Handreiking schoolexamens vmbo. SLO nationaal expertisecentrum voor leerplanontwikkeling. Handreiking schoolexamens Handel en Verkoop vmbo

Handreiking schoolexamens vmbo SLO • nationaal expertisecentrum voor leerplanontwikkeling

Handreiking schoolexamens Handel en Verkoop vmbo

Handreiking schoolexamens Handel en verkoop vmbo

Handreiking schoolexamens Handel en verkoop vmbo Vmbo/4145/D/07-1232 Augustus 2007

Verantwoording

© 2007 Stichting leerplanontwikkeling (SLO), Enschede Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere manier zonder voorafgaande toestemming van de uitgever.

Auteur: Rob Duijker Eindredactie: John Hendriks In opdracht: Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen Besteladres SLO, Stichting Leerplanontwikkeling Postbus 2041, 7500 CA Enschede Telefoon (053) 4840 477 Internet: www.slo.nl/vmbo

Inhoud

1.

Status van de handreiking

5

2.

Verschil tussen het oude en het herziene examenprogramma

7

3.

Mogelijke invulling van het schooldeel

11

4.

Vormen van toetsen en suggesties voor de weging

13

4.1 4.2

Beoordeling SE Een voorbeeld van een PTA

13 16

5.

Loopbaanoriëntatie en -begeleiding

17

5.1 5.2

Informatiegerichte leeromgeving Loopbaangerichte leeromgeving

17 17

6.

Mogelijke vakkenintegratie

23

6.1 6.2

Inleiding Een aanpak

23 23

Bijlage 1 Geglobaliseerd examenprogramma Bijlage 2 Suggesties voor invulling van de exameneenheden SE Bijlage 3 Checklist eindtermen Stage Bijlage 4 Een voorbeeld van ontwikkellijnen t.a.v. vaardigheden Bijlage 5 Koppeling van de eindtermen

29 35 61 63 65

1. Status van de handreiking Het zal weinigen zijn ontgaan: de examenprogramma's voor het vmbo zijn globaler geformuleerd. De 'oude' examenprogramma's dateren alweer uit de tweede helft van de jaren negentig. En, bij de destijds heersende opvatting over de rol van de overheid in de aansturing van het onderwijs hoorden examenprogramma's met gedetailleerd voorgeschreven inhouden. Deze aansturingsfilosofie past niet meer in deze tijd waarin de overheid de autonomie van de scholen hoog in het vaandel heeft staan en meer ruimte aan de scholen wil toekennen. Het globaal formuleren van de examenprogramma's heeft betrekking op de wijze waarop de eindtermen zijn uitgeschreven. Voor alle vakken en beroepsgerichte programma's bestaat een exameneenheid in de meeste gevallen nog maar uit één eindterm, waarin de inhoud van de betreffende exameneenheid is samengevat. Dit heeft geresulteerd in eindtermen die algemener en op een hoger abstractieniveau zijn geformuleerd. Omdat de herziening alleen betrekking heeft op een globalere omschrijving van de exameneisen, is het globale examenprogramma al van toepassing vanaf het examenjaar 2007. In juni jl. heeft de staatssecretaris de herziene examenprogramma's vastgesteld. De programma's zijn door het ministerie van OCW toegestuurd aan alle scholen voor voortgezet onderwijs. Ook zijn ze te downloaden van de website Het Examenblad: www.examenblad.nl Eenderde deel van het examenprogramma wordt centraal getoetst. Vanaf 2007 betreft dit een vast deel. Het roulatiesysteem dat sommige vakken kenden is daarmee verleden tijd. Voor de exameneenheden die centraal getoetst worden is voor elk vak en beroepsgericht programma een syllabus opgesteld. De syllabus beschrijft van elke exameneenheid welke concretere inhouden tot de eindterm gerekend worden. Al deze concretiseringen zijn onder de noemer 'klein onderhoud' tegen het licht gehouden en waarnodig bijgesteld. Dat heeft geresulteerd in geactualiseerde inhouden die voorschrijvend van aard zijn voor zowel makers van de opgaven voor het centraal examen als voor docenten. De omschrijvingen in de syllabus worden met ingang van het examenjaar 2007 centraal geëxamineerd. Begin juli 2007 hebben alle vmbo-scholen een pakket syllabi toegestuurd gekregen voor de vakken/programma's waarin de leerling examen doen. De syllabi zijn te downloaden van de website van het CEVO: www.examenblad.nl. Voor de exameneenheden die met een schoolexamen afgesloten worden (tweederde deel van het examenprogramma) zijn alleen de globaal geformuleerde eindtermen vastgesteld. De scholen hebben daardoor ruimte voor het maken van eigen inhoudelijke keuzes voor de concretisering van die eindtermen, maar zijn niet verplicht van die geboden ruimte gebruik te maken. Voor scholen die de geboden ruimte wel willen benutten, is de voorliggende handreiking gemaakt die niet voorschrijvend is, maar bedoeld is om docenten ideeën aan te reiken. De handreiking is te downloaden van de website van de SLO: www.slo.nl. Jacqueline Kerkhoffs, SLO, Programma manager vmbo/mbo

⏐5

Handreiking schoolexamens vmbo

2. Verschil tussen het oude en het herziene examenprogramma Veranderingen in de algemene beschrijving van het examenprogramma. Het volledige herziene examenprogramma voor Handel en verkoop wordt, net als voor ieder ander vak, beschreven in drie documenten: 1.

Een in de wet verankerd examenprogramma beschreven in globale eindtermen. De globale eindtermen zijn terug te vinden in bijlage 1. Ter illustratie staan hieronder twee voorbeelden.

Voorbeeld: geglobaliseerde eindtermen uit het examenprogramma Handel en verkoop HV/K/5 Presentatie en goederenverwerking 21. De kandidaat kan: - artikelen verkoopklaar maken - artikelen presenteren. 22. De kandidaat kan de opslag van goederen in een magazijn uitvoeren. HV/K/8 Assortiment 28. De kandidaat kan een assortiment analyseren.

2. 3.

Voor het centraal examen is een syllabus opgesteld waarin de eindtermen in detail worden beschreven. Voor het schoolexamen is een handreiking uitgewerkt waarin mogelijkheden worden beschreven die de school heeft voor de invulling. De handreiking voor Handel en verkoop ligt voor u.

De inhoud van de exameneenheden in de syllabus is een verbijzondering van de globale eindtermen en in hoge mate gelijk aan de inhoud van het 'oude' programma. De detaillering van de globale eindtermen zijn een opsomming van de ‘oude’ eindtermen. Voor deze exameneenheden in het centraal examen (CE) verandert er weinig tot niets. De globalisering maakt in de toekomst snelle aanpassingen in de syllabus mogelijk, zonder dat de globale eindtermen gewijzigd hoeven te worden. Het eindexamenprogramma en de syllabus zijn voorschrijvend van karakter, de handreiking is dat niet. Deze is te zien als een 'servicedocument' voor scholen om de mogelijkheden die zijn ontstaan voor het schoolexamen toe te lichten.

⏐7


Verdeling van de examenstof Handel en verkoop over centraal examen en schoolexamen: Exameneenheden CE Moet op SE HV/K/1 HV/K/2 HV/K/3 HV/K/4 HV/K/5 HV/K/6 HV/K/7 HV/K/8 HV/K/9 HV/K/10 HV/K/11 HV/K/12 HV/K/13 HV/K/14 HV/K/15 HV/K/16

Oriëntatie op de handel Professionele vaardigheden Werken in de handel Kassa Presentatie en goederenverwerking Goederenbeheer Bedrijfseconomisch rekenen Assortiment Verkopen Detailhandelsmarketing Presentatietechnieken 1 Presentatietechnieken 2 Commerciële presentatie 1 Commerciële presentatie 2 Algemene materialenleer Oriëntatie op de food-branche

HV/K/17 HV/K/18 HV/K/19 HV/K/20 HV/V/1

Oriëntatie op de mode-branche Financieel beheer/financieringsplan Boekhouden Bedrijfseconomisch en juridisch beheer Integratieve opdracht

HAV/K/2 HAV/K/5 HAV/K/6 HAV/K/8

CE-deel Handel en verkoop GL, Administratie GL, Mode en Commercie GL en Handel en administratie GL Professionele vaardigheden G G Goederenstroom inkoop G G Goederenstroom verkoop G G Presentatie en promotie G G

BK BK BK K BK BK BK

BKG BK BKG G G B G G G BKG

Mag op SE

BK

BK BK K BK BK BK BK

BK BK BK K BK BK K K K K

K

Het programma voor het schoolexamen Handel en verkoop Voor het schoolexamen gelden nu de eisen zoals geformuleerd in de globaal geformuleerde eindtermen en niet de concretiseringen op het niveau van de syllabus, ongeacht of de betreffende exameneenheid wel of niet getoetst wordt op het centraal examen. Hiermee is in vergelijking met het oude examenprogramma de ruimte die scholen hebben voor de invulling van het schoolexamen groter geworden. Scholen kunnen er bijvoorbeeld voor kiezen in hun PTA de toetsing van de vaardigheden uit HV/K/2 Professionele vaardigheden en HV/K/5 Presentatie en goederenverwerking op een aantal momenten, in het SE, geïntegreerd te beoordelen. Het aantal momenten kunnen bepaald worden zowel in het derde als in het vierde leerjaar. In het volgende voorbeeld ziet u de beoordelingsaspecten zoals die voor een CE zijn gehanteerd. daarna volgt een voorbeeld waarin die beoordelingsaspecten zijn 'omgebouwd' voor gebruik in het SE.

⏐8


Voorbeeld Bij de toetsing van het CSPE in 2006 voor de basisberoepsgerichte leerweg was examenonderdeel D Magazijn De beoordelingsaspecten: Onderdeel D Magazijn

Max. 13

4

Minitoets bij opdracht 4.

5

De leerling heeft de voor de uitvoering van onderdeel C relevante punten genoteerd (controle van de goederen, controleren met de pakbon, tekenen voor ontvangst). Per ontbrekend relevant gegeven of genoteerd niet relevant gegeven één punt in mindering brengen. De leerling heeft de hoeveelheidcontrole juist uitgevoerd en de pakbon getekend. De leerling heeft bij de hoeveelheidcontrole één fout gemaakt (één handeling vergeten). (1) De leerling heeft bij de hoeveelheidcontrole twee of meer fouten gemaakt. (0) De leerling heeft de dozen met het juiste hulpmiddel naar de winkel gebracht. (2 of 0 punten)

6

7

2

2

2 Totaal

19

Bij deze toetsing kwamen de eindtermen uit HV/K/5 Presentatie en goederenverwerking De toetsing binnen het schoolexamen van HV/K/2 Professionele vaardigheden samen met HV/K/5 Presentatie en goederenverwerking kan, bijvoorbeeld als praktische opdracht, de vorm krijgen van een opdracht waarbij leerlingen dit moeten uitvoeren in de vorm van een groepsopdracht. Deze praktische groepsopdracht kan bestaan uit het gezamenlijk uitvoeren van bovengenoemde werkzaamheden, waarbij de leerlingen onderling de werkzaamheden moeten verdelen, een planning maken en elkaars werk controleren. Eindtermen vanuit HV/K/2 Professionele vaardigheden zoals systematische werkzaamheden uitvoeren en samenwerken kunnen nu ook in de beoordeling meegenomen worden. De beoordeling kan individueel of als groep plaatsvinden. Als de praktische opdracht meer het karakter heeft van een proeve van bekwaamheid, waarbij de leerlingen in de proef laten blijken over de nodige kennis te beschikken, is het aan de school om bijvoorbeeld de mondelinge vragen en de minitoets achterwege te laten. Als in de proeve van bekwaamheid blijkt dat de hoeveelheidcontrole juist uitgevoerd en de pakbon goed is afgetekend, dan mag u aannemen dat de theorie t.a.v. controle en pakbon aftekenen begrepen is. De proeve van bekwaamheid is een afsluitende toets in een realistische context, daarbij gaat het naast de inzet van kennis en vaardigheden bij de beroepuitoefening, ook om het tonen van de juiste (beroeps)houding.

⏐9


Voorbeeld: Beoordelingsaspecten schoolexamen: Onderdeel D Magazijn

Max.

5

2

6

7 8 9

De leerling heeft de voor de uitvoering van onderdeel C relevante punten genoteerd (controle van de goederen, controleren met de pakbon, tekenen voor ontvangst). Per ontbrekend relevant gegeven of genoteerd niet relevant gegeven één punt in mindering brengen. De leerling heeft de hoeveelheidcontrole juist uitgevoerd en de pakbon getekend. De leerling heeft bij de hoeveelheidcontrole één fout gemaakt (één handeling vergeten). (1) De leerling heeft bij de hoeveelheidcontrole twee of meer fouten gemaakt. (0) De leerling heeft de dozen met het juiste hulpmiddel naar de winkel gebracht. (2 of 0 punten) Systematische werkzaamheden uitvoeren Samenwerken

2

2 7 6

Totaal 19 De school is dus vrij om een bepaald gewicht mee te geven aan de beoordelingsaspecten. Ook per leerweg is het mogelijk om hierin te differentiëren. Bijvoorbeeld laat je kennis zwaarder wegen bij kaderberoepsgerichte leerlingen en vaardigheden, en beroepshouding krijgen een zwaarder accent in de basisberoepsgerichte leerweg. De opdracht van het bovenstaande voorbeeld kan dan weer in samenhang met bij avo- vakken Nederlands, Moderne Vreemde Talen, Economie, Wiskunde, Maatschappijleer en CKV worden uitgevoerd. Zo is de opdracht te zien als een invulling van de globale beschrijving van de exameneenheid HV/K/5 Presentatie en goederenverwerking. En in de uitvoering, toetsing en beoordeling, kan indien de school daarvoor kiest meer worden geconcentreerd op de vaardigheden uit HV/K/2 Professionele vaardigheden. Veranderingen die de examinering van de inhoud raken. In voorgaande jaren werd jaarlijks een keuze gemaakt welke onderdelen in het CE of SE werden geëxamineerd. Vanaf het examen in 2008 is de verdeling van CE of SE voor meerdere jaren vastgelegd. • De exameneenheid HV/K/4 Kassa is nu een vast onderdeel in het centraal examen, de exameneenheid HV/K/10 Detailhandelsmarketing is geen onderdeel van het centraal examen en is nu een vast onderdeel van het schoolexamen. Gevolg: Binnen het schoolexamen moet ieder jaar de exameneenheid HV/K/10 Detailhandelsmarketing worden getoetst. Alle exameneenheden die worden getoetst binnen het centraal examen mogen ook binnen het schoolexamen worden getoetst, maar die toetsing is niet verplicht. Dit laatste was overigens ook in het oude examenprogramma al het geval. Een school kan er dus voor kiezen om in het schoolexamen geen aandacht te besteden bijvoorbeeld aan de exameneenheid HV/K/4 Kassa • Het geglobaliseerde examenprogramma voor de gemengde leerweg (GL) is zo opgesteld dat het ce.-deel identiek is voor alle vakken uit de volgende groep: Handel en verkoop, Administratie, Mode en commercie, Handel en administratie. Tezamen met de grotere vrijheid voor de school in de inrichting en toetsing van het schoolexamen is dit de belangrijkste wijziging na 1 augustus 2007 in het examenprogramma voor de GL. Onder het verplichte ce.-deel voor de gemengde leerweg kan gekozen worden voor een afdelingsprogramma als inhoud van het schooldeel.

⏐ 10


3. Mogelijke invulling van het schooldeel In eerste instantie lijkt het er op dat er helemaal niet zoveel hoeft te veranderen in het schoolexamen. Wie op de oude voet verder wil, (zie bijlage 2) moet er voor zorgen dat de onderdelen, die in hoofdstuk 2 worden genoemd aanbod komen. Verder kunnen schoolonderzoeken ingevuld worden vanuit de centrale exameneenheden en zo in de praktijk feitelijk functioneren als onderdeel van de voorbereiding op het centraal examen. In de praktische opdrachten kan dan aandacht worden besteed aan de toetsing van vaardigheden en beroepshouding, HV/K/2 Professionele vaardigheden. Er ontstaan echter mogelijkheden als een school (een deel van) de rol van het schoolexamen in de voorbereiding op het centraal examen anders gaat invullen. Dan geeft het feit dat de exameneenheden bij toetsing binnen het schoolexamen moeten voldoen aan de globaal geformuleerde eindtermen en niet aan de omschrijving in de syllabus veel ruimte om opdrachten aan te bieden die wezenlijk anders zijn dan opgaven analoog aan die uit het centraal examen. Hier volgen enkele voorbeelden: Praktische opdrachten: (het verkennen, aanpakken en oplossen van een probleemsituatie uit de praktijk van een beroep of van het dagelijks leven) De school kan opdrachten formuleren waarbij leerlingen kennis, vaardigheden en houdingsaspecten aan de dag leggen vanuit verschillende eindtermen. Voorbeelden • Leerlingen beheren het kantoormagazijn. Zij zorgen voor de inventarisatie van het magazijn, nemen bestellingen aan van medewerkers, vullen het magazijn aan en leveren de bestelde artikelen af. Hier is een combinatie mogelijk van HV/K/3 werken in de handel, HV/K/5 Presentatie en goederenverwerking en HV/K/6 Goederenbeheer en niet te vergeten HV/K/2 Professionele vaardigheden. • Leerlingen beheren (meestal onder begeleiding van Onderwijs Ondersteunend Personeel) de kantine. Hier vinden ook de werkzaamheden plaats als het inventariseren van het magazijn, bestellingen opnemen en plaatsen, verkoop, kassa bediening, het maken van promotie materiaal en het presenteren van de te verkopen goederen. Zelfs het voeren van een eenvoudige boekhouding is hier mogelijk. Een combinatie van HV/K/2 Professionele vaardigheden, HV/K/3 Werken in de handel, HV/K/4 Kassa, HV/K/5 Presentatie en goederenverwerking, HV/K/6 Goederenbeheer, HV/K/8 Assortiment, HV/K/9 Verkopen, HV/K/19 Boekhouden en alle eindtermen die betrekking hebben op Presentatie (HV/11, 12, 13, 14) • Leerlingen verzorgen (meestal met de drukker) het drukwerk van de school. Leerlingen verzamelen opdrachten van docenten t.a.v. drukwerk, zorgen dat het magazijn op voorraad is, zorgen dat het drukwerk op tijd wordt afgeleverd, zorgen voor meldingen bij eventuele vertragingen. Mogelijk uitbreiding naar het verzorgen van de schoolkrant, opmaak, acquisitie voor advertenties e.d. Ook hier is weer een combinatie mogelijk van HV/K/2 Professionele vaardigheden, HV/K/3 Werken in de handel, HV/K/5 Presentatie en goederenverwerking, HV/K/6 Goederenbeheer, en alle eindtermen die betrekking hebben op Presentatie (HV/11, 12, 13, 14) • Leerlingen brengen binnen een praktische opdracht in kaart welke bedrijven en beroepen er in de regio zijn. Het maken van een collage van personeelsadvertenties gerangschikt naar beroepen die verwant zijn aan de handel en verkoop. Leerlingen maken gebruik van Kamer van Koophandel en de school organiseert excursies langs bedrijven in de regio. HV/K/1 Oriëntatie op de handel. Buitenschools leren: Het buitenschools leren betekent meer dan alleen stage. Stage is een onderdeel van buitenschools leren maar kan uitgebreid worden met praktische opdrachten. Vaak is het mogelijk om bij een stagebedrijf ook bijvoorbeeld voor kaderberoepsgerichte leerlingen een aankooponderzoek of een klantenherkomstonderzoek te laten uitvoeren. HV/K/10 Detailhandelsmarketing (enquêteren).

⏐ 11


Verder is het verstandig de stagebedrijven in te delen naar de activiteiten die de leerlingen daar kunnen uitvoeren. Als school staat het u vrij om binnen het schoolexamen samen met de leermeester binnen het bedrijf tot een beoordeling te komen die binnen het PTA voor het schoolexamen gaat meetellen. In de bijlage 3 ziet u een stukje als voorbeeld van een checklist om stagebedrijven te beoordelen op activiteiten die leerlingen daar kunnen uitvoeren. Als u de checklist in Excel verwerkt is het mogelijk om te selecteren op wel of geen kruisjes, zodoende is het mogelijk op per stagebedrijf aan te geven welke eindtermen daar aanbod komen en welke eindtermen nog op school gedaan moeten worden. Voor vragen over de precieze werking kunt u altijd een email sturen naar: [email protected] Erkenning van verworven vaardigheden Behalve via buitenschools leren is ook mogelijk dat leerlingen een bijbaantje hebben of vakantiewerk hebben gedaan, waarin zij aantoonbaar bewijs kunnen leveren dat zij bepaalde taken en werkzaamheden hebben verricht en de vereiste vaardigheden beheersen. Het portfolio, een (digitale) verzamelmap, waarin leerlingen bewijsmateriaal opnemen, is hiervoor een goed hulpmiddel. Leerlingen die bijvoorbeeld kassawerk hebben verricht, HV/K/4 Kassa, zouden voor het schoolexamen een vrijstelling kunnen krijgen en/of direct met een proeve van bekwaamheid dit onderdeel afsluiten binnen het schoolexamen. Verder valt natuurlijk te denken aan magazijnwerk HV/K/5 Presentatie en goederenverwerking en HV/K/6 Goederenbeheer. De vrij gekomen tijd kan de leerling weer gebruiken om te werken aan verbeterpunten in het eigen vakgebied of een ander vak. Al deze veranderingen leiden er toe dat docenten naast het lesgeven ook de rol van expert vervullen. Daardoor kunnen accenten iets anders komen te liggen: • De docenten werken meer samen met collega's bij de integratie van leerinhouden. • De docenten werken samen met collega's bij het creëren van levensechte situaties binnen de school. • De docenten onderhouden intensieve contacten met stagebegeleiders.

⏐ 12


4. Vormen van toetsen en suggesties voor de weging 4.1 Beoordeling SE Bij de hierboven genoemde voorbeelden is al een aantal manieren om de toetsing vorm te geven impliciet aan de orde geweest. Uitgangspunt is dat aan de opdracht van een leerling een beoordeling is gekoppeld. Aandachtspunten bij beoordelingen: Helderheid De leerling dient te weten waarop hij of zij zal worden beoordeeld en hoe zwaar ieder aspect van de beoordeling meetelt. Met andere woorden de eisen waarop het werk van de leerling zal worden beoordeeld moeten in de opdracht worden geformuleerd, duidelijk zichtbaar en helder zijn voor de leerling. Een duidelijke koppeling van eisen en gewicht bij de beoordeling geeft leerlingen daarbij een indicatie voor de planning van de beschikbare tijd. Als voorbeeld ziet u hier het beoordelingsformulier zoals gebruikt bij de opdracht voor het verzorgen van de checkout. Voorbeeld: beoordelingsformulier Beoordelingsformulier: leverancierskaart aanmaken en onderhouden Inleveren bij: ............................................. Datum: ....................................................... Opdracht

Denk aan

Maximaal

Voorbereidingen kassameubel

Vuil, papier of folders bij de kassa. Artikelen aanvullen Kassastoel installeren

50

Voorbereidingen aan de kassa

Aanmelden. Controle op de werking Controle beginwisselgeld Controle betaalautomaat Controle kassalade Totaal

Behaald

Toelichting

50

100

Met de kolom 'Denk aan' is sturing te geven aan de opdracht. De invulling daarvan kan bepalen of de opdracht deel uitmaakt van het leerproces, of van de toetsing. Hebben leerlingen veel met een dergelijke beoordeling gewerkt en daarop gereflecteerd, dan kan een eis in het schoolexamen zijn, dat de leerling zelf overal aan denkt en zou de kolom zelf weggelaten kunnen worden. Bij weinig ervaring zal de invulling uit het voorbeeld passen bij wat van de leerling verwacht kan worden. Is er meer ervaring dan kan de kolom globaler worden ingevuld. De mate van sturing kan ook een middel zijn om verschillen aan te geven in hoeverre leerlingen opdrachten zelfstandig kunnen uitwerken. Het is best mogelijk dat beoordelingsformulieren voor basisberoepsgerichte leerlingen meer “denk aan” aandachtspunten hebben dan voor de kaderberoepsgerichte leerlingen. Hierna staat een voorbeeld met globaler geformuleerde “denk aan” aandachtpunten.

⏐ 13


Voorbeeld: beoordelingsformulier Beoordelingsformulier: leverancierskaart aanmaken en onderhouden Inleveren bij: ............................................. Datum: ....................................................... Opdracht Voorbereidingen kassameubel

Denk aan: Voorbereiding

Maximaal


Aanmelden Controleren

50

Totaal

100

Behaald

Toelichting

50

De onderverdeling van de 'Denk aan'-kolom wordt in dit voorbeeld ook gebruikt om het gewicht van de verschillende onderdelen aan te geven. Ook dat kan een reden zijn om aan deze kolom een invulling te geven. Blijft staan dat de leerlingen in het voorgaande onderwijstraject hebben geleerd welke eisen er met de omschrijvingen worden bedoeld. In hoofdstuk 2 is aangegeven dat het beoordelingsformulier voor basisberoepsgerichte leerlingen andere gewichten kunnen meekrijgen dan bij de kaderberoepsgerichte leerlingen. Met de toekenning van het aantal punten geeft u de zwaarte van de onderdelen aan. Wilt u meer of minder nadruk op deze aspecten dan kunt u de puntenverdeling bijstellen. Belangrijk is dat voor de toekenning van de punten aan opgaven altijd een uitleg gegeven kan worden over waarom de opgaven het toegekende gewicht hebben gekregen. Waar van de leerlingen een substantiële inzet en prestatie wordt gevraagd, dient daar ook een passende waardering tegenover te staan. Proces Het kan zijn dat u meer aandacht wilt voor de wijze waarop het product tot stand is gekomen, dit indachtig de eisen uit HV/K/2 Professionele vaardigheden. In het volgende voorbeeld is gekozen voor het opnemen van vaardigheden behorende bij “De checkout verzorgen”. Het eindproduct zelf Ook de eisen aan het eindproduct “De checkout verzorgen” kunnen worden gesteld (volgens ARBO- eisen en milieukeurmerken). Het belangrijkste credo bij een opdracht als deze blijft: Wilt u dat een leerling een bepaalde vaardigheid laat zien en wilt u de leerling daarop ook wilt beoordelen, dan kunt u er niet omheen in de voorafgaande onderwijsleersituaties vergelijkbare opdrachten op te nemen en met vergelijkbare eisen te beoordelen.

⏐ 14


Voorbeeld: beoordelingsformulier basisberoepsgerichte leerweg Beoordelingsformulier: De checkout verzorgen Inleveren bij: ................................................. Opdracht Op systematische wijze werkzaamheden uitvoeren De werkzaamheden op veilige wijze uitvoeren Milieubewust handelen

Datum: .............................................

Denk aan

Maximaal

Maak een planning

10

Zie voorbereidingen kassameubel



Vuil, papier of folders bij de kassa. Artikelen aanvullen Kassastoel installeren Aanmelden. Controle op de werking Controle beginwisselgeld Controle betaalautomaat Controle kassalade Totaal

Toelichting/ Eisen

10

Volgens Arbo regels

10

Volgens milieukeurmerken


Hygiënisch werken


Behaald

10

40

20

100

Voorbeeld: beoordelingsformulier kaderberoepsgerichte leerweg Beoordelingsformulier: De checkout verzorgen Inleveren bij: ................................................. Opdracht

Datum: .............................................

Denk aan:

Maximaal

Planning

15


15

Volgens Arbo regels


15

Volgens milieukeurmerken

Hygiënisch werken


15


Voorbereiding


Aanmelden Controleren

20

Totaal

100

op systematische wijze werkzaamheden uitvoeren De werkzaamheden op veilige wijze uitvoeren Milieubewust handelen

Behaald

Toelichting/ Eisen

20

In beide uitwerkingen ziet u dat de sturing en de weging verschillend zijn.

⏐ 15


4.2 Een voorbeeld van een PTA Dit voorbeeld is gemaakt voor een school waar uitgebreid is geëxperimenteerd met nieuwe onderwijsvormen en curricula. Voorbeeld: PTA Onderdeel:

Exameneenheid

Leer -jaar

Blok :

Toetsvorm

Duur toets

Cijfer / Voldaan

Gewicht

Oriëntatie op de handel

K1

3

1

K2

3

3

80 min 20 slu 80 min

C V C

3

Professionele vaardigheden Kassa Professionele vaardigheden Goederenbeheer Projectweek: Professionele vaardigheden Presentatietechnieken

Schriftelijk m.c. Handelingsdeel Proeve van bekwaamheid

Herkansbaar J

2

J

K4 K2

3

9

Schriftelijk open 90 min

C

2

J

3

8

Praktische opdracht

C

3

N

K6 K2

20 slu

K11, 12

In het PTA is gekozen voor een handelingsdeel en een praktische opdracht als toetsvorm. Dit om recht te doen aan de meer praktische leerstijl van deze leerlingen. In een handelingsdeel en praktische opdracht kunnen leerlingen hun kennis, vaardigheden en (beroeps)houding tot hun recht laten komen. De proeve van bekwaamheid is een toetsvorm waarbij de leerling moet laten blijken over de nodige kennis en vaardigheden te beschikken. Zoals bij kassa dan komen ook de specifieke beroepshoudingen aanbod. Het is goed mogelijk dat leerling en docent onafhankelijk van elkaar een beoordeling geven. In de bijlage 4 is een uitwerking gemaakt van ontwikkellijnen van vaardigheden. (als voorbeeld “verkoper” vanuit het programma Handel en verkoop).De resultaten moeten worden ingevuld in de kolom deelscore. Als de resultaten met elkaar vergeleken worden, dan is dat een startpunt voor een functioneringsgesprek of een beoordelingsgesprek of een moment waarop de leerling kan reflecteren over zijn eigen functioneren. Het voeren van een functioneringsgesprek of beoordelingsgesprek is in feite ook een vorm van toetsen. Het functioneringsgesprek is een goed moment voor de leerling om te reflecteren op zijn toekomstmogelijkheden binnen de Handel en verkoop.

⏐ 16


5. Loopbaanoriëntatie en -begeleiding In het examenprogramma van Handel en verkoop heeft de eerste exameneenheid betrekking op loopbaanoriëntatie. In de eenheid 'Oriëntatie op Handel en verkoop’ gaat het erom dat de leerlingen zicht krijgen op de belangrijkste punten voor een goede loopbaan in de detailhandel en groothandel.

5.1 Informatiegerichte leeromgeving De meest voorkomende onderwijsvormen voor 'loopbaanoriëntatie en -begeleiding' zijn klassikaal, aanbodgericht en binnenschools en zijn de lessen gericht op informatieoverdracht. Daarbij wordt in veel gevallen gebruik gemaakt van een loopbaanmethode, beroepskeuzetests en individuele gesprekken. Het effect van al deze inspanningen is zeer beperkt. De leerlingen kunnen bij deze aanpak moeilijk een referentiekader verwerven voor het maken van een beroepskeuze. De veelal theoretische informatie heeft voor ze nog geen betekenis en nodigt daardoor niet uit tot identificatie. De objectieve informatie die zij aangereikt krijgen heeft doorgaans dan ook weinig invloed op hun keuzes. Leerlingen laten zich bij hun beroepskeuze vooral leiden door hun ervaringen. In eerste instantie maken zij daarvoor gebruik van eigen ervaringen en - als die er niet of in onvoldoende mate zijn - van de ervaringen van vooral 1 de ouders . De keuzes van leerlingen zijn veelmeer ingegeven door situatiegebonden ervaringen en zijn veelal situatiegestuurd. Leerlingen willen begrijpen waarvoor zij kiezen. Voor een goed begrip hebben zij praktische ervaringen nodig die duidelijkheid bieden over de consequenties van hun beroepskeuze. Om dat mogelijk te maken hebben leerlingen behoefte aan een loopbaangerichte leeromgeving 2.

5.2 Loopbaangerichte leeromgeving Voor het maken van een goede keuze voor een vervolgopleiding is het van belang dat de leerlingen 3 loopbaancompetenties en een beroepsidentiteit kunnen ontwikkelen . Loopbaancompetenties zijn vaardigheden van leerlingen om over de eigen motieven en kwaliteiten na te denken, om via het verkennen van mogelijkheden en het daadwerkelijk sturen van de eigen leerprocessen aan de loopbaan vorm te geven en om te netwerken. Bij arbeidsidentiteit gaat het erom dat leerlingen zich identificeren met een arbeidsveld en daarbinnen met een specifieke arbeidsrol; gaat het om de zekerheid die leerlingen hebben over zichzelf, de opleiding, de toekomst en het zelfvertrouwen dat zij hieraan ontlenen.

1

Meijers, F., Heeft beroepskeuzevoorlichting zin? Naar een strategie van participerend leren, In: Pedagogiek, jrg. 21, 2001, 3,

p. 204. 2

Meijers, F, Kuijpers, M. en Bakker, J, Over leerloopbanen en loopbaanleren, Platform beroepsonderwijs, februari 2006;

Boer, P. den , Mittendorff, K., Sjenitzer, T., Beter kiezen, Onderzoek naar keuzeprocessen van jongeren in traditionele en herontwerpopleidingen techniek in het vmbo en mbo, Stoas Onderzoek, Wageningen, juli 2005. 3

Meijers, F, Kuijpers, M. en Bakker, J, Over leerloopbanen en loopbaanleren, Platform beroepsonderwijs, februari 2006, p. 25 e.v.

⏐ 17


De ontwikkeling van loopbaancompetenties en een beroepsidentiteit komen het best tot hun recht in een loopbaangerichte leeromgeving met de kenmerken: a. de leerlingen komen veelvuldig in contact met de 'echte' beroepspraktijk b. het maatschappelijk belang of nut van Handel en verkoop wordt zichtbaar gemaakt c. de leerlingen worden in staat gesteld te communiceren over zowel de maatschappelijke betekenis van bepaalde beroepsactiviteiten als over de persoonlijke zin ervan; d. de leerlingen worden goed gecoacht en krijgen gelijkertijd een eigen verantwoordelijkheid wat betreft het maken van keuzes e. de leerlingen kunnen spreken met ervaren beroepsbeoefenaars die als mogelijk groepsmodel kunnen functioneren Op elk van deze kenmerken wordt kort ingegaan. Veelvuldig contact met de 'echte' beroepspraktijk Leerlingen bepalen hun studie- en beroepskeuze vooral door ervaringen die zij hebben opgedaan. Zij hebben een referentiekader nodig om te weten waarvoor zij kiezen. Het is dan ook belangrijk dat 'loopbaanoriëntatie en begeleiding' de leerlingen laat kennismaken met de 'echte' beroepspraktijk in het programma Handel en verkoop te weten de beroepen in de detailhandel en groothandel. Dat stelt hen in de gelegenheid praktische ervaringen op te doen in de beroepspraktijk. Belangrijk daarbij is dat de leerlingen te maken krijgen met typerende situaties. Zo ervaren de leerlingen dat zij wel graag zouden willen meedoen, maar dat de juiste competenties nog ontbreken. Wanneer de betrokkenheid van de leerlingen op die manier tot een probleem voor hen zelf wordt, ontstaat de motivatie om kennis niet alleen te memoriseren maar zich die ook eigen te maken en deel te willen uitmaken van de 4 wijze waarop men in de (beroeps)praktijk te werk gaat – dus tot een deel van de beroepsidentiteit-in-wording . 'In één week heb ik meer geleerd dan een jaar op school' 5 Aan het eind van het 3e leerjaar gaan onze leerlingen op stage, zo ook Jurriën. De stage plannen we tijdens de praktijkexamens, omdat er dan geen lesuitval is. De praktijkdocenten nemen de examens af en de avo-docenten gaan langs de stagebedrijven. Onze Jurriën is 15 jaar en ging dit voorjaar stage lopen bij een banketbakkerswinkel als broodverkoper in Leeuwarden. Hij had het zo naar zijn zin dat de eigenaar hem een baantje op de zaterdag aanbood. Na overleg met zijn ouders ging hij hierop in. De vakantieperiode brak aan en de eigenaar kwam wat krap in zijn personeel te zitten. Hij vroeg Jurriën of hij ook in de vakantie wilde helpen. Nou, daar had hij wel oren naar. Dan kon hij mooi een zakcentje verdienen en dat was voor zijn vakantie naar Ameland best wel leuk. Zo gezegd, zo gedaan. Hij werkte een gedeelte van zijn lange vakantie bij de banketbakker. 's Morgens om negen uur was hij op zijn werkplek. Hij had dan al een half uur fietsen achter de rug! In de pauze was er koffie en het was ook nog gezellig met de collega's en de leuke winkelmeiden. Tussen de middag zorgde de vrouw van de eigenaar altijd voor een lekkere kop soep. Dat ging er wel in na de hele ochtend in het zoet gestaan te hebben. Na het schoonmaken vertrok hij rond zes uur weer naar huis. Dat heeft hij een paar weken gedaan tot volle tevredenheid van zichzelf en de eigenaar. Na de vakantie vroeg ik hem hoe hij zijn vakantie had doorgebracht en toen kreeg ik bovenstaand verhaal te horen. Een leerling van 15 jaar kan natuurlijk geen volledige kracht vervangen, hoe enthousiast of hoe goed hij op school ook is. Daar moet je als werkgever wel rekening mee houden. Jurriën zit nu in het examenjaar van het vmbo. Hij loopt elke vrijdag stage bij dezelfde banketbakker tot de kerstvakantie. Daarna vervolgt hij zijn stage in een ander bedrijf. Bovendien heeft hij er een zaterdagbaantje aan overgehouden. Hij vindt het geweldig. En de eigenaar stimuleert Jurriën om de banketbakkerij in te gaan na zijn examen. Zelf twijfelt hij nog: verkoper of banketbakker.

4 5

Wardekker, W., Beroepsonderwijs en identiteit, Chr. Hogeschool Windesheim, 17 februari 2005, p. 4 - 5 Onderwijsheden, In: Bakkers in bedrijf, oktober 2006, nr. 10, p.11 (bewerkt).

⏐ 18


Het verblijf in de beroepspraktijk zal in belangrijke mate bestaan uit het meelopen met een vakman (shadowing) en 6 zo kennis te maken met de liefde die vakman voor zijn vak heeft . Daarbij gaat het niet alleen om de technische 7 vaardigheden maar ook om de menselijke kant binnen de beroepsgroep . Dilemma Hoewel het meelopen met een vakman voor veel leerlingen een eerste kennismaking met de beroepspraktijk is, is het leerzaam ze niet alleen met de mooie kanten van het beroep kennis te laten maken maar ook de grenzen van het beroep te laten zien. Leerlingen komen met die grenzen in aanraking door ze te confronteren met beroepsdilemma's. Een beroepsdilemma is te omschrijven als een in de dagelijkse praktijk voorkomend rolconflict. Voor deze conflicten zijn geen pasklare oplossingen voorhanden. Die kunnen alleen verkregen worden door in overleg met 'collega's' in de praktijk of met klasgenoten oplossingen te bedenken. Dat 'dwingt' de leerlingen zich af te vragen hoe zij zelf met het 8 dilemma zouden omgaan . De dilemma's van de niveau 2 -opleiding Verkoper zijn onder de benaming 'kernopgaven' in de kwalificatiedossiers 9 opgenomen . Voorbeeld: Dilemma's / Kernopgaven van de opleiding Verkoper 10: Kernopgaven De volgende kernopgaven maken deel uit van de kern van het kwalificatieprofiel. Kernopgave 1: Ondernemingsbelang (tijd / omzet / kwaliteit) versus persoonlijk belang (veiligheid) • De verkoper staat voor de opgave om opdrachten veilig, snel, goed én zonder omzetverlies uit te voeren. In sommige gevallen kan de verkoper aan deze vier aspecten niet voldoen bij de uitvoering van zijn werkzaamheden. Hij zal dan een beslissing moeten nemen aan welke aspecten hij in ieder geval wil of moet voldoen. Dit kan per situatie verschillen. De verkoper zal afgewogen keuzes moeten maken zonder dat deze risico’s voor zichzelf of anderen opleveren. Hij moet daarbij ook rekening houden met de wensen vanuit de onderneming. Kernopgave 2: Ondernemingsbelang versus klantvriendelijkheid • De verkoper staat voor de opgave om voortdurend het evenwicht te bewaren tussen ondernemingsbelang en klantvriendelijkheid. Klantvriendelijkheid kan ten koste gaan van het ondernemingsbelang en andersom. De verkoper heeft de opdracht om een goede klantrelatie te behouden en een bijdrage te leveren aan het behalen van de commerciële doelstellingen van de onderneming. In sommige gevallen zal de verkoper een keuze moeten maken tussen klantvriendelijkheid en ondernemingsbelang. Kernopgave 3: Taak a versus taak b • De verkoper staat voor de opgave om verschillende taken op hetzelfde moment uit te voeren. Hij heeft bij de meeste werkzaamheden te maken met de aanwezigheid van klanten. Het is belangrijk dat de verkoper de juiste prioriteit stelt aan de taken, zodat de taken op tijd en correct worden uitgevoerd en de klanten op vriendelijke wijze worden geholpen. Wanneer de verkoper niet de juiste prioriteiten stelt, kan dit leiden tot niet uitgevoerde taken, ontevreden klanten en omzetverlies. De verkoper moet bij zijn beslissing dus rekening houden met deadlines, kosten en klantwensen. Kernopgave 4: Zelf beslissen versus overleggen • De verkoper staat voor de opgave om bij moeilijkheden tijdens zijn werkzaamheden te besluiten om zelf een oplossing te bedenken of ondersteuning in te schakelen van collega’s of leidinggevende. Enerzijds kan het te laat inschakelen van een collega leiden tot grotere moeilijkheden, omzetverlies, etc. anderzijds kan de verkoper te veel overbodige vragen stellen, waardoor het lijkt dat hij niet zelfstandig kan werken. De verkoper moet moeilijkheden en eigen capaciteiten kunnen inschatten. Het maatschappelijk belang of nut van de differentiatie 6 7 8 9

,Boer den P., Mittendorff K., Sjenitzer T., Beter kiezen, Stoas, Wageningen, juli 2005, p. 28. Wardekker, W., Beroepsonderwijs en identiteit, Chr. Hogeschool Windesheim, 17 februari 2005, p. 4. Meijers, F., Heeft beroepskeuzevoorlichting zin? Naar een strategie van participerend leren, In: Pedagogiek, jrg. 21, 2001, 210. www.kchandel.nl; optie: kwalificatiedossiers, kwalificatiedossiers 2005-2006 Detailhandel, kwalificatiedossier verkoper.

10

Kwalificatiedossier Verkoper, KCHandel,p. 7, 2005 06 01.

⏐ 19


Voor de leerlingen is het belangrijk dat wat zij op school leren zichtbare gebruikswaarde hebben. Een belangrijke stap in die richting kan gezet worden door het onderwijsprogramma samen te stellen uit een opeenvolging van veel kerntaken die een grote mate van overeenkomst hebben met taken waarmee zij ook in de beroepspraktijk te maken krijgen. Door in het onderwijsaanbod de link in te bouwen met de praktische gebruikswaarde van de vakinhouden worden voor de leerlingen de verbanden duidelijk. De kerntaken worden georganiseerd in de vorm van thematisch 11 onderwijs, projecten, casussen, probleemgestuurd onderwijs, enzovoort . Leerlingen communiceren over de maatschappelijke betekenis van bepaalde beroepsactiviteiten en de persoonlijke zin De betekenis voor een loopbaan krijgt voor leerlingen betekenis als ze kunnen beschikken over indringende ervaringen. Deze ervaringen geven de leerlingen inzicht in de eigen mogelijkheden en wensen. De ervaringen van de leerlingen met de beroepspraktijk zijn altijd verbonden met de specifieke situatie waarin die is opgedaan. Daarom is het goed leerlingen ervaringen op te laten doen in verschillende beroepssituaties en ze de gelegenheid te beiden hun persoonlijke ervaringen uit te wisselen en zo in gesprek te komen met beroepsbeoefenaren, klasgenoten en 12 docenten . Coachen en verantwoordelijkheid van leerlingen Het leren omgaan met beroepsdilemma’s hoeft zich niet toe te spitsen op de momenten dat de leerlingen in praktijksituaties verblijven. De school kan vanaf het allereerste moment de dilemma's in de opleiding inbouwen. Bijvoorbeeld via het binnenhalen van ervaren vaklieden als mentor of als spelers in een simulatie. Bij de aanbieding van nieuwe informatie mag het nooit zo zijn dat de school het streven naar 'zelfsturing van de leerling' op een laisser fair wijze denkt te kunnen benaderen. Het achterwege laten of het minimaliseren van de 13 begeleiding bij 'beginners' heeft altijd mindere resultaten tot gevolg . De docent mag niet iemand zijn die toekijkt. Het is belangrijk dat de docent taken overneemt die de leerling nog niet aan kan en zo het goede voorbeeld geeft hoe je het doet. De school gebruikt haar niet-samenvallen met de echte beroepspraktijk om de reflectie over de eigen positie bij de leerling op gang te brengen, dat te stimuleren en daarvoor de concepten en denkwijzen aan te reiken 14. Leerlingen en ervaren beroepsbeoefenaars. De oriëntaties van de leerlingen op verschillende beroepen zijn vooral kennismakingen met sociaal-culturele 15 praktijken van een beroepsgroep . Door met de vakman mee te lopen en met de vakman in gesprek te raken komen de leerling in aanraking met de technische en sociale, menselijke kanten van het beroep. In elk beroep doen zich dilemma's voor, waarbij de vakman met situaties te maken krijgt waarin het werk niet kan zoals het moet en dan maar moet zoals het kan. Om met die dilemma's kennis te maken is het van groot belang dat leerlingen kennismaken met typerende situaties van het beroep. Leerlingen krijgen een duidelijker zicht op de kern van het vak en meer begrip voor de liefde van de vakman voor zijn vak, door de beroepsdilemma's met de vakman te 16 bespreken. De gesprekken over de beroepsdilemma's kunnen de leerlingen met behulp van drie vragen structuur geven:

11

Janssen-Noordman, Ameiek M.B., Merriënboer Jeroen J.G. van, Innovatief onderwijs ontwerpen, Wolters-Noordhoff,

Groningen/Houten, 2002. 12

Boer den P., Mittendorff K., Sjenitzer T., Beter kiezen, Stoas, Wageningen, juli 2005, p. 22.

Boer, den P., Jager R., Smulders A.K. Hester, R.M., Beroepsdilemma's als sleutel tot betekenisvol leren, Stoas, Wageningen, mei 2003. 13

Paul A. Kirschner, John Sweller, Richard E. Clark, Why minimal guidance during instruction does not work,

In: Educational Psychologist, 41 (2), p. 75 - 86. 14 15 16

Wardekker, W., Beroepsonderwijs en identiteit, Chr. Hogeschool Windesheim, 17 februari 2005, p. 5. Meijers, F., Heeft beroepskeuzevoorlichting zin? Naar een strategie van participerend leren, In: Pedagogiek, jrg. 21, 2001, 207. Boer den P., Mittendorff K., Sjenitzer T., Beter kiezen, Stoas, Wageningen, juli 2005, p. 24 - 25.

⏐ 20


•

• •

Welke beroepsdilemma's komt de beroepsbeoefenaar in de uitoefening van zijn beroep zoal tegenkomt? Welke keuzes moeten tijdens het werk gemaakt worden? Welke invullingen de beroepsbeoefenaar heeft gegeven aan de afwegingen komt in vraag drie ter sprake. Vervolgens stellen de leerlingen zichzelf de vraag: Welke keuzes zou ik bij deze dilemma's gemaakt hebben? Voor de laatste vraag gaan de leerlingen terug naar de beroepsbeoefenaar: Welke keuzes heeft u als beroepsbeoefenaar gemaakt? Daarna bespreken de leerlingen de gemaakte keuzes.

⏐ 21


6. Mogelijke vakkenintegratie 6.1 Inleiding In de notitie 'VMBO: het betere werk' spreekt de minister zich uit voor het meer in lijn brengen van de examenprogramma's met het competentiegericht leren 17. Hoewel het competentiegericht leren vele gezichten kent, zijn twee kenmerken als karakteristiek aan te merken. De inhoud van het onderwijsaanbod is ontleend aan situaties die de leerlingen ook in de beroepspraktijk en in de samenleving tegenkomen en het onderwijs is georganiseerd in samenhangende gehelen, bijvoorbeeld in de vorm van taken of opdrachten. De integratie van vakken kan gezien worden als een stap op weg naar competentiegericht leren. De leerlingen krijgen de vakinhouden niet langer als afzonderlijke bouwstenen aangeboden maar als gehelen. De afzonderlijke inhouden van de vakken worden in samenhang geordend en in samenhang aangeboden. Het leggen van verbanden tussen de inhouden uit de verschillende vakken is niet iets dat aan de leerling overgelaten wordt, maar is iets dat de afdeling van meet af aan in het onderwijsaanbod tot uitdrukking laat komen.

6.2 Een aanpak In veel gevallen wordt aan de vakkenintegratie vorm gegeven door de inhouden uit te werken in taken. Aan het begin van de opleiding zijn de taken nog eenvoudig en naarmate de opleiding vordert worden ze complexer en aan het eind van de opleiding hebben de taken veel gemeen met taken zoals die in de beroepspraktijk voorkomen. Een praktische aanpak voor het verkrijgen van duidelijkheid over de kijk op de integratie van vakken begint bij de beoordeling. In de wijze(n) van beoordelen brengt de afdeling de wijze van opleiden tot uitdrukking. Wanneer helderheid is verkregen over de eisen waaraan het eindresultaat moet voldoen en hoe dat beoordeeld wordt, kunnen het management en de docenten van de afdeling vandaar uit de stappen terugzetten om bij de actuele stand van zaken op de afdeling uit te komen. De stappen terug markeren als het ware de noodzakelijke tussenstations die aangedaan worden wanneer de afdeling vanuit de bestaande situatie gaat werken naar de gewenste, toekomstige situatie: de integratie van de vakinhouden. Met andere woorden door achteraan, met de beoordeling, te beginnen geeft de afdeling aan waar zij wil uitkomen. De weg terug naar de actuele situatie verschaft duidelijkheid over de route die doorlopen gaat worden. Eensgezindheid over de opvatting over vakkenintegratie, maakt het mogelijk de keuzes in de daaraan voorafgaande stappen steeds in het juiste perspectief te plaatsen en de daarbij juiste afwegingen te maken. Voor het bereiken van de gewenste leeropbrengsten hebben vmbo-leerlingen een strakke structurering nodig. Zo is het voor het eigen maken van leerstrategische vaardigheden, zoals leesvaardigheid en zelfstandig leren, belangrijk dat die verbonden zijn aan de taak of een vak. Daardoor wordt voor de leerlingen zichtbaar waarvoor zij de vaardigheden nodig hebben en krijgen die vaardigheden betekenis. De vmbo-leerlingen hebben veel baat bij geïntegreerde programma's. Het is raadzaam de weg naar zelfgestuurd leren te koppelen aan reguliere instructie en begeleiding bij een inhoudelijke taak. Voor deze leerlingen is het van belang dat die weg gestructureerd en gefaseerd 18 verloopt . In het examenprogramma Handel en Verkoop werken de beroepsvakken (winkelpraktijk) en de beroepstheorie (bedrijfseconomie) intensief samen. Bij de meeste scholen heeft dat geresulteerd in de integratie van beide aandachtsgebieden.

17 18

VMBO: het betere werk, Ministerie van Onderwijs., Cultuur en Wetenschappen, april 2005, VO/OK/05/12027, p. 4 - 5. Vgl: Leren in een kennissamenleving, Onderwijsraad, Den Haag, januari 203, p.47, p. B3-17 t/m 19.

⏐ 23


Tussen de beroepsgerichte vakken en de avo-vakken ligt bij bijna alle differentiaties een scheidingslijn als het gaat om de beroepsgerichte wijze ordenen en de vakgerichte wijze van ordenen van de inhouden. Deze twee verschillende ordeningsprincipes voor de inhouden confronteert de leerlingen met verschillende benaderingen van leren. Bij de beroepsgerichte vakken krijgen zij opdrachten voorgelegd waarmee zij op actieve wijze vaardigheden oefenen en kennis opbouwen. Terwijl bij de avo-vakken de nadruk ligt op de meer schoolse wijze van leren, waarbij de onderwerpen afzonderlijk worden aangeboden. De inhouden van de avo-vakken laten zich heel goed integreren in de beroepsgerichte taken. De opdrachten die de leerlingen voorgelegd krijgen, doen altijd een beroep op het lees- en rekenvermogen van de leerlingen. Door de inhouden van de avo- vakken af te stemmen op de opdrachten, zien de leerlingen de praktische betekenis van de vakken beter in. Voorbeeld In bijlage 5 ziet u een het resultaat van de koppelingen van beroepsgerichte vakken (Handel en administratie, Handel en verkoop, Administratie en Mode en commercie) en avo- vakken rond activiteiten handelingen. De structuur ziet er als volgt uit: Werkvelden

Activiteiten

Kantoor

Receptie Inkoop Verkoop

Winkel

Kassa Winkelverkoop Presentatie Atelier

Atelier

Handelingen

Verder zijn de algemene vaardigheden die behoren bij bovenbenoemde werkvelden opgenomen in samenhang met de avo-vakken. De bijlage is als aanzet bedoeld om docenten uit beroepsgerichte- en avo-vakken kennis te laten nemen “wat” bij elkaar aan eindtermen past, om daarna zelf de “hoe” vraag te beantwoorden.

Voorbeeld: praktische opdracht Situatie De klas heeft als opdracht een uitgave te maken van het jongerentijdschrift of de website “School’s Out” waarbij de avo-vakken zijn geïntegreerd in de beroepsgerichte context. Daarvoor heeft de docent de klas verdeeld in groepjes van drie leerlingen. Elk groepje vormt de redactie voor één van de vaste rubrieken in het tijdschrift en is verantwoordelijk voor het artikel in de volgende uitgave van het tijdschrift. Alle redacties zijn samen verantwoordelijk voor de inhoud en samenstelling van het eerst volgende nummer. Opdracht “Maak met je redactiegroepje een aantal afspraken over de taakverdeling binnen de rubriek waar jullie verantwoordelijk voor zijn, schrijf een aantal artikelen voor jullie rubriek, controleer elkaars werk en vervul ook een aantal taken, die jullie krijgen naast de inhoudelijke kant van het jongerentijdschrift School’s Out, binnen de gestelde tijd”.

⏐ 24


Informatie voor de docent: De krant of jongerentijdschrift kan in een papierenversie of website gemaakt worden. De krant of tijdschrift zal bestaan uit een aantal vaste rubrieken: • Economisch nieuws • Maatschappelijke vraagstukken • Kunst en Cultuur • Kook • Sport • Buitenlands nieuws • Literatuur • Toerisme • Mode • ……………………….. De aanknopingspunten met de vakken: (opdrachten naast de redactionele werkzaamheden) • Beroepsgerichte vakken − Reclame maken voor een nieuw tijdschrift − Verkoopgesprekken voeren met nieuwe abonnees (ook telefonisch) − Informatie verschaffen aan de klanten − Inkoop van papier/drukinkt etc. of aanvragen van een website, vergelijken van leveranciers. − Reclame inkomsten verwerven − Reclames maken voor klanten (logo’s, slagzinnen) − Boekhouding voeren − Factureren − Klanten- en leveranciersbestand,(debiteuren/crediteuren) − Kostprijsberekeningen − Opmaak van teksten e.d. (Office-pakket) − ……………… − ……………… •

Nederlands − Journalistiek, interview − Verkoopgesprekken − Nieuwsberichten − Reclameboodschap − Boekbespreking ( zie rubriek Literatuur) − Ontwikkelen van briefpapier, facturering − …………………… − ……………………

•

Economie − Bijdrage leveren aan economisch nieuws: Consumptie Arbeid en productie Overheid en bestuur Internationale ontwikkelingen Natuur en milieu

⏐ 25


•

Moderne Vreemde Talen − Bijdrage leveren aan buitenlands nieuws: Teksten vertalen van buitenlandse kranten/tijdschriften Eigen krant vertalen in MVT − Buitenlandse reizen bestuderen en vertalen − Bijdrage leveren bij economie: Internationale ontwikkelingen − Bijdrage leveren bij NE > MVT

•

Culturele en Kunstzinnige Vorming − Bijdrage aan de rubriek Kunst en Cultuur − Reclameteksten − Presentaties − Bewegen op muziek (LO)

•

Wiskunde − Ondersteuning op de volgende gebieden: Tabellen en grafieken bij statistische gegevens van beroepsgericht vak, EC Meetkunde bij reclame, logo’s.

•

Maatschappijleer 1 − Bijdrage bij de rubriek maatschappelijke vraagstukken Cultuur en socialisatie Sociale verschillen Macht en zeggenschap Beeldvorming en stereotypering

•

Lichamelijke Opvoeding − Bijdrage bij de rubriek sport Spel Turnen Bewegen op muziek (CKV) Atletiek Zelfverdediging

Verder het geven van muziek-, dans-, beeldende vorming, drama- en sportclinics door leerlingen voor leerlingen of leerlingen van de basisschool, waarna weer verslag gedaan kan worden van de activiteiten. Vereiste is dat leerlingen de zelfde vaardigheden beheersen volgens de eindtermen. Activiteiten: • maken van een begroting • database met deelnemers • brieven schrijven • klantenbestand bijhouden • ontwikkelen van eigen formulierenstroom • verkoop van bijproducten bij clinics • promotie maken voor clinic • zelf opzetten van een eenvoudige boekhouding • boekhouding voeren van de clinic • berekeningen maken • statistieken bijhouden • ......... • .........

⏐ 26


Sportclinic: LO1/K/4: Spel LO1/K/5: Turnen LO1/K/6: Bewegen op muziek (zie CKV 3.1) LO1/K/7: Atletiek LO1/K/8: Zelfverdediging (HA 2.10, 2.11) LO1/K/9: Sportoriëntatie en sportkeuze: portfolio Iedere leerling maakt voor elk onderdeel een bijdrage in de vorm van werkstuk, presentatie e.d. Iedere leerling bewaart zijn bijdragen in een (digitale) map, portfolio. Er zal een redactie samengesteld worden, die gaat bepalen welke artikelen of presentaties geplaatst gaan worden. De redactie moet dus kunnen beschikken over de bijdragen van iedereen. Deze praktische opdracht kan op vele manieren uitgevoerd worden, bijvoorbeeld in een week of een deel daarvan, een terugkerend onderdeel in de week voor een langere periode. De krant is dan ook met een bepaalde regelmaat uit te geven of de website kan geactualiseerd worden. Verder kunt u denken om via de opbrengsten van de abonnees en advertenties een feest te geven of het geld te schenken aan een goed doel, wat op zich alweer een rubriek kan opleveren voor het tijdschrift of de website.

⏐ 27


Bijlage 1 Geglobaliseerd examenprogramma HV/K/1 1. 2.

HV/K/2 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15.

HV/K/3

KB

GL

De kandidaat kan een sollicitatie voorbereiden, uitvoeren en evalueren. De kandidaat heeft inzicht in: − de grondbeginselen van de handel − de betekenis van de handel in de samenleving − de eigen mogelijkheden van opleiding − werken in de handel.

X

X

X

X

Professionele vaardigheden

CE

CE

De kandidaat kan op systematische wijze werkzaamheden uitvoeren. De kandidaat kan de Nederlandse taal functioneel gebruiken. De kandidaat kan tijdens de werkvoorbereiding en de werkuitvoering op basaal niveau berekeningen maken. De kandidaat kan met gebruikmaking van een computer eenvoudige administratieve werkzaamheden uitvoeren. De kandidaat kan economisch bewust omgaan met materialen en middelen. De kandidaat kan de werkzaamheden op een veilige wijze uitvoeren. De kandidaat kan milieubewust handelen. De kandidaat kan hygiënisch werken. De kandidaat kan zich aan- en inpassen in de bedrijfscultuur. De kandidaat kan samenwerken bij het uitvoeren van werkzaamheden. De kandidaat kan een kritische instelling tot eigen belang manifesteren. De kandidaat kan omgaan met verschillen op basis van culturele gebondenheid en geslacht. De kandidaat kan voldoen aan algemene gedrags- en houdingseisen die gesteld worden aan werknemers in de branche.

X X X

X X X

X

X

X

X

X X X X X

X X X X X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

Werken in de handel 16. 17.

⏐ 29

BB Oriëntatie op de handel

De kandidaat kan al dan niet met behulp van geautomatiseerde systemen gegevens uit informatiebronnen gebruiken. De kandidaat heeft inzicht in: − de rol van de handel in de economie − de structuur en werkwijze van haar sectoren en ondernemingen − de voorwaarden waaronder handel plaats kan vinden.


HV/K/4 18.

19.

20.

HV/K/5 21.

22. HV/K/6

KB CE

De kandidaat kan al dan niet met behulp van geautomatiseerde systemen: − de verkoopprijs berekenen − BTW- berekeningen uitvoeren − betalingen van klanten verwerken − maatregelen ter voorkoming van derving nemen − de kassastaat opmaken. De kandidaat kan met behulp van een geautomatiseerd kassasysteem betalingen van klanten verwerken en de daarbij behorende administratieve handelingen uitvoeren. De kandidaat heeft kennis van: − de functies van de gebruikte apparatuur − de werkwijze bij betalingsverwerking.

X

X

Presentatie en goederenverwerking

CE

CE

De kandidaat kan: − artikelen verkoopklaar maken − artikelen presenteren. De kandidaat kan de opslag van goederen in een magazijn uitvoeren.

X

X

X

X

GL

X

X

Goederenbeheer 23.

CE

De kandidaat kan met behulp van een geautomatiseerd voorraadadministratiesysteem het voorraadbeheer uitvoeren. De kandidaat heeft kennis van de economische begrippen bij het voorraaden magazijnbeheer.

X

X

X

X

Bedrijfseconomisch rekenen

CE

CE

De kandidaat kan met behulp van geautomatiseerde systemen prijscalculaties van artikelen uitvoeren en heeft kennis van de diverse aspecten van de prijsvorming. De kandidaat kan met behulp van geautomatiseerde systemen bedrijfseconomische kengetallen, overzichten en indexen berekenen. De kandidaat heeft kennis van de achterliggende berekeningswijze. Assortiment

X

X

X

X

X

X CE

X

CE

De kandidaat kan een assortiment analyseren.

X

X

X

Verkopen

CE

CE

29.

De kandidaat kan al dan niet met ondersteuning van geautomatiseerde systemen een verkoopgesprek voeren. Detailhandelsmarketing

X

X

30.

De kandidaat heeft inzicht in consumentenwensen en -gedrag.

X

X

24.

HV/K/7 25.

26. 27. HV/K/8 28. HV/K/9

HV/K/10

⏐ 30

BB CE

Kassa

X


HV/K/11 31.

HV/K/12

KB CE

X

X

X

X

De kandidaat kan met behulp van geautomatiseerde systemen: − een etalageontwerp opstellen − een presentatieplan opstellen − een bedrijfspresentatie uitvoeren. De kandidaat kan met behulp van geautomatiseerde systemen een reclameplan opstellen. Commerciële presentatie 2

X

X

De kandidaat kan: − decoraties verwerken in een commerciële presentatie − met behulp van geautomatiseerde systemen een winkelformule vertalen in commerciële teksten. De kandidaat kan in een commerciële presentatie: − marketingprincipes toepassen in commerciële presentaties − met behulp van geautomatiseerde systemen een huisstijl vormgeven − kan decoraties verwerken in een commerciële presentatie − met behulp van geautomatiseerde systemen een winkelformule vertalen in commerciële teksten.

X

De kandidaat kan al dan niet met behulp van geautomatiseerde systemen een winkelinrichting ontwerpen en realiseren.

GL

Presentatietechnieken 2 32.

HV/K/13

De kandidaat kan met behulp van geautomatiseerde systemen een reclame-uiting ontwerpen en realiseren. Commerciële presentatie 1

33.

34. HV/K/14 35.

36.

HV/K/15

X

X

Algemene materialenleer 37.

HV/K/16

De kandidaat heeft kennis van de eigenschappen, milieuaspecten en verwerkings- en toepassingsmogelijkheden van hout en plaatmaterialen, metalen en kunststoffen.

X

Oriëntatie op de food-branche 38.

HV/K/17

De kandidaat heeft inzicht in de producten, wettelijke aspecten, gezondheidsaspecten, milieuaspecten en de fabricage-, verpakkingsen conserveringsprocessen in de food-branche.

X

X

X

X

Oriëntatie op de mode-branche 39.

⏐ 31

BB CE

Presentatietechnieken 1

De kandidaat heeft inzicht in de producten, maatsystemen, fabricageprocessen en milieuaspecten in de mode-branche.


BB HV/K/18 40.

HV/K/19

GL

De kandidaat kan: − een balans en jaarrekening van een onderneming interpreteren − met behulp van geautomatiseerde systemen een financieringsplan opstellen.

X

Boekhouden 41.

HV/K/20

De kandidaat kan met behulp van geautomatiseerde systemen een eenvoudige boekingsgang samenstellen voor een handelsonderneming in de vorm van een eenmanszaak.

X

Bedrijfseconomisch en juridisch beheer 42.

HV/V/1 43.

⏐ 32

KB

Financieel beheer/financieringsplan

De kandidaat heeft inzicht in de juridische aspecten van het ondernemerschap.

X

Integratieve opdracht

CE

De kandidaat kan een praktische opdracht uitvoeren die betrekking heeft op één derde deel van de eindtermen van het kerndeel. In dat verband kan de kandidaat: In de voorbereidingsfase: a. een uitgewerkte opzet maken voor de praktische opdracht b. een haalbare activiteiten- en tijdsplanning maken In de fase van de uitvoering: a. relevante informatie verzamelen b. de verzamelde informatie verwerken, analyseren en interpreteren c. de verzamelde informatie beknopt en helder weergeven In de fase van de afsluiting: − het resultaat van de opdracht op samenhangende wijze schriftelijk weergeven met behulp van een tekstverwerkingsprogramma conform de eisen aan lay-out, indeling en opmaak − het resultaat van de praktische opdracht mondeling presenteren met behulp van media en presentatievaardigheden − demonstreren dat de vaktechnische vaardigheden worden beheerst die voorkomen in de eindtermen van het kerndeel waarop de opdracht betrekking heeft − eigen opvattingen beargumenteren In de fase van de evaluatie: a. het uitvoeringsproces en het resultaat van de opdracht evalueren aan de hand van vooraf gegeven criteria. De kandidaat kan verantwoording afleggen voor de wijze waarop het resultaat van opdracht tot stand is gekomen, aan de hand van een − plan van aanpak of − logboek of procesevaluatie.

X


BB HAV/K/2

Professionele vaardigheden I. II. III. IV. V. VI. VII. VIII. IX. X. XI. XII.

HAV/K/5 XIII.

HAV/K/6 XIV.

XV. HAV/K/8 XVI.

⏐ 33

KB

GL CE

De kandidaat kan op systematische wijze werkzaamheden uitvoeren. De kandidaat kan de Nederlandse taal functioneel gebruiken. De kandidaat kan tijdens de werkvoorbereiding en de werkuitvoering op basaal niveau berekeningen maken. De kandidaat kan economisch bewust omgaan met materialen en middelen. De kandidaat kan de werkzaamheden op een veilige wijze uitvoeren. De kandidaat kan milieubewust handelen. De kandidaat kan hygiënisch werken. De kandidaat kan zich aan- en inpassen in de bedrijfscultuur. De kandidaat kan samenwerken bij het uitvoeren van werkzaamheden. De kandidaat kan een kritische instelling tot eigen belang manifesteren. De kandidaat kan omgaan met verschillen op basis van culturele gebondenheid en geslacht. De kandidaat kan voldoen aan algemene gedrags- en houdingseisen die gesteld worden aan werknemers in de branche.

X X X

Goederenstroom inkoop

CE

De kandidaat kan administratieve handelingen verrichten gericht op de verwerking van een inkooporder en de daarbij behorende formulieren samenstellen.

X

Goederenstroom verkoop

CE

De kandidaat kan administratieve handelingen verrichten gericht op de verwerking van een verkooporder en de daarbij behorende formulieren samenstellen. De kandidaat kan een bestaande artikelpresentatie in stand houden.

X

X

Presentatie en promotie

CE

De kandidaat kan al dan niet met behulp van geautomatiseerde systemen een artikelpresentatie maken

X

X X X X X X X X X


Bijlage 2 Suggesties voor invulling van de exameneenheden SE Suggesties voor invulling van de exameneenheden basisberoeps Geglobaliseerde eindtermen SE

Suggesties

HV/K/1

Oriëntatie op handel en administratie

1

De kandidaat kan een sollicitatie voorbereiden, uitvoeren en evalueren.

1.

mondeling, schriftelijk

2

De kandidaat heeft inzicht in: de grondbeginselen van de handel • de betekenis van de handel in de samenleving • de eigen mogelijkheden van opleiding • werken in de handel.

1.

de plaats van de handel in de sector economie omschrijven productie van goederen en produceren van dienstverlening de functies van de handel: overbruggen van tijd, plaats hoeveelheid en kennis de rol van de handel (collecterende en distribuerende handel) karakteristieken van branches de invloed van de handel een eenvoudig organisatieschema lezen afdelingen binnen ondernemingen functies en bijbehorende werkzaamheden verschillende beroepen in de handel noemen detailhandel, groothandel, internationale handel arbeidsvoorwaarden, arbeidsomstandigheden verkoopfuncties en verkoopondersteunende functies en werkzaamheden uitvoerende en beleidsmatige functies voorraadtaak, winkelverzorgingstaak, verkooptaak, afrekentaak, reclametaak, inkooptaak, leidinggevende taak beroepskwalificering, beroepshouding, status van het beroep de goederenstroom in de bedrijfskolom van de handel uitleggen en schematiseren toegevoegde waarde, integratie, differentiatie, parallellisatie, specialisatie, branchevervaging het begrip bedrijfsomvang omschrijven midden- en kleinbedrijf grootwinkelbedrijf verschillende distributievormen omschrijven ambulante handel niet-winkelverkoop: automatenverkoop, postorderbedrijven, partyselling, teleshopping gevestigde handel: warenhuis, supermarkt, discount, speciaalzaak, cataloguswinkel verschillende samenwerkingsvormen omschrijven franchising, VFB en inkoopcombinatie samenwerkende winkeliers opleidingsmogelijkheden binnen de handel noemen die aansluiten op het vmbo

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

⏐ 35


Suggesties voor invulling van de exameneenheden basisberoeps 9.

eigen toekomstmogelijkheden binnen de handel en de branches omschrijven 10. aspecten van technologische vernieuwingen noemen en is zich bewust van veranderingen voor de beroepspraktijk meer algemene recente en verwachte technologische ontwikkelingen invloed op maatschappelijke ontwikkelingen meer vakspecifiek recente en verwachte technologische ontwikkelingen invloed op de organisatie van het productieproces verandering en verdwijning van beroepen gevolgen in termen van permanente educatie het toenemend belang van het dienstverlenend aspect invloed op de organisatie van het productieproces verandering en verdwijning van beroepen veranderingsbereidheid: anticipatie mobiliteit opleidingsbereidheid HV/K/3

Werken in de handel

16

De kandidaat kan al dan niet met behulp van geautomatiseerde systemen gegevens uit informatiebronnen gebruiken.

1.

gegevens uit informatiebronnen gebruiken telefoongids trein- en busregeling routeplanner postcodes posttarieven gouden gids (op rubriek, beroep en naam) reisgidsen, bedrijfsgidsen, brochures en catalogi plattegronden internet, E-mail, teleshopping, telebanking, E-commerce, zoekmachines

17

De kandidaat heeft inzicht in: • de rol van de handel in de economie • de structuur en werkwijze van haar sectoren en ondernemingen • de voorwaarden waaronder handel plaats kan vinden.

1.

het begrip marktmechanisme uit de wisselwerking van vraag (consumptie) en aanbod (productie) uitleggen de handel naar rol en vorm omschrijven export-, import-, driehoekshandel de functie van de meest voorkomende leveringscondities en betalingscondities omschrijven ondernemingen naar structuur indelen handel, ambacht, vervoer en overige marktsector, collectieve sector de relatie tussen werkplanning, samenstelling van het personeelsbestand en de bezettingsgraad van een onderneming omschrijven de interne organisatie van ondernemingen in de handel omschrijven de betekenis van externe organisaties voor het winkelbedrijf omschrijven

2. 3. 4.

5.

6. 7. HV/K/6

Goederenbeheer

23

De kandidaat kan met behulp van een geautomatiseerd voorraadadministratiesysteem het voorraadbeheer uitvoeren.

⏐ 36

1.

een bijdrage leveren aan voorraadbeheer minimum voorraad en maximum voorraad voorraadkaarten bijhouden order entry systeem


Suggesties voor invulling van de exameneenheden basisberoeps 24

De kandidaat heeft kennis van de economische begrippen bij het voorraaden magazijnbeheer.

1.

2.

HV/K/10

Detailhandelsmarketing

30

De kandidaat heeft inzicht in consumentenwensen en gedrag.

1.

2.

3.

4.

HV/K/12


32

De kandidaat kan met behulp van geautomatiseerde systemen een reclame-uiting ontwerpen en realiseren.

1.

2. 3. 4. 5.

⏐ 37

de economische begrippen met betrekking tot de voorraad uitleggen en berekenen economische voorraad, technische voorraad, ijzeren voorraad het begrip derving in relatie tot voorraaden magazijnbeheer uitleggen administratieve fouten fifo/lifo systeem winkeldochters goederenbehandeling wensen van consumenten herkennen doelgroepen weergeven door middel van beeldmateriaal trends en rages consumentengedrag koopbehoeften, koopgedrag en koopkracht enquêteren promotionele activiteiten omschrijven functies van reclame huisstijl vormen van reclame de samenhang tussen vestigingsplaats en winkelomgeving omschrijven soorten vestigingsplaatsen positieve en negatieve factoren samenwerking tussen winkeliers winkelformules omschrijven uitstalling huisstijl, image assortiment klantenbenadering prijs merkbeleid verschillende beeldaspecten toepassen in etalages, vitrine, display, e.d. kleur vorm lijn vlak bij commerciële presentatie verschillende soorten reclame toepassen reclame- en mediabegrippen omschrijven de functie van een reclamebureau een bewuste mediakeuze maken technische vaardigheden toepassen bij het inrichten van een commerciële presentatie bespannen figuur kleden draperen ophangen belichten


Suggesties voor invulling van de exameneenheden basisberoeps 6. 7. 8.

prijs en tekstkaarten schrijven voor vormgeving de juiste kleurkeuzes maken specifieke gereedschappen toepassen bij het inrichten van etalages, vitrines, displays, e.d. beeldelementen toepassen bij het ontwerpen en maken van een advertentie

HV/K/13

Commerciële presentatie 1

33

De kandidaat kan met behulp van geautomatiseerde systemen: • een etalageontwerp opstellen • een presentatieplan opstellen • een bedrijfspresentatie uitvoeren.

1. 2.

aan de hand van het etaleerplan een ontwerp maken als onderdeel van een communicatieplan een presentatieplan opstellen een plan voor winkelpresentatie op de plaats van de verkoop met behulp van specifieke winkelmedia: etalages displays dispenders decoraties opbouwmaterialen tekstborden beeldschermreclame winkelaffiches presentatie onderneming

34

De kandidaat kan met behulp van geautomatiseerde systemen een reclameplan opstellen.

1.

op basis van een presentatieen reclameplan een onderneming presenteren

HV/K/14


35

De kandidaat kan: • decoraties verwerken in een commerciële presentatie • met behulp van geautomatiseerde systemen een winkelformule vertalen in commerciële teksten.

1.

decoraties in een commerciële presentatie verwerken functie compositie sfeer kleur blikvanger

36

De kandidaat kan in een commerciële presentatie: • marketingprincipes toepassen in commerciële presentaties • met behulp van geautomatiseerde systemen een huisstijl vormgeven • kan decoraties verwerken in een commerciële presentatie • met behulp van geautomatiseerde systemen een winkelformule vertalen in commerciële teksten.

1.

een winkelformule vertalen in (onderdelen van) teksten zoals een slagzin, gericht op de doelgroep het reclame-/etaleerplan

⏐ 38


Suggesties voor invulling van de exameneenheden basisberoeps HV/K/16

Oriëntatie op de foodbranche

38

De kandidaat heeft inzicht in de producten, wettelijke aspecten, gezondheidsaspecten, milieuaspecten en de fabricage-, verpakkingsen conserveringsprocessen in de food-branche.

1.

2.

3. 4.

5.

6. 7. 8. 9.

10.

11.

12.

13.

⏐ 39

karakteristieken van de food-branche omschrijven hoge omzetsnelheid, lage marges logistieke aspecten: voorraadbeleid carrièremogelijkheden emballage klantenbinding relevante begrippen met betrekking tot de warenwet omschrijven doel controlerende instantie bevoegdheden inspectie Gezondheidsbescherming informatie verzamelen het verband tussen voeding en gezondheid omschrijven (HCCP- norm) eigenschappen van levensmiddelen demonstreren samenstelling, versheid, houdbaarheid, gevoeligheid voor licht, temperatuur, vocht, zuurstof en zuurgraad conserveringsmethoden omschrijven temperatuur (UHT, pasteuriseren, steriliseren, koelen, vriezen) vochtigheidsgraad (drogen, vriesdrogen, konfijten, pekelen) zuurstofgehalte (luchtdicht en vacuüm verpakken) verandering van het milieu (zoet, zuur, zout, alcohol) doorstralen verschillende conserveringsmethoden vergelijken voor verse levensmiddelen het juiste verpakkingsmateriaal kiezen de samenstelling van de voedingswijzer noemen de belangrijkste diëten omschrijven soorten diëten dieetproducten etiketinformatie op verpakkingen van levensmiddelen interpreteren, ingrediëntendeclaratie, voedingswaarde, energetische waarde, houdbaarheid, bewaren, inhoud gevolgen van het gebruik van levensmiddelen voor het milieu omschrijven productiewijze, transport, verpakking, het verschil tussen levensmiddelen en genotmiddelen omschrijven aanwezige stoffen, overbodigheid voor goede gezondheid etiketinformatie op verpakkingen van genotmiddelen interpreteren ingrediëntendeclaratie, energetische waarde


HV/K/17

Oriëntatie op de modebranche

39

De kandidaat heeft inzicht in de producten, maatsystemen, fabricageprocessen en milieuaspecten in de modebranche.

⏐ 40

1.

karakteristieken van de modebranche omschrijven lagere omzetsnelheid hoge marges logistieke aspecten: voorraaden inkoopbeleid (beurzen) klantenbinding en klantenregistratie 2. soorten textielproducten noemen huishoudtextiel woningtextiel kledingtextiel textiel buiten 3. vezelsoorten indelen indeling vezelsoorten naar herkomst en grondstoffen eigenschappen: treksterkte, vochtopnemend vermogen, elasticiteit, gewicht, brandbaarheid, slijtvastheid, warmtegeleiding gevoeligheid voor warmte, chloorbleekmiddelen, zuren, alkalische stoffen, licht, schimmels, motten, elektrostatische oplading, krimp 4. de fabricage van textiel omschrijven van vezels tot garen, van vezels tot doek, van garen tot doek en nabehandelingen stappen: spinnen, weven en breien, verven en bedrukken 5. de gebruikseigenschappen van stoffen noemen samenstelling toepassingsmogelijkheden benaming binding nabehandeling in relatie met huidige modebeeld 6. gevolgen van het gebruik van textiel voor het milieu noemen gebruik van chemicaliën recycling natuurkleding ecokleding 7. etiketten in kleding lezen onderhoudsetiket samenstellingsetiket kwaliteitssymbolen merketiket, imagelabel 8. aan de hand van het etiket, over het onderhoud van het artikel adviseren behandelingssymbolen keuze wasmiddelen 9. maattabellen hanteren kindermaten, damesmaten en herenmaten S, M, L, XL, XXL maat in inches 10. maat nemen en de relatie tussen maat en kledingstuk leggen 11. het assortiment kledingtextiel indelen bovenkleding overkleding lingerie, ondergoed, nachtkleding


12.

13. 14. 15.

16.

17.

18. 19. 20. 21.

beenmode accessoires basismodellen herkennen basismodel + variaties broek rok mouw halslijn kraag de werking van wasmiddelen op textiel omschrijven totaal-, bont-, wit-, wol-, fijn-, inweek- en voorwasmiddel gevolgen van het gebruik van wasmiddelen en zeep voor het milieu omschrijven biologische afbreekbaarheid huidverzorgingsmiddelen noemen functies soorten haarverzorgingsmiddelen noemen functies soorten mondverzorgingsmiddelen noemen functies soorten make-up artikelen noemen parfums noemen de consument over de eigenschappen van cosmetica-producten informeren gevolgen van het gebruik van cosmeticaproducten voor het milieu omschrijven afvalverwerking, verontreiniging, dierproeven

Suggesties voor invulling van de exameneenheden kaderberoeps Geglobaliseerde eindtermen SE

Suggesties

HV/K/1


1

De kandidaat kan een sollicitatie voorbereiden, uitvoeren en evalueren.

1.

mondeling, schriftelijk

2

De kandidaat heeft inzicht in: • de grondbeginselen van de handel • de betekenis van de handel in de samenleving • de eigen mogelijkheden van opleiding • werken in de handel.

1.

de plaats van de handel in de sector economie omschrijven productie van goederen en produceren van dienstverlening de functies van de handel: overbruggen van tijd, plaats hoeveelheid en kennis de rol van de handel (collecterende en distribuerende handel) karakteristieken van branches de invloed van de handel maatschappelijke ontwikkelingen voor zover van invloed op de handel omschrijven automatisering en werkgelegenheid internationalisering van goederen en geldstroom flexibilisering van de arbeidsmarkt invloed van telematica op werken en kopen toenemende vrije tijd

⏐ 41

2.


Suggesties voor invulling van de exameneenheden kaderberoeps 3.

een eenvoudig organisatieschema lezen afdelingen binnen ondernemingen functies en bijbehorende werkzaamheden 4. verschillende beroepen in de handel noemen detailhandel, groothandel, internationale handel arbeidsvoorwaarden, arbeidsomstandigheden verkoopfuncties en verkoopondersteunende functies en werkzaamheden uitvoerende en beleidsmatige functies voorraadtaak, winkelverzorgingstaak, verkooptaak, afrekentaak, reclametaak, inkooptaak, leidinggevende taak beroepskwalificering, beroepshouding, status van het beroep 5. de goederenstroom in de bedrijfskolom van de handel uitleggen en schematiseren toegevoegde waarde, integratie, differentiatie, parallellisatie, specialisatie, branchevervaging 6. het begrip bedrijfsomvang omschrijven midden- en kleinbedrijf grootwinkelbedrijf 7. verschillende distributievormen omschrijven ambulante handel niet-winkelverkoop: automatenverkoop, postorderbedrijven, partyselling, teleshopping gevestigde handel: warenhuis, supermarkt, discount, speciaalzaak, cataloguswinkel 8. verschillende samenwerkingsvormen omschrijven franchising, VFB en inkoopcombinatie samenwerkende winkeliers service merchandising concessionair 9. hoofdkenmerken van de meest voorkomende ondernemingsvormen omschrijven eenmanszaak, VOF, BV ten aanzien van eigendom, leiding en vermogensverkrijging 10. opleidingsmogelijkheden binnen de handel noemen die aansluiten op het vmbo 11. eigen toekomstmogelijkheden binnen de handel en de branches omschrijven 12. aspecten van technologische vernieuwingen noemen en is zich bewust van veranderingen voor de beroepspraktijk meer algemene recente en verwachte technologische ontwikkelingen invloed op maatschappelijke ontwikkelingen meer vakspecifiek recente en verwachte technologische ontwikkelingen invloed op de organisatie van het productieproces verandering en verdwijning van beroepen gevolgen in termen van permanente educatie het toenemend belang van het dienstverlenend aspect invloed op de organisatie van het productieproces verandering en verdwijning van beroepen veranderingsbereidheid:

⏐ 42


Suggesties voor invulling van de exameneenheden kaderberoeps anticipatie mobiliteit opleidingsbereidheid HV/K/3

Werken in de handel

16


1.


17


1.

het begrip marktmechanisme uit de wisselwerking van vraag (consumptie) en aanbod (productie) uitleggen concrete markt en abstracte markt markt voor consumptiegoederen Europese markt de handel naar rol en vorm omschrijven export-, import-, driehoeks-, transitohandel de functie van de meest voorkomende leveringscondities en betalingscondities omschrijven franco en niet-franco vooruitbetaling rembours contante betaling ondernemingen naar structuur en sectoren indelen handel, ambacht, horeca, vervoer en overige marktsector, collectieve sector de relatie tussen werkplanning, samenstelling van het personeelsbestand en de bezettingsgraad van een onderneming omschrijven bezetting lezen en verklaren piekbezetting, daluren, parttimers, oproepkrachten de interne organisatie van ondernemingen in de handel omschrijven de betekenis van externe organisaties voor het winkelbedrijf omschrijven

2. 3.

4.

5.

6. 7. HV/K/10

Detailhandelsmarketing

30

De kandidaat heeft inzicht in consumentenwensen en gedrag.

1.

2.

3.

⏐ 43

wensen van consumenten herkennen doelgroepen weergeven door middel van beeldmateriaal trends en rages consumentengedrag koopbehoeften, koopgedrag en koopkracht enquêteren promotionele activiteiten omschrijven functies van reclame huisstijl vormen van reclame de samenhang tussen vestigingsplaats en winkelomgeving omschrijven


Suggesties voor invulling van de exameneenheden kaderberoeps soorten vestigingsplaatsen positieve en negatieve factoren samenwerking tussen winkeliers vormen van winkelcentra verzorgingsgebied primair secundair concurrentie de marketing-/retailingmix voor de detailhandel omschrijven begrippen: marketing retailing marketinginstrumenten toepassing 6 p's winkelformules omschrijven uitstalling huisstijl, image assortiment klantenbenadering prijs merkbeleid de samenhang tussen vestigingsplaats en instrumenten van de marketingmix omschrijven vestigingsplaats in relatie tot: assortiment service reclame winkelinrichting prijsstelling kwalitatieve en kwantitatieve factoren bij een winkelformule omschrijven het gebruik van interne informatie voor marketing omschrijven -

4.

5.

6.

7. 8. HV/K/12


32

De kandidaat kan met behulp van geautomatiseerde systemen een reclame-uiting ontwerpen en realiseren.

1.

2. 3.

4. 5.

⏐ 44

verschillende beeldaspecten toepassen in etalages, vitrine, display, e.d. kleur vorm lijn vlak bij commerciële presentatie verschillende soorten reclame toepassen reclame- en mediabegrippen omschrijven en uitleggen de functie van een reclamebureau verschillen in media onderscheiden de werkwijze van een reclamebureau diverse reclamebureaus van elkaar onderscheiden de taak van een account executieve achtergronden en inhoud van de gedragscode in de reclame een bewuste mediakeuze maken technische vaardigheden toepassen bij het inrichten van een commerciële presentatie bespannen


Suggesties voor invulling van de exameneenheden kaderberoeps

6. 7. 8.

figuur kleden draperen ophangen belichten prijs en tekstkaarten schrijven voor vormgeving de juiste kleurkeuzes maken specifieke gereedschappen toepassen bij het inrichten van etalages, vitrines, displays, e.d. beeldelementen toepassen bij het ontwerpen en maken van een advertentie

HV/K/13


33

De kandidaat kan met behulp van geautomatiseerde systemen: • een etalageontwerp opstellen • een presentatieplan opstellen • een bedrijfspresentatie uitvoeren.

1.

34

De kandidaat kan met behulp van geautomatiseerde systemen een reclameplan opstellen.

1.

op basis van een presentatieen reclameplan een onderneming presenteren

HV/K/14


35

De kandidaat kan: • decoraties verwerken in een commerciële presentatie • met behulp van geautomatiseerde systemen een winkelformule vertalen in commerciële teksten.

1.

de samenhang tussen bedrijfs-en presentatiedoelstellingen enerzijds en marketingdoelstellingen anderzijds omschrijven principes van de marketing in een commerciële presentatie toepassen het belang van het exterieur voor de commerciële presentatie omschrijven de etalage als onderdeel van de commerciële presentatie omschrijven het interieur als onderdeel van de commerciële presentatie omschrijven de winkel-lay-out als onderdeel van de commerciële presentatie omschrijven een huisstijl vormgeven het belang van image en huisstijl omschrijven

2. 3.

2.

3.

⏐ 45

als onderdeel van een communicatieplan een reclameplan opstellen het doel van een reclameplan omschrijven het ontwikkelen van een huisstijl op basis van een logo het ontwikkelen van een mediaplan vormgeven van de middelen, die in het reclameplan bedoeld zijn het via de computer uitvoeren van een reclamecampagne het presentatieplan aan de hand van het etaleerplan een ontwerp maken als onderdeel van een communicatieplan een presentatieplan opstellen een plan voor winkelpresentatie op de plaats van de verkoop met behulp van specifieke winkelmedia: etalages displays dispenders decoraties opbouwmaterialen tekstborden beeldschermreclame winkelaffiches presentatie onderneming


Suggesties voor invulling van de exameneenheden kaderberoeps de commerciële presentatie omschrijven in ontwerpen van huisstijl decoraties in een commerciële presentatie verwerken functie compositie sfeer kleur blikvanger -

4.

36

De kandidaat kan in een commerciële presentatie: • marketingprincipes toepassen in commerciële presentaties • met behulp van geautomatiseerde systemen een huisstijl vormgeven • kan decoraties verwerken in een commerciële presentatie • met behulp van geautomatiseerde systemen een winkelformule vertalen in commerciële teksten.

HV/K/15

Algemene materialenleer

37

De kandidaat heeft kennis van de eigenschappen, milieuaspecten en verwerkings- en toepassingsmogelijkheden van hout en plaatmaterialen, metalen en kunststoffen.

1.

een winkelformule vertalen in (onderdelen van) teksten zoals een slagzin, gericht op de doelgroep het reclame-/etaleerplan

1.

kenmerken van branchegroepen en branches noemen 4 branchegroepen, 15 branches eigenschappen van hout en plaatmaterialen herkennen eigenschappen van houtsoorten: duurzaamheid, dichtheid, hardheid, sterkte, uiterlijk, werking, bewerkbaarheid, absorberend vermogen, elasticiteit vergelijken van eigenschappen: werken, dichtheid, duurzaamheid, elasticiteit herkenning: naaldhoutsoorten (grenen, vuren), loofhoutsoorten (eiken, beuken), tropische loofhoutsoorten (meranti, merbau, balsa), plaatmaterialen (fineer, triplex, multiplex, meubelplaat, spaanplaat, vezelplaat, hardboard, zachtboard, MDF) bewerkingen van hout en plaatmaterialen omschrijven noemen: verspanen, schillen, boren, frezen, draaien, persen, vezels maken verduurzamen ( lakken, impregneren) omschrijven: verzagen, lijmen, verven, verduurzamen (lakken, beitsen) toepassingsgebieden van hout en plaatmaterialen noemen etiketinformatie op hout en plaatmaterialen interpreteren, uitleggen en gebruiken keurmerken, garanties, productinformatie gevolgen van het gebruik van hout en plaatmaterialen voor het milieu omschrijven en alternatieven noemen

2.

3.

4. 5.

6.

⏐ 46


Suggesties voor invulling van de exameneenheden kaderberoeps zuurstofproductie, erosie, klimaatveranderingen, verarming van flora en fauna eigenschappen van grondstoffen van metaal omschrijven aard en functie metalen omschrijven, herkennen eigenschappen: hardheid, buigzaamheid, smeedbaarheid, dichtheid, kleur, glans reactie met water, zuren en zuurstof, warmtegeleidend vermogen, elektrisch geleidend vermogen grondstoffen vormgeving gebruiksdoelen herkennen: edel (goud, zilver), halfedel (koper, kwik), onedel (ijzer, aluminium, zink, lood, chroom), legeringen (messing, brons, roestvrijstaal, soldeer) bewerkingen van metalen omschrijven noemen: beschermingsmethoden, hechtmethoden, verspanen omschrijven: verven, zagen, vijlen, solderen de juiste metaalsoort of legering voor een toepassing kiezen voor verschillende toepassingsgebieden etiketinformatie op artikelen van metaal of legering interpreteren, uitleggen en gebruiken gevolgen van het gebruik van metalen en legeringen voor het milieu omschrijven en alternatieven noemen grondstofgebruik, hergebruik, energieverbruik, giftigheid eigenschappen van grondstoffen van kunststoffen omschrijven aard en functie soorten kunststoffen omschrijven, herkennen eigenschappen kunststoffen: toevoegingen, elasticiteit, grondstoffen, giftigheid, soortelijke massa, gedrag bij temperatuurverandering, brandbaarheid, warmtegeleidend vermogen, elektrisch geleidend vermogen, afbreekbaarheid grondstoffen vormgeving gebruiksdoelen herkennen: thermoplast (polyetheen, polyamide, polypropeen, polyacryl, polyester, polyvinylchloride), thermoharder (melamideformaldehyde, polyesterhars), elastomeer (polyurethaan) bewerkingen van kunststoffen omschrijven noemen: schuimen, extruderen, gieten, spuitgieten, persen, walsen, boren, frezen omschrijven: smelten, buigen, zagen, lijmen de juiste kunststof voor een toepassingsgebied kiezen voor verschillende toepassingsgebieden etiketinformatie op kunststofproducten interpreteren en verklaren gevolgen van het gebruik van kunststoffen voor het milieu omschrijven en alternatieven noemen hergebruik, afvalverwerking, afbreekbaarheid, energie, giftigheid, schadelijkheid -

7. 8.

9.

10. 11. 12.

13. 14.

15.

16. 17. 18.

⏐ 47


HV/K/16

Oriëntatie op de foodbranche

38

De kandidaat heeft inzicht in de producten, wettelijke aspecten, gezondheidsaspecten, milieuaspecten en de fabricage-, verpakkingsen conserveringsprocessen in de food-branche.

⏐ 48

1.

karakteristieken van de food-branche omschrijven hoge omzetsnelheid, lage marges logistieke aspecten: voorraadbeleid carrièremogelijkheden emballage klantenbinding 2. relevante begrippen met betrekking tot de warenwet omschrijven doel controlerende instantie bevoegdheden inspectie Gezondheidsbescherming informatie verzamelen 3. het verband tussen voeding en gezondheid omschrijven en uitleggen de functie van voedingsstoffen, de noodzaak van een verantwoord voedingspatroon (HCCP- norm) 4. eigenschappen van levensmiddelen demonstreren samenstelling, versheid, houdbaarheid, gevoeligheid voor licht, temperatuur, vocht, zuurstof en zuurgraad 5. conserveringsmethoden omschrijven en uitleggen temperatuur (UHT, pasteuriseren, steriliseren, koelen, vriezen) vochtigheidsgraad (drogen, vriesdrogen, konfijten, pekelen) zuurstofgehalte (luchtdicht en vacuüm verpakken) verandering van het milieu (zoet, zuur, zout, alcohol) doorstralen 6. verschillende conserveringsmethoden vergelijken 7. voor verse levensmiddelen het juiste verpakkingsmateriaal kiezen 8. de samenstelling van de voedingswijzer noemen en uitleggen groente, fruit en fruitproducten graan, graanproducten en aardappelen vlees, vleeswaren en vleesproducten vis, schaal- en schelpdieren en visproducten melk en melkproducten vetten, oliën en vethoudende producten eieren 9. de belangrijkste diëten omschrijven en het verband tussen voeding en een dieet omschrijven soorten diëten dieetproducten kenmerkende voedingsstoffen 10. etiketinformatie op verpakkingen van levensmiddelen interpreteren, uitleggen en gebruiken ingrediëntendeclaratie, voedingswaarde, energetische waarde, houdbaarheid, bewaren, inhoud 11. gevolgen van het gebruik van levensmiddelen voor het milieu omschrijven productiewijze, transport, verpakking, energiegebruik bij productie, bewerking en bewaren, ecologie


12. het verschil tussen levensmiddelen en genotmiddelen omschrijven en uitleggen aanwezige stoffen, overbodigheid voor goede gezondheid 13. etiketinformatie op verpakkingen van genotmiddelen interpreteren en uitleggen ingrediëntendeclaratie, energetische waarde HV/K/17

Oriëntatie op de modebranche

39

De kandidaat heeft inzicht in de producten, maatsystemen, fabricageprocessen en milieuaspecten in de modebranche.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

⏐ 49

karakteristieken van de modebranche omschrijven lagere omzetsnelheid hoge marges logistieke aspecten: voorraaden inkoopbeleid (beurzen) klantenbinding en klantenregistratie soorten textielproducten noemen huishoudtextiel woningtextiel kledingtextiel textiel buiten vezelsoorten indelen en omschrijven indeling vezelsoorten naar herkomst en grondstoffen eigenschappen: treksterkte, vochtopnemend vermogen, elasticiteit, gewicht, brandbaarheid, slijtvastheid, warmtegeleiding gevoeligheid voor warmte, chloorbleekmiddelen, zuren, alkalische stoffen, licht, schimmels, motten, elektrostatische oplading, krimp de fabricage van textiel omschrijven van vezels tot garen, van vezels tot doek, van garen tot doek en nabehandelingen stappen: spinnen, weven en breien, verven en bedrukken de gebruikseigenschappen van stoffen noemen samenstelling toepassingsmogelijkheden benaming binding nabehandeling in relatie met huidige modebeeld gevolgen van het gebruik van textiel voor het milieu noemen gebruik van chemicaliën recycling natuurkleding ecokleding etiketten in kleding lezen en interpreteren onderhoudsetiket samenstellingsetiket kwaliteitssymbolen merketiket, imagelabel aan de hand van het etiket, over het onderhoud van het artikel adviseren behandelingssymbolen keuze wasmiddelen maattabellen hanteren en met elkaar vergelijken kindermaten, damesmaten en herenmaten S, M, L, XL, XXL maat in inches


10. 11.

12.

13. 14.

15.

16.

17.

18.

19. 20. 21. 22.

HV/K/18

Financieel beheer/financieringsplan

40

De kandidaat kan: • een balans en jaarrekening van een onderneming interpreteren • met behulp van geautomatiseerde systemen een financieringsplan

⏐ 50

1. 2. 3.

omrekenen maat nemen en de relatie tussen maat en kledingstuk leggen het assortiment kledingtextiel indelen bovenkleding overkleding lingerie, ondergoed, nachtkleding beenmode accessoires basismodellen herkennen basismodel + variaties broek rok mouw halslijn kraag de werking van wasmiddelen op textiel omschrijven totaal-, bont-, wit-, wol-, fijn-, inweek- en voorwasmiddel factoren van invloed op het wasproces omschrijven beweging temperatuur tijd waterhardheid vuilgraad vezelsoort gevolgen van het gebruik van wasmiddelen en zeep voor het milieu omschrijven en alternatieven noemen biologische afbreekbaarheid huidverzorgingsmiddelen noemen functies soorten haarverzorgingsmiddelen noemen functies soorten mondverzorgingsmiddelen noemen functies soorten make-up artikelen noemen parfums noemen de consument over de eigenschappen van cosmetica-producten informeren gevolgen van het gebruik van cosmeticaproducten voor het milieu omschrijven en alternatieven noemen afvalverwerking, verontreiniging, dierproeven

aan de hand van een balans de vermogensbehoefte en de vermogensverkrijging van een onderneming omschrijven de betekenis van het eigen vermogen en het vreemd vermogen van een onderneming omschrijven vormen van vreemd vermogen omschrijven kredieten leasing factoring


opstellen.

HV/K/19

Boekhouden

41

De kandidaat kan met behulp van geautomatiseerde systemen een eenvoudige boekingsgang samenstellen voor een handelsonderneming in de vorm van een eenmanszaak.

4. de hoofdregels van financiering toepassen en in kengetallen uitdrukken cash-flow werkkapitaal solvabiliteit (solvabiliteitspercentage) liquiditeit (quick-ratio, current ratio) rentabiliteit (REV, RVV, RTV) 5. een eenvoudige jaarrekening interpreteren interne en externe bedrijfsvergelijking toe- of afname van de winstreserve met behulp van een gegeven rekeningschema van een handelsonderneming in de vorm van een eenmanszaak een eenvoudige boekingsgang samenstellen. boekingsstukken sorteren in: inkoopfacturen, verkoopfacturen, kasstukken, bankstukken en overige boekingsstukken een beginbalans opstellen gesorteerde boekingsstukken controleren (telling, BTW, prijzen, bestelbonnen, orders e.d.) gecodeerde boekingsstukken invoeren in de financiële (sub)administratie ingevoerde mutaties controleren en verwerken een eindbalans uit het grootboek samenstellen een administratief softwarepakket gebruiken starten van het pakket de structuur van het pakket omschrijven via een keuzemenu de onderdelen van het programma benaderen bestanden met stamgegevens, debiteuren, crediteuren en artikelen aanmaken, wijzigen, raadplegen en printen (gecodeerde) boekingsdocumenten invoeren printen en controleren van overzichten uit de financiële administratie

HV/K20

Bedrijfseconomisch en juridisch beheer

42

De kandidaat heeft inzicht in de juridische aspecten van het ondernemerschap.

1.

2.

⏐ 51

relevante begrippen rond de functie van het recht omschrijven (grond)wet, wetboek, jurisprudentie, verbintenis uit overeenkomst, verbintenis uit de wet, handelingsbekwaamheid, handelingsbevoegdheid, aansprakelijkheid, faillissement en surseance van betaling het begrip recht en de functie ervan in het maatschappelijk en economisch leven gewoonte en internationale verdragen (waaronder Europese richtlijnen) als rechtsbronnen noemen rechtsregels en regels van fatsoen en godsdienst van elkaar onderscheiden op hoofdlijnen de betekenis van het personenrecht voor een onderneming omschrijven private en publiekrechtelijke rechtspersonen omschrijven en van elkaar onderscheiden dwingend recht en aanvullend recht de kenmerken van rechtspersonen noemen


de begrippen bevoegdheid en onbevoegdheid omschrijven en van elkaar onderscheiden 3. op hoofdlijnen de betekenis van het zakenrecht voor een onderneming noemen de verschillen tussen bezit, houderschap en eigendom de functie van hypotheek, pand en borgtocht als zekerheidsrechten zakelijke en persoonlijke rechten, stoffelijke en onstoffelijke zaken, roerende en onroerende zaken de wijze van eigendomsverkrijging 4. op hoofdlijnen de betekenis van het verbintenissenrecht voor een onderneming noemen de wijze waarop verbintenissen tot stand komen de eisen, aan een rechtsgeldige overeenkomst de functie en de gevolgen van een verbintenis uit overeenkomst en uit de wet 5. op hoofdlijnen de invloed van de verschillende belastingen voor een onderneming omschrijven inkomstenbelasting, loonbelasting, omzetbelasting, accijnzen, invoerrechten en belastingen van gemeente en provincie als vormen van directe en indirecte belastingen noemen en van elkaar onderscheiden 6. op hoofdlijnen de inhoud en functie en regels van de vestigingswetten omschrijven de inhoud van de van kracht zijnde vestigingswetten de inhoud van de van kracht zijnde wetten ter bescherming van de consumenten de inhoud van de van kracht zijnde wetten ter bescherming van bedrijven 7. op hoofdlijnen de invloed van de sociale wetten op het ondernemerschap noemen de instellingen die de sociale wetten uitvoeren de rechten en plichten voor de verzekerden en de onderneming, die voortkomen uit de sociale wetten 8. op hoofdlijnen de belangrijkste ondernemingsvormen omschrijven de eenmanszaak, de VOF/CV, BV, NV en coöperatie als ondernemingsvormen noemen van de meest voorkomende ondernemingsvormen de belangrijkste kenmerken de genoemde ondernemingsvormen op rechtspersoon, leiding, vermogensverkrijging, aansprakelijkheid en continuïteit onder scheiden fiscale aspecten, jaarrekening, publicatieplicht en oprichtingseisen voor een onderneming 9. op hoofdlijnen de procedures en gevolgen van faillissement en surseance van betaling voor een onderneming omschrijven het proces van aanvraag tot en met de afwikkeling van het faillissement en surseance van betaling de verschillen tussen faillissement en surseance van betaling 10. op hoofdlijnen de functie en betekenis van publiekrechtelijke en privaatrechtelijke organisaties omschrijven -

⏐ 52


11. de betekenis van de externe distributiestructuur voor de detailhandel omschrijven intensieve distributie selectieve distributie exclusieve distributie 12. op hoofdlijnen de functie van arbeidswetten omschrijven de betekenis van de Arbeidswet de functie van de Arbeidsinspectie de functie en de uitvoering van de Arbowet de betekenis van de Leerplichtwet de inhoud van het Jongerenstatuut

Suggesties voor invulling van de exameneenheden gemengde leerweg Geglobaliseerde eindtermen SE HV/K/1


2

De kandidaat heeft inzicht in: • de grondbeginselen van de handel • de betekenis van de handel in de samenleving • de eigen mogelijkheden van opleiding • werken in de handel.

Suggesties

1.

2.

3.

4.

5.

6.

⏐ 53

de plaats van de handel in de sector economie omschrijven productie van goederen en produceren van dienstverlening de functies van de handel: overbruggen van tijd, plaats hoeveelheid en kennis de rol van de handel (collecterende en distribuerende handel) karakteristieken van branches de invloed van de handel maatschappelijke ontwikkelingen voor zover van invloed op de handel omschrijven automatisering en werkgelegenheid internationalisering van goederen en geldstroom flexibilisering van de arbeidsmarkt invloed van telematica op werken en kopen toenemende vrije tijd een eenvoudig organisatieschema lezen afdelingen binnen ondernemingen functies en bijbehorende werkzaamheden verschillende beroepen in de handel noemen detailhandel, groothandel, internationale handel arbeidsvoorwaarden, arbeidsomstandigheden verkoopfuncties en verkoopondersteunende functies en werkzaamheden uitvoerende en beleidsmatige functies voorraadtaak, winkelverzorgingstaak, verkooptaak, afrekentaak, reclametaak, inkooptaak, leidinggevende taak beroepskwalificering, beroepshouding, status van het beroep de goederenstroom in de bedrijfskolom van de handel uitleggen en schematiseren toegevoegde waarde, integratie, differentiatie, parallellisatie, specialisatie, branchevervaging het begrip bedrijfsomvang omschrijven midden- en kleinbedrijf grootwinkelbedrijf


Suggesties voor invulling van de exameneenheden gemengde leerweg 7.

verschillende distributievormen omschrijven ambulante handel niet-winkelverkoop: automatenverkoop, postorderbedrijven, partyselling, teleshopping gevestigde handel: warenhuis, supermarkt, discount, speciaalzaak, cataloguswinkel 8. verschillende samenwerkingsvormen omschrijven franchising, VFB en inkoopcombinatie samenwerkende winkeliers service merchandising concessionair 9. hoofdkenmerken van de meest voorkomende ondernemingsvormen omschrijven eenmanszaak, VOF, BV ten aanzien van eigendom, leiding en vermogensverkrijging 10. opleidingsmogelijkheden binnen de handel noemen die aansluiten op het vmbo 11. eigen toekomstmogelijkheden binnen de handel en de branches omschrijven 12. aspecten van technologische vernieuwingen noemen en is zich bewust van veranderingen voor de beroepspraktijk meer algemene recente en verwachte technologische ontwikkelingen invloed op maatschappelijke ontwikkelingen meer vakspecifiek recente en verwachte technologische ontwikkelingen invloed op de organisatie van het productieproces verandering en verdwijning van beroepen gevolgen in termen van permanente educatie het toenemend belang van het dienstverlenend aspect invloed op de organisatie van het productieproces verandering en verdwijning van beroepen veranderingsbereidheid: anticipatie mobiliteit opleidingsbereidheid HV/K/3

Werken in de handel

16


⏐ 54

1.



17


1.

2. 3.

4.

5.

6. 7. HV/K/4

Kassa

19

De kandidaat kan met behulp van een geautomatiseerd kassasysteem betalingen van klanten verwerken en de daarbij behorende administratieve handelingen uitvoeren.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

⏐ 55

het begrip marktmechanisme uit de wisselwerking van vraag (consumptie) en aanbod (productie) uitleggen concrete markt en abstracte markt markt voor consumptiegoederen Europese markt de handel naar rol en vorm omschrijven export-, import-, driehoeks-, transitohandel de functie van de meest voorkomende leveringscondities en betalingscondities omschrijven franco en niet-franco vooruitbetaling rembours contante betaling ondernemingen naar structuur en sectoren indelen handel, ambacht, horeca, vervoer en overige marktsector, collectieve sector de relatie tussen werkplanning, samenstelling van het personeelsbestand en de bezettingsgraad van een onderneming omschrijven bezetting lezen en verklaren piekbezetting, daluren, parttimers, oproepkrachten de interne organisatie van ondernemingen in de handel mschrijven de betekenis van externe organisaties voor het winkelbedrijf omschrijven de checkout verzorgen gebruiksklaar maken van de kassa controle op hulpmiddelen schoonhouden van de kassa en de ruimte rondom de kassa bedienen functie van de kassa voor de winkel handelingen voor de bediening functie van codering van artikelen uitvoeren van correcties afromen betaalmiddelen gebruiken wisselgeldschema correct afrekenen euro de werking van en controle van betalingsmiddelen de kassastaat opmaken kassa opmaken kassaverschillen afhandelen TW-berekeningen uitvoeren van brutoverkoopprijs naar nettoverkoopprijs verband leggen tussen goederen of diensten en één van de drie BTW percentages een BTW-bon opstellen gegevens invullen BTW-tarieven de functie van de BTW-bon


20

De kandidaat heeft kennis van: • de functies van de gebruikte apparatuur • de werkwijze bij betalingsverwerking.

1.

2.

3.

4.

het begrip derving in relatie tot het afrekensysteem uitleggen oorzaken maatregelen en gedragsregels de bijdrage van de verkoopregistratie aan de bedrijfsvoering uitleggen codesystemen verkoopregistratie × voorraad × omzet × bezetting functies van een geautomatiseerd kassasysteem omschrijven automatisering afrekensystemen artikelbeheer klantenregistratie transactiebestanden gegevens uit de verkoopregistratie ten behoeve van het verkoopbeleid noemen intern marktonderzoek kengetallen: × verkoop per personeelslid × de verkochte aantallen × tijdstip van de verkoop het effect van (reclame)aanbiedingen aankopen per klant

HV/K/7

Bedrijfseconomisch rekenen

Zie syllabus HV KB

25

De kandidaat kan met behulp van geautomatiseerde systemen prijscalculaties van artikelen uitvoeren en heeft kennis van de diverse aspecten van de prijsvorming.

1. 2.

3.

4.

5.

6.

7. 8.

⏐ 56

met verhoudingen en gemiddelden rekenen op basis van gegevens de consumentenprijs van een artikel in de detailhandel berekenen met behulp van de inkoopprijs, winstopslag, korting, BTW de functie van de kostprijs noemen prijsstelling winstberekeningen diverse aspecten van de prijsvorming omschrijven het begrip 'functie van de prijs' de begrippen: price-range, psychologische prijs, prijscalculatie, prijstactiek, prijs- image, prijsbeschikking van de overheid, verticale prijsbinding, prijsdrempel, prijsconcurrentie, prijs en status, bodemprijs, adviesprijs kostensoorten omschrijven grond- en hulpstoffen duurzame productiemiddelen arbeid diensten van derden belastingen en heffingen kostenindelingen maken constante en variabele kosten directe en indirecte kosten op basis van gegevens en met behulp van de enkelvoudige opslagmethode de kostprijs berekenen uitgaande van het onderscheid in constante en variabele kosten, de kostprijs berekenen integrale kostprijs


26

De kandidaat kan met behulp van geautomatiseerde systemen bedrijfseconomische kengetallen, overzichten en indexen berekenen.

27

De kandidaat heeft kennis van de achterliggende berekeningswijze.

HV/K/8

Assortiment

28

De kandidaat kan een assortiment analyseren.

⏐ 57

differentiële kostprijs kostenplaatstarief

1. 2.

op basis van bedrijfsgegevens indexcijfers berekenen eenvoudige tabellen en grafieken lezen enkelvoudige- en samengestelde tabellen lijn-, staaf-, cirkel- en beelddiagrammen grafieken, indexcijfers en kengetallen zowel met interne als met externe gegevens vergelijken 3. op basis van gegevens het bedrijfsminimum berekenen 4. op basis van een gegeven inkoopprijs, de nettoverkoopprijs en de brutoverkoopprijs berekenen 5. het begrip afschrijven omschrijven 6. afschrijvingsbedragen en de boekwaarde berekenen afschrijven, met een vast percentage, op de aanschafwaarde berekenen van de boekwaarde afschrijven, met een vast percentage, op de boekwaarde 7. de invloed van de productiviteit met diverse kengetallen uitdrukken vloerproductiviteit (BVO en VVO) en arbeidsproductiviteit schaprendement 8. de opbouw van een eenvoudig exploitatieoverzicht omschrijven afzet, bruto- en netto omzet, inkoopwaarde van de omzet, bruto winst, netto winst, bedrijfskosten 9. een eenvoudig exploitatieoverzicht omschrijven en opstellen afzet omzet inkoopwaarde bedrijfskosten bruto winst netto winst 10. op basis van gegevens een exploitatiebegroting en -overzicht voor een onderneming in de handel (eenmanszaak, VOF en BV) opstellen verwachte (potentiële)- en werkelijke omzet verwachte- en werkelijke inkoopwaarde verwachte- en werkelijke bedrijfskosten verwachte- en werkelijke bruto en netto winst gewaardeerd loon gewaardeerde rente (rente van het eigen geïnvesteerd vermogen) economisch resultaat 11. voor een VOF en een BV de winst(verdeling) uitwerken

1.

verschillende assortimentsindelingen omschrijven kern en randassortiment assortimentssamenstelling: standaardartikelen rand- of nevenartikelen nieuwe artikelen


2.

3.

4.

5. HV/K/9

Verkopen

29

De kandidaat kan al dan niet met ondersteuning van geautomatiseerde systemen een verkoopgesprek voeren.

1.

2.

3.

⏐ 58

complementaire artikelen follow-up artikelen (prijs)aanbiedingen rage-artikelen concurrerende artikelen impulsartikelen een assortiment analyseren productgericht (productnaam, groep, verschillen tussen producten) randvoorwaarden (bewaren, onderhoud, derving, reparatie) het belang van artikelkennis voor de verkoop omschrijven en toepassen algemene informatie over artikelen verzamelen: praktische artikelenkennis; toepassen van consumententesten technische artikelenkennis commerciële artikelenkennis verschillende soorten merken omschrijven A en B merken fabrieksmerk huismerk het belang van merkenbeleid uitleggen omgangsvormen volgens algemeen geldende normen in acht nemen op correcte wijze personen te woord staan en doorverwijzen op correcte wijze klanten opvangen en doorverwijzen op correcte wijze afspraken maken met derden in onverwachte situaties rustig en doordacht handelen zich in kleding en uiterlijke verzorging presenteren volgens de voor bedrijven gangbare normen opvallend klantengedrag herkennen correct reageren op gedrag van klanten communicatieproces communicatievormen verschillend klantengedrag de relatie tussen klantgericht handelen en consumentenbinding een verkoopgesprek voeren de relatie tussen het verkoopgesprek en het bedieningssysteem een verkoopgesprek beginnen (aanspreekmoment) verwijzen het begrip koopbehoefte koopmotieven gebonden en vrije koopkracht rationeel en emotioneel koopgedrag gezinsverdunning, bestedingspatroon de relatie tussen de winkelformule en het verkoopgesprek demonstreren en tonen de klant informeren over: de plaats van het product in de winkel eigenschappen, toepassingen en kwaliteit van artikelen


4.

5.

6.

7.

8.

⏐ 59

productvergelijkingen bewaren, onderhouden etiketinformatie het belang van artikelinformatie de begrippen plaatsvervangende verkoop en bijverkoop een verkoopgesprek afronden klanten informeren over service soorten service het belang van service de afhandeling van klachten soorten klachten garantie klachtenprocedure toepassen op basis van productkennis en noodzakelijk onderhoud probleemoplossend handelen (reparaties, garantie, productaansprakelijkheid) het begrip derving in relatie tot de klantenbenadering uitleggen preventieve en corrigerende maatregelen oorzaken gedragsregels verdachte personen herkennen in geval van diefstal de politie waarschuwen syllabus Handel en verkoop KB – concept september 2006 16 de meest voorkomende handelingen met betrekking tot telefoneren en faxen uitvoeren interne, lokale, interlokale en internationale telefoonverbindingen tot stand brengen in- en uitgaande telefoongesprekken voeren eenvoudige telefoongesprekken aannemen en doorverbinden telefonisch informatie opvragen telefoonnotities en memo’s’opstellen het nationaal en internationaal spelalfabet gebruiken randapparatuur bedienen: faxen, pc, modem, telefoonbeantwoorde het doel van consumentenorganisaties uitleggen doel, werking en activiteiten consumentisme keurmerken toepassen van consumententesten reclamecode


Bijlage 3 Checklist eindtermen Stage Hier treft u een gedeelte van de checklist waarbij u kunt beoordelen of de omschreven werkzaamheden binnen het stagebedrijf uitgevoerd kunnen worden.

Checklist eindtermen HV KB

stage mogelijkheden

Naam stagebedrijf: Professionele vaardigheden •

op systematische wijze werkzaamheden uitvoeren

•

de Nederlandse taal functioneel gebruiken

•

berekeningen maken op basaal niveau

•

economisch bewust omgaan met materialen en middelen

•

de werkzaamheden op een veilige wijze uitvoeren

•

milieubewust handelen

•

hygiënisch werken

•

zich aan- en inpassen in de bedrijfscultuur

•

samenwerken bij het uitvoeren van werkzaamheden

•

een kritische instelling tot eigen belang manifesteren

•

omgaan met verschillen (cultureel en geslacht.)

•

voldoen aan algemene gedrags- en houdingseisen

Receptie

⏐ 61

•

artikelen verkoopbaar maken

•

een artikelpresentatie uitvoern

•

een artiklepresentatie in stand houden

•

ontvangst van goederen uitvoeren

•

opslag van goederen uitvoeren

•

kennis op het gebied van verpakkingen toepassen

wel

niet

x

x

x

x


Bijlage 4 Een voorbeeld van ontwikkellijnen t.a.v. vaardigheden Verkoper

Kerntaak 3

Verzorgt presentaties, winkel en -omgeving

criteria:

9

7

5

3

Samenwerken en overleggen

Ik kan samen met anderen in overleg een presentatie verzorgen

Ik kan met de meeste anderen in overleg een presentatie verzorgen.

Ik vind het moeilijk om in overleg een presentatie te verzorgen.

Ik kan niet samen met anderen een presentatie verzorgen.

Vakdeskundig- Ik weet hoe een Ik weet met een heid toepassen goede presentatie paar aanwijzingen eruit ziet. hoe een presentatie eruit ziet.

Ik ben aan het leren hoe een goede presentatie eruit ziet.

Ik weet niet hoe een goede presentatie eruit ziet.

Vaardigheden Materialen en middelen inzetten

Plannen en organiseren

Ik kan alle Ik kan de meeste Ik weet van materialen en materialen en sommige middelen inzetten. middelen inzetten. materialen en middelen hoe ik ze moet inzetten.

Ik weet niet hoe ik de materialen en middelen moet inzetten.

Ik kan een presentatie goed plannen.

Kwaliteit leveren Mijn presentaties zien er goed uit. Instructies en procedures opvolgen

Ik kan samen met iemand anders een presentatie plannen.

Ik kan onder begeleiding een presentatie plannen.

Ik weet niet hoe ik een presentatie moet plannen.

Mijn presentaties zijn voldoende.

Mijn presentaties zien er niet zo goed uit.

Mijn presentaties zijn ronduit slecht.

Ik werk volgens de Ik kan de meeste Ik ben de regels regels. regels toepassen. aan het leren.

deelscore

Ik weet de regels niet. Eindcijfer

6,7

ingevuld door: ________________________ datum:_______________ naam leerling:_______________________________

⏐ 63


Bijlage 5 Koppeling van de eindtermen In deze bijlage ziet u de koppelingen van de eindtermen van de beroepsgerichte vakken Handel en administratie, Administratie, Handel en verkoop en Mode en commercie met avo-vakken. Rond elke handeling is een clustering van eindtermen van beroeps- en avo-vakken.

⏐ 65


Koppelingen van de eindtermen van de beroepsgerichte vakken Handel en administratie, Administratie, Handel en verkoop en Mode en commercie met avo-vakken. Rond elke handeling is een clustering van eindtermen van beroeps- en avo-vakken. Werkvelden

Activiteiten

Oriëntatie

Handeling

Kantoor/winkel/atelier

Alle activiteiten

Kennis

Oriëntatie op handel, administratie en mode HA/K/1.2 AD/K/1.2 HV/K/1.2 HV/K/3.17 HV/K/16.38 HV/K/17.39 MC/K/1.2 MC/K/3.17 MC/K/7.22

Uitvoeren

⏐ 66

EC/K/4A.4 EC/K/4B.5 EC/K/5A.6 EC/K/5B.7 EC/K/6.8 EC/K/7.9 EC/K/8.10 ML1/K/4.4 BB ML1/K/4.5 KB ML1/K/5.6 BB ML1/K/5.7 KB ML1/K/6.8 BB ML1/K/6.9 KB

Sollicitatie HA/K/1.1 AD/K/1.1 HV/K/1.1 MC/K/1.1 NE/K/4.4 KB NE/K/4.5 BB NE/K/5.6 NE/K/6.7 KB NE/K/6.8 BB NE/K/7.9



Activiteiten

Oriëntatie

Handeling MVT/K/4.4 MVT/K/5.5 MVT/K/6.6 MVT/K/7.7

Werkvelden Kantoor/winkel/atelier


⏐ 67

Activiteiten Alle activiteiten


Beroepshouding

Algemene vaardigheden: uitvoerende en communicatief

Voldoen aan algemene gedrags- en houdingseisen HA/K/2.14 AD/K/2.14 HV/K/2.15 MC/K/2.15 ML1/K/6.8 BB ML1/K/6.9 KB

Interesse tonen voor anderen HA/K/2.13 AD/K/2.13 HV/K/2.14 MC/K/2.14 ML1/K/4.4 BB ML1/K/4.5 KB ML1/K/6.8 BB ML1/K/6.9 KB ML1/K/7.10 BB ML1/K/7.11 KB

Planmatig werken

Taal, contactuele eigenschappen,

Rekenen

Economisch en milieubewust handelen

HA/K/2.3 AD/K/2.3 HV/K/2.3 MC/K/2.3

HA/K/2.4 AD/K/2.4 HV/K/2.4 MC/K/2.4 NE/K/4.4 KB

HA/K/2.5 AD/K/2.5 HV/K/2.5 MC/K/2.5 WI/K/5.7

HA/K/2.6 HA/K/2.8 AD/K/2.6 AD/K/2.8 HV/K/2.7



Activiteiten

Oriëntatie

Handeling NE/K/4.5 BB NE/K/5.6 NE/K/6.7 KB NE/K/6.8 BB NE/K/7.9 MVT/K/4.4 MVT/K/5.5 MVT/K/6.6 MVT/K/7.7


⏐ 68


Algemene vaardigheden: Reflecteren

Veilig werken (ARBO)

Hygiënisch werken

HA/K/2.7 AD/K/2.7 HV/K/2.8 MC/K/2.8 EC/K/5B7

HA/K/2.9 AD/K/2.9 HV/K/2.10 MC/K/2.10

Reflecteren

Belangstelling/beleving voor het werk/beroep

HA/K/2.12 AD/K/2.12 HV/K/2.13 MC/K/2.13

HA/K/1.2 AD/K/1.2 HV/K/1.2 MC/K/1.2


HV/K/2.9 MC/K/2.7 MC/K/2.9 EC/K/8.10

Aan- en inpassen in de bedrijfscultuur HA/K/2.10 AD/K/2.10 HV/K/2.11 MC/K/2.11 ML1/K/4.4 BB ML1/K/4.5 KB ML1/K/6.8 BB ML1/K/6.9 KB

Samenwerken bij uitvoeren, omgaan met kritiek HA/K/2.11 AD/K/2.11 HV/K/2.12 MC/K/2.12 ML1/K/6.8 BB ML1/K/6.9 KB


Werkvelden Kantoor

Activiteiten

Activiteiten Receptie

Loonpersoneelsadministratie

Oriëntatie

Beroepsvaardigheden

Beroepsvaardigheden

Kennis

⏐ 69

Handeling ML1/K/6.8 BB ML1/K/6.9 KB

EC/K/5B7

Computer opstarten, gebruiken en afsluiten

Klanten informeren,

HA/K/4.18 AD/K/12.24 AD/K/16.28 KB HV/K/2.6 MC/K/2.6

HA/K/3.15 AD/K/6.18 NE/K/4.4 KB NE/K/4.5 BB NE/K/5.6 MVT/K/5.5 MVT/K/6.6 ML1/K/7.10 BB ML1/K/7.11 KB

Personeelsadministratie

Loonadministratie

AD/K/11.23

AD/K/15/27 KB

Bedrijfseconomisch en


Telefoneren, faxen, post verwerken en gebruik maken van informatiebronnen HA/K/3.16 AD/K/6.18 HV/K/3.16 MC/K/3.16 NE/K/4.4 KB NE/K/4.5 BB NE/K/5.6 NE/K/6.7 KB NE/K/6.8 BB NE/K/7.9 MVT/K/4.4 MVT/K/5.5 MVT/K/6.6 MVT/K/7.7


Activiteiten

Oriëntatie

Handeling juridisch beheer HV/K/20.42 KB

Werkvelden Kantoor

Activiteiten Inkoop

Beroepsvaardigheden

Kennis Werkvelden

⏐ 70

Computer opstarten, gebruiken en afsluiten HA/K/4.18 AD/K/12.24 AD/K/16.28 HV/K/2.6 MC/K/2.6

Goederen inkoop

Boekhouden

HA/K/5.19 HA/K/10.27 KB AD/K4.16 AD/K/5.16 AD/K/7.19 AD/K/8.20 AD/K/14.26 KB HV/K/6.23 HV/K/7.25 HV/K/7.26 KB MC/K/5.20 NE/K/6.7 KB NE/K/6.8 BB MVT/K/4.4 WI/K/4.4 BB WI/K/4.5 KB WI/K/5.7 WI/K/7.10 EC/K/4A.4 EC/K/4B.5

HA/K/9.25 HA/K/9.26 AD/K/3.15 AD/K/10.22 AD/K/13.25 KB AD/K/14.26 KB AD/K/17.29 KB HV/K/7.25 HV/K/7.26 KB HV/K/18.40 KB HV/K/19.41 KB

HV/K/6.24 HV/K/7.27 KB

HV/K/7.27 KB

Activiteiten



Activiteiten

Oriëntatie

Handeling

Kantoor

Verkoop

Beroepsvaardigheden

Computer opstarten, gebruiken en afsluiten HA/K/4.18 AD/K/12.24 AD/K/16.28 HV/K/2.6 MC/K/2.6

Kennis

Werkvelden Winkel

⏐ 71

Activiteiten Kassa

Beroepsvaardigheden

Goederen verkoop

Boekhouden

HA/K/6.20 AD/K/4.16 AD/K/5.17 AD/K/9.21 HV/K/6.23 HV/K/7.25 HV/K/7.26 KB MC/K/5.20 NE/K/7.9 MVT/K/7.7 WI/K/4.4 BB WI/K/4.5 KB WI/K/5.7 WI/K/7.10 EC/K/4A.4 EC/K/4B.5

HA/K/9.25 HA/K/9.26 AD/K/3.15 AD/K/10.22 AD/K/13.25 KB AD/K/14.26 KB AD/K/17.29 KB HV/K/7.25 HV/K/7.26 KB HV/K/18.40 KB HV/K/19.41 KB

HV/K/6.24 HV/K/7.27 KB

Verkoopregistratie HA/K/4.18 HA/K/7.22 HA/K/7.23 KB HA/K/10.27 KB AD/K/4.16 AD/K/12.24

NE/K/4.4 KB NE/K/4.5 BB NE/K/5.6 MVT/K5.5 MVT/K6.6 WI/K/4.4 BB



Activiteiten

Oriëntatie

Handeling AD/K/14.26 KB AD/K/18.30 HV/K/4.18 HV/K/7.25 HV/K/7.26 KB MC/K/4.18 MC/K/4.19 KB

Werkvelden Winkel

Activiteiten Winkelverkoop

Kennis

HV/K/7.27 KB

Beroepsvaardigheden

Verkoopgesprek

HA/K/3.15 HV/K/8.28 HV/K/9.29 NE/K/4.4 KB NE/K/4.5 BB NE/K/5.6 MVT/K5.5 MVT/K6.6 EC/K/4B.5

Kennis

Werkvelden

⏐ 72

WI/K/4.5 KB WI/K/7.10 EC/K/4B.5 EC/K/5A.6 EC/K/7.9

Aankoop en klantenherkomstonderzoek uitvoeren HA/K/3.17 KB EC/K/4A.4 WI/K/7.10 NE/K/4.4 KB NE/K/5.6 NE/K/6.7 KB NE/K/7.9 MVT/K/4.4 MVT/K/5.5 MVT/K/6.6 MVT/K/7.7

HV/K/15.37

Activiteiten



Activiteiten

Oriëntatie

Handeling

Winkel

Presentatie

Beroepsvaardigheden

Promotie en presentatie HA/K/4.18 HA/K/6.21 HA/K/8.24 HV/K/5.21 HV/K/5.22 HV/K/10.30 HV/K/11.31 HV/K/12.32 HV/K/13.33 HV/K/13/34 KB HV/K/14.35 BB HV/K/14.36 KB MC/K/8.23 MC/K/11.26

Werkvelden Atelier

⏐ 73

Activiteiten Atelier

Beroepsvaardigheden

NE/K/6.7 KB NE/K/6.8 BB NE/K/7.9 MVT/K/4.4 MVT/K/7.7 WI/K/6.8 BB WI/K/6.9 KB WI/K/7.10 EC/K/4A5 ML1/K/4.4 BB ML1/K4.5 KB CKV/K/3.1 CKV/K/3.2 CKV/K/4.1 CKV/K/4.2 CKV/K/4.3 CKV/K/4.4

Modekennis toepassen

Vormgeving

Warenkennis toepassen

Productietechnieken

MC/K/9.24 NE/K/7.9 MVT/K/7.7

MC/K/10.26 NE/K/7.9 MVT/K/7.7 WI/K/6.8 BB WI/K/6.9 KB CKV/K/3.1 CKV/K/3.2 CKV/K/4.1

MC/K/12.27 WI/K/5.7

MC/K/13.28 WI/K/5.7 WI/K/6.8 BB WI/K/6.9 KB



Activiteiten

Oriëntatie

Handeling CKV/K/4.2 CKV/K/4.3 CKV/K/4.4

⏐ 74


Handreiking schoolexamens vmbo. SLO nationaal expertisecentrum voor leerplanontwikkeling. Handreiking schoolexamens Handel en Verkoop vmbo

Recommend Documents