andere KOEK - Emmen

Prijsvragen

Inhoudsopgave

Initiatievenloketten

• Voor de raad ermee! - Leidschendam-Voorburg • Spekcheque, Jeugdkanjer en Buiten Gewoon Beter-Bonus Arnhem • Kern met Pit - meerdere dorpen, buurten en wijken • Dorpen Derby - Provincie Noord-Brabant • Gekke Henkie’s Ideeënshow - Eindhoven

Wijk/bewonersbudgetten • • • • •

Smederijen van Hoogeveen - Hoogeveen Burgers aan zet - Dordrecht Inkoop door burgers - Emmen Wijkstemdagen - Groningen Voucher systeem - WWI

Marktplaats/netwerk • • • • • •

RotterdamIdee - Rotterdam Maatschappelijke Beursvloeren - meerdere gemeenten Samen voor betrokken ondernemen - o.a. Zeist Timorplein Community – Amsterdam Veilinghuis - Enschede TijdVoorElkaar - Utrecht

Gemeentebrede aanpak • • • •

Waarderend vernieuwen - Breda Hellendoorn in Actie! - Hellendoorn Dorp zonder regels - Winterswijk Buurtcontracten - Eindhoven

Overig • • • •

Formele burgerinitiatieven Ondersteuning Maatschappelijke Initiatieven - Rijksoverheid Jongeren en burgerinitiatieven Financiering voor initiatieven

En nu zelf aan de slag! • • • •

Werkboek Training Expertkring Website www.helpeenburgerinitiatief.nl

Tot slot

Toekomst

Micromobilisatie

Met behulp van nieuwe media kunnen kleinschalige initiatieven razendsnel massa’s mensen bereiken. Dat was bijvoorbeeld zichtbaar tijdens het scholierenprotest tegen de 1040 urennorm. Handreikingen om met deze nieuwe ontwikkelingen om te gaan staan in het rapport ‘De virtuele lont in het kruitvat’ (Bekkers e.a., 2008).

Initiatievenloketten

Eén overheid, één loket! De afgelopen jaren is veel geïnvesteerd in deze één-loket-gedachte. Initiatieven van burgers komen echter nog op veel plaatsen binnen: bij de wijkwerker, via de WMO, het vrijwilligerswerk, een specifieke dienst of de griffier. Initiatieven per brief of mail belanden vaak bij de afdeling Burgerbrieven die zich vooral richt op vragen en klachten. Op de websites van gemeenten worden ideeën of initiatieven meestal niet apart vermeld.

Extern en intern belang Een initiatievenloket is voor bewoners een herkenbaar punt waar ze hun initiatieven kunnen indienen. Bovendien is het loket een centaal punt binnen het ambtelijk apparaat, waar de verantwoordelijkheid voor afstemming en doorwerking is belegd.

Voorbeelden van loketten

- IdeeVROM en IdeeVenW: twee ministeries met een herkenbaar loket voor initiatieven en uitgewerkte procedures voor doorwerking; - Verbeter de buurt: gemeentelijk loket voor meldingen over de buitenruimte; - WMO-loket: in vele vormen opgezet de laatste jaren (bijv. www.boskoopactief.nl); - Vrijwilligersloket: nog niet breed ingevoerd; Naast virtuele initiatievenloketten is ook een fysiek loket denkbaar, vergelijkbaar met een bedrijvenloket of WMO-loket. In Den Haag wordt gewerkt aan een kansenloket als onderdeel van de inrichting van een nieuw stadskantoor.

Let op:

een initiatieve nloket is mee r dan een ideeënbu s of meldpunt . Begin alleen met ee n loket/front-o ffice/ website als de vervolgproced ures in de back-offic e goed zijn va stgelegd en geborgd!

Wist u dat…

Wist u dat de burgemeester een zorgplicht heeft mbt burgerparticipatie?

In de nieuwe Gemeentewet (artikel 170) heeft de burgemeester een zorgplicht voor de kwaliteit van de burgerparticipatie. In het burgerjaarverslag rapporteert hij over de kwaliteit van procedures rond burgerparticipatie. Die rapportages zijn echter een ondergeschoven kindje en binnenkort niet meer verplicht. Hoe kan de burgemeester zijn zorgplicht nu vervullen?

Meldpunt Goede Ideeën Amsterdam

Sinds 2005 is het Meldpunt Goede Ideeën dé plek waar Amsterdammers terecht kunnen met goede ideeën om het contact tussen verschillende groepen bewoners te verbeteren. Beleidsthema’s Sociale cohesie, integratie, participatie en burgerschap.

Resultaten & ervaringen De afgelopen jaren hebben in totaal bijna honderd goede ideeën subsidie ontvangen. Uit een evaluatie blijkt echter weinig sprake te zijn van nieuwe, specifiek op de bevordering van sociale cohesie gerichte activiteiten. Vaak gaat het om activiteiten die voorheen door andere regelingen gesubsidieerd werden. Het Meldpunt stopt in 2010.

Meer weten? Website: www.pas.amsterdam.nl contact: [email protected] downloads: evaluatie, vragenformulier, bestuursverklaring

www.pas.amsterdam.nl

Methode Het meldpunt is onderdeel van het project Wij Amsterdammers. Doel is het verbinden van Amsterdammers met elkaar en met de stad. Het college van B&W ondersteunt initiatieven die de integratie, participatie en het burgerschap in Amsterdam bevorderen. Sociale cohesie tussen bevolkingsgroepen is daarbij erg belangrijk. Een project komt níet in aanmerking voor subsidie als het project sterk overeenkomt met bestaande (gesubsidieerde) activiteiten in de stad en er geen samenwerking is tussen deze projecten.

Citaat

Lastige burgers

“Kritische, lastige en zelfstandige burgers moeten niet als vijanden worden uitgesloten, maar als tegenstanders tegemoet worden getreden in instituties waar conflicten gepresenteerd en selectief verwerkt worden.” Herman van Gunsteren, Vertrouwen in democratie, 2007

Ideeënloket Ronde Venen

Inwoners van gemeente Ronde Venen kunnen sinds 2008 hun ideeën via het digitale Ideeënloket aan de gemeente kenbaar maken.

Beleidsthema’s Geen specifiek thema; verbetering van de klantgerichtheid van de gemeente, veiligheid, leefbaarheid, enz.

Resultaten & ervaringen Op www.derondevenen.nl staan enkele ideeën die tot nu toe zijn aangemeld. Gemiddeld komen zo’n twee tot drie ideeën per maand binnen, van de publicatie van de kosten van vandalisme tot de mogelijkheid vloeibare olie in te leveren bij de lokale supermarkten.

Meer weten? Website: www.derondevenen.nl kies in het rechtermenu voor Inwoners aan Zet

contact: [email protected] downloads: aanvraagformulier

www.derondevenen.nl

Methode Door een eenvoudig formulier op de website www.derondevenen.nl in te vullen kunnen inwoners hun idee indienen. Deze moet voldoen aan de volgende criteria: 1. Het idee is duidelijk omschreven 2. Het idee is gericht op verbetering 3. Er is geen sprake van persoonlijk belang. Het idee wordt uitgezet bij de betrokken gemeentelijke afdeling die het binnen vier weken probeert te behandelen. Vervolgens beslist het college van B&W of het idee wordt uitgevoerd.

Anders denken

verbeterdebuurt.nl

Iedereen kan thuis vanachter zijn computer op www.verbeterdebuurt.nl een idee plaatsen voor de buurt. Ook kan je zien welke ideeën de buren hebben geplaatst. Bij 10 supporters van het idee wordt het automatisch doorgemaild naar de gemeente.

Bewoners Initiatieven Loket Doetinchem

De inwoners van de geherstructureerde Bloemenbuurt in Doetinchem kunnen iedere dag in voormalig basisschool Het Woonatelier terecht om een initiatief in te dienen.

Beleidsthema’s Leefbaarheid en sociale cohesie.

Resultaten & ervaringen Het Bewoners Initiatieven Loket ontvangt nog niet veel initiatieven. Initiatieven richten zich op kinderen en jongeren, op ouderen (boodschappendienst) en op wijkprojecten als een wijkmarkt en een wijkschoonmaakactie.

Meer weten? Website: www.debloemenbuurtbloeit.nl contact: [email protected] downloads: methodiek, aanmeldingsformulier

www.debloemenbuurtbloeit.nl

Methode Iedereen met een goed plan voor meer woonplezier in de wijk kan zijn of haar initiatief op papier zetten of het aanmeldingsformulier invullen. Het Wijkteam verzamelt en beoordeelt elke maand alle suggesties. Het Bewoners Initiatieven Loket (B.I.L.) gaat er vervolgens mee aan de slag en zorgt voor coördinatie. Groot voordeel van het B.I.L. is dat alle partijen (gemeente, woningcorporatie, wijkagent enz.) erin vertegenwoordigd zijn. Eerst wordt samen met de initiatiefnemer gekeken of er samenwerkingsverbanden met andere projecten mogelijk zijn. De activiteit moet worden gerealiseerd binnen de eigen (vrijwilligers) organisatie en moet ‘buurtoverstijgend’ zijn.

Wist u dat…

Wist u dat 65 procent van de bevolking meer invloed wil op belangrijke politieke kwesties?

Het Sociaal Cultureel Planbureau heeft onderzocht dat 65 procent van de bevolking het (zeer) eens is met de stelling: ‘Het zou goed zijn als burgers meer konden meebeslissen over belangrijke politieke kwesties’.

Eén loket voor formele en informele initiatieven Purmerend

In de gemeente Purmerend pakken ze het integraal aan: elk burgerinitiatief, formeel en informeel, komt binnen bij de griffie. De raadsgriffie vervult de rol van initiatievenmakelaar: burgerinitiatieven worden door de raadsgriffie begeleid en doorverwezen zodat ze altijd op de goede plek belanden. Beleidsthema’s Kan over elk beleidsthema gaan.

Resultaten & ervaringen In 2008 en 2009 zijn 40 formele burgerinitiatieven besproken door gemeenteraad. Ongeveer 50 procent van deze burgerinitiatieven wordt in behandeling genomen. Zoals: een gedenkteken voor verkeersslachtoffers, een jongerenplein of het “adopteren” van groenvoorzieningen bij rotondes.

Meer weten? Website: www.purmerend.nl, doorklikken naar politiek en bestuur, burgerinitiatief

contact: [email protected] downloads: downloads: vragenformulier, verordening en raadsvoorstel formeel burgerinitiatief

www.purmerend.nl

Methode Om een burgerinitiatief in te dienen hoeven geen handtekeningen te worden verzameld. De griffie bekijkt welk initiatief naar de raad moet en wat direct door het ambtelijk apparaat (bv. wijkbeheer) kan worden afgehandeld. Burgerinitiatieven zijn ‘bijna heilig’ in Purmerend, ze worden allemaal serieus besproken. Op de agenda van de gemeenteraad krijgen ze voorrang. Er wordt meteen besloten of het in behandeling wordt genomen.

Dilemma

Spontane of onbevlekte burgerinitiatieven

Ontstaan initiatieven ook volledig spontaan of is er altijd een interactie tussen overheid en initiatiefnemer? Veel buurtinitiatieven in achterstandswijken worden uitgelokt en komen niet van de grond zonder intensieve professionele ondersteuning. Tegelijkertijd komen bv. duurzame initiatieven van hoger opgeleiden vaak van de grond zonder (of tegen) de overheid.

Initiatievenmakelaars

Een initiatievenmakelaar is een intermediair die bemiddelt tussen initiatiefnemers en ondersteunende organisaties zoals een gemeente, een fonds of een bedrijf. Het is een relatief nieuwe functie of beroepsgroep met verschillende namen: buurtcoach, ideeënmakelaar, service-organisatie, talentcoach of opbouwwerker nieuwe stijl.

Netwerk initiatievenmakelaars Initiatievenmakelaars verschillen ook per domein en in achtergrond. Het zijn zelfstandigen of stichtingen die worden ingehuurd door een gemeente, woningbouwcorporatie of fonds, maar ook vaste functies binnen een gemeente of welzijnsorganisatie. Sommige richten zich op een specifiek thema (zoals duurzaamheid of ontwikkelingssamenwerking), anderen op een wijk of buurt. Sinds kort is er een informeel netwerk waar initiatievenmakelaars kennis en ervaring delen. Zie www.helpeenburgerinitiatief.nl.

Competenties Eén functieprofiel bestaat niet, maar een initiatievenmakelaar beschikt over specifieke kennis en vaardigheden zoals: • netwerken, verbinden met ondersteuningsorganisaties/fondsen; • idee/initiatief vertalen in projectplan/uitvoering; • luisteren, faciliteren, empoweren maar niet overnemen; • kennis van bureaucratie, een ‘groene golf-ambtenaar’. Meer over vaardigheden kunt u lezen in Help! een burgerinitiatief (2007) en in het werkboek dat begin 2010 verschijnt. zelf

n of ze : Let op eente kan kieze dienst in n gem kelaar Ee nma van be iatieve maakt een init rs. ebruik a g la f e o k t a neem tievenm e initia staand

Anders denken

Alledaagse democratie

Democratie is meer dan 1 x per 4 jaar stemmen. Democratisch burgerschap is ook een levenswijze: hoe democratisch ben jij? Everyday Democracy helpt lokale gemeenschappen om manieren te vinden om zelfstandig samen te werken om problemen op te lossen. Zie: www.everyday-democracy.org

Ideeënmakelaar Zwolle

De ideeënmakelaar helpt inwoners van de gemeente Zwolle hun idee vorm te geven. Door praktisch mee te denken en bijvoorbeeld de initiatiefnemer in contact te brengen met andere organisaties.

Beleidsthema’s Geen specifiek beleidsthema.

Resultaten & ervaringen De ideeënmakelaar geeft aan ruim honderd initiatieven per jaar ondersteuning. Hiervan wordt ongeveer de helft gerealiseerd. Bij de gerealiseerde projecten speelt in de meeste gevallen de gemeente een rol. Het gaat hierbij soms om een financiële bijdrage, maar bijv. ook vergunningverlening of de aanwezigheid van een wethouder bij een activiteit.

Meer weten? Website: www.samenmakenwedestad.nl contact: [email protected] downloads: projectplan

www.samenmakenwedestad.nl

Methode Stappen waarbij de ideeënmakelaar kan helpen: • Meedenken om het idee vorm te geven. • Initiatiefnemers in contact brengen met mensen die over de benodigde kennis beschikken of met potentiële samenwerkingspartners. • Meedenken over de benodigde middelen of doorverwijzen naar fondsen- en subsidieverstrekkers.

Wist u dat…

Wist u dat Nederland wereldwijd hekkensluiter is op het gebied van filantropische inkomsten?

Onze overheid is procentueel de grootste investeerder in non-profits (zoals maatschappelijke en sociale doelen of sport en recreatie) ter wereld. Onze filantropische inkomsten zijn daarentegen wereldwijd één van de laagste. www.geveninnederland.nl

Buurtcoach Kan wél! meerdere gemeenten

De buurtcoach van Kan wél! spoort bewoners met ideeën op en helpt ze bij het vormgeven en uitvoeren. Hiervoor wordt samengewerkt met de woningcorporatie(s) en/of de gemeente. Beleidsthema’s Leefbaarheid in wijken.

Resultaten & ervaringen Kan wél! is een project van het Landelijk Samenwerkingsverband Aandachtswijken, LSA. In de afgelopen vier jaar zijn 600 projecten uitgevoerd, in 51 wijken. Jaarlijks komen gemiddeld 20 aanvragen per wijk binnen, waar er 12 van worden uitgevoerd. Zowel woningbouwcoöperaties als bewoners zijn zeer enthousiast.

Meer weten? Website: www.kanwel.nl contact: [email protected] downloads: overzicht deelnemende gemeenten, publicaties

www.kanwel.nl

Methode Kan wél! maakt gebruik van de ABCD methodiek, een wijkaanpak die uitgaat van de eigen kracht en competenties van bewoners en niet van bestaande problemen. Van begin tot eind blijft de initiatiefnemer zelf eigenaar van het idee. Hij/zij voert het zelf uit (alleen of met andere bewoners). Kan wél! zorgt voor de begeleiding, financiering en publicitaire aandacht. Via een lokale campagne in de wijken en de al bestaande netwerken worden andere actieve bewoners opgespoord en uitgedaagd om ook hun ideeën in te dienen.

Dilemma

Publiek of privaat?

Burgerinitiatieven starten vaak als non-profit initiatief binnen het publiek domein maar kunnen uitgroeien tot (maatschappelijke) ondernemingen. Deze publieke ondernemers zien kansen binnen het publiek domein en balanceren op de grens tussen publiek en privaat domein, denk aan het Tomashuis. Wie bepaalt de grenzen van het publiek domein?

Project Alledaagse Kansen Deventer

Inwoners van de Rivierenwijk in Deventer kunnen met een persoonlijk budget hun ‘alledaagse’ droom verwezenlijken.

Beleidsthema’s Zorg.

Resultaten & ervaringen Het project is gestart in 2006. Na twee jaar werden 50 deelnemers beoogd, het werden er 91. In 2008 is de PAKmethodiek opgenomen in het project Sterrenvinder, sinds 2008 hebben circa 200 bewoners hun kansen gepakt. Sterrenvinder wordt uitgevoerd in opdracht van wooncorporatie Rentree.

Meer weten? Website: www.sterrenvinder.nl contact: [email protected] downloads: voorbeeld droomplan, evaluatierapport

www.sterrenvinder.nl

Methode Tijdens huisbezoeken zoeken projectmedewerkers uit waar kandidaten van dromen. Iedereen die een alledaagse droom heeft en die ook wil waarmaken, wordt gestimuleerd en geholpen. De talentmakelaar bouwt een vertrouwensband op met de bewoners. De bewoner is zelf verantwoordelijk voor het realiseren van de droom. De droom wordt vastgelegd in een plan van aanpak. Bewoners wijzen een persoonlijke coach uit hun eigen netwerk (buurvrouw, zwager enz.) aan. Met hulp van de persoonlijke coach voert de bewoner zijn plan uit.

Citaat

Burger centraal in besluitvorming

In een democratische rechtsstaat vormt de burger die zo veel mogelijk betrokken is bij de publieke zaak een sleutelrol. Het is niet het parlement of de raadszaal waar het gebeurt, het is steeds in de samenleving zelf dat wij vormen geven aan onze bijzondere manier om met elkaar om te gaan. Dat vereist dat wij de burger centraal stellen in publieke besluitvormingsprocessen. Goede inspraak en participatie zijn daarbij essentieel.” Alex Brenninkmeijer, Nationale Ombudsman, ‘We gooien het de inspraak in’, 2009.

Talentcoach Andere KOEK Emmen

KOEK staat voor Klimmen Op Eigen Kracht. Het project verleidt sinds april 2009 bewoners van de wijk Emmermeer tot het pakken van alledaagse kansen. Gestimuleerd door een talentcoach verbeteren bewoners hun sociale positie en komen hiermee stappen hoger op de maatschappelijke ladder.

Beleidsthema’s Verbeteren leefbaarheid en sociale positie inwoners.

Resultaten & ervaringen Andere KOEK is door het Landelijk Samenwerkingsverband Aandachtswijken (LSA) doorontwikkeld vanuit het Project Alledaagse Kansen (PAK) uit Deventer. Er wordt gekeken naar mogelijke inbedding van deze methodiek. Uiteindelijk moet de pilot vijftien ‘klimmers’ in Emmen opleveren in een periode van negen maanden.

Meer weten? Website: www.emmenrevisited.nl contact: [email protected] downloads: artikel Nicis Institute, jaaroverzichten

www.emmenrevisited.nl

Methode De talentcoach zoekt actief naar bewoners die hun positie willen verbeteren. Deelnemers benoemen zelf hun verbeteracties en maken een portfolio waarin zij hun ontwikkelingen bijhouden. De bewoners gaan zelf aan de slag, gesteund door een zelf gekozen coach. De coach – vaak iemand uit de directe omgeving - biedt informele ondersteuning hierbij.

Anders denken

Burgerrecht op participatie

Op 16 novemer 2009 heeft Nederland een protocol van de Raad van Europa ondertekend waarin het recht op burgerparticipatie is vastgelegd. Wat betekent dat voor de gemeente waar een burger dit recht opeist? Zie het rapport: Local and Regional Level Participation in Europe (Addink, 2009).

Prijsvragen

Steeds meer gemeenten schrijven een prijsvraag uit om bewoners te stimuleren met initiatieven te komen. Het is een eenvoudige manier om initiatieven op te roepen rondom een specifiek thema of probleem. Het levert publiciteit op, het is meestal tijdelijk en de gemeente kan duidelijke kaders stellen en een inzichtelijke beoordelingsprocedure vaststellen.

Een campagne De media zijn een krachtige motor achter burgerinitiatieven. Denk aan de Groene Wens Acties i.s.m. regionale kranten, aan Margriets Betere Wereld met Oranjefonds of aan de Idealendag in samenwerking met Trouw. Een creatieve campagne op straatniveau is bijvoorbeeld ‘Gekke Henkie’ voor krachtwijken in Eindhoven.

Criteria en selectie Prijsvragen met specifieke voorwaarden/criteria sluiten veel initiatieven uit, maar maken de beoordeling makkelijker. De selectie kan plaatsvinden door een jury, de gemeenteraad maar ook door bewoners zelf, bijvoorbeeld tijdens een stemming.

De prijs De prijs is vaak een (financiële) ondersteuning bij de uitvoering van het initiatief, maar gemeenten kunnen er ook voor kiezen de initiatiefnemer zelf te belonen. Vergeet ook de ‘verliezers’ niet! Alle initiatieven verdienen aandacht en waar mogelijk ondersteuning.

Let op:

Bij een prijsvra ag staat de vra ag van de gemeente centraal, en nie t de initiatieven va n bewoners. Weinig inzendingen voor een prijs vraag betekent niet dat de bewone rs niks willen (doen)!

Internationale inspiratie

Open Government Initiative – V.S.

President Obama heeft transparantie, participatie en co-creatie met burgers benoemt tot zijn prioriteiten. In het programma ‘Open Government Initiative’ wordt met behulp van moderne ICT samen met bewoners de overheid efficiënter en effectiever gemaakt. Meer informatie: www.whitehouse.gov/open

Voor de raad ermee! Leidschendam-Voorburg

Ieder jaar stelt de gemeenteraad van LeidschendamVoorburg € 10.000 beschikbaar voor een project van inwoners of plaatselijke instellingen. De jongerengemeenteraad kiest het winnende project, dat dezelfde dag wordt bekrachtigd door de gemeenteraad. Beleidsthema’s Jongeren.

Resultaten & ervaringen De gemeente organiseert de Jongerengemeenteraad en de projectwedstrijd voor de zevende achtereenvolgende keer. Het blijkt een goede manier om meer jongeren bij de lokale politiek te betrekken. Voorbeelden van projecten zijn een dans- en beweegclub voor ouderen, een verkeersplein bij een school en een schooltuinproject over de herkomst van groente en fruit.

Meer weten? Website: www.jgr-lv.nl contact: [email protected] downloads: aanmeldingsformulier, informatiepakket

www.jgr-lv.nl

Methode Initiatiefnemers kunnen het project indienen via een aanmeldingsformulier op de website van de gemeente. Het formulier moet voorzien zijn van een begroting en een toelichting. Ongeveer vijf kanshebbers mogen zich uiteindelijk presenteren aan de Jongerengemeenteraad. Voor de presentatie worden ze begeleid door een raadslid. Uiteindelijk kiezen de leden van de jongerengemeenteraad de winnaar. Tijdens de reguliere gemeenteraadsvergadering wordt gevraagd het gekozen project diezelfde avond nog te bekrachtigen.


Fileproof

In 2006 heeft het ministerie van VenW het project Fileproof gestart om de bereikbaarheid van Nederland te vergroten. Door burgers zijn 3.000 ideeën gegenereerd waarvan een veertigtal projecten inmiddels in gang zijn gezet. Het gaat vooral om kleine, slimme projecten die direct effect hebben op verkeersdoorstroming. www.fileproof.nl.

Spekcheque, Jeugdkanjer en Buiten Gewoon Beter-Bonus Arnhem

De gemeente Arnhem stelt beloningen beschikbaar voor opmerkelijke initiatieven van bewoners om de leefbaarheid in hun wijk te verbeteren: - de Spekcheque voor bewoners - de Jeugdkanjer voor jongeren - de Buiten Gewoon Beter-Bonus voor mensen die zich inzetten voor het beheer van de openbare ruimte

Methode Via een aanmeldingsformulier op de website van de gemeente kunnen initiatiefnemers hun activiteiten kenbaar maken en meedingen naar één van de prijzen. De activiteiten moeten origineel en een voorbeeld zijn voor de wijk. Prijzen zijn bedoeld voor een nieuwe activiteit in de wijk of voor uitbreiding van de bestaande activiteit. Een jury van beroepskrachten en bewoners beoordeelt de activiteiten. De prijzen, zo’n 20 in totaal, variëren van € 250 tot € 1.750 en worden jaarlijks uitgereikt. Resultaten & ervaringen In 2009 waren er 73 aanmeldingen voor de Spekcheque, de Jeugdkanjer en de Buiten Gewoon Beter-Bonus. Hiervan zijn er 28 genomineerd voor een geldprijs.

Meer weten? Website: www.arnhem.nl/spekcheque contact: [email protected] downloads: aanmeldingsformulier

www.arnhem.nl/spekcheque

Beleidsthema’s Leefbaarheid, beheer openbare ruimte en jongeren.

Wist u dat…

Wist u dat wijkambtenaren een speciale creditcard kunnen gebruiken?

Kleine initiatieven (paaltjes, bankjes, bloembakken, etc.): regel het gewoon! Verzin daar geen ingewikkelde procedures voor. Geef wijkambtenaren een speciale creditcard waarmee zij deze initiatieven direct verder kunnen helpen.

Kern met Pit

meerdere dorpen, buurten en wijken Elke twee jaar organiseert Koninklijke Nederlandsche Heidemaatschappij (KNHM) ‘Kern met Pit’. Deze wedstrijd daagt bewonersgroepen uit zelf initiatieven te ontwikkelen. Wanneer bewonersgroepen hun wens voor de buurt realiseren binnen de afgesproken termijn krijgen zij de eretitel ‘Kern met Pit’ en € 1.000 als blijk van waardering.

Methode Per ronde worden maximaal 200 bewonersgroepen tot de wedstrijd toegelaten. Een regionale jury bezoekt per provincie alle aangemelde projecten. De bezoeken helpen de nationale jury bij de keuze welke projecten worden toegelaten tot de wedstrijd. Deelnemers aan Kern met Pit voeren zelf hun projecten uit en krijgen waar nodig ondersteuning van KNHM. Resultaten & ervaringen Sinds 1978 hebben in elf wedstrijdrondes ruim 2000 bewonersgroepen met succes deelgenomen. De geslaagde projecten variëren van het opzetten van een museum over de plaatselijke historie tot het uitzetten van een educatieve route in een natuurgebied.

Meer weten? Website: www.kernmetpit.nl contact: [email protected] downloads: e-zine Werkplaats 8

www.kernmetpit.nl

Beleidsthema’s Verbeteren van de directe woonomgeving: de buurt, de wijk of het dorp.

Dilemma

Loslaten

Wat gebeurt er als de overheid loslaat, als de burgers het zelf moeten doen? - In Leidsche Rijn zijn allerlei burgerinitiatieven ontstaan toen de gemeente nog afwezig was maar de huizen al waren bewoond! - in een Eigen Kracht-conferentie stelt de probleemeigenaar voor zichzelf een hulpplan op samen met familie, vrienden en andere betrokkenen (waaronder instellingen); - bij Shared Space worden verkeersregels weggehaald waardoor verkeersdeelnemers weer zelf verantwoordelijk worden voor hun rijgedrag.

Dorpen Derby

Provincie Noord-Brabant De provincie Noord-Brabant is de Brabantse Dorpen Derby gestart, op zoek naar de origineelste en meest inspirerende ideeën van burgers om hun leefomgeving te verbeteren. Deelnemers strijden om een hoofdprijs van € 50.000 bedoeld voor het hele dorp.

Beleidsthema’s Leefbaarheid.

Resultaten & ervaringen In 2009 waren er maar liefst 197 inzendingen. De winnaar dat jaar was Esbeek met het project ‘De Dorpshuiskamer’.

Meer weten? Website: www.brabant.nl/dorpenderby contact: [email protected] downloads: dorpenderby e-zine

www.brabant.nl/dorpenderby

Methode Na aanmelding kiest een jury tien projecten die elk € 10.000 en professionele begeleiding voor hun project krijgen. Omroep Brabant volgt deze projecten in een tv-programma. De tien projecten maken ook nog eens kans op een hoofdprijs van € 50.000 die ten gunste komt van het hele dorp. Tijdens een liveuitzending stemmen kijkers via telefoon of SMS op hun favoriete project. In de Dorpen Derby van 2009 werden ruim dertigduizend stemmen uitgebracht.

Citaat

Geef burgers verantwoordelijkheid!

“Als je betrokkenheid van mensen vraagt, krijg je die. Dat kunnen wij niet landelijk opleggen. Dat moet op buurtniveau. Geef buurtbewoners bijvoorbeeld geld opdat ze zelf een parkje opknappen. Dan zullen ze iedereen die er rotzooi trapt er zelf op aanspreken.” Guusje ter Horst, Minister BZK, ‘Niet langs de zijlijn blijven staan’, interview Volkskrant 2008

Gekke Henkie’s Ideeënshow Eindhoven

De Gekke Henkie’s Te Gekke Ideeënshow is een campagne in het kader van het project Bewonersinitiatieven Krachtwijken voor de wijk Doornakkers om ideeën aan te dragen. Voor de uitvoering van een goed idee is € 5000 beschikbaar.

Beleidsthema’s Leefbaarheid

Resultaten & ervaringen Met de campagne zijn 45 aanvragen opgehaald. Van de 45 aanvragen zijn er 39 gehonoreerd met een totaalbedrag van € 65.000.

Meer weten? Website: www.doornakkers.tv contact: [email protected] downloads: Eindverslag van De Gekke Henkie’s Ideeënshow

www.doornakkers.tv

Methode De campagne heeft een positieve, vrolijke stijl en is zoveel mogelijk losgekoppeld van de gangbare overheidsuitstraling. Er zijn 22 speelse guerilla acties uitgevoerd, veelal samen met bewoners: beschilderen van kliko’s, muurgedichten, een strandfeest, bezaaien van braakliggend terrein of plaatsen van bizarre vogelhuisjes. Naast de guerilla acties hebben de bewoners een uitgebreide mailing ontvangen. Een regiegroep – bestaande uit bewoners die niet tot de ‘gestaalde’ kaders behoren (3 vrouwen, 2 mannen, 1 Antilliaan, 1 Turkse) - beoordeelt de ideeën en plannen. Bij een positieve beoordeling worden er waardebonnen van maximaal € 5000 uitgedeeld.

Tips voor de faciliterende ambtenaar

• Zet binnengekomen burgerinitiatieven zichtbaar op de gemeentesite en vraag inwoners om reactie of steun aan het initiatief • Maak ook een volgsysteem, zodat indieners kunnen zien waar en bij wie hun initiatief op dat moment in behandeling is.

Wijk- en bewonersbudgetten Bij meer dan de helft van de gemeenten is er wel iets dat lijkt op wijkbudgetten; gelden om de cohesie van een wijk, dorp of buurt te bevorderen, de participatie te verbeteren en/of de leefbaarheid ervan te vergroten. Ze komen voor onder vele namen: wijk kan worden vervangen door buurt, dorp, leefbaarheidinitiatief, bewonersinitiatief. En budget kan vervangen worden door fonds of geld. Sinds 2008 kunnen we de ‘vouchers’ van WWI hier ook aan toevoegen.

Positieve resultaten De afgelopen jaren is veel onderzoek verricht naar wijken bewonersbudgetten. Griffiers blijken er positief over en een eerste onderzoek naar de voucherregeling is ook positief: onder bepaalde voorwaarden kan met vouchers de betrokkenheid van de bewoners met de wijk en met elkaar worden vergroot.

Meer weten over bewonersbudgetten?

- Het LPB is een actief netwerk voor wijkwerkers met veel praktijkervaring: www.lpb.nl; - Het SEV doet al jaren onderzoek naar bewonersbudgetten, zie o.a. Manifest van kopgroep ‘Vertrouwen in de buurt’: www.sev.nl; - Lessen, valkuilen en (internationale) praktijkvoorbeelden uit de proeftuin bewonersbudgetten 2009 zijn verzameld op de VNG-site www.inactiemetburgers.nl. Al deze informatie is ook te vinden op: www.helpeenburgerinitiatief.nl

Let op:

Een goed we rkend systeem van wijken bewo nersbudgette n heeft conseq uenties voor de hele gemeentelijke organisatie. En dat kost tijd; voor lopers als Ho ogeveen, Emmen en De venter hebben al jarenlange er varing.

Pas op ! Valkuilen

• Ambtenaren handelen vaak instrumenteel, een visie of bewuste strategie met betrekking tot burgerparticipatie ontbreekt veelal. • Ambtenaren vinden het lastig om te faciliteren, ze hebben de neiging om het zelf te gaan regelen en over te nemen. • In veel gemeenten bestaat politieke weerstand, er is weinig ruimte voor vormen van burgerbestuur. • Ambtenaren willen graag goede initiatieven verspreiden en opschalen terwijl dat niet altijd in het belang is van de initiatiefnemer.

Smederijen van Hoogeveen Hoogeveen

Sinds 2005 zetten bewoners zich samen met gemeente, politie, welzijn en woningbouwcorporatie in voor een progressieve aanpak van wijken dorpsgericht werken. Bewoners bedenken én realiseren samen met betrokken organisaties manieren om de leefbaarheid te vergroten. Beleidsthema’s Integraal wijkbeheer, integrale planvorming en leefbaarheid.

Resultaten & ervaringen Per jaar worden er ongeveer 150 initiatieven ondersteund. Uit onderzoek van de gemeente blijkt dat sinds de start van het project de waardering voor de wijk in Hoogeveen is toegenomen.

Meer weten? Website: www.desmederijenvanhoogeveen.nl contact: [email protected] downloads: algemene folder, plan van aanpak, monitor, onderzoek methodiek Smederijen (UvT)

www.desmederijenvanhoogeveen.nl

Methode In negen dorpen, vijf wijken en vier buurten inventariseren bewoners onder begeleiding van een gebiedsregisseur de aanwezige ideeën. Elke ‘smederij’ krijgt een eigen budget, waarmee de bewoners de beste plannen kiezen en betalen op een verkiezingsavond. Zo wordt een toekomstagenda opgesteld, waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen ‘korte klap’ (bijv. de aanleg van een speeltuin) en ‘lange klap’ projecten (bijv. de bouw van een buurtcentrum). Vooraf is voor alle posten op de gemeentebegroting onderzocht of ze ‘overgeheveld’ kunnen worden naar de smederijen.

Wat is een faciliterende ambtenaar?

Pro-actieve rollen voor de faciliterende ambtenaar

• Zoeker: Actief op zoek. • Gebruikmaker: Burgerinitiatief inpassen in voorgenomen beleid. • Initiator: Inspelen op de behoefte om een initiatief te willen starten. • Stimulator: Gevraagd en ongevraagd burgers met woorden en daden stimuleren. • Aanjager: Burgerinitiatief ondersteunen met middelen en snelheid.

ME TIE T

IN A ++ C

Dordrecht

GER BUR S

Burgers aan zet

IAMB

++++

Bewoners van de Dordtse buurt Stadspolder stellen zélf een buurtbegroting op en bepalen zo samen waar het beschikbare geld naartoe gaat. Het gaat om een integrale afweging. Bewoners maken gezamenlijk keuzes over de investeringen in onderhoud van groen en wegen, infrastructuur, veiligheid en opbouw- en jongerenwerk. Beleidsthema’s Integraal wijkbeheer, leefbaarheid.

Resultaten & ervaringen Het experiment is in 2009 gestart, in november is de eerste buurtbegroting opgesteld. De eerste resultaten zijn veelbelovend: zo’n 10 procent van de buurtbewoners heeft al kennis gemaakt met het project door deelname aan inloop- en debatbijeenkomsten, het invullen van een enquête en de uitgebreide promotiecampagne.

Meer weten? Website: www.dordrecht.nl (onder Actueel menuitem Burgers aan zet) / www.polderestafette.nl contact: [email protected] downloads: implementatieplan, huis-aanhuiskrant en uitslagen Debatmobiel

www.polderestafette.nl

Methode De inwoners krijgen de kans om prioriteiten te stellen in de budgetten die beschikbaar zijn voor investeringen, onderhoud en beheer in hun buurt. Ze bepalen daarmee zelf op welk terrein meer of juist minder wordt ingezet. De gemeente investeert jaarlijks zo’n zes ton in o.a. groenonderhoud, speeltoestellen, jongerenwerk en het verwijderen van zwerfvuil.

Anders denken

De Participatieman

De gemeente bepaalt waarover, wanneer, waar en hoe burgerparticipatie wordt georganiseerd. Bewoners hebben daar geen stem in, worden meestal niet professioneel ondersteund en kunnen met klachten alleen bij de gemeente zelf terecht. Welke gemeente begint met een onafhankelijke Participatieman?

ME TIE T

IN A ++ C

Emmen

GER BUR S

Inkoop door burgers

IAMB

++++

Bewoners beslissen in georganiseerde verbanden – de zogenoemde Erkende Overleg Partners (EOP’s) – zelf over het te besteden budget in hun wijk. Enkele EOP’s willen daarnaast ook zelf aanbesteden, zelf diensten kunnen inkopen. Dat kan, tot een bedrag van € 25.000.

Beleidsthema’s Leefbaarheid, onderhoud, inrichting en sociale activiteiten.

Resultaten & ervaringen Uit onderzoek blijkt dat EOP-budgetten goed werken. De sleutel tot succes is de opstelling van de gemeente. Zowel bestuurders als ambtenaren schenken de EOP’s volledig vertrouwen. Zij betalen dat op hun beurt terug door verantwoordelijkheid te nemen.

Meer weten? Website: www.emmen.nl (kies onder Over de gemeente voor menu-item Dorpen en Wijken )

contact: [email protected] downloads: publicatie Stibabo, Aanbesteden door EOP’s

www.emmen.nl

Methode De gemeente Emmen stelt al enige tijd wijkbudgetten beschikbaar om inwoners meer te betrekken. EOP’s krijgen jaarlijks een wijkbudget voor diverse activiteiten, zoals onderhoud- en inrichtingswerkzaamheden en sociale activiteiten. De omvang van het budget varieert van €10.000 tot bijna €50.000, afhankelijk van het aantal inwoners. Met deze budgetten mag ook, voor maximaal drie jaar, worden gespaard, ingekocht en aanbesteed.


Lessen uit Chicago

In Chicago is al jaren ervaring met consultatie en partnerschap tussen bewoners en politie: de buurt stuurt bij veiligheid. Lessen uit deze grondig onderzochte aanpak: je hoeft niet iedereen erbij te betrekken, een kleine groep actieve bewoners krijgt veel voor elkaar, vertrouwen in professionals is essentieel.

Wijkstemdagen Groningen

Plannen voor de wijken worden in Groningen niet meer bedacht door de ambtenaar achter zijn bureau, maar door de mensen in de wijk. Bewoners kunnen jaarlijks op voorstellen van medebewoners stemmen om de buurt te verbeteren. De plannen met de meeste punten worden gehonoreerd en uitgevoerd. Beleidsthema’s Jeugd, leefbaarheid en veiligheid.

Resultaten & ervaringen In 2008 vond de eerste Wijkstemdag plaats. De gehonoreerde ideeën uit 2008 zijn inmiddels uitgevoerd. In 2009 stemden meer dan 400 mensen op 18 ideeën. Acht ideeën met een totaal van € 320.640 werden gekozen (bv. het project technische uitdaging voor tienerjongens). De gehonoreerde ideeën richten zich vooral op een leefbare woonomgeving, kinderen en spelen.

Meer weten? Website: www.wijkstemdag.groningen.nl contact: [email protected] downloads: ideeënformulier, nota wijkperspectief, verslag Wijkstemdag

www.wijkstemdag.groningen.nl

Methode Bewoners kunnen voorafgaand aan de Wijkstemdag ideeën indienen om de wijk mooier, netter, veiliger en gezelliger te maken. Op de dag zelf presenteren de initiatiefnemers in marktkraampjes hun ideeën, waarna alle bewoners vanaf 12 jaar stemmen op de ingediende ideeën.


Transition Towns

Bewoners van steden, dorpen en wijken in de hele wereld gaan zelf de klimaatcrisis te lijf in Transition Towns. Binnen de lokale gemeenschap worden op eigen kracht initiatieven uitgevoerd om wonen, werken en leven minder afhankelijk van olie te maken. Ook in Nederland! Zie www.transitiontowns.nl

Vouchersysteem WWI

Het ministerie voor Wonen Wijken en Integratie (WWI) heeft in samenwerking met het Landelijk Samenwerkingsverband Aandachtswijken (LSA) het voucher (waardebon) systeem ontworpen, specifiek voor de krachtwijken. Bewoners kunnen een plan indienen om hun eigen wijk te verbeteren in ruil voor een beloning, in de vorm van een waardebon. Beleidsthema’s Vergroten van leefbaarheid.

Resultaten & ervaringen Momenteel werken 14 gemeenten met het vouchersysteem. De meeste van die gemeenten kregen te maken met 100 tot 200 ingediende plannen tussen februari en oktober 2009. Tonkens concludeert dat het vouchersysteem laagdrempelig is, “groepen die we normaal niet bereiken worden nu wel bereikt”, en ze vraagt aandacht voor intensieve professionele ondersteuning van bewoners. Meer weten? Website: www.vrom.nl/wijkaanpak en www.lsabewoners.nl contact: [email protected] downloads: brochure bewonersbudgetten, evaluatie bewonersbudgetten (UvA), toolkit bewonersinitiatieven

www.vrom.nl en www.vrom.nl/wijkaanpak

Methode Een regiegroep, bestaande uit bewoners, bepaalt aan de hand van een aantal spelregels welke ideeën een voucher ontvangen. Deze groep wordt veelal ondersteund door een vertegenwoordiger van de gemeente. Bij initiatieven boven de €10.000 moet een wijkraadpleging worden gehouden. De gemeente wijst de regiegroep aan en beheert het geld.

Wist u dat…

Wist u dat Helmond vet veel geld geeft aan jongeren?

Op de website www.geefmijdatgeld.nl kunnen jongeren uit Helmond initiatieven indienen om zelf “vet veel geld uit te geven”. Dit initiatief kan samen bedacht én uitgevoerd worden in een actief jongerennetwerk, www.helmondjong2gether.nl, dat gevraagd en ongevraagd advies aan de gemeente geeft.

Marktplaats/netwerk

Buiten de gemeente zijn er ook andere organisaties die ondersteuning bieden aan initiatieven van burgers. Denk bijvoorbeeld aan lokale en landelijke fondsen, woningbouwcorporaties, vrijwilligersorganisaties of bedrijven in het kader van maatschappelijk verantwoord ondernemen. De gemeente is één van de partijen op een marktplaats van initiatieven.

Beursvloer Een marktplaats waar vraag (initiatiefnemer) en aanbod (ondersteuner) elkaar ontmoeten wordt op verschillende manieren georganiseerd. De bekendste vorm is een lokale beursvloer waar vrijwilligers/ initiatiefnemers en lokale bedrijven aan elkaar worden gekoppeld. De ondersteuning bestaat dan niet uit geld/financiële vergoeding, maar uit materiële diensten. Deze beursvloeren worden meestal georganiseerd door vrijwilligerscentrales of MVO-clubs als De Slinger en Samen voor. Maar ook een lokaal fonds (Mooi Zo Goed Zo) of een lokale service-organisatie (Lions, Rotary) kan daarbij een rol vervullen. Een marktplaats functioneert als een lokaal netwerk waar initiatiefnemers elkaar kunnen ontmoeten en ervaringen uitwisselen. Zo ontstaan lokale communities als Timorplein.

Rol gemeente De rol van de gemeente bij een marktplaats of beursvloer varieert van deelnemer of aanbieder tot medefinancier. Maar de gemeente kan natuurlijk ook een actievere rol spelen door zelf een marktplaats te initiëren (RotterdamIdee) of als marktmeester op te treden (Veilinghuis). Let op:

Welke o rganisati es en ne binnen u twerken w gemee zijn nte actie gebied va f op het n initiatie ven?

Dilemma

Grenzenwerk

Ervaren ambtenaren, die over de grenzen heen meedenken, zijn gewend om te ondersteunen en tegelijk de burger in zijn waarde te laten. Zij willen initiatief zoveel mogelijk bij de burger laten, gewoon omdat dit de essentie van burgerinitiatief is. Dat is op zich al een worsteling voor de ambtenaar die een initiatief graag omarmt. Doet hij dat, dan kan hij binnen het gemeentehuis nog lelijk zijn neus stoten tegen de bureaucratie die voor dit initiatief geen plaats heeft. Grenzenwerk betreft niet alleen de relatie tussen gemeente en burger, maar ook relaties binnen het gemeentehuis.

RotterdamIdee Rotterdam

Inwoners van Rotterdam kunnen hun idee op de website www.rotterdamidee.nl plaatsen en andere Rotterdammers vragen om mee te doen. Goed uitgewerkte ideeën komen in aanmerking voor een waarderingssubsidie van de gemeente Rotterdam.

Methode De initiatiefnemer zet zijn idee op de website en alle Rotterdammers kunnen vertellen wat ze ervan vinden, tips geven en eventueel hun hulp aanbieden. De initiatiefnemer kan ook reageren op ideeën van anderen. Behalve inwoners wordt gezocht naar bedrijven, fondsen en instellingen die het idee willen ‘adopteren’. Een burgerjury beslist welke ideeën een startpremie tussen € 500 en € 5000 krijgen. Resultaten & ervaringen In de Ideeënbak op de website zijn alle ideeën te vinden, ook welke zijn gehonoreerd met een startpremie. Van 2007 t/m 2009 zijn in totaal 300 ideeën gehonoreerd. Het gemiddelde ligt op 100 ideeën per jaar.

Meer weten? Website: www.rotterdamidee.nl (kies onder Startpremie voor item Uitslag) / www.sbaw.nl contact: [email protected] downloads: evaluatierapport, voorwaarden, format

www.rotterdamidee.nl

Beleidsthema’s Bevorderen van binding tussen Rotterdammers, taal en onderwijs, zorg, kansen op werk en bestrijding van armoede.

Citaat

Geef burgers vertrouwen!

“De politiek voelt zich eindverantwoordelijk voor alles. Dat past niet meer. De politiek wordt niet overbodig, zij moet stelsels ontwerpen waarbinnen professionele werkers en burgers zelf hun verantwoordelijkheid kunnen nemen. Mensen willen zelf meer invloed en greep op hun bestaan. Bij de oude garde zie je de reflex: kunnen we dat wel aan? Veel wantrouwen. Ik bekijk het nuchter: gewoon doen!” Herman Wijffels, ‘De leeuwerik is terug’, interview Trouw 2005.

Maatschappelijke Beursvloeren

meerdere gemeenten De Maatschappelijke Beursvloer brengt partijen met elkaar in contact, waardoor nieuwe samenwerkingsverbanden ontstaan. Er worden matches gemakt tussen initiatiefnemers, vrijwilligers(organisaties), MVO-bedrijven, overheden, fondsen en anderen.

Beleidsthema’s Leefbaarheid, Maatschappelijk Betrokken Ondernemen.

Resultaten & ervaringen Op ruim 50 locaties wordt jaarlijks een Beursvloer georganiseerd. Een Beursvloer levert gemiddeld 100 matches op die ieder een waarde van gemiddeld € 500 vertegenwoordigen.

Meer weten? Website: www.beursvloer.com contact: [email protected] downloads: stappenplan voor het organiseren van een beursvloer

www.beursvloer.com

Methode De Maatschappelijke Beursvloer is een lokaal evenement waar plaatselijke bedrijven, scholen, maatschappelijke organisaties en overheden elkaar ontmoeten. Vraag en aanbod worden uitgewisseld. Na de gong kunnen de aanwezigen zich met hun vraag melden bij in gele hesjes geklede ‘hoekmannen’ die vervolgens op zoek gaan naar een match. Iedere hoekman kent de mensen in de stad of streek goed, zodat hij/zij snel de juiste partijen bij elkaar brengt.


• Maak het niet te formeel: het gaat er vooral om dat de gemeente openstaat voor initiatieven en dat de burger weet waar hij of zij terecht kan.. • Zorg dat de reactietermijn niet te lang is. Mensen die initiatieven nemen raken ontmoedigd als ze lang moeten wachten op een antwoord.

Samen voor betrokken ondernemen o.a. Zeist

Samen voor Zeist is een lokaal netwerk op het gebied van maatschappelijk betrokken ondernemen. Samen voor levert advies en brengt matches tot stand. Organisaties en inwoners komen samen tijdens concrete projecten, zoals Beursvloeren, maatschappelijke teambuildingdagen en coachingprojecten. Beleidsthema’s Maatschappelijk verantwoord ondernemen.

Resultaten & ervaringen Het project brengt jaarlijks zo’n 70 keer een maatschappelijke samenwerking tot stand. De ervaringen over de afgelopen vijf jaar leren dat de drempel om elkaar op te zoeken enorm is verlaagd. ‘Samen voor’ wordt uitgevoerd in 10 plaatsen waaronder Breda, Woerden en Oosterhout.

Meer weten? Website: www.samenvoorzeist.nl en www.samenvoorbetrokkenondernemen.nl contact: [email protected] downloads: nieuwsbrief, matchingsverslagen

www.samenvoorbetrokkenondernemen.nl

Methode Aan de hand van het inventarisatiegesprek gaat Samen voor Zeist op zoek naar de juiste match. Dit kan tussen een maatschappelijke organisatie, een school of stichting. Belangrijk is dat een duidelijke win-win situatie ontstaat. Een voorbeeld is de bankmedewerker die een gastles geeft op school en daarmee een belangrijke doelgroep bereikt. Samen voor Zeist organiseert ook netwerkbijeenkomsten waar de verschillende partijen elkaar kunnen ontmoeten en op eigen initiatief kunnen matchen.

Pas op ! Valkuilen

• Initiatieven worden behandeld als klacht die je netjes moet afhandelen, er wordt niet echt geluisterd naar de initiatiefnemer en zijn wensen. • Initiatieven passen vaak niet binnen bestaande beleidskaders en budgetten, en die budgetten lopen meestal via instituties waarbij weinig flexibiliteit bestaat om nieuwe initiatieven te honoreren. • Er zijn te veel regels waardoor weinig kan of mag, en procedures zijn lang en ondoorzichtig.

Timorplein Community Amsterdam

Timorplein Community (TPC) is een netwerk van ondernemers, vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties en creatieve zelfstandigen die zich inzetten voor initiatieven ter verbetering van de buurt.

Beleidsthema’s Leefbaarheid, netwerkactiviteiten.

Resultaten & ervaringen Jaarlijks worden ongeveer 15 initiatieven ontplooid. In 2009 zijn inmiddels allerlei activiteiten georganiseerd door en voor de community (bijv. een buurtconcert, een expertmeeting over burger initiatieven, filmavonden en een symposium Kunst en cultuur).

Meer weten? Website: www.allemaalburen.nl contact: [email protected] downloads: filmpje van TPC, de buurt in beeld

www.allemaalburen.nl

Methode TPC is een omgeving van en voor ondernemende mensen die elkaar kunnen ontmoeten en hun ideeën proberen te realiseren. TPC bestaat momenteel uit 220 Amsterdammers. Een stuurgroep van twee leden geeft samen met een aantal vrijwilligers richting aan de activiteiten binnen de community en vervult de rol van moderator en aanjager binnen het netwerk. Het stadsdeel Zeeburg subsidieert, faciliteert en participeert in het netwerk, maar stuurt niet.


Re-actieve rollen voor de faciliterende ambtenaar

• Luisteraar: betrokken en actief luisteren • Antenne: Het eenvoudig signaleren van burgerinitiatieven • Kenner: Deskundige op het gebied van de overheid. • Netwerker: Ambtenaren kunnen burgers verbinden. • Legitimator: Burgers willen weten dat hun initiatief niet haaks staat op overheidsbeleid.

Veilinghuis Enschede

Bij het Veilinghuis Zuid laten inwoners hun wensen of problemen ‘veilen’. Professionele organisaties en wijkbewoners brengen vervolgens een bod uit om een idee of voorstel te realiseren of een probleem op te lossen. Beleidsthema’s Leefbaarheid.

Resultaten Van 2004 tot 2007 zijn verschillende veilingen georganiseerd voor de bewoners van het stadsdeel Zuid in Enschede. Het is een geschikte methode voor enkele jaren, waarbij vooral het vernieuwende element mensen aanspreekt. Na deze periode zijn de meest urgente ideeën en initiatieven uitgevoerd.

Meer weten? Website: www.lpb.nl en zoek naar Veilinghuis Zuid contact: [email protected] downloads: methodiek

www.lpb.nl

Methode Centraal bij het Veilinghuis Zuid staat de behoefte van de bewoner. De bewoner brengt zijn behoefte of idee tijdens een veiling onder de aandacht van andere aanwezigen. Iedereen krijgt een gekleurde kaart: rood voor bewoners, groen voor wijkwerkers en geel voor bezoekers. Mensen met een rode kaart kunnen een wens of behoefte aanmelden bij de Veilingmeester. De bewoner krijgt altijd de wedervraag: wat ga je hier zelf aan bijdragen? Vervolgens geven de wijkwerkers een tegenbod. Ook mensen met een gele kaart kunnen meebieden.

Anders denken

Groene golf ambtenaar

Een initiatiefnemer die vastloopt in de bureaucratie wil iedereen voorkomen, maar hoe doe je dat? Val initiatiefnemers niet lastig met ingewikkelde regels, maar help hem de bureaucratie door als een groene golf; pro-actief en preventief dus in plaats van toetsend en controlerend. Wilt u een buurtfeest organiseren? Dan kunnen wij u helpen dat binnen de regels te doen!

TijdVoorElkaar Utrecht

Het project en de methodiek TijdVoorElkaar van welzijnsorganisatie Portes stimuleert het uitwisselen van burenhulp en lokaal vrijwilligerswerk tussen wijkbewoners.

Beleidsthema’s Sociale cohesie, vrijwilligerswerk en integratie.

Resultaten & ervaringen In Utrecht Zuid is TijdVoorElkaar nu vier jaar actief. Verschillende successen zijn geboekt, zoals Linda die vrijwilligster is geworden bij Moedercentrum Stabij of Arthur die meneer Tayyin Nederlandse les geeft. Uit een evaluatie blijkt dat de sociaal makelaar een cruciale rol speelt in het bemiddelen tussen de deelnemers.

Meer weten? Website: www.tijdvoorelkaarzuid.nl en www.andergeld.nl contact: [email protected] downloads: methodiek, evaluatie, projectmagazine

www.tijdvoorelkaarzuid.nl en www.andergeld.nl

Methode TijdVoorElkaar is gebaseerd op de Engelse TimeBanks en bestaat uit twee onderdelen: de website en een persoon, de sociaal makelaar, die de uitwisseling van diensten faciliteert en stimuleert. Op www.tijdvoorelkaarzuid.nl kunnen buurtbewoners vraag en aanbod plaatsen en op elkaar reageren. De sociaal makelaar helpt bij het slechten van drempels tussen bewoners. De vernieuwing van het project zit hoofdzakelijk in het uitgangspunt van wederkerigheid en de inzet van de sociaal makelaar.


People’s Republic of Portland

In Portland (VS) is burgerparticipatie een belangrijk onderdeel van de politieke cultuur. Bewoners bepalen daar zelf hoe burgerparticipatie wordt ingevuld, ze worden ondersteund door onafhankelijke organisaties en publieke participatie professionals. De beleidsvoorbereiding bestaat uit joint-fact-finding en er is veel aandacht voor het participatieproces.

Gemeentebrede aanpak

Steeds meer gemeenten doen iets aan het faciliteren van initiatieven van bewoners, maar dat beperkt zich meestal tot een loket, een prijsvraag, een budget of ander project. Wat betekent dat voor de rest van het ambtelijk apparaat, voor de ‘back-office’? Een brede, structurele verankering van een faciliterende werkwijze binnen de hele gemeente is nog zeldzaam.

Spanning front – en backoffice “Ik wil wel, maar collega’s bij andere diensten kunnen niet omgaan met initiatieven van burgers”, aldus de frontlijnwerker. Het gaat hier om de spanning tussen vraag- en aanbodgericht werken, tussen lijn en wijk, tussen twee verschillende systemen. Om deze spanning te overwinnen, moet je eerst erkennen dat elk systeem bestaansrecht heeft. Wederzijds begrip is essentieel om samen te werken.

Er wordt veel geschreven over ‘de burger centraal’, maar wat gebeurt in de praktijk? We onderscheiden bijvoorbeeld: - Structuurveranderingen, zoals wijkgericht werken of het kantelen van de gemeentelijke organisatie; - Cultuur- en communicatietrajecten gericht op houding en attitude van ambtenaren, vaak met interne campagnes, trainingen en veranderdoelen; - Dienstverleningsconcepten met één digitaal en/ of fysiek loket of front-office en dooverwijzing naar back-offices; - Integraal werken met een probleem- of casusgerichte aanpak.

Let op:

Burgerin itiatieven vragen o fundame m een nteel an dere hou aanpak b ding en innen de gemeen dat kost te. Maar erg veel tijd. Dus: groot, m denk aar begin klein!


Duurzame Dinsdag

Al 11 jaar lang wordt op de eerste dinsdag van september een koffertje met duurzame particuliere initiatieven aan het kabinet aangeboden door IVN i.s.m. verschillende maatschappelijke organisaties. In 2009 zaten er 378 initiatieven in het koffertje, 30 procent ging over klimaat en energie, 29 procent over wonen en leefomgeving. Zie www.duurzamedinsdag.nl.

ME TIE T

IN A ++ C

Breda

GER BUR S

Waarderend Vernieuwen

IAMB

++++

Ambtenaren van de gemeente Breda communiceren voortaan volgens de methode ‘waarderend vernieuwen’: interactief, op waarderende toon, met onderzoekende houding, activerend en gericht op kansen. Beleidsthema’s Communicatie, interne organisatie

Resultaten & ervaringen 200 Ambtenaren zijn getraind in waarderend vernieuwen. De methode wordt gemeentebreed toegepast bij het opstellen van sectorale beleidsnota’s, bij wijken dorpsgericht werk, bij inspraak. Ook wordt gewerkt aan een goede inbedding in de organisatie met een toolkit, aansluiting bij college- en raadsvoorstellen en jaargesprekken.

Meer weten? Website: www.breda-morgen.nl en www.inactiemetburgers.nl contact: [email protected] downloads: nieuwsbericht, artikel ALBnieuwsbrief

www.breda-morgen.nl

Methode Gemeenteambtenaren leren op de Academie voor Waarderend Vernieuwen om op een interactieve manier te communiceren met inwoners van Breda. Het project Meedoen! kent meerdere communicatiemiddelen: stadsgesprekken (Breda Alert), een maandelijkse krant (Breda Nu), een eigen tv-kanaal en een interactieve website (www.breda-morgen.nl). Ambtenaren gaan op zoek naar wensen en ideeën van bewoners die een positieve bijdrage aan de stad leveren. Ieders bijdrage wordt gewaardeerd, want er wordt gewerkt aan relaties en concrete initiatieven.

Wist u dat…

Wist u dat er een grote kleine-kansen atlas bestaat?

Op de site www.kansenatlas.nl zijn 60 voorbeelden te vinden van burgerinitiatieven. Uit deze voorbeelden zijn (juridische, organisatorische en belasting gerelateerde) lessen getrokken hoe (bureaucratische) obstakels overwonnen kunnen worden.

ME TIE T

IN A ++ C

Hellendoorn

GER BUR S

Hellendoorn in Actie!

IAMB

++++

Eind 2006 startte Hellendoorn in Actie (HIA) als een campagne om ideeën en initiatieven op te roepen. De ‘HIA-werkwijze’ wordt nu doorontwikkeld naar ‘lerende gemeenschappen’ waarbij verschillende partijen, ieder vanuit hun eigen kennis, ervaring en netwerk, samen een maatschappelijk vraagstuk aanpakken. Beleidsthema’s Integrale aanpak, hele breedte sociale kwaliteit, alle beleidsterreinen.

Resultaten & ervaringen Met HIA zijn veel mensen bereikt en actief geworden: bewoners, bedrijfsleven, kerken, onderwijs. Het bewustzijn is vergroot en er is een netwerk met nieuwe coalities ontstaan. Om de HIA-werkwijze structureel te verankeren zijn lerende gemeenschappen opgezet, om te beginnen rondom het thema maatschappelijk betrokken ondernemen. Een publicatie en handleiding over lerende gemeenschappen verschijnen eind 2010. Meer weten? Website: www.hellendoorninactie.nl contact: [email protected] downloads: evaluatie HIA, projectplan lerende gemeenschappen

www.hellendoorninactie.nl

Methode HIA is een methode van overheidsparticipatie bij burgerinitiatieven. Het is vooral een werkwijze gericht op persoonlijke benadering, kansen, verbindingen, creativiteit buiten de kaders. De kracht van de bewoners staat centraal, de gemeente faciliteert. De lerende gemeenschap vormt een specifieke vorm van kennismanagement, waarbij kennis uit organisaties en uit informele verbanden wordt gedeeld.

Dilemma

Wat is precies ruimte geven?

Het faciliteren van burgerinitiatieven lijkt vooral een oefening in ruimte geven. Ruimte van de politiek en van de ambtenaren. Ruimte voor financiële steun en ruimte door flexibel om te gaan met regelgeving. Ruimte voor verschillende vormen van faciliteren, voor diversiteit, variëteit en ongelijkheid, voor echte zeggenschap, dus ook besluitvorming en uitvoering door burgers. Ruimte geven betekent overigens niet dat de overheid niks meer hoeft te doen. Soms is het nodig om actief ruimte te creëren.

Dorp zonder regels Winterswijk

Bij dorpsevenementen komt veel regelgeving kijken. Als gemeente kun je daarbij toetsend en controlerend optreden, maar je kunt ook pro-actief en preventief samenwerken met bewoners om binnen de regels een goed evenement te organiseren.

Methode Bij ‘Dorp zonder regels’ staat de gemeenschap centraal en niet de gemeente. In open werkvormen denken ambtenaren en bewoners na over de regelgeving en geven oplossingen hoe het beter én makkelijker kan. Het initiatief ligt bij de dorpsbewoners. Ambtenaren in de back-office faciliteren en helpen het initiatief als een ‘groene golf’ door de bureaucratische regelgeving. Resultaten & ervaringen Er wordt jaarlijks een informatieavond gehouden waarbij bewoners kunnen meedenken over voorschriften en beleidsregels. Ook hoeft geen nieuwe vergunning aangevraagd te worden als het evenement hetzelfde is als vorig jaar. Maar het belangrijkste resultaat is dat de gemeente anders tegen regels en ideeën van bewoners aankijkt.

Meer weten? Website: www.kennisplatformbewoners.nl kies voor VKK Gelderland. Onder Projecten staat informatie over Dorp zonder regels.

contact: [email protected] downloads: brochure

www.kennisplatformbewoners.nl

Beleidsthema’s Regeldruk, organisatie van evenementen.

Toekomst

Crowdsourcing in Friesland

de Stichting Maatschappij en Ondernemen (SMO) heeft voor de provincie Friesland de kennis van de massa weten te gebruiken. Samen met bewoners, wetenschappers, ondernemers en ambtenaren zijn 750 ideeën verzameld hoe Friesland er in 2030 uit moet zien. Meer weten: www.fryskefiersichten.nl

wijbouweneenwijk.nl – Smallingerland: Iedereen, student, inwoner, specialist of andere geïnteresseerde in binnen- en buitenland, kan beslissen hoe een te bouwen wijk in de gemeente Smallingerland eruit komt te zien. Meedoen? Ga naar www.wijbouweneenwijk.nl

Buurtcontracten Eindhoven

Het buurtcontract is bedoeld om verschillende partijen bij de uitvoering van initiatieven te betrekken. Het buurtcontract geeft aan wát elke organisatie wáár en wannéér in de buurt gaat doen. Beleidsthema’s Veiligheid, leefbaarheid, sociaal-fysiek.

Resultaten De ervaringen tot nu toe zijn positief. Bewoners en professionele partners zijn actief bezig met hun buurt, waardoor de betrokkenheid bij de buurt groter wordt.

Meer weten? Website: www.eindhoven.nl contact: [email protected] downloads: voorbeeld buurtcontract

www.eindhoven.nl

Methode Wijkcoördinatoren stellen de contracten op in nauwe samenwerking met bewonersorganisaties en andere partners. De gemeente neemt het initiatief en benadert buurtpartners om hun activiteiten in het contract in te brengen. Per buurt is één contract van kracht. Een contract loopt één jaar.

Citaat

Betrokken bescheidenheid / bescheiden betrokkenheid

“Als de overheid er niet meer ‘direct’ over gaat, zijn andere strategieën nodig om burgerinitiatieven te ‘sturen’. De kunst zal zijn om de dynamiek mogelijk te maken en om deze productief te maken en te houden. Sturing op maatschappelijke veerkracht op basis van ‘betrokken bescheidenheid’ en ‘bescheiden betrokkenheid’.” Mark van Twist, decaan Nederlandse School voor Openbaar Bestuur. Uit: Op weg naar de doe het zelf democratie. Van burgerparticipatie naar overheidsparticipatie?

Formele burgerinitiatieven

Het formele burgerinitiatief geeft burgers de mogelijkheid om een onderwerp op de agenda van de gemeenteraad te zetten. De raad moet zich er dan over uitspreken. Het formele burgerinitiatief wordt vaak gebruikt als drukmiddel, als burgers vinden dat hun initiatief geen serieuze aandacht krijgt of ambtelijk te lang blijft liggen.

Gebruik Eind 2009 kent 70 procent van de gemeenten een formele Verordening Burgerinitiatief. Daar wordt echter niet veel gebruik van gemaakt: in de eerste helft van 2009 is bij bijna 60 procent van de gemeenten geen enkel burgerinitiatief ingediend, bij 20 procent slechts één. De mensen die wél een burgerinitiatief indienen zijn vaak ‘bekenden van het stadhuis’. Lager opgeleiden, allochtonen en jongeren dienen zelden een initiatief in. Het formele burgerinitiatief wordt door 64 procent van de griffiers gezien als een nuttig instrument. Verschillen Naast algemene voorwaarden (geen klacht of bezwaar, geen onderwerp dat net door de gemeenteraad is behandeld) zijn er ook voorwaarden die per gemeente verschillen. Zo is in Purmerend en Amersfoort slechts één handtekening nodig om een initiatief in te dienen. In Purmerend krijgen burgerinitiatieven voorrang op de agenda. In deze gemeente zijn de afgelopen twee jaar zo’n 40 initiatieven behandeld (zie Purmerend op andere flap).

Meer weten? Website: www.helpeenburgerinitiatief.nl downloads: Onderzoek naar burgerinitiatieven, Wipkippen, wisselgeld & wisselend succes.

Test

Is uw gemeente CLEAR?

Participatie is het meest succesvol als burgers: - Kunnen – Can do – beschikken over middelen, vaardigheden, kennis om te participeren - Willen – Like to – gevoel van betrokkenheid hebben - In staat zijn – Enabled to – de mogelijkheid hebben om te participeren - Gevraagd worden – Asked to – door officiële instanties betrokken worden - Gehoord worden – Responded to – aangetoond zien wat er met hun inbreng gebeurt CLEAR is een zelfanalyse-instrument waarmee gemeenten hun burgerparticipatiebeleid kunnen toetsen.

Ondersteuning Maatschappelijke Initiatieven – Rijksoverheid Ook binnen de Rijksoverheid staat de ondersteuning van burger- of maatschappelijke initiatieven op de agenda. Sinds 2007 heeft een aantal departementen zich verzameld in de werkgroep Ondersteuning Maatschappelijke Initiatieven (OMI).

Projecten Ondersteuning van initiatieven vindt vooral plaats bij specifieke sectorale projecten zoals de vouchers van WWI, de WMO vanuit VWS, fileproof (VenW), klimaatinitiatieven (VROM) of voedselinitiatieven (LNV). Ontvangstpunten VROM en VenW hebben hun eigen loket of ontvangstpunt voor initiatieven. IdeeVROM is een platform voor initiatieven van bedrijven, burgers en maatschappelijke organisaties. Er komen zo’n 600 initiatieven per jaar binnen waarvan 70 procent van burgers. Bij LNV en OCW wordt ook een ontvangstpunt opgezet. Eind 2009 is een verkenning gestart naar één ontvangstpunt voor de hele Rijksoverheid: IdeeRijk. Doorwerking: leren van initiatieven Naast het oproepen en ondersteunen van initiatieven wordt ook gekeken wat de overheid kan leren van initiatieven. Enkele voorbeelden: - Duurzame Dinsdag: jaarlijks worden honderden duurzame initiatieven aangeboden aan het Kabinet; - 16miljoenmensen: site waar iedereen zijn of haar initiatief kan plaatsen, in 2004 opgezet door AZ; - CO2-kaart: met initiatieven waarmee CO2-besparing wordt bereikt, ter inspiratie gemaakt door Greenwish in opdracht van VROM.


• Taal: zoek de juiste ambtenaren die ook de taal van bewoners spreken. • Stroomlijning geldpotjes: help bij het zoeken van passende financiering • Afwegingskader (wanneer wel/niet faciliteren): durf nee te zeggen. • Signaleren: doorgeven aan organisaties, back-office • Geef instellingen de ruimte om bewonersinitiatieven te steunen: bouw flexibiliteit in de contracten

Jongeren en burgerinitiatieven Ook jongeren nemen initiatieven, heel veel zelfs. Het blijkt alleen lastig voor gemeenten om die initiatieven boven tafel te krijgen. Net zoals de jongerengemeenteraad in Leidschendam-Voorburg (zie elders in deze waaier) hebben verschillende gemeenten hiervoor een oplossing gevonden.

Capabel – Amsterdam Capabel richt zich op opgroeiende jeugd in stadsdeel Bos en Lommer. Initiatieven uit de buurt worden maximaal aangemoedigd en ondersteund. Bureaucratie wordt omzeild door een unieke combinatie van private activiteitenfinanciering en publieke ondersteuningsgelden. Zo kunnen initiatieven razendsnel uitgevoerd worden. Meer weten: www.jong-bosenlommer.nl

Tijd voor Talent – Roosendaal Jongeren in Roosendaal kunnen een initiatief, uitgewerkt in een plan voorleggen aan een jury. De jury beslist of er geld wordt gegeven aan het plan. Voor tips en trucs over het maken van een plan en de uitvoering daarvan kunnen jongeren gebruik maken van de Tijd voor Talent Hyves. Meer weten: http:// tijdvoortalent.hyves.nl/

STAD – Haarlem STAD is de onafhankelijke – en mede daarom populaire en succesvolle – initiatievenmakelaar voor jongeren in Haarlem. STAD ondersteunt en begeleidt jonge initiatiefnemers door ze te verbinden met het jongereninitiatievenfonds van de gemeente of andere passende fondsen. Meer weten: www.stadhaarlem.nl/

Jongerenambassadeurs – Tilburg De jongerenambassadeurs zetten zich actief in om jongeren aan te spreken om zelf activiteiten te organiseren. Daarna beoordelen de jongerenambassadeurs zelf welke initiatieven worden ondersteund. Meer weten: www.jongerenambassadeurs.nl

Pas op ! Valkuilen

Niet doen

1. Doodknuffelen 2. Doorverwijzen 3. Opschalen 4. Bureaucratiseren 5. Sectoraal denken/reageren 6. Overnemen, ga niet onmiddellijk zelf over tot actie, niet loslaten 7. Subsidie geven zonder rekening te houden met de maat en aard van het initiatief. 8. Waardeoordeel geven over initiatief 9. Er bij successen vóór gaan staan als bestuurder (zgn. Hekking-syndroom) 10. Denken dat er een blauwdruk te maken valt voor de juiste aanpak

Financiering voor initiatieven

Voor veel initiatieven hoeven bewoners geen subsidie van de gemeente. Soms hebben ze meer aan advies, morele ondersteuning, een vergunning of materiële ondersteuning. Bovendien is er voor een goed idee altijd geld, vaak buiten de overheid! Er zijn 16.000 fondsen in Nederland. En sluit ook microkredieten en sponsoring niet uit. Subsidie van private fondsen Nederland kent 16.000 (!) fondsen die initiatieven ondersteunen. Naast de grote fondsen als VSB, KNHM, Oranjefonds, Stichting DOEN, Start Foundation, Skanfonds of Triodos Foundation zijn er ook vele kleinere regionale of lokale fondsen. Meer informatie via: www.fondsenboek.nl www.vermogensfondsen.startpagina.nl

Lenen/microkrediet Voor sociale ondernemingen kan er een microkrediet of lening aangevraagd worden. Dit kan o.a. bij Gemeentelijke Kredietbanken, Triodos, ASN en Rabobank, Stichting Microfinanciering Nederland, Stichting Doen of participatiemaatschappijen zoals Start Green.

Creatieve manieren van financieren Het initiatief kan ook financiering genereren door steun te vragen in natura, door sponsoring, door donaties/ giften of door geld te vragen voor een product dat bij het initiatief past. Denk ook eens aan andere organisaties als woningbouwcorporaties, MVO-organisaties, beursvloeren of serviceclubs als Lions of Rotary.

Handige webs ites: - www.greenw ish.nl - www.trouw .nl/idealen - www.voorde wereldvanmor gen.nl - www.geefsa men.nl - www.vrijwilli gerswerk.nl - www.mvone derland.nl - www.geve ninnederland .nl

Download: Financieringswijzer Greenwish


Herkent u zich in deze vijf kenmerken van de faciliterende ambtenaar

• Ik heb een faciliterende houding: luisteren, aandacht geven, vertrouwen winnen • Ik ben een klankbord: meedenken • Ik verbind: netwerk openstellen • Ik help initiatiefnemers in het proces: zodat zij zich met de inhoud kunnen bezighouden • Ik ontkoker: kijk over de eigen grenzen heen en ga oplossingsgericht te werk.

Werkboek

en nu zelf aan de slag! U heeft in uw dagelijkse werk regelmatig te maken met burgerinitiatieven. Om u hierbij te ondersteunen en te inspireren verschijnt in in februari het werkboek Help een burgerinitiatief ‘De faciliterende ambtenaar’. Het boek gaat in op vragen als ‘Hoe ondersteun ik een burgerinitiatief zonder het over te nemen?’ en ‘Welke faciliterende rollen kan ik spelen?’ en ‘Hoe lok ik initiatieven uit?’. In vijf stappen belichten de makers de verschillende aspecten van het omgaan met burgerinitiatieven.

 Stap 1: externe oriëntatie – zoeken en uitlokken van initiatieven

 Stap 2: interne oriëntatie – is uw gemeente er klaar voor?

 Stap 3: eerste contact - faciliteren aan de frontoffice  Stap 4: ondersteunen en doorverwijzen  Stap 5: uitvoeren en beleidsvorming

Het werkboek bevat naast theorie en informatie ook veel praktijkervaringen, voorbeelden, tips, trucks en handvatten om het werken met burgerinitiatieven makkelijker te maken. Én leuker! Het werkboek wordt in het voorjaar van 2010 uitgegeven door het Instituut voor Publiek en Politiek (IPP) samen met het ministerie van BZK. Voor meer informatie, bestellen of downloaden kunt u terecht op de website www.helpeenburgerinitiatief.nl

Is er een loket voor initiatiefnemers?

Is er fte vrijgemaakt voor het ondersteunen van initiatiefnemers?

Is de houding van ambtenaren binnen uw gemeente positief tegenover initiatieven?

JA / NEE

JA / NEE

JA / NEE

JA / NEE

Is uw gemeente rijp voor burgerinitiatieven?

Is er een visie op het ondersteunen van initiatieven? Onder andere een visie op welke ondersteuning u wel/niet biedt?

Meer dan één keer NEE: U heeft hulp nodig. Ga naar www.helpeenburgerinitiatief.nl voor tips en trucs.

Maar één keer NEE: Uw gemeente is op de goede weg, ga zo door! Mogelijk vindt u op www. helpeenburgerinitiatief.nl toch nog tips en trucs die uw gemeente verder kunnen helpen!

Op alle vragen JA: Uw gemeente is klaar voor het ondersteunen van initiatieven en doet dit waarschijnlijk ook al. Deel uw kennis op www.helpeenburgerinitiatief.nl om collega’s in andere gemeenten te helpen.

Training

en nu zelf aan de slag! Heeft u in uw werk als ambtenaar te maken met burgerinitiatieven? Is het niet altijd duidelijk wat er dan van u verwacht wordt? Willen de burgers iets anders dan wat u kunt bieden? Kijken sommige collega’s wat cynisch aan tegen burgerinitiatieven? In deze training worden vragen als deze beantwoord en twijfels weggenomen. De training bestaat uit twee dagdelen met een tussentijdse praktijkopdracht. Het biedt een mix van praktijk en theorie en gaat in op kennis en ervaringen van deelnemers en op houding en gedrag. De cursus wordt bij voorkeur incompany gegeven.

Opbouw training  Vooronderzoek in de betreffende gemeente: Waar loopt u in de praktijk tegenaan? Welke knelpunten ervaart u bij het behandelen van burgerinitiatieven? De verkregen inzichten vormen de basisinformatie voor de cursus.  Eerste trainingsdag: Theoretisch kader, plaatsen van participatie in historische context en delen van ervaringen. Hoe zou u willen reageren en wat houdt u tegen? Uitleg van de verschillende rollen die een ambtenaar kan aannemen. Welke rol past bij welke vraag of initiatief?  Opdracht: Aan de hand van een praktijkopdracht na de eerste trainingsdag toetsen deelnemers de theorie aan de praktijk. Elke deelnemer formuleert een eigen opdracht.  Tussentijds contact: De begeleiders houden tussentijds contact en bieden de cursisten ondersteuning bij het uitvoeren van de opdracht.  Tweede trainingsdag: Terugkoppeling en uitwisseling van ervaringen uit de opdrachten. Wat zijn succesen faalfactoren? Hoe krijg ik de organisatie voor een burgergerichte aanpak? Intern draagvlak creëren. Do’s en don’ts: gouden regels voor de gemeente. en ten?: Meer we ituut voor Publiek Inst IPP: Politiek iek.nl liek-polit b u .p www ish: GreenW l enwish.n www.gre

Anders denken

Wat is representativiteit?

Maak onderscheid tussen formele representatie (via verkiezingen), descriptieve representatie (je bent gelijk aan de gemiddelde persoon die je vertegenwoordigd) en symbolische representatie (de mate waarin je de gevoelens en opvattingen van je achterban vertolkt). Raadsleden zijn vaak alleen formeel representatief, bij initiatiefnemers kan je beter op zoek gaan naar symbolische representatie.

Expertkring

en nu zelf aan de slag! Het IPP werkt samen met gemeenten, universiteiten en deskundigen die veel ervaring hebben met burgerinitiatieven. Met deze koplopers is een Expertkring gestart om verder te werken aan een goede aanpak van burgerinitiatieven. In deze Expertkring komen wethouders, ambtenaren, griffiers, onderzoekers, raadsleden, initiatiefnemers en andere deskundigen samen om: • van elkaars kennis en ervaringen te leren; • elkaar te inspireren en te zoeken naar nieuwe wegen en oplossingen; • het instrument burgerinitiatief verder te ontwikkelen; • de opgedane inzichten en deskundigheid over te dragen aan anderen.

De Expertkring komt ongeveer drie keer per jaar bij elkaar. Elke keer wordt een ander thema uitgediept aan de hand van ervaringen van één of meerdere gemeenten. Indien daar behoefte aan is, kunnen specifieke onderwerpen in tijdelijke werkgroepen verder uitgediept worden. Tussen de bijeenkomsten door wisselen de deelnemers informatie uit via de site www.helpeenburgerinitiatief.nl en een informatiebrief. Het IPP coördineert en ondersteunt de Expertkring. Ook interesse om deel te nemen? Kijk op de website www.publiek-politiek.nl en kies onder Producten en diensten het menu-item Onderzoek en advies.


Participatieve budgetten

In Brazilië (o.a. Porto Alegre) en Berlijn (Lichtenberg) is al 10 jaar ervaring met systemen waarbij de bewoners zelf bepalen waaraan het gemeenschapsgeld wordt besteed. De gemeentebegroting wordt niet vastgesteld in de gemeenteraad maar tijdens grote openbare bijeenkomsten. Ook in Spanje (Cordoba), België (Bergen) en de VS (Hotspringsvillage) wordt op deze manier gewerkt. Zie ook www.inactiemetburgers.nl.

www.helpeenburgerinitiatief.nl en nu zelf aan de slag!

Deze website is ontwikkeld om u in uw werk met burgerinitiatieven te ondersteunen en te informeren. De site biedt aanvullend op het werkboek meer achtergrondinformatie, mogelijkheden, contacten, links en formulieren die u kunt overnemen. Op de site kunt u doorklikken naar: - Hoe u initiatiefnemers kunt helpen; - Hoe u uw eigen organisatie klaar maakt voor burgerinitiatieven; - Hoe u initiatiefnemers, indien nodig, naar geschikte ondersteuningsorganisaties kan doorverwijzen; - De online agenda met een overzicht van bijeenkomsten. In de toekomst wordt de site uitgebreid met een mogelijkheid voor onderlinge informatie-uitwisseling en het leggen van contacten.

Digitale ontmoetingsplaats De site wil ambtenaren inspireren, op ideeën brengen en met elkaar in contact laten komen. Maar ook aan het werk zetten: u wordt uitgenodigd informatie van uw eigen gemeente met anderen te delen!


Hoe krijg je mensen in beweging?

1. Zoek iemand die de eerste stap wil zetten 2. Kies een eerste stap die resultaat oplevert 3. Zoek een ontmoetingsplaats waar men zich op zijn gemak voelt 4. Geef ruimte aan ieders kennis en kunde 5. Maak het voor iedereen makkelijk om mee te praten 6. Laat zien wat de groep doet 7. Breng belangrijke informatie binnen ieders bereik 8. Deskundigen die naast je, maar niet boven je staan 9. Inspraak voor allen bij het stellen van prioriteiten 10.Steeds nieuwe doelen in het vizier hebben Meer weten: www.kanwel.nl

Tot slot Deze waaier is ontwikkeld door het Instituut voor Publiek en Politiek, het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en vele anderen. Met speciale dank aan Jurgen van der Heijden. Selectie cases De cases in deze waaier zijn niet de best practices in Nederland, maar geven wel een mooi overzicht van de diverse manieren waarop gemeenten burgerinitiatieven faciliteren. De teksten zijn kort, maar krachtig. Neemt u vooral een kijkje op de websites van de projecten!

A + IN CT

IE MET B

ER URG S

IA MB

+++ ++

In Actie met Burgers! Een aantal projecten in de waaier worden ondersteund door het BZK/ VNG-project In Actie met Burgers! (www.inactiemetburgers.nl). Deze projecten kunt u herkennen aan de [stempel].

Downloads In de waaier staan bij iedere case downloads. Deze zijn te vinden op de website: www.helpeenburgerinitiatief.nl. Op die site staan links naar documenten, hulpmiddelen en producten van alle beschreven projecten.

Meer informatie: - www.helpeenburgerinitiatief.nl - Voor andere producten (werkboek, training, leerkring): Instituut voor Publiek en Politiek – Roelof Martens - Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties: dgBK/OBD/democratie & burgerschap - Jornt van Zuylen


Dit is de achterkant

Voor meer inspiratie : - Tips voor de faciliterende ambtenaar - Internationale inspiratie - Dilemma’s - Citaten - Valkuilen - Toekomst - Test - Anders denken

En natuurlijk: www.helpeenburgerinitiatief.nl

Help een burger initiatief!

Recommend Documents