Handreiking STUDENT & FINANCIËN. voor advies & voorlichting aan studenten NATIONAAL INSTITUUT VOOR BUDGETVOORLICHTING

Handreiki n g STUDENT & FIN

voor advies g & voorlichtin n te

ANCIËN

aan studen

NATIONAAL INSTITUUT VOOR BUDGETVOORLICHTING

Handreiki n g STUDENT & FIN ANCIËN

Colofon Aan deze uitgave hebben meegewerkt: Annemarie Koop Brigitte ter Laak Anna van der Schors Gea Schonewille Minou van der Werf Digitale uitgave, juni 2015 © Nibud, Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting, Utrecht Tekstwerk en redactie: Paula van Gemen, tekstmodel.nl Vormgeving, fotografie & opmaak: PUUR Publishers, puurpublishers.nl Deze handreiking is ontwikkeld door het Nibud en (financieel) mede mogelijk gemaakt door het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW), ING en Studenten.net. Deze handreiking hebben we zeer zorgvuldig samengesteld. Toch kunnen er eventuele fouten of onvolledigheden in voorkomen. Hiervoor neemt het Nibud geen aansprakelijkheid. Niets uit deze uitgave mag u reproduceren zonder schriftelijke toestemming van het Nibud. Het gaat hierbij om druk, film, fotokopie of op andere manieren.

2

HANDREIKING STUDENT & FINANCIËN

3

Inhoud Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 Hoofdstuk 1 De inkomsten van de student .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

Waar komt het geld vandaan?

........................................................................................

De basisbeurs onder het oude stelsel

.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

De student weet welke toeslagen er zijn Studenten en belastingaangifte

10 10

.........................................................................

11

.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

12

Hoofdstuk 2 De uitgaven van de student . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

Studenten onderschatten de maandelijkse uitgaven

Wat zijn de uitgaven van een student?

........................................................

14

.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

14

Studenten met een schuld geven meer uit

......................................................................

16

Wat betalen ouders tijdens de studietijd?

........................................................................

18

De hoogte van de maandelijkse bijdrage

.........................................................................

18

Hoofdstuk 5 Wat de student weet van het studiefinancieringsstelsel .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 Onbekendheid met renteregels studieschulden

...............................................................

Een meerderheid kent de belangrijkste veranderingen

.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

30 31

Een meerderheid kent de belangrijkste veranderingen .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 Welke vragen heeft de student over de veranderingen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

Begrotingsformulier voor de student .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 Tot slot .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36

Hoofdstuk 3 De schulden van de student .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

Wat voor schulden hebben studenten? En hoe hoog zijn die schulden?

.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

22

...........................................................

22

...............................................................................

22

Waar hebben studenten betalingsachterstanden? Schulden nemen toe met de leeftijd

Wanneer moeten we ons zorgen maken?

........................................................................

23

Hoofdstuk 4 Het leengedrag van de student . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25

Waarom lenen studenten bij DUO?

.................................................................................

26

Lenen om te sparen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 Hoe bepaalt de student het leenbedrag? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 Waarom lenen studenten niet? .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

4


5

Inleiding

Leeswijzer In de handreiking krijgt u onder andere antwoord op deze vragen: • Wat zijn de inkomsten en uitgaven van hbo- en wo-studenten? • Op welke manieren lenen studenten? En wat voor schulden hebben ze?

Een woord vooraf

• Hoe bekend zijn studenten met de regels van het studiefinancieringsstelsel?

De studietijd is een tijd waarin veel verandert voor de jongeren. Ze volgen een andere opleiding, komen in een nieuwe omgeving terecht en worden steeds zelfstandiger. Ook op financieel gebied. Ze krijgen te maken met nieuwe kosten en allerlei belangrijke beslissingen met financiële consequenties.

Ook verwijzen we naar informatie en rekenmodules waarmee studenten zelf aan de slag

• Welke vragen hebben studenten over het nieuwe studiefinancieringsstelsel? In elk hoofdstuk geven we praktische tips over hoe u het gesprek aan kunt gaan met studenten. kunnen.

Meer weten? Wilt u meer weten over de financiële situatie van de student? Dan raden wij u aan het hele Stu-

Nu de basisbeurs wegvalt vanaf september 2015 staan de financiën nog meer centraal

dentenonderzoek 2015 te lezen. U kunt dit vinden op het beroepsmatige gedeelte van de website

dan voorheen. ‘Lenen voor de studie’ is het centrale thema voor studenten. Het nieuwe

van het Nibud.

studiefinancieringsstelsel vraagt van jongeren dat ze over bepaalde vaardigheden beschikken.

De visie van het Nibud over de financiële zelfredzaamheid en de financiële situatie van hbo-

Zodat zij inkomsten en uitgaven op de korte en lange termijn in balans weten te houden. En dat

en wo-studenten anno 2015 vindt u terug in ditzelfde Studentenonderzoek 2015. Bij onze

zij verantwoorde financiële keuzes kunnen maken.

visie zijn de financiële situatie en het financiële gedrag van studenten getoetst aan de Nibud competenties voor omgaan met geld. Meer over deze competenties vindt u op de website van het

Waarom deze handreiking?

Nibud en in het Studentenonderzoek zelf.

Het doel van deze handreiking is een onafhankelijke en actueel beeld te geven van alle relevante informatie over de financiële zelfredzaamheid van hbo- en wo-studenten. De handreiking dient als onderbouwing, motivatie en verantwoording voor aanbeveling en (online) voorlichting aan studenten en hun ouders. De handreiking geeft het meest actuele inzicht in de financiële situatie van hbo- en wo-studenten op dit moment.

Let op! Deze handreiking laat zien hoe de financiële situatie van studenten is in het voorjaar van 2015. Deze studenten vallen onder het ‘oude’ studiefinancieringsstelsel.

Voor wie is de handreiking bedoeld?

Het nieuwe studiefinancieringsstelsel

Dit document is bedoeld voor organisaties die hbo- en wo-studenten ondersteunen bij hun financiële zelfredzaamheid. Nu en in de toekomst. Concreet gaat het hierbij om: • decanen die studenten begeleiden en adviseren;

gaat vanaf studiejaar 2015-2016 in. We weten nog niet wat precies het effect hiervan gaat zijn op de financiële

• maatschappelijk en financieel dienstverleners;

situatie en het financiële gedrag

• beleidsmedewerkers;

van studenten. Echter de

• DUO .

adviezen die we geven, zijn

Hoe is deze handreiking tot stand gekomen? Om deze handreiking te schrijven hebben we gebruik gemaakt van twee bronnen:

wel toepasbaar om de ‘nieuwe’ studenten te ondersteunen.

• Het Studentenonderzoek 2015; achtergrondstudie bij de handreiking Student en Financiën. Dit onderzoek is in het voorjaar van 2015 uitgevoerd. De ondervraagde studenten in dit onderzoek vallen dus nog onder het studiefinancieringsstelsel dat tot het studiejaar 2015-2016 geldt. • Een databestand van ResearchNed dat ten grondslag ligt aan de Studentenmonitor 2014 (zie www.studentenmonitor.nl).

6


7

Het studiefinancieringsstelsel: wat verandert er? Vanaf het studiejaar 2015-2016 verandert het studiefinancieringsstelsel voor hbo- en wo-studenten.

Wat zijn de belangrijkste veranderingen?

Welke studenten vallen onder het nieuwe studiefinancieringsstelsel?

Welke studenten vallen onder het ‘oude’ studiefinancieringsstelsel?

• De basisbeurs vervalt.

Studenten die:

Studenten die:

• Studenten mogen meer

• in of na 2015-2016

• vóór het studiejaar

gaan lenen bij DUO,

met hun hbo- of wo-

2015-2016 zijn begon-

in totaal maximaal

opleiding starten;

nen aan een hbo- of

1.016, 71 euro per maand.

wo-opleiding; • een bachelor hebben afgerond en in of na

• De studieschuld mag na de studie in maxi-

augustus 2015 aan hun

2015-2016 zijn

master beginnen;

begonnen aan een

maal 35 jaar worden afgelost in plaats van in maximaal 15 jaar. • De maximale aanvullende beurs gaat

• vóór het studiejaar

hbo- of wo-opleiding en • een mbo-opleiding

tussentijds zijn gestopt.

hebben afgerond en

Als ze daarna hun

in of na augustus

studie weer oppakken,

2015 starten met een

vallen ze onder het

hbo-opleiding.

oude stelsel;

omhoog. • vóór het studiejaar • De bijverdiengrens ver-

2015-2016 zijn

valt; studenten mogen

begonnen aan een

onbeperkt bijverdienen.

hbo- of wo-opleiding en in het studiejaar 2015-2016 starten aan een andere bacheloropleiding.

8


De inkomsten van de student • Een student heeft gemiddeld 768 euro per maand te besteden. • De inkomsten van een uitwonende student zijn gemiddeld 894 euro per maand. • De inkomsten van een thuiswonende student zijn gemiddeld 541 euro per maand.

Waar komt het geld vandaan?

We hebben studenten mét een basisbeurs gevraagd wat ze zouden doen als ze geen beurs meer

Studiefinanciering is tot nu toe (voorjaar 2015) de belangrijkste inkomstenbron voor studenten.

zouden krijgen. Ze zouden vooral:

Bijna alle studenten die onder het oude stelsel vallen, krijgen studiefinanciering, omdat de

• meer lenen bij DUO;

meesten de basisbeurs ontvangen.

• meer gaan werken; • hun spaargeld gebruiken.

HOEVEEL STUDENTEN KRIJGEN DIT?

HOEVEEL KRIJGEN ZE?

Geld ouders

57%

€ 179

Studiefinanciering

93%

€ 469

- basisbeurs

83%

- aanvullende beurs

33%

- rentedragende lening

33%

Advies Vertel studenten dat ze onbeperkt kunnen bijverdienen We verwachten dat de studenten onder het nieuwe stelsel meer gaan werken. Ze hebben immers geen basisbeurs. Ook is er voor hen geen bijverdiengrens meer. Dit

Bijbaan

71%

€ 332

betekent dat de hoogte van hun inkomsten niet meer uitmaakt voor:

Teruggaaf belastingaangifte

48%

€ 33

• de hoogte van de aanvullende beurs;

Overige inkomsten

89%

€ 138

• het recht op de studenten-OV-chipkaart;

Bron: Studentenonderzoek 2015, voorjaar 2015

• de hoogte van de maximale DUO-lening.

Studenten werken gemiddeld 15 uur per week. Ze hebben een bijbaan, een betaalde stage of

Er zijn een paar gevallen waarbij het wél uitmaakt hoeveel de student bijverdient:

allebei. Hbo-studenten werken 18 uur per week, wo-studenten 11 uur per week. Dit verschil in

• Hoe meer een student verdient, hoe lager de zorgtoeslag die de student ontvangt.

aantal uren komt vooral doordat hbo’ers vaker stage lopen voor hun opleiding.

• Woont een student nog thuis, en krijgen de ouders huurtoeslag? Dan kan de huurtoeslag lager uitvallen door de inkomsten van het kind.

De basisbeurs onder het oude stelsel Onder het oude stelsel hebben studenten na 4 jaar geen recht meer op de basisbeurs. En dus

Als een student nog onder het oude stelsel valt, geldt er een bijverdiengrens van

zijn de inkomsten van studenten mét basisbeurs anders dan de inkomsten van studenten zónder

13.856 euro (2015). Verdient een student meer, dan moet hij het bedrag dat hij meer

basisbeurs. Dit zijn de verschillen:

verdient, terugbetalen aan DUO.

• Studenten zonder basisbeurs krijgen even vaak geld van hun ouders. Ze krijgen wel een hoger bedrag per maand: 225 euro. Studenten met basisbeurs krijgen 170 euro per maand van hun ouders. • Studenten zonder basisbeurs hebben even vaak een bijbaantje, maar ze werken wel meer uur per week. Ze hebben hogere inkomsten uit hun bijbaantje. • Studenten zonder basisbeurs hebben een grotere studieschuld bij DUO.

Wie zijn de studenten in het oude stelsel zonder basisbeurs?

De student weet welke toeslagen er zijn De 18-plussers zijn goed op de hoogte van de mogelijkheid van de toeslagen: • 86 procent ontvangt zorgtoeslag; • 27 procent ontvangt huurtoeslag. Studenten die geen zorgtoeslag of huurtoeslag ontvangen, komen daar meestal ook niet voor in aanmerking. De meeste studenten hebben geen recht op huurtoeslag omdat ze op kamers

Studenten die geen basisbeurs meer ontvangen, zijn meestal de oudere studenten.

wonen. Slechts 7 procent van de studenten weet niet dat zorgtoeslag bestaat en heeft het

• 44 procent van de 24-plussers heeft geen basisbeurs;

daarom niet aangevraagd.

• 20 procent van de 22- en 23-jarigen heeft geen basisbeurs; • studenten tot 22 jaar hebben bijna allemaal een basisbeurs.

10


De inkomsten van de student

11

Advies Wijs studenten op de zorgtoeslag Het is positief dat zoveel studenten weten dat er zorgtoeslag bestaat. Dat willen we graag zo houden. Blijf studenten daarom wijzen op de mogelijkheid van zorgtoeslag. Zo laten ze tenminste geen 78 euro per maand liggen. Voor studenten is dat een belangrijke bron van inkomsten. Let op! Zijn de inkomsten van een student hoger dan 19.500 euro per jaar? Dan heeft hij geen recht meer op het maximale bedrag aan zorgtoeslag. Het is verstandig om wijzigingen in het inkomen meteen door te geven aan de Belastingdienst. Wijs studenten hierop. Veranderingen geeft de student door via toeslagen.nl.

Studenten en belastingaangifte In april 2015 had 52 procent van alle studenten belastingaangifte over 2014 gedaan. 19 procent was van plan dit nog te doen. De helft van de studenten die de aangifte hebben opgestuurd, krijgt minder dan 255 euro terug. De andere helft krijgt meer dan 255 euro. 5 procent van de studenten met een bijbaan deed geen aangifte uit onwetendheid. Zij wisten niet dat ze aangifte konden doen. Of ze dachten dat zij dat niet konden doen omdat ze jonger waren dan 18 jaar.

Advies Adviseer studenten om belastingaangifte te doen Blijft u studenten er vooral op attenderen dat ze altijd belastingaangifte kunnen doen. Pas als een student de aangifte heeft ingevuld, weet hij of hij geld terugkrijgt. En veel studenten krijgen geld terug. Daarnaast is het een goede oefening voor later. Want in de toekomst moet de student ook altijd belastingaangifte doen.

De uitgaven van de student Uit het Studentenonderzoek 2015 blijkt dat studenten gemiddeld 823 euro uitgeven per maand. Vanzelfsprekend geven uitwonenden meer uit dan thuiswonenden: • uitwonenden: gemiddeld 980 euro per maand; • thuiswonenden: gemiddeld 535 euro per maand.

12


Studenten onderschatten de maandelijkse uitgaven Studenten schatten de maandelijkse uitgaven lager in dan de uitgaven in werkelijkheid zijn. Dat is ook niet vreemd. Want niet alle uitgaven komen maandelijks terug. En de hoogte van de uitgaven verschilt per keer. INSCHATTING

DE PRAKTIJK

VERSCHIL

Thuiswonende student

€ 343

€ 535

€ 192

Uitwonende student

€ 771

€ 980

€ 209


Wat zijn de uitgaven van een student? Wat geeft een uitwonende student gemiddeld uit aan verschillende uitgavenposten? En wat geeft

Let op!

een thuiswonende student uit aan vervoer, kleding en schoenen en vrijetijdsuitgaven? U leest het in deze tabel.

Als u alle uitgavenposten uit dit overzicht

UITGAVEN

THUISWONEND

Huur (inclusief energie, water, televisie en internet)

UITWONEND

bij elkaar optelt, krijgt u niet een gemiddeld kostenplaatje per student per maand. De

€ 366

totale uitgaven zouden dan veel hoger zijn

€ 132

dan daadwerkelijk het geval is. Dit komt

Zorgverzekering

€ 99

€ 97

omdat niet elke student geld uitgeeft aan

Overige verzekeringen (bijv. aansprakelijkheidsverzekering, inboedelverzekering, reisverzekering)

€ 14

€ 12

Telefoon

€ 25

€ 26

Contributies en abonnementen (bijv. voor studie- of studentenvereniging, sport, krant/tijdschrift, muziek)

€ 26

€ 26

Collegegeld

€ 163

€ 163

Studiekosten (bijv. studieboeken en benodigheden voor de studie)

€ 79

€ 57

Vervoer (fiets, scooter, auto, ov)

€ 75

€ 55

Kleding en schoenen

€ 53

€ 47

Vrijetijdsuitgaven (uitgaan, uiteten, hobby’s, dagje weg, vakantie)

€ 144

€ 144

Grote aankopen (bijv. laptop, apparaten, meubels)

€ 87

€ 74

Voeding

€ 35

€ 161

niet: ‘Hoeveel geef jij in totaal per maand uit?’ Beter is: ‘Hoeveel betaal jij aan huur?

Persoonlijke verzorging (bijv. kapper, tandpasta, shampoo, make-up, gel, aftershave)

€ 28

€ 27

Wat betaal je per maand voor je mobiele telefoon? Weet jij hoeveel je collegegeld, je

Diversen (bijv. cadeaus, accessoires, sigaretten, goede doelen etc)

€ 38

€ 41

bent aan de boodschappen, eten, drinken en schoonmaakartikelen?’ Hoe gerichter u

Kostgeld

kostgeld. Degenen die dat betalen, betalen gemiddeld 132 euro per maand.

Advies Stel specifieke vragen over uitgaven Vraag specifiek aan een student hoe hoog een bepaalde uitgave is. Vraag bijvoorbeeld

zorgverzekering en studieboeken kosten? En hoeveel denk je dat je elke maand kwijt doorvraagt, hoe beter een student de kosten kan inschatten.


14

elke uitgavenpost. Zo betaalt slechts 9 procent van de thuiswonende studenten


De uitgaven van de student

15

Advies

De student met schulden geeft meer geld uit aan deze uitgavenposten: • huur (voor uitwonenden) en kostgeld (voor thuiswonenden); • mobiele telefoon;

Help studenten bij het maken van een begroting De tabel op pagina 14 met gemiddelden is een handig hulpmiddel. Het geeft studenten een idee wat anderen gemiddeld uitgeven aan een bepaalde uitgavenpost. Zo kunnen ze zien waar zij zelf relatief veel of weinig aan uitgeven.

• studiekosten (niet collegegeld); • voeding; • persoonlijke verzorging; • diversen: cadeaus, accessoires, sigaretten, gadgets.

Ook kunt u studenten wijzen op de site financieelstudieplan.nl. In deze rekentool vult de student zijn inkomsten en uitgaven in en beantwoordt hij vragen over zijn situatie.

Advies

Hij krijgt dan direct een vergelijking met een student van hetzelfde geslacht en opleidingsniveau en dezelfde leeftijd en woonsituatie. Een vergelijking op maat dus. Het Financieel Studieplan gebruikt de inkomsten- en uitgavencijfers uit het Nibud Studentenonderzoek 2015.

Wijs studenten op manieren om te besparen Waar kan een student op besparen? Niet op alles. Een student is blij als hij een kamer gevonden heeft – en dus kan hij moeilijk beknibbelen op de huur. Ook heeft de student geen invloed op de hoogte van het collegegeld. Toch zijn er uitgavenposten waar de student wel op kan besparen. Denk bijvoorbeeld aan:

Advies

• Een goedkoper telefoonabonnement. De student kan kiezen voor een andere

Informeer studenten over het nut van een inboedelverzekering

• Vaker studieboeken tweedehands kopen. Of boeken delen met studiegenoten.

Uit het Studentenonderzoek blijkt dat 35 procent van de uitwonende studenten geen

• Kiezen voor goedkopere merken voor bijvoorbeeld kleding en voeding.

provider of een kleinere bel- of internetbundel. En sim-only is voordeliger dan een abonnement met telefoon.

inboedelverzekering heeft. Natuurlijk is het aan de student om deze verzekering wel of niet af te sluiten. Toch kan het handig zijn de student te laten weten wat het

Dit zijn slechts enkele voorbeelden. In de Geldwijzer Studenten van het Nibud leest u

nut en de voordelen zijn van zo’n verzekering als hij op zichzelf gaat wonen. En wat

welke besparingsmogelijkheden er nog meer zijn voor studenten.

de gevolgen kunnen zijn als hij géén inboedelverzekering heeft. Is de student goed geïnformeerd, dan kan hij een weloverwogen beslissing nemen.

Studenten met een schuld geven meer uit Heeft een student een studieschuld of één of meerdere vormen van andere schulden? Dan geeft hij meer uit dan een student zonder schulden. GEMIDDELDE UITGAVEN PER MAAND Geen schuld

€

622

Studieschuld bij DUO

€

929

Andere vorm van schuld (betalingsachterstand, geleend geld van ouders of vrienden, een formele schuld bij een bank, roodstand)

€

749

Studieschuld én andere vorm van schuld

€ 1.113


16



17

Wat betalen ouders tijdens de studietijd? Wat betalen ouders aan hun studerende kind tijdens de studietijd? Een meerderheid van de ouders geeft een financiële bijdrage aan het studerende kind. Meestal maandelijks. Daarnaast doen veel ouders nog andere uitgaven. Ouders betalen vaak de rekening van het collegegeld en de zorgverzekering. Studieboeken en andere benodigdheden voor de studie betalen studenten vaker zelf.

Aanbeveling van het Nibud Laat student zoveel mogelijk zelf betalen De student zoveel mogelijk zelf laten betalen: dat raadt het Nibud ouders aan. Zo leert een student met vaste lasten om te gaan. En met financiële verantwoordelijkheden. Wil

In onderstaande tabel ziet u aan welke kostenposten ouders meebetalen en hoeveel.

een ouder bijvoorbeeld de zorgverzekering of het telefoonabonnement vergoeden, dan

IK BETAAL ALLES

MIJN OUDERS EN IK BETALEN SAMEN

MIJN OUDERS BETALEN ALLES

Huur kamer-woning (inclusief gas-water-elektra)

78%

9%

10%

Zorgverzekering

58%

7%

35%

Mobiele telefoon

85%

5%

10%

Collegegeld

49%

8%

42%

Studieboeken

60%

15%

23%

Studiespullen

78%

14%

7%

is het verstandiger om de maandelijkse bijdrage te verhogen. Het kind kan dan zelf de kosten betalen.

Weetje

Uit het Studentenonderzoek 2015 blijkt dat de doorsnee student


tussen de 1.000 en 2.500

Geven ouders een financiële bijdrage aan hun studerende kind? Dan betalen ze ook vaker collegegeld en zorgverzekering voor hun kind, zoals blijkt uit onderstaande tabel. WEL MAANDELIJKSE BIJDRAGE

GEEN MAANDELIJKSE BIJDRAGE

Collegegeld

51%

28%

Zorgverzekering

43%

25%

euro spaargeld achter de hand heeft.


De hoogte van de maandelijkse bijdrage De hoogte van de maandelijkse bijdrage die studenten van hun ouders krijgen is wisselend. Het verschilt niet tussen studenten die wel en niet bepaalde uitgaven van hun ouders vergoed krijgen. Wel is onze verwachting dat ouders die bepaalde uitgaven vergoeden, minder bijdragen. Hun kind heeft immers ook minder kosten.

18



19

Advies Meer geld dan nodig? Maak het niet op, maar spaar

Uit het onderzoek blijkt dat studenten met spaargeld minder vaak schulden hebben, makkelijker kunnen rondkomen en minder vaak geld tekort hebben dan studenten zonder spaargeld. Bovendien heeft een student met spaargeld geld achter de hand voor momenten dat hij grote uitgaven moet doen. Forse uitgaven waar veel studenten tijdens de studietijd mee te maken hebben zijn: • rijlessen; • op kamers gaan; • studeren of stage lopen in het buitenland. Natuurlijk is het lastig om veel te sparen tijdens de studententijd. Toch zijn er momenten waarop een student meer geld heeft, bijvoorbeeld als hij: • geld terugkrijgt van de belastingaangifte; • meer gewerkt heeft in de vakantieperiode; • geld krijgt voor zijn verjaardag.

Weetje

Bijna de helft van de studenten deed in 2014 een grote aankoop. Bijvoorbeeld elektrische apparaten

Weetje

en meubels. De totale kosten van

Driekwart van de

deze aankopen waren

studenten is in 2014

gemiddeld in een jaar

op vakantie geweest.

935 euro.

Gemiddeld was de student daar 950 euro aan kwijt.

20


De schulden van de student In het voorjaar van 2015 geldt voor de studenten: • 39 procent heeft geen enkele vorm van schuld; • 33 procent heeft alleen een studieschuld; • 7 procent heeft geen studieschuld, maar wel een andere vorm van schuld. Ze hebben bijvoorbeeld geld geleend bij ouders, vrienden of bij een bank. Of ze staan rood of hebben betalingsachterstanden; • 21 procent heeft een studieschuld en één of meer andere vormen van schulden.

Wat voor schulden hebben studenten? En hoe hoog zijn die schulden?

Wanneer moeten we ons zorgen maken?

In deze tabel ziet u om wat voor soort schulden het gaat. En hoe hoog het bedrag van die schuld is.

met alleen een studieschuld vindt 13 procent dat hij een financieel probleem heeft.

17 procent van alle studenten vindt zelf dat hij een financieel probleem heeft. Van de studenten

% Iets op afbetaling gekocht

3

GEMIDDELD BEDRAG € 150

Betalingsachterstanden

15

€ 100 - € 250

Geld geleend van één of meer personen en/of van de studenten- of studievereniging

10

€ 250 - € 500

Hoe zorgelijk is de financiële situatie van de student? Studenten die rood staan of geleend hebben bij een bank vinden vaker dan anderen dat ze een financieel probleem hebben. Dit gaat om 55 procent van de studenten. Deze schulden zijn een belangrijk signaal voor een kwetsbare financiële situatie. Een studieschuld alleen hoeft niet te betekenen dat de situatie van de student financieel

4

€ 1.000

Rood staan

11

€ 700

verhoogd risico. Vergelijk je deze groep studenten met andere studenten, dan hebben ze deze

Studieschuld

53

€ 5.000 - € 10.000

problemen:

Geld geleend van een bank of financiële instelling


kwetsbaar is. Heeft een student naast zijn studieschuld nóg een schuld, dan heeft hij wel een

• ze komen vaker moeilijk rond; • ze komen vaker geld tekort;

Waar hebben studenten betalingsachterstanden? De top 3 van meest voorkomende betalingsachterstanden:

• een hoog percentage ervaart zelf een financieel probleem: 45 procent; • ze hebben vaker betalingsachterstanden, roodstand en formele leningen dan studenten met één soort schuld. Alleen informele leningen komen iets minder vaak voor.

1. openstaande rekening(en) zorgverzekering; 2. openstaande rekening van opleiding, bijvoorbeeld collegegeld of studieboeken; 3. openstaande rekening van een online aankoop.

Advies

Weetje

17 procent van de

Schulden nemen toe met de leeftijd STUDENTEN MET STUDIESCHULD

STUDENTEN MET ANDERE VORM VAN SCHULD

GEMIDDELD BEDRAG STUDIESCHULD

t/m 19 jaar

33%

16%

€ 2.500 - € 5.000

20-21 jaar

46%

24%

€ 2.500 - € 5.000

22-23 jaar

58%

28%

€ 5.000 - € 10.000

24 jaar of ouder

78%

41%

€ 10.000 - € 25.000

Onderzoek of de student financieel risico loopt Hoe komt u erachter of de situatie van de

studenten vindt zelf dat hij een financieel probleem heeft.

student financieel risicovol is? Deze vragen helpen u op weg als u met de student in gesprek gaat: • Vind je zelf dat je een financieel probleem hebt? • Ervaar je je schulden als last? • Maak je je druk of je je schulden kan


afbetalen? • Heb je een studieschuld én een of meerdere andere vormen van schulden? • Sta je (bijna) altijd rood? Antwoordt de student ‘ja’ op al deze vragen? Dan is hij financieel kwetsbaar. Dat blijkt uit het Studentenonderzoek 2015.

22


De schulden van de student

23

Advies Help de student roodstand voorkomen Staat een student bijna maandelijks rood? Dan geeft hij meer uit dan hij eigenlijk heeft. Zo helpt u de student om dit te voorkomen: • laat hem zijn inkomsten en uitgaven op een rij zetten. • kan hij minder uitgeven? • kan hij meer gaan verdienen? • kan hij nog wat meer bij DUO lenen? Een student kan beter (meer) gaan lenen bij DUO dan roodstaan. Informeer dus altijd of een student leent bij DUO als hij continu roodstaat. Of kijk samen wat de maximale mogelijkheden zijn om te lenen bij DUO.

Aanbeveling van het Nibud Weetje

17 procent van de studenten weet niet hoe hoog zijn studieschuld is.

Maak hoogte studieschuld inzichtelijk voor studenten Bijna een op de vijf studenten weet niet precies hoe hoog zijn studieschuld is. Daarom zou het handig zijn als het maandelijkse leenbedrag en de hoogte van de studieschuld via internetbankieren zichtbaar zouden zijn. Of via de app voor mobiel bankieren. Dit is namelijk de plek waar studenten hun financiën bijhouden. Iets meer dan 8 van de 10 studenten kijkt minimaal 1 keer per week naar zijn bankrekening via internet. Dat gebeurt vooral via de app voor mobiel bankieren.

Het leengedrag van de student Ongeveer 630 euro per maand: dat lenen de studenten onder het oude studiefinancieringsstelsel die geen basisbeurs meer ontvangen. Ze lenen dus minder dan wat ze maximaal kunnen lenen; het maximale leenbedrag bij DUO is in het oude stelsel 1.079 euro na de nominale studieduur1 van de studie. In het nieuwe stelsel mogen studenten tijdens de nominale duur van de studie maximaal 1.016,71 euro lenen. 1. De nominale studieduur is de tijd dat een student over zijn studie doet als hij geen studievertraging oploopt. De nominale studieduur bepaalt hoelang een student recht heeft op studiefinanciering. Voor een bachelor is dat meestal 3 of 4 jaar, voor een master 1 of 2 jaar.

24


Waarom lenen studenten bij DUO?

Hoe bepaalt de student het leenbedrag?

Dit zijn de belangrijkste redenen waarom studenten in het oude

Uit het Studentenonderzoek 2015 blijkt dat studenten op deze manier de hoogte van het

stelsel lenen: • ‘De leenvoorwaarden bij DUO zijn gunstig’, zegt 63 procent. • ‘Mijn ouders raden het aan’, zegt 58 procent.

Weetje

‘Ik leen meer dan ik nodig heb om rond te komen’,

• ‘Ik wil mijn ouders niet belasten’, zegt 57 procent.

zegt een derde van de lenende studenten. 1 op

Lenen om te sparen In het Studentenonderzoek gaven sommige studenten aan bij DUO te lenen om te sparen. Waarom doen ze dat? • 10 procent spaart het geleende geld of een deel van het

de 6 geeft expliciet aan dat zij lenen om zich luxe te kunnen veroorloven.

leenbedrag bij DUO vaststellen: • 30 procent neemt het maximale leenbedrag als uitgangspunt; • 38 procent bedenkt welk bedrag ongeveer nodig zou zijn om maandelijks mee rond te komen en leende dat bedrag; • 23 procent rekent precies uit hoeveel geld ze tekort kwamen per maand en leende dat. We kunnen niet anders dan dit als uitgangspunt nemen voor het nieuwe stelsel, omdat het nieuwe stelsel nog niet in werking is getreden. Pas na een

geleende geld om geld te hebben om een huis te kopen.

aantal jaren zal blijken of dit gedrag als gevolg van

• 31 procent spaart het geleende geld of een deel van het

het nieuwe studiefinancieringsstelsel gewijzigd is.

geleende geld om na de studie geld achter de hand te hebben.

Weetje

‘Lenen bij DUO is niet erg. Het is een investering in de toekomst.’ 39 procent is het eens met deze uitspraak. 27 procent van de studenten niet.

Advies

Advies Ga niet lenen om te sparen: een schuld blijft een schuld, ook bij DUO

Help studenten met de keuze hoeveel ze moeten lenen De verwachting is dat studenten in het nieuwe stelsel meer gaan lenen bij DUO. Maar

Het is soms verleidelijk voor studenten om bij DUO meer te lenen dan nodig en

hoeveel moet iemand gaan lenen? Om die vraag te kunnen beantwoorden, is het

vervolgens het (extra) geleende bedrag op een spaarrekening te zetten. Bijvoorbeeld

belangrijk dat een student weet:

als de spaarrente hoger is dan de rente die de student betaalt voor zijn lening bij DUO.

• welke inkomsten hij nog meer heeft;

Slim bedacht, maar er kleven ook belangrijke risico´s aan die dit mogelijke voordeel

• hoe hoog zijn uitgaven zijn.

snel teniet doen: Zijn de totale maandelijkse uitgaven hoger dan de inkomsten? Dan zijn er een paar • Mensen overschatten zichzelf, ook studenten. De kans is groot dat de student in

mogelijkheden:

de verleiding komt het ‘extra’ (geleende) geld toch uit te geven in plaats van op een

• de student zorgt voor meer inkomsten. Bijvoorbeeld door meer te gaan werken;

spaarrekening te zetten. Die kans is groter dan de student zelf van tevoren denkt.

• de student spreekt zijn spaargeld aan;

Met als gevolg dat de student toch meer uitgeeft dan hij eigenlijk nodig heeft en zo

• de student verlaagt zijn uitgaven;

een grotere schuld opbouwt dan hoogst noodzakelijk is.

• de student gaat lenen bij DUO.

• Een studieschuld is een financiële verplichting waar een student na zijn studie nog heel lang aan vastzit, maximaal 35 jaar. In die tijd kan van alles veranderen,

Het helpt om de inkomsten en uitgaven op een rij te zetten. Hierdoor krijgt de student

waaronder het inkomen van de oud-student en de rente.

inzicht in wat hij tekort komt en nog nodig heeft om rond te komen. Dit voorkomt dat

• De hoogte van de studieschuld is van invloed op wat een student maximaal aan hypotheek kan krijgen. Hoe hoger de schuld, hoe lager de maximale hypotheek.

een student onnodig veel leent. Maar ook dat hij te weinig leent. Heeft de student een te laag leenbedrag vastgesteld, dan is de kans groot dat hij niet kan rondkomen en rood gaat staan. Dit is duurder dan lenen bij DUO. Wijs de student op het Financieel Studieplan op de site financieelstudieplan.nl. Hiermee kan een student zijn eigen inkomsten en uitgaven in kaart brengen. Die kan hij vervolgens direct vergelijken met de uitgaven van andere studenten in een vergelijkbare situatie.

26


Het leengedrag van de student

27

Waarom lenen studenten niet? Uit het Studentenonderzoek 2015 blijkt dat studenten die niet lenen, hier verschillende redenen voor hebben. Dit zijn de belangrijkste redenen om niet te lenen: • ‘Ik wil geen grote schulden maken’, zegt 85 procent. • ‘Een lening is niet nodig’, vindt 78 procent. • ‘Ik wil alleen lenen als dat echt nodig is’, zegt 76 procent. Of dit gedrag significant zal veranderen in het nieuwe studiefinancieringsstelsel, kunnen we nu nog geen uitspraken over doen.

Weetje

‘Lenen bij DUO wordt te makkelijk gemaakt.’ Studenten zijn verdeeld over deze stelling: 32 procent vindt expliciet van niet. 36 procent vindt dat wel.

Wat de student weet van het studiefinancieringsstelsel

28


Onbekendheid met renteregels studieschulden Uit het Studentenonderzoek 2015 blijkt dat studenten niet genoeg weten over de regels voor het aflossen van de studieschuld. Slechts een derde van de studenten weet:

Aanbeveling van het Nibud

• dat de rente niet elk jaar verandert, maar voor 5 jaar vaststaat.

Plaats een duidelijke waarschuwing bij het afsluiten van de DUO-lening

Deze regels blijven in het nieuwe studiefinancieringsstel gelden.

het scherm op het moment dat de student een lening bij DUO afsluit: ‘Als je dit bedrag

• dat je rente betaalt vanaf het moment dat je studieschuld opbouwt;

Het zou goed zijn als DUO studenten waarschuwt. Bijvoorbeeld met een pop-up tekst op leent, betaal je meteen rente over het bedrag dat je leent. Dus niet pas als je gaat aflossen. Ga je hiermee akkoord?’

Advies Informeer studenten duidelijk over de kosten van lenen

Een meerderheid kent de aflossingsmogelijkheden

Het is belangrijk studenten mee te geven dat lenen bij DUO niet gratis is. Van het

Een meerderheid van de studenten weet wel wat de mogelijkheden zijn van aflossen:

eerste moment dat ze een bedrag lenen, betalen ze daarvoor. Een lening van DUO is

• 72 procent weet dat de hoeveelheid rente die een student in totaal betaalt, afhangt van de

wat dat betreft niet anders dan elke andere vorm van lenen.

snelheid waarmee hij de studieschuld aflost; • 67 procent weet dat ze meer kunnen aflossen dan DUO berekent.

U kunt de student ook wijzen op de rekenmodule Rekenhulp Nieuw stelsel studiefinanciering van DUO. Deze staat op duo.nl. Hiermee kan een student berekenen

Een meerderheid kent de belangrijkste veranderingen

hoeveel hij na zijn studie

Ruim zes op de tien studenten kent de belangrijkste veranderingen in het nieuwe

moet aflossen. Met schuifjes

studiefinancieringsstelsel. Deze studenten weten dat:

kan de student de hoogte

• de studenten-OV-chipkaart blijft bestaan;

van de studieschuld, de

• de basisbeurs voor uitwonenden is afgeschaft;

aflossingsduur en het

• de studieschuld in maximaal 35 jaar moet worden afgelost.

inkomen na de studietijd laten variëren. Dit maakt

Studenten weten niet allemaal dat de aanvullende beurs blijft bestaan. Slechts de helft van de

de gevolgen van een

studenten is hiervan op de hoogte.

studieschuld inzichtelijk.

Advies Informeer studenten over de aanvullende beurs Slechts de helft van de studenten uit het oude stelsel weet dat de aanvullende beurs ook in het nieuwe stelsel blijft bestaan. Informeer studenten hier dus over. Zo voorkomen ze dat ze geld laten liggen waar ze misschien recht op hebben. Het kan toch gaan om een bedrag van maximaal 378,55 euro per maand. Let op! Een groot deel van de studenten heeft geen recht op de aanvullende beurs omdat hun ouders een te hoog inkomen hebben. Toch is het verstandig om uit te zoeken of ze er recht op hebben. Dat kan met de rekenmodule Rekenhulp Nieuw stelsel studiefinanciering op duo.nl.

30



31

Welke vragen heeft de student over de veranderingen?

• Kan ik nog wel wisselen van studie?

Wat leeft er onder studenten als het gaat om het nieuwe studiefinancieringsstelsel? In het

De studenten die voor het studiejaar 2015-2016 zijn begonnen aan hun bachelor hebben recht

Studentenonderzoek 2015 konden de reeds studerende jongeren aangeven welke vragen ze

op 3 of 4 jaar basisbeurs. Dit hangt af van de duur van de bachelor. Dit geldt ook als ze van

hadden. Hieronder staan de meest voorkomende vragen. En ons antwoord.

studie veranderen vanaf het studiejaar 2015-2016. Of als ze tussentijds stoppen en in het studiejaar 2015-2016 weer verder gaan met studeren.

• Krijg ik nog een studenten-OV-chipkaart?

Studenten die vanaf het studiejaar 2015-2016 aan hun bachelor beginnen, kunnen in hun stu-

Ja. Ook in het nieuwe studiefinancieringsstelsel krijgen studenten een studenten-OV-chip-

dietijd ook wisselen. Iedereen kan de nominale duur van de studie plus 3 jaar lenen. Meestal

kaart om vrij te reizen doordeweeks of in het weekend.

in totaal 7 jaar.

• Als ik na mijn bachelor nog een master ga doen, krijg ik dan nog studiefinanciering?

• Wat zijn de uitzonderingen?

Studenten die in het studiejaar 2014-2015 hun bachelor volgen, krijgen geen basisbeurs meer

In principe geldt het nieuwe stelsel voor alle studies. Wel zijn er specifieke regels voor chro-

als ze beginnen aan hun master. Maar de studiefinanciering verdwijnt niet. De aanvullende

nisch zieke en gehandicapte studenten. Zij hebben één jaar langer recht op studiefinanciering

beurs blijft bestaan. Net als het collegegeldkrediet, een DUO-lening en de studenten-OV-

en zij krijgen € 1.200 van hun studieschuld kwijtgescholden. Maar ook zij hebben geen recht

chipkaart.

meer op een basisbeurs.

• Hoe weet ik of ik onder het oude of nieuwe stelsel val?

• Hoeveel moet ik nu lenen?

Studenten kunnen dit informeren bij hun opleiding of via DUO. En op pagina 8 van deze hand-

Dat hangt af van de inkomsten en uitgaven van een student. Hoe u de student daar het best bij

reiking staat een schema waarin te zien is of een student onder het oude of nieuwe stelsel

kan adviseren, staat op pagina 27.

vallen.

Advies

• Wat zijn de veranderingen in de lening? Dit zijn de belangrijkste veranderingen: -- Studenten kunnen in het nieuwe stelsel een hoger bedrag per maand lenen. Ze kunnen het bedrag dat de huidige studenten in het oude stelsel aan basisbeurs ontvangen extra lenen. -- Studenten krijgen maximaal 35 jaar de tijd om hun studieschuld af te lossen. Dit was

Maak duidelijk aan studenten wat studiefinanciering inhoudt Uit bovenstaande vragen blijkt dat studenten het begrip studiefinanciering kennen, maar dat ze niet goed weten wat het inhoudt. Studenten zien ‘stufi’ vaak als het bedrag dat je iedere maand als basisbeurs van DUO ontvangt. Dit is echter niet het geval. Voor

15 jaar.

de nieuwe hbo- en wo-studenten blijft studiefinanciering bestaan, maar de basisbeurs • Waarom krijgen mbo’ers nog wel studiefinanciering?

niet. Studiefinanciering bestaat dan nog uit:

In het nieuwe stelsel wordt studeren gezien als een investering in de toekomst. De inkomsten

• de aanvullende beurs;

van mbo-studenten zijn na hun studie gemiddeld lager dan de inkomsten van afgestudeerde

• de DUO-lening;

hbo- en wo-studenten. Daarom krijgen mbo’ers wel een financiële bijdrage vanuit de over-

• het collegegeldkrediet;

heid.

• de studenten-OV-chipkaart. In het gesprek met studenten is het belangrijk om de juiste benamingen te

• Hoe zit het als ik een tussenjaar wilt nemen?

hanteren. En om goed duidelijk te maken wat studiefinanciering is. Zo voorkomt u

Is een student in het studiejaar 2014-2015 bezig met zijn bachelor en wil hij er even tussen-

misverstanden.

uit? Dan houdt hij het recht op de resterende basisbeurs tijdens de nominale duur van de bachelor. Gaat het om een tussenjaar tussen bachelor en master, dan maakt het niet uit. Een student heeft dan toch al geen recht meer op een basisbeurs.

32



33

Begrotingsformulier voor de student INKOMSTEN

BEDRAG PER MAAND

UITGAVEN

BEDRAG PER MAAND

Aanvullende beurs

€

Huur (inclusief energie, water, televisie en internet)

€

Bijdrage ouders

€

Zorgverzekering

€

Bijbaan/eigen bedrijf

€

Overige verzekeringen (bijv. aansprakelijkheidsverzekering, inboedelverzekering, reisverzekering)

€

Zorgtoeslag

€

Telefoon

€

Huurtoeslag

€

€

Overige inkomsten (bijv. alimentatie, extra studiebeurs, belastingteruggave)

€

Abonnementen en contributies (bijv. voor studie- of studentenvereniging, sport, krant/tijdschrift, muziek) Collegegeld

€

Studiekosten (bijv. studieboeken en benodigheden voor de studie)

€

Vervoer (fiets, scooter, auto, ov)

€

Kleding en schoenen

€

Vrijetijdsuitgaven (uitgaan, uiteten, hobby's, dagje weg, vakantie)

€

Grote uitgaven (bijv. laptop, apparaten, meubels)

€

Boodschappen

€

Persoonlijke verzorging (bijv. kapper, tandpasta, shampoo, make-up, gel, aftershave)

€

Diversen (bijv. cadeaus, accessoires, sigaretten, goede doelen etc)

€

TOTAAL

€

Geld van je spaarrekening

€

DUO-lening

€

Andere leningen

€ TOTAAL

€

TOTAAL

RESULTAAT

BEDRAG PER MAAND

Inkomsten

€

Uitgaven

€ VERSCHIL

34


€


€

35

TOT SLOT Handige websites • Nibud.nl

• Financieelstudieplan.nl • Duo.nl • Startstuderen.nl • Studielink.nl • Beursopener.nl

Ook handig! Voor de studenten heeft het Nibud de Geldwijzer Studenten. Hierin geven we antwoord op alle geldvragen van studenten, zoals: • Hoeveel kost het studentenleven me eigenlijk per maand? • Wat houdt het nieuwe studiefinancieringsstelsel in? • Waar moet ik op letten als ik kies voor een DUO-lening? • Waar moet ik aan denken als ik op kamers ga? • Hoe zorg ik dat ik een leuk studentenleven kan betalen en betaalbaar houdt? Bent u hier in geïnteresseerd? U kunt het bestellen op nibud.nl/studenten.

Lees meer over de producten van het Nibud op winkel.nibud.nl

Handreiking STUDENT & FINANCIËN. voor advies & voorlichting aan studenten NATIONAAL INSTITUUT VOOR BUDGETVOORLICHTING

Recommend Documents