Handboek Incidentmanagement

 

 

 

  Handboek    

Incidentmanagement          

       

NNVO   24-­‐09-­‐13  

1 2

2      Handboek  Incidentmanagement   1. INLEIDING     Voor  je  ligt  het  handboek  ‘Incident  Management’.  Dit  handboek  kan  je   gebruiken  om  antwoorden  te  vinden  op  verschillende  vragen  betreft   incidentmanagement.       Nautische  incidenten  komen  regelmatig  voor.  Dikwijls  vinden  wij  hiervan   rapportage  in  de  media.  De  impact  op  een  belangrijke  vaarweg  is  meestal   erg  groot.  Veel  oponthoud  en  vaak  irritaties  bij  schippers.  De  nadruk  bij  de   bestrijding  van  incidenten  ligt  vaak  bij  Politie,  Brandweer,  GGD  (GHOR)  en   bestuur  (gemeente).  De  rol  van  nautische  partijen  lijkt  op  de  achtergrond  te   zijn.  Het  lijkt,  want  wat  nautische  partijen  doen,  is  van  cruciaal  belang  voor   de  hervatting  van  het  verkeer.  Of  dit  nu  op  de  weg  of  op  het  water  is  doet  er   niet  toe.   Hoe  functioneert  de  Vaarwegbeheerder  wanneer  een  incident  zich   voordoet?  De  basis  hulpverleningsdiensten  vervullen  hun  taken  volgens   draaiboeken  en  opschalingmethode  (GRIP).  Ook  Vaarwegbeheerders  kennen   een  specifieke  werkwijze  bij  incidenten  op  of  bij  het  water.  Hoe  verhouden   deze  opschalingmethodes  zich  tot  elkaar?  Waarin  kan  de  Vaarwegbeheerder   de  hulpverleningsdiensten  ondersteunen  ?   De  hulpverleningsdiensten  verwachten  het  nodige  van  de   Vaarwegbeheerder  tijdens  een  incident  op  het  water.  Men  gaat  er  terecht   van  uit  dat  de  Vaarwegbeheerder  adequaat  inspeelt  op  het  incident  en   meewerkt  aan  de  bestrijding  er  van.  De  samenwerking  tussen  de   Vaarwegbeheerder  en  de  hulpverleningsdiensten  en  de  samenwerking   tussen  medewerkers  van  de  Vaarwegbeheerder  onderling  zijn  hiervoor   bepalend.  Hierdoor  ontstaat  een  constructieve  samenwerking.   Hiervoor  zijn  goede  opleidingen  en  cursussen  nodig.  Zonder  een  gedegen  en   doordachte  opleiding  is  bovenstaande  samenwerking  bij  een  crisis   onmogelijk.      

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

3      Handboek  Incidentmanagement   2. Crisisbeheersing     Crisisbeheersing  /  rampenbestrijding  is  het  geheel  van  maatregelen  en   voorzieningen  ter  waarborging  van  de  nationale  veiligheid.  Deze   maatregelen  worden  getroffen  door  de  overheid,  in  samenwerking  met   andere  organisaties.  Het  gaat  om  maatregelen  ter  voorbereiding  op  crises  /   rampen  en  na  afloop  daarvan  (nafase).      

2.1

Van  incident  tot  ramp    

Een  incident  is  een  gebeurtenis,  voorval,  storing  of  verstoring.  Incidenten   zijn  voorvallen  die  (nog)  geen  verregaande  gevolgen  hebben  voor  het   normaal  functioneren.  Een  incident  is  een  eenmalige  verstoring  van  de  rust   of  normale  toestand.  Een  incident  kan  leiden  tot  een  calamiteit  of  ramp.  Ook   relatief  kleine  ongelukken  behoren  tot  een  incident.  Bijvoorbeeld:  een   bromfietser  die  uitglijdt  op  de  brug  waarbij  een  ambulance  nodig  is,  is  een   incident.  Bij  dit  incident  is  er  sprake  van  een  verstoring:  de  brug  kan  tijdelijk   niet  meer  draaien,  er  is  tijdelijk  hinder  voor  het  verkeer  op  de  weg,  de   ambulance  moet  komen  enz.       Correct  handelen  moet  verhinderen  dat  een  incident  kan  uitgroeien  tot  een   calamiteit.  Bij  een  incident  kunnen  meerdere  hulpdiensten  gealarmeerd   worden.  Denk  bijvoorbeeld  aan  een  van  boord  gevallen  bemanningslid.  Bij   dit  incident  hebben  meerdere  diensten  een  rol.  De  brandweer  zet  duikteams   in,  er  staat  een  ambulance  gereed,  de  vaarwegbeheerder  zal  aanwezig   kunnen  zijn  en  de  politie  kan  ingezet  worden.       Het  wezenlijke  verschil  tussen  een  incident  en  een  calamiteit  zijn  onder   andere  de  gevolgen  van  beide,  een  calamiteit  heeft  verstrijkende  gevolgen   dan  een  incident.  Aan  het  aantal  hulpverleners  bij  het  ongeval  is  niet  op  te   maken  of  we  te  maken  hebben  met  een  incident  of  een  ramp.  De  manier   waarop  de  aansturing  van  de  hulpverleners  plaatsvindt,  de  coördinatie,  is   wel  relevant  om  het  verschil  tussen  beiden  te  maken.     Een  calamiteit  is  een  gebeurtenis  waardoor  een  ernstige  verstoring  van  de   algemene  veiligheid  is  ontstaan  waarbij  het  leven  en  de  gezondheid  van   personen  en/of  grote  materiële  belangen  in  ernstige  mate  worden  bedreigd   of  worden  geschaad.       Bijvoorbeeld:  een  zwaar  ongeval  of  niet-­‐ongeval  met  grote  materiële  schade   waarbij  gecoördineerde  inzet  van  meerdere  hulpdiensten  en  eventueel   andere  maatschappelijke  organisaties  vereist  is.  De  gevolgen  en   uitstralingseffecten  zijn  of  lijken  beheersbaar,  stabilisatie  is  of  lijkt  binnen   redelijke  termijn  haalbaar,  maar  escalatie  is  niet  uitgesloten.       Als  in  het  voorbeeld  van  de  gevallen  bromfietser  een  tankauto  met   gevaarlijke  lading  moet  uitwijken,  waardoor  de  tankauto  op  de  andere   weghelft  een  andere  vrachtauto  frontaal  aanrijdt,  waardoor  er  meerdere   gewonden  zijn  en  er  kans  op  het  lekken  van  gevaarlijke  stoffen  bestaat,  is  er   sprake  van  een  calamiteit.    

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

4      Handboek  Incidentmanagement   Bij  een  calamiteit  zullen  de  processen  van  de  hulpdiensten  via  een   coördineerde  inzet  plaatsvinden,  waarbij  er  onderscheid  wordt  gemaakt   tussen  een  brongebied  en  een  effectgebied.       Volgens  de  Wet  Veiligheidsregio's  is  een  ramp:   Een  zwaar  ongeval  of  een  andere  gebeurtenis  waarbij  het  leven  en  de   gezondheid  van  vele  personen,  het  milieu  of  grote  materiële  belangen  in   ernstige  mate  worden  bedreigd  of  zijn  geschaad  en  waarbij  een   gecoördineerde  inzet  van  diensten  of  organisatie  van  verschillende   disciplines  is  vereist  om  de  dreiging  weg  te  nemen  of  de  schadelijke  gevolgen   te  beperken.       Kortom;  een  ramp  is  een  ernstig  incident  met  veel  slachtoffers  en/of  grote   schade,  waarvan  de  gevolgen  zo  groot  zijn  dat  de  hulpdiensten  (politie,   brandweer,  ambulances,  ziekenhuizen)  met  de  normale  middelen  en  de   normale  organisatiestructuur  het  incident  niet  kunnen  afhandelen.       Er  moeten  dus  extra  middelen  ingezet  worden  en  een  speciale   organisatiestructuur  worden  opgezet.  Tijdens  dergelijke  rampen  treden  er   coördinatieteams  in  werking  die  van  afstand  de  effecten  van  het  incident   gaan  managen.  Er  wordt  dan  onderscheid  gemaakt  in  een  brongebied,  daar   waar  het  ongeval  plaatsvindt,  en  een  effectgebied.  Soms  kunnen  bron-­‐  en   effectgebied  kilometers  uit  elkaar  liggen.  Denk  bijvoorbeeld  aan  de  brand  bij   Chemiepack  in  Moerdijk.  Hierbij  waaide  de  wolk  met  mogelijk  gevaarlijke   stoffen  over  een  groot  deel  van  Nederland.  In  meerdere  regio’s  werden   coördinatieteams  ingezet  om  de  effecten  van  de  brand  in  kaart  te  brengen.   Er  werden  speciale  meetteams  ingezet  om  gevaarlijke  stoffen  in  de  rook  te   meter.     Als  in  het  voorbeeld  van  de  gevallen  bromfietser,  de  tankwagen  ontploft   waarbij  een  grote  ongecontroleerde  brand  ontstaat,  delen  van  de   omgeving  zwaar  beschadigd  zijn  en  er  (mogelijk)  meerdere  doden  zijn   spreken  we  van  een  ramp.  Wat  maakt  een  incident  tot  ramp?     Een  incident  is  bijvoorbeeld  een  ongeluk,  brand,  explosie,  overstroming,   kortom  alles  wat  de  zwaailichtensector  tot  actie  doet  overgaan.  In  de   meeste  gevallen  zijn  deze  incidenten  gemakkelijk  op  te  lossen  en    vrijwel   nooit  loopt  zo'n  incident  uit  op  een  ramp.     Welke  factoren  spelen  mee  bij  de  ontwikkeling  van  een  incident  tot  een   ramp?    

  Een   groot   aantal   slachtoffers:   de   opvang   van   een   groot   aantal   gewonden   op   dezelfde   plaats   en   hetzelfde   tijdstip   gaat   al   gauw   de   bestaande  capaciteit  aan  ambulances  en  eerste  hulp  te  boven.   Grote   hoeveelheden   daklozen   of   evacués:   zij   kunnen   niet   binnen   de   normale  gemeentelijke  kanalen  onder  dak  gebracht  worden.     Verwoesting   van   meerdere   gebouwen   door   brand,   instorting   of   overstroming.   De   brandweer   kan   met   de   bestaande   capaciteit   niet   snel   genoeg   branden   blussen   en   beklemt   zittende   slachtoffers   bevrijden,  of  het  overstromende  water  snel  genoeg  wegpompen.     Verwoesting   van   wegen   en   water/gas/stroom   voorzieningen   waardoor   het   openbare   leven   in   een   bepaald   gebied   onmogelijk  

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

5      Handboek  Incidentmanagement   wordt.   Nutsbedrijven   zijn   niet   in   staat   deze   voorzieningen   weer   snel   beschikbaar  te  hebben.     Verontreiniging   of   besmetting   van   het   leefmilieu,   waarbij   de   volksgezondheid   zodanig   bedreigd   wordt   dat   acute   ontruiming   van   een  bepaald  gebied  nodig  is.    

  Het  geheel  van  maatregelen  en  voorzieningen,  met  inbegrip  van  de   voorbereiding  daarop,  dat  het  gemeentebestuur  of  het  bestuur  van  een   veiligheidsregio  treft  met  het  oog  op  een  ramp,  het  voorkomen  van  een   ramp  en  het  beperken  van  de  gevolgen  van  een  ramp.    

2.2 Wat  is  een  crisis  ?   Een  situatie  waarin  een  vitaal  belang  van  de  samenleving  is  aangetast  of   dreigt  te  worden  aangetast.  Dit  kan  een  bedreiging  zijn  van  de  rechtsorde  of   de  openbare  veiligheid  (bijv.  terrorisme  of  oploop  bij  winkels  als   voedselschaarste  dreigt),  maar  ook  de  uitval  van  vitale  infrastructuur  (bijv.   energievoorziening,  telecommunicatie)  of  het  zich  voordoen  van  dierziekten   of  pandemieën  (bijv.  varkenspest,  Mexicaanse  griep).     Crisisbeheersing   Het  geheel  van  maatregelen  en  voorzieningen,  met  inbegrip  van  de   voorbereiding  daarop,  dat  het  gemeentebestuur  of  het  bestuur  van  een   veiligheidsregio  in  een  crisis  treft  ter  handhaving  van  de  openbare  orde,   indien  van  toepassing  in  samenhang  met  de  maatregelen  en  voorzieningen   die  op  basis  van  een  bij  of  krachtens  enige  andere  wet  toegekende   bevoegdheid  ter  zake  van  een  crisis  worden  getroffen.  

 

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

6      Handboek  Incidentmanagement   3. Wetgeving  en  planvorming     3.1

Geschiedenis  van  Crisisbeheersing  

De  (voorbereiding  op)  de  crisisbeheersing  vindt  plaats  binnen  een  specifiek   wettelijk  en  organisatorisch  kader.  Crisisbeheersing  in  Nederland  is  lange  tijd   vooral  gericht  geweest  op  de  bescherming  van  de  bevolking  tegen  de   gevolgen  van  oorlogsgeweld.  Vanuit  de  “Nota  hulpverlening  bij  ongevallen   en  rampen”  (1975)  kwamen  de  regionale  brandweren  tot  stand.   Verschillende  wetsontwerpen  voorzagen  in  het  wettelijk  kader  voor  de   lokale  en  regionale  brandweerzorg  en  de  basis  voor  de   crisisbeheersingsorganisatie.  Omdat  de  Tweede  Kamer  gemeenten  zo  snel   mogelijk  wilde  verplichten  een  rampenplan  vast  te  stellen,  kwam  de  Wet   rampenplannen.  Deze  bepalingen  zijn  later  in  de  Rampenwet  (1985)  en  de   daarop  volgenWet  Veiligheidsregio’s  (WRZO  1985),  opgenomen.  Nadat  ons   land  vanaf  begin  jaren  negentig  door  verschillende  rampen  was  getroffen,   ontstond  het  besef  dat  de  organisatie  van  en  de  voorbereiding  op  de   crisisbeheersing  te  wensen  overlieten.   Op  10  oktober  2010  is  de  Wet  veiligheidsregio’s  in  werking  getreden.  De  wet   beoogt  een  efficiënte  en  kwalitatief  hoogwaardige  organisatie  van  de   brandweerzorg,  geneeskundige  hulpverlening  en  crisisbeheersing  onder  één   regionale  bestuurlijke  regie.  De  Wet  veiligheidsregio’s  vervangt  de   Brandweerwet  1985,  de  Wet  geneeskundige  hulpverlening  bij  ongevallen  en   rampen  (Wghor)  en  Wet  Veiligheidsregio’s  (Wrzo)  vervangen.    

3.2

 Veiligheidsregio’s  

Een  veiligheidsregio  is  een  samenwerkingsverband  tussen  gemeenten,   hulpverleningsdiensten  en  partners,  met  taken  op  het  terrein  van   brandweerzorg,  crisisbeheersing,  geneeskundige  hulpverlening  en   handhaving  van  de  openbare  orde  en  veiligheid.     De  samenwerking  is  gestoeld  op  de  Wet  Gemeenschappelijke  Regelingen   (WGR).  Voor  deze  taken  wordt  een  geografische  indeling  aangehouden  die   overeenkomt  met  die  van  de  huidige  politieregio’s,  vandaar  dat  Nederland   25  veiligheidsregio’s  kent1.      

1

Per 1 januari 2013 is de politie opgegaan in één nationale politie, bestaande uit 10 regionale eenheden. Vooralsnog blijven er 25 veiligheidsregio’s.

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

7      Handboek  Incidentmanagement  

 

 

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

8      Handboek  Incidentmanagement   3.3 Voorbereiding  crisisbeheersing   3.3.1 Risicobeleid   Risicobeleid  hoort  tot  de  reguliere  taken  van  de  overheid  (gemeenten,   veiligheidsregio's  provincies  en  waterschappen).  Ze  voeren  deze  taak  uit  via   ruimtelijke  en  infrastructurele  planvorming  en  het  verlenen  en  handhaven   van  vergunningen.   De  rijksoverheid  is  verantwoordelijk  voor  de  algemene  beleidsontwikkeling   op  dit  terrein:   Ministerie  van  Sociale  Zaken  en  Werkgelegenheid:  interne  veiligheid     (arbeidsomstandigheden);   Ministerie  van  Infrastructuur  en  Milieu:  externe  veiligheid;   Ministerie  van  Veiligheid  en  Justitie:  algemene  beleidslijnen   crisisbeheersing.    

3.3.2 Voorbereiding  Crisisbeheersing   De  voorbereiding  in  de  crisisbeheersing  is  een  cyclisch  proces  dat  start  met   het  bepalen  van  het  risicoprofiel  van  een  bepaald  gebied  en  dat  eindigt  met   een  evaluatie  van  het  gevoerde  beleid.   De  voorbereiding  op  de  crisisbeheersing  is  bepalend  voor  de  daadwerkelijke   bestrijding.  Ook  bij  de  beheersing  van  crises  hebben  de  verschillende   bestuurslagen,  hun  eigen  taken,  verantwoordelijkheden  en  bevoegdheden.    

3.3.3 Bestrijding  en  nazorg   De  voorbereiding  op  de  crisisbeheersing  is  bepalend  voor  de  daadwerkelijke   bestrijding.  Ook  bij  de  beheersing  van  crises  hebben  de  verschillende   bestuurslagen  hun  eigen  taken,  verantwoordelijkheden  en  bevoegdheden.   Bij  de  nazorg  of  nafase  gaat  het  om  maatregelen  om  te  komen  tot  een   normale  situatie.  Eerstverantwoordelijke  is  de  burgemeester  van  de   betrokken  gemeente  waar  de  crisis  plaatsvindt.   Afhankelijk  van  de  medische,  psychosociale,  juridische  en  economische   aspecten  van  de  gevolgen  van  de  crisis  en  het  ingezette  proces  van  herstel   en  wederopbouw,  kunnen  daar  vele  organisaties  bij  betrokken  zijn.   De  kwaliteit  van  crisisbeheersing  is  afhankelijk  van  een  goede  voorbereiding.   Het  beleid,  de  planvorming  en  de  organisatie  moeten  gebaseerd  zijn  op  de   aanwezige  risico’s  en  de  gevolgen  daarvan.  Ook  moet  periodiek  worden   bekeken  of  de  geleverde  prestaties  nog  wel  in  overeenstemming  zijn  met   deze  risico’s.    

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

9      Handboek  Incidentmanagement   3.4

Planvorming  

Een  belangrijk  onderdeel  van  de  voorbereiding  is  de  planvorming.  De   verschillende  plannen  zijn  van  groot  belang  voor  het  goed  laten  verlopen  van   de  crisisbeheersing.   Een  drietal  plannen  wordt  gehanteerd:  Het  beleidsplan,  het  crisisplan  en  het   rampbestrijdingsplan.     Het  beleidsplan  heeft  het  risicoprofiel  van  de  regio  als  uitgangspunt   en  formuleert  het  beleid  voor  de  uitvoering  van  de  opgedragen   taken  van  de  veiligheidsregio.   Het  crisisplan  is  een  operationeel  plan  waarin  de  generieke  aanpak   van  crises  in  de  regio  beschreven  staat  (oftewel  een  regionaal   crisisplan).   Het  rampbestrijdingsplan  is  een  operationeel  plan  waarin   maatregelen  en  afspraken  beschreven  staan  gericht  op  een  bepaald   ramptype  of  specifiek  risico-­‐object  en  de  omgeving  hiervan.    

3.5

 Het  beleidsplan  

Het  beleidsplan  heeft  betrekking  op  alle  taken  van  de  veiligheidsregio  zoals   het  beheer  en  beleid  van  de  brandweer  en  de  GHOR,  de  advisering  aan  het   bevoegd  gezag  over  risicobeleid,  het  beheer  van  de  gemeenschappelijke   meldkamer  en  de  voorbereiding  van  de  crisisbeheersing  (afgeleid  van  het   risicoprofiel).  Het  beleidsplan  wordt  vastgesteld  door  het  bestuur  van  de   veiligheidsregio  en  wordt  eens  in  de  vier  jaar  geactualiseerd.   Het  risicoprofiel  wordt  eens  in  de  vier  jaar  door  de  veiligheidsregio   opgesteld.  Dit  profiel  bestaat  uit  een  risico-­‐inventarisatie  en  de  analyse   daarvan.  Het  risicoprofiel  is  het  uitgangspunt  voor  het  beleidsplan.    

3.6

 Regionaal  Crisisplan  

Het  regionaal  crisisplan  is  een  plan  waarin  de  aanpak  van  crisisbeheersing  in   de  regio  wordt  vastgelegd  voor  alle  partners  uit  het  veiligheidswerkveld.  Het   beschrijft  de  taken,  bevoegdheden  en  verantwoordelijkheden  en  de   regionale  operationele  organisatie  en  werkwijze.   Aangezien  bij  crisisbeheersing  vele  organisaties  betrokken  zijn,  is  het  van   groot  belang  dat  er  ‘eenheid  van  opvatting’  heerst.  Het  regionaal  crisisplan   heeft  mede  tot  doel  deze  eenheid  te  bewerkstelligen  en  de  rollen  en  taken   van  de  verschillende  betrokken  organisaties  op  elkaar  af  te  stemmen.  Een   belangrijk  uitgangspunt  hierbij  is  dat  de  rollen  en  taken  zoveel  mogelijk   aansluiten  op  de  dagelijkse  praktijk  van  de  betrokken  organisaties.  Bij  de   voorbereiding  op  een  crisis  bestaan  geen  processen  die  door  slechts  één   organisatie  ter  hand  genomen  worden.      

3.7

 Het  rampbestrijdingsplan  

Het  rampbestrijdingsplan  (RBP)  is  een  operationeel  plan  dat  voor  een   bepaald  risico-­‐object  en  de  omgeving  van  dit  object  een  op  concrete  

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

10      Handboek  Incidentmanagement   maatregelen  gerichte  uitwerking  bevat  van  de  in  het  regionaal  crisisplan   beschreven  crisisbeheersingsprocessen.  Het  rampbestrijdingsplan  bevat   tevens  de  gegevens  over  dat  object  die  voor  de  eerste  hulpverleningsinzet   direct  noodzakelijk  zijn.   Volgens  de  Wet  veiligheidsregio’s  worden  rampbestrijdingsplannen  verplicht   gesteld  voor  luchthavens  en  voor  bedrijven  die  onder  het  Besluit  risico’s   zware  ongevallen  (Brzo  1999)  vallen.  Ook  kan  de  minister  crisistypen   aanwijzen,  waarvoor  rampbestrijdingsplannen  moeten  worden  opgesteld.   Dat  wordt  dan  in  een  Algemene  Maatregel  van  Bestuur  (AMvB)  besloten.    

3.8

Wettelijk  en  Organisatorisch  kader  

Crisisbeheersing  heeft  een  eigen  wettelijke  en  organisatorisch  kader.  Hierin   zijn  verantwoordelijkheden  en  bevoegdheden  vastgelegd  voor  bestuurlijke   organisaties  en  operationele  diensten  die  bij  crisisbeheersing  betrokken  zijn.    

3.8.1  Wet  Veiligheidsregio’s   Het  doel  van  de  Wet  veiligheidsregio’s  is  het  verbeteren  van  de   crisisbeheersing.  De  wet  is  de  grondslag  voor  het  instellen  van  een   gemeenschappelijke  regeling,  die  brandweertaken  en  taken  in  het  kader  van   de  geneeskundige  hulpverlening  bij  ongevallen  en  rampen  uitvoert.   Daarnaast  regelt  de  wet  dat  het  regionale  bestuur  de  bestrijding  en  de   beheersing  van  een  crisis  coördineert.  Dit  gebeurt  door  afstemming  tussen   partners  binnen  de  veiligheidsregio  en  daarbuiten  te  organiseren  en  te   faciliteren.     Besluit  veiligheidsregio’s  (Bvr)   Het  Besluit  veiligheidsregio’s  geeft  kwaliteitseisen  voor  de  organisaties  in  de   veiligheidsregio.  In  het  besluit  is  een  basisniveau  vastgesteld  waaraan  de   organisatie  van  crisisbeheersing  en  de  brandweer  moet  voldoen.     Deze  kwaliteitseisen  zorgen  voor  uniformiteit  en  daarmee  uitwisselbaarheid   binnen  en  tussen  de  organisaties  in  de  veiligheidsregio’s.  Dit  is  nodig  om   bijstandsverlening  tussen  regio’s  en  bovenregionaal  optreden  goed  en   efficiënt  te  laten  verlopen.     Besluit  personeel  (Bp)   Het  Besluit  personeel  normeert  de  kwaliteit  van  het  personeel.  Op  grond  van   dit  besluit  zijn  bij  ministeriele  regeling,  per  functie,  de  kerntaken  en   competenties  voor  het  personeel  binnen  de  veiligheidsregio  vastgelegd.   Deze  kerntaken  en  competenties  vormen  de  basiseisen  waaraan  het   brandweer-­‐,  GHOR-­‐  en  multidisciplinaire  personeel  moet  voldoen.  Daarnaast   dienen  deze  kerntaken  en  competenties  als  uitgangspunten  voor  het   opleiden,  toetsen  en  oefenen  van  het  personeel.    

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

11      Handboek  Incidentmanagement   3.8.2  Politiewet,  1993   De  Politiewet  1993  legt  de  taken,  de  organisatie  en  het  beheer  van  de  politie   vast.  Ook  bepaalt  deze  wet  het  gezag  waaraan  de  politie  bij  het  uitoefenen   van  haar  taken  ondergeschikt  is.       De  Wet  veiligheidsregio’s  gaat  uit  van  de  huidige  organisatie  van  de  politie.   In  het  bestuur  van  de  veiligheidsregio  zitten  personen  die  ook  zitting  hebben   in  het  regionale  college  van  politie.  Deze  twee  besturen  blijven  echter  als   juridische  entiteiten  naast  elkaar  bestaan.     De  samenwerking  van  beide  besturen  is  echter  in  een  convenant  vastgelegd   met  betrekking  tot  de  terreinen  en  de  wijze  waarop  deze  samenwerking   plaatsvindt,  de  besluitvormingsprocedures  en  de  verantwoordelijkheden  van   de  verschillende  actoren.  Daarnaast  worden  in  de  operationele  prestaties   van  de  politie  ook  de  taken  van  de  politie  op  het  gebied  van  crisisbeheersing   meegenomen.    

3.8.3  De  Waterwet   De  Waterwet  (voorheen  Waterstaatswet  1900)  verplicht  het   waterschapbestuur  (en  andere  beheerders  van  waterstaatswerken)   oefeningen  te  houden  en  een  calamiteitenplan  vast  te  stellen.     Wat  is  het  calamiteitenplan?   Het  calamiteitenplan  is  een  organisatieoverzicht  en  een  waarschuwings-­‐  en   afsprakenschema  voor  het  optreden  bij  waterstaatkundige  calamiteiten.  Het   calamiteitenplan  moet  goed  zijn  afgestemd  op  de  calamiteitenplannen  van   andere  waterbeheerders  buiten  het  waterschap,  op  het  regionaal  crisisplan   en  relevante  crisisbeheersingsplannen.  In  de  wetgeving  zijn  daartoe   afstemmingsverplichtingen  opgenomen.    

3.8.4  Bestuurlijke  organisaties   De  verschillende  bestuursorganen  hebben  elk  verschillende  taken,   bevoegdheden  en  verantwoordelijkheden.     Gemeenten   De  primaire  verantwoordelijkheid  voor  de  crisisbeheersing  ligt  bij  de   gemeenten.  Zij  worden  binnen  de  crisisbeheersing  ook  wel  de  'Oranje   Kolom'  genoemd.  De  kerntaak  is  bevolkingszorg,  waarbij  communicatie   richting  burgers  en  de  pers  belangrijk  is.       Crisiscommunicatie   Tijdens  een  crisis  is  de  burgemeester  verantwoordelijk  om  de  getroffen   bevolking  in  zijn  gemeente  op  de  juiste  wijze  te  informeren  en  geeft  daarbij   een  te  volgen  gedragslijn  aan  (handelingsperspectief).  Communicatie  dient  

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

12      Handboek  Incidentmanagement   een  bijdrage  te  leveren  aan  de  weerbaarheid  en  zelfredzaamheid  van  de   bevolking.     Wanneer  de  crisis  een  bovenlokaal  karakter  heeft  coördineert  het  Regionale   Beleidsteam  (Regionaal  Beleidsteam)  de  informatievoorziening.    

3.8.5 Veiligheidsregio's   Het  bestuur  van  de  veiligheidsregio  bestaat  uit  alle  burgemeesters  uit  de   regio.  De  voorzitter  van  het  bestuur  is  de  burgemeester  die  benoemd  is  als   korpsbeheerder.  Binnen  het  bestuur  vindt  besluitvorming  plaats  bij   meerderheid  van  stemmen.  De  gemeenteraden  van  de  gemeenten  in  de   veiligheidsregio  worden  betrokken  bij  het  opstellen  van  de  risico-­‐ inventarisatie  en  geeft  eventuele  wensen  omtrent  het  beleid  aan  het   bestuur.  Elk  burgemeester  vertegenwoordigt  zijn  gemeente  in  de   veiligheidsregio  en  legt  daarover  verantwoording  af  in  zijn  eigen   gemeenteraad.     Taken  van  het  bestuur  van  de  veiligheidsregio   Het  beleidsplan  heeft  het  risicoprofiel  van  de  regio  als  uitgangspunt  en   formuleert  het  beleid  voor  de  uitvoering  van  de  opgedragen  taken  van  de   veiligheidsregio     Het  inventariseren  van  risico’s  van  branden  en  crises;   het  adviseren  van  het  bevoegd  gezag  over  deze  risico’s   het  adviseren  van  het  college  van  burgemeester  en  wethouders  op   het  terrein  van  brandpreventie;   de  voorbereiding  op  de  bestrijding  van  branden  en  zware  ongevallen   en  het  organiseren  van  de  crisisbeheersing;   het  instellen  en  in  stand  houden  van  een  regionale  brandweer;   het  instellen  en  in  stand  houden  van  een  GHOR;   het  voorzien  in  een  gemeenschappelijke  meldkamer;   het  aanschaffen  en  beheren  van  gemeenschappelijk  materieel;   het  inrichten  en  in  stand  houden  van  de  informatievoorziening   binnen  en  tussen  de  diensten  van  de  veiligheidsregio  en  betrokken   organisaties.     Risicocommunicatie   Het  bestuur  van  de  veiligheidsregio  heeft  tevens  de  taak  om  burgers   preventief  te  informeren  over  de  crises  die  burgers  en  het  milieu  kunnen   treffen  en  over  de  maatregelen  die  de  overheid  heeft  getroffen  ter   voorkoming  en  bestrijding  ervan.  Dit  wordt  risicocommunicatie  genoemd.    

3.8.6 Waterschappen   Het  waterschap  is  een  belangrijke  beheerder  van  waterschapswerken.  De   Waterwet  verplicht  de  beheerders  van  waterstaatswerken  voorbereidingen  

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

13      Handboek  Incidentmanagement   te  treffen  op  waterstaatkundige  calamiteiten.  Het  waterschap  moet  ook  een   eigen  calamiteitenplan  vaststellen.     De  wet  kent  het  waterschap  in  geval  van  gevaar  bijzondere  bevoegdheden   toe.  Wanneer  een  gevaarlijke  situatie  samenvalt  met  een  crisis  of  zwaar   ongeval,  moeten  waterschap  en  andere  bestuursorganen  hun   bevoegdheden  goed  op  elkaar  afstemmen.     De  voorzitter  van  het  waterschap  in  de  regio  neemt  deel  aan  de   vergaderingen  van  het  bestuur  van  de  veiligheidsregio.  Als  er  meer  dan  één   waterschap  in  de  regio  actief  is,  vertegenwoordigt  één  van  de  voorzitters  in   die  overleggen  alle  betrokken  waterschappen.    

3.8.7 Rijksoverheid   Het  ministerie  van  Veiligheid  en  Justitie  is  verantwoordelijk  voor  het  systeem   van  crisisbeheersing.  Het  schept  de  noodzakelijke  randvoorwaarden,  zodat   alle  verantwoordelijke  besturen  en  diensten  hun  werk  goed  kunnen  doen.     De  minister  van  Veiligheid  en  Justitie  rapporteert  ten  minste  vierjaarlijks  aan   de  Tweede  Kamer  over  de  stand  van  zaken  met  betrekking  tot  de   crisisbeheersing.    

3.9

 Operationele  organisaties  

De  uitvoering  van  de  crisisbeheersing  is  in  eerste  instantie  opgedragen  aan   de  diensten  die  ook  met  de  dagelijkse  hulpverlening  zijn  belast:   Brandweer   Geneeskundige  Hulpverleningsorganisatie  in  de  Regio  (GHOR)   Politie   Gemeente     Daarnaast  spelen  ook  de  Gemeenschappelijke  Meldkamer  en  andere   organisaties  een  rol.    

3.9.1 Brandweer   Zowel  bij  de  voorbereiding  op  als  bij  de  beheersing  van  crises  heeft  de   brandweer  een  spilfunctie.  Organisatie  en  taken  zijn  vastgesteld  in  de  Wet   veiligheidsregio’s.  Deze  wet  (samen  met  de  besluiten)  stelt  landelijke,   uniforme  kwaliteitseisen  waaraan  de  brandweerzorg  op  zijn  minst  aan  moet   voldoen.       De  brandweer  coördineert  de  monodisciplinaire  taken  binnen  de  rode   kolom.  Bij  crisisbeheersing  is  de  brandweer  bij  verschillende   multidisciplinaire  activiteiten  betrokken.    

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

14      Handboek  Incidentmanagement   De  brandweer  werkt  binnen  een  hiërarchische  operationele  structuur.   Afhankelijk  van  de  omvang  van  het  incident  wordt  deze  structuur   opgeschaald.    

3.9.2 Geneeskundige  Hulpverleningsorganisatie  in  de  Regio  (GHOR)   De  GHOR  is  procesverantwoordelijk  in  de  geneeskundige  hulpverlening   tijdens  een  crisis  en  coördineert  de  taken  binnen  de  witte  kolom.  Centraal   staat  de  kwaliteit  van  de  geneeskundige  hulpverlening  aan  het  slachtoffer.     De  geneeskundige  hulpverlening  bij  crises  is  gebaseerd  op  het  principe  van   opschaling  vanuit  de  dagelijkse  zorg.  Dat  betekent  dat  de  organisaties  die   belast  zijn  met  de  dagelijkse  zorgverlening,  ook  belast  zijn  met  de  uitvoering   van  grootschalige  zorgverlening.  De  GHOR  heeft  hiervoor  afspraken  met   zorgverleners  als  traumacentra,  ziekenhuizen  en  ambulancediensten   gemaakt.  Dit  zijn  de  zogenaamde  ketenpartners.  Iedere  veiligheidsregio   heeft  een  directeur  GHOR  (voorheen  regionaal  geneeskundig  functionaris  –   RGF).  De  directeur  GHOR  is  belast  met  de  operationele  leiding  van  de   geneeskundige  hulpverlening.    

3.9.3 Politie   De  politie  is  bij  crises  procesverantwoordelijk  voor  de  processen  van   politiezorg.  Hieronder  vallen  bijvoorbeeld  het  handhaven  van  de  openbare   orde  en  veiligheid,       het  zorgen  voor  afzettingen  of  het  doen  van  strafrechtelijk  onderzoek.  De   politie  coördineert  de  taken  binnen  de  blauwe  kolom.     Voor  de  handhaving  van  de  openbare  orde  staat  de  politie  onder  het  gezag   van  de  burgemeester.  Bij  handhaving  van  de  rechtsorde  staat  de  politie   onder  het  gezag  van  de  hoofdofficier  van  justitie.  Beide  gezagsdragers   overleggen  met  de  korpschef  over  het  optreden  van  de  politie  bij  deze   taken.  Dit  wordt  het  driehoeksoverleg  genoemd.    

3.9.4 Gemeente   Gemeenten  zijn  verantwoordelijk  voor  de  kwaliteit  van  de  gemeentelijke   crisisbeheersingsorganisatie  en  coördineert  de  taken  binnen  de  oranje   kolom.     Bij  crisisbeheersing  vervult  de  gemeente  een  rol  op  het  terrein  van  de   bevolkingszorg.  Hieronder  valt  onder  andere  het  zorgen  voor  opvang  en  het   registeren  van  slachtoffers  en  het  informeren  van  burgers  en  de  pers.    

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

15      Handboek  Incidentmanagement   3.9.5 Gemeenschappelijke  Meldkamer  (GMK)   Elk  veiligheidsregio  houdt  een  gemeenschappelijke  meldkamer  (GMK)  in   stand.  De  meldkamer  is  belast  met  het  ontvangen,  registreren  en   beoordelen  van  alle  acute  hulpvragen  voor  de  brandweer,  de  geneeskundige   hulpverlening,  het  ambulancevervoer  en  de  politie.  Iedere  dienst  houdt  het   eigen  deel  van  de  gemeenschappelijke  melkkamer  in  stand  en  bepaalt  zelf   de  inzet  van  de  eigen  eenheden.     Ten  tijde  van  een  crisis  geeft  de  calamiteitencoördinator  (CACO)  leiding  en   invulling  aan  de  multidisciplinaire  coördinatie  van  het  gemeenschappelijke   meldkamerproces.  Daarnaast  geeft  hij  sturing  aan  de  afstemming  en  deling   van  informatie  bij  melding,  communicatie  en  opschaling  conform  de  GRIP-­‐ regeling.    

3.9.6 Andere  organisaties   Tal  van  organisaties  kunnen  een  rol  spelen  tijdens  crises.  Onderstaande  lijst   is  niet  volledig,  maar  geeft  een  idee  van  de  verscheidenheid:   Divisie  Havenmeester  van  het  Havenbedrijf   Milieudiensten   Openbaar  Ministerie   Defensie,  in  het  kader  van  de  intensivering  civiel-­‐ militaire  samenwerking   Waterschappen   Rijkswaterstaat   Nutsbedrijven   Landelijk  Operationeel  Coördinatie  Centrum  (LOCC)   (Openbaar)  vervoersbedrijven   Chemische  industrie,  voor  bijvoorbeeld  expertise  in   verband  met  gevaarlijke  stoffen   Nederlandse  Rode  kruis   Reddingsbrigades   Regionale  omroepen   Zendamateurs    

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

16      Handboek  Incidentmanagement   3.10

 Wettelijk  kader  voor  de  bijstandsverlening  

Voor  een  goede  beheersing  van  crises  moet  de  burgemeester  een  beroep   kunnen  doen  op  tal  van  instanties,  buurregio’s  of  defensie.     Het  Landelijk  Operationeel  Coördinatie  Centrum  (LOCC)  draagt  zorg  voor  de   landelijke  coördinatie  van  de  operationele  inzet  tijdens  crises,  calamiteiten   en  grootschalige  evenementen.  Een  dergelijk  centraal  punt  voor  brandweer,   politie,  geneeskundige  hulpverlening  en  Defensie  is  noodzakelijk  om  de   operationele  inzet  op  landelijk  niveau  adequaat  te  laten  plaatsvinden.     De  burgemeester  vraagt  interregionale  bijstand  aan  bij  de  minister  van   Veiligheid  en  Justitie  (VenJ).  Daarbij  stelt  de  burgemeester  de  commissaris   van  de  Koningin  (CdK)  van  het  verzoek  in  kennis.  De  minister  richt  zich  met   het  verzoek  om  bijstand  tot  de  voorzitter  van  een  andere  veiligheidsregio,   tot  de  commissaris  van  de  Koningin  of  een  andere  betrokken  minister  zoals   de  minister  van  Defensie.  Tevens  kan  de  minister  ambulancevervoerders  een   aanwijzing  geven  over  de  inzet  van  ambulances.     Verder  is  het  mogelijk  dat  de  voorzitter  van  de  veiligheidsregio  rechtstreeks   een  verzoek  richt  tot  de  voorzitter  van  een  aangrenzende  veiligheidsregio   mits  hierover  afspraken  zijn  gemaakt  en  er  sprake  is  van  spoed.  De  voorzitter   van  de  veiligheidsregio  dient  zijn  verzoek  echter  kenbaar  te  maken  aan  de   minister  en  de  commissaris  van  de  Koningin.     3.10.1 Bijstandsverlening  door  de  politie   De  bijstandsverlening  door  de  politie  verloopt  volgens  de  bepalingen  in  de   Politiewet  1993.  Wanneer  het  regionale  politiekorps  voor  het  grootschalige   optreden  tijdens  een  crisis  niet  voldoende  capaciteit  heeft  om  de  openbare   orde  te  handhaven,  dient  de  burgemeester  een  aanvraag  voor   politiebijstand  in  bij  de  korpsbeheerder.     De  korpsbeheerder  kan  dan  bij  de  commissaris  van  de  Koningin  een  verzoek   indienen  om  bijstand  van  politieregio's  uit  andere  provincies.  Is  het   potentieel  in  de  provincie  onvoldoende,  dan  wordt  de  minister  van   Binnenlandse  Zaken  en  Koninkrijksrelaties  in  kennis  gesteld,  die  vervolgens   passende  maatregelen  treft.     3.10.2 Militaire  bijstand   Voortvloeiend  uit  de  bestuursafspraken  Intensivering  Civiel  Militaire   Samenwerking  (ICMS)  is  er  overzicht  in  de  personele  materiële  en  logistieke   ondersteuning  van  defensie,  waar  de  veiligheidsregio's  een  beroep  op   kunnen  doen  voor  militaire  bijstand  en  -­‐ondersteuning.      

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

17      Handboek  Incidentmanagement   Het  Regionaal  Militair  Commando  (RMC)  is  het  eerste  aanspreekpunt  van   Defensie.  Nederland  kent  drie  RMC’s  (RMC  Noord,  RMC  West  en  RMC  Zuid).   Deze  RMC’s  sluiten  aan  op  meerdere  veiligheidsregio’s  waarbij  elk   veiligheidsregio  zijn  eigen  officier  veiligheidsregio  (OVR)  heeft.    

3.11

Bevoegdheden  en  verplichtingen  bij  calamiteiten  op  het   water  

De  bevoegdheden  en  verplichtingen  bij  het  optreden  en  afhandelen  van   calamiteiten  op  het  water  zijn  onder  meer  vastgelegd  in  de  volgende   wetten:   Natuurbeschermingswet   Scheepvaartreglement  territoriale  zee   Scheepvaartverkeerswet   Waterschapswet   Waterwet   Wet  Bestrijding  Ongevallen  Noordzee   Wet  bodembescherming   Wet  milieubeheer   Wet  op  de  waterkeringen   Wet  vervoer  gevaarlijke  stoffen   Wet  voorkoming  van  verontreiniging  door  schepen   Wrakkenwet     En  daarnaast  zijn  de  volgende  regelingen  van  belang:   Regeling  inzake  SAR-­‐dienst  1994   Besluit  Instelling  Kustwacht   Beheerplan  voor  de  Rijkswateren   Waterbeheersplannen  van  de  Waterschappen                            

     

   

 

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

18      Handboek  Incidentmanagement   4. DE  VEILIGHEIDSKETEN     Centraal  in  het  veiligheidsbeleid  staat  de  veiligheidsketen.  Deze  keten  is  een   schematische  voorstelling  van  alle  activiteiten  die  gericht  zijn  op  het   bevorderen  van  veiligheid.  Al  deze  activiteiten  beïnvloeden  elkaar  en   vormen  samen  een  cyclisch  proces.     De  keten  kan  op  alle  deelterreinen  van  het  veiligheidsbeleid  worden   toegepast,  dus  ook  op  crisisbeheersing.  De  activiteiten  zijn  gegroepeerd  in   vijf  schakels.      

 

   

4.1 De  vijf  schakels   Proactie   Deze  schakel  omvat  activiteiten  die  gericht  zijn  op  het  wegnemen  van   structurele  oorzaken  van  onveiligheid  ter  voorkoming  van  het  ontstaan  van   gevaarlijke  situaties.  Proactie  vindt  vooral  plaats  op  het  terrein  van   ruimtelijke  ordening:  uitsluiten  van  mogelijke  risico's  in  de  ontwerpfase.       Proactie  is  een  belangrijke  schakel  in  de  veiligheidsketen:  voorkomen  is   beter  dan  genezen.  

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

19      Handboek  Incidentmanagement     Preventie   Deze  schakel  omvat  maatregelen  die  erop  gericht  zijn  om  de  risico's  zo  klein   mogelijk  te  houden  en  de  gevolgen  van  eventuele  ongevallen  te  beperken:   wetten:   voorbereidingen  voor  bouwen,  productie,  opslag  en  vervoer  van   gevaarlijke  stoffen,  en  de  hiervoor  afgegeven  vergunningen   adequaat  handhaven     publiek  weren  in  bepaalde  gebieden  (bijvoorbeeld  een   stadionverbod)     voorzieningen  creëren  (zoals  vluchtwegen  in  gebouwen  en  tunnels)   en  deze  bereikbaar  en  bruikbaar  houden     installeren  van  rookmelders     aanleg  en  onderhoud  van  dijken.     Preparatie   Deze  schakel  omvat  activiteiten  ter  voorbereiding  op  de  beheersing  van   ongevallen  en  crises:   planvorming  (beleidsplan,  regionaal  crisisplan  en  rampbe-­‐ strijdingsplan)     informatievoorziening     oefenen  en  opleiden     aanschaffen  van  de  juiste  materialen.     Repressie   Deze  schakel  omvat  de  daadwerkelijke  beheersing  van  crises  en  het  zorgen   voor  de  daarbij  behorende  hulpverlening.  Hierbij  moet  onder  andere   worden  gedacht  aan  de  inzet  van  politie,  brandweer  en  andere   hulpverleningsdiensten.     Nazorg   Dit  is  het  sluitstuk  van  de  veiligheidsketen.  Hierbij  gaat  het  om  terugkeer   naar  de  normale  situatie.  Voorbeelden  hiervan  zijn:   medische  en  psychosociale  zorg  voor  slachtoffers  en  hulpverleners     schadeafhandeling  en  milieuzorg     evalueren  van  de  kwaliteit  van  de  crisisbeheersing     afleggen  van  verantwoording  door  bestuurders.     De  organisatie  van  de  crisisbeheersing  is  beschreven  aan  de  hand  van  de   schakels  die  ontleend  zijn  aan  de  veiligheidsketen.  Deze  schakels  kennen  een   onderlinge  samenhang  waarbij  er  een  balans  moet  zijn  tussen  de   onderkende  risico’s,  het  voorkomen  en  beheersen  van  risico’s  en  de   responsecapaciteit.  Soms  overlappen  de  schakels  elkaar.  De  nafase  kan  al   beginnen  terwijl  repressie  nog  in  volle  gang  is  en  daarbij  kan  in  de  nafase  

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

20      Handboek  Incidentmanagement   nagegaan  worden  wat  er  van  het  incident  geleerd  is,  waardoor  duidelijk   wordt  hoe  de  pro-­‐actie  en  preventie  beter  hadden  gekund.     Tenslotte  zal  er  altijd  een  “restrisico”  blijven  bestaan,  immers  absolute   veiligheid  bestaat  niet.  Over  de  risico’s  zal  expliciet  gecommuniceerd   moeten  worden  met  de  bevolking.      

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

21      Handboek  Incidentmanagement   5. OP-­‐  EN  AFSCHALING       Zodra  zich  een  ramp  of  zwaar  ongeval  voordoet  of  dreigt  voor  te  doen,   wordt  de  organisatie  van  de  crisisbeheersing  via  het  principe  van  opschaling   opgebouwd.  Bij  een  crisis  moet  de  overheid  vanaf  het  moment  van  de   melding  snel  en  daadkrachtig  kunnen  optreden.  

5.1 Opschaling   De  organisatie  van  de  crisisbeheersing  moet  vanuit  de  dagelijkse  situatie  snel   worden  opgebouwd.  Bij  acute  incidenten  rukken  in  eerste  instantie  de   hulpdiensten  direct  uit  naar  het  plaats  incident.  Afhankelijk  van  de  aard  van   het  incident  werken  eenheden  van  brandweer,  GHOR,  politie  en  ook   gemeenten  mee  aan  de  beheersing.  In  eerste  instantie  beginnen  ze  op   routinematige  wijze  met  de  beheersing.     Vanuit  deze  beginsituatie  kan  multidisciplinaire  opschaling  nodig  zijn,   bijvoorbeeld  wanneer  de  diensten  ter  plaatse  meer  eenheden  inzetten  en   onderlinge  coördinatie  noodzakelijk  is,  wanneer  effecten  van  het  incident   zich  uitstrekken  over  een  groot  gebied  of  wanneer  het  incident  bestuurlijke   gevolgen  dreigt  te  krijgen.   Door  opschaling  wordt  de  schaal  van  de  organisatie  aangepast  aan  de  schaal   van  het  incident.  

5.2 Gecoördineerde  Regionale  Incidentenbestrijdings  Procedure   (GRIP)   In  de  GRIP-­‐regeling  wordt  onderscheid  gemaakt  in  verschillende   opschalingniveaus  (GRIP  1  t/m  4)  genoemd  (zie  tabel  1).  Bij  elke  GRIP-­‐ fasering  wordt  de  organisatie  verder  opgebouwd  en  krijgen   organisatieonderdelen  en  functionarissen  specifieke  taken,  bevoegdheden   en  verantwoordelijkheden  toegewezen.     De  GRIP-­‐regeling  is  gebaseerd  op  de  principes  van  eenvoud,  eenduidigheid   en  eenheid.   Niveau   Reikwijdte  incident  

Regionale   hoofdstructuur  

1  

Brongebied  

CoPI  

2  

Bron-­‐  en  effectgebied  

CoPI  +  ROT  

3  

Bedreiging  van  het  welzijn  van  (grote  groepen   van)  de  bevolking  

CoPI  +  ROT  +GBT  

4  

     

   

       

Gemeentegrensoverschrijdend,  eventueel   schaarste   CoPi:  Commando  Plaats  incident   ROT:  Regionaal  operationeel  Team   GBT:  Gemeentelijk  Beleidsteam   RBT:  Regionaal  Beleidsteam  

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

CoPI  +  ROT  +  RBT  

1 2

22      Handboek  Incidentmanagement   5.2.1 Dagelijkse  werkwijze:  routine   De  opschaling  in  de  GRIP-­‐structuur  wordt  voorafgegaan  door  de  normale   dagelijkse  situatie  en  de  daarbij  behorende  werkwijzen.  Elke  dienst  werkt   dan  monodisciplinair  (een  activiteit  wordt  aangepakt  vanuit  een  enkele   discipline:  gemeente,  politie,  brandweer  of  GHOR),  volgens  eigen  regels  en   procedures.     Het  incident  is  lokaal.  Er  is  alleen  een  ad-­‐hoc  afstemmingsbehoefte  bij  de   diensten  ter  plaatse.  Dit  wordt  motorkapoverleg  (of  stuurhutoverleg)   genoemd.     Dit  past  prima  in  de  dagelijkse  routine  en  wordt  monodisciplinair  (een   activiteit  wordt  aangepakt  vanuit  een  enkele  discipline:  gemeente,  politie,   brandweer  of  GHOR)  gecoördineerd  door  de  Gemeenschappelijke   Meldkamer.  

5.2.2 GRIP  1   Het  incident  is  lokaal.  De  effecten  naar  de  omgeving  beperken  zich  tot  het   brongebied  (een  incident  waarvan  de  effecten  zich  maximaal  tot  de  directe   omgeving  beperken)  en  kunnen  vanaf  de  plaats  van  het  incident  worden   beheerst.  De  nadruk  ligt  op  het  aansturen  van  operationele  processen  ter   plaatse.  Er  zijn  monodisciplinaire  eenheden  actief.     Voor  een  goede  multidisciplinaire  afstemming  wordt  op  de  plaats  van  het   incident  een  operationele  staf  ingericht:  het  Commando  Plaats  Incident   (CoPI).  Bij  het  onderwerp  'organisatiestructuur'  lees  je  meer  over  het  CoPI.     Op  bestuurlijk  niveau  wordt  er  geen  staf  ingericht.  

5.2.3 GRIP  2   Het  incident  heeft  naast  een  brongebied  (een  incident  waarvan  de  effecten   zich  maximaal  tot  de  directe  omgeving  beperken)  ook  een  (beperkt)   effectgebied  (gebied  rondom  het  incident  dat  direct  getroffen  is  of  kan   worden  door  gevaarlijke  stoffen,  schokgolven,  brokstukken,  water  of  hitte   ten  gevolge  van  het  incident)  dat  is  een  uitstraling  naar  de  omgeving.  Er  zijn   dus  ook  duidelijke  effecten  buiten  de  plaats  van  het  incident.  Ter  plaatse   functioneert  een  Commando  Plaats  Incident  (CoPI).  Regionaal  wordt  voor  de   operationele  coördinatie  een  Regionaal  Operationeel  Team  (ROT)  ingesteld.   Daarnaast  zijn  er  monodisciplinaire  actiecentra  en  teams  actief.  Bij  het   onderwerp  'organisatiestructuur'  lees  je  meer  over  het  ROT.     Als  er  sprake  is  van  een  incident  zonder  duidelijke  aanwijsbare  plaats   incident,  kan  een  afzonderlijk  ROT,  zonder  CoPI  worden  ingesteld   (bijvoorbeeld  bij  een  grootschalige,  langdurige  stroomstoring).   Met  GRIP  2  is  het  hoogste  operationele  opschalingniveau  bereikt.  

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

23      Handboek  Incidentmanagement   5.2.4 GRIP  3   Het  incident  heeft  een  effectgebied  met  ingrijpende  gevolgen  voor  de   samenleving,  waarbij  bestuurlijke  besluitvorming  of  sturing  nodig  wordt   geacht.  Ter  plaatse  functioneert  een  Commando  Plaats  Incident  (CoPI)  en   regionaal  is  het  Regionaal  Operationeel  Team  (ROT)  operationeel.  Door  de   gemeente  worden  één  of  meerdere  gemeentelijke  processen  opgestart.     Bij  de  besluitvorming  moeten  bestuurlijke  afwegingen  worden  gemaakt.  Het   Gemeentelijk  Beleidsteam  (GBT)  wordt  ingericht.  Bij  het  onderwerp   'organisatiestructuur'  lees  je  meer  over  het  GBT.    

5.2.5 GRIP  4   De  effecten  van  het  incident  overschrijden  de  gemeentegrens.  Dit  vraagt  om   afstemming  tussen  de  verschillende  gemeenten.  Er  kunnen  meerdere   gemeentelijke  beleidsteams  worden  ingericht,  net  als  een  Regionaal   Beleidsteam  (RBT).     Flexibiliteit   In  de  manier  van  opschaling  lijkt  het  net  alsof  de  GRIP-­‐fasen  netjes  stap  voor   stap  in  oplopende  volgorde  worden  doorlopen.  In  de  praktijk  is  dat  vaak  niet   het  geval.     In  spoedeisende  gevallen  is  het  mogelijk  om  bijvoorbeeld  vanaf  routine  of  na   GRIP  1  direct  het  advies  te  geven  om  op  te  schalen  tot  en  met  GRIP  3.  Een   GRIP  2  wordt  automatisch  in  werking  gesteld  als  het  gasmeetplan   (meetplanorganisatie)  in  werking  treedt.  Dit  gebeurt  indien  de  chemisch   adviseur  in  overleg  met  de  (H)OvD-­‐B  meer  dan  twee  meetploegen  inzet.   Bij  het  activeren  van  de  sirenes  wordt  automatisch  opgeschaald  naar  GRIP  3.   Het  systeem  van  opschaling  kan  dus  flexibel  gehanteerd  worden.     De  regel  is  dat  men  beter  te  hoog  dan  te  laag  kan  opschalen.    

5.3 Afschaling   Als  de  beheersing  van  de  crisis  effectief  is,  is  er  steeds  minder  aansturing   nodig  om  de  effecten  te  beheersen.  Er  is  steeds  minder  behoefte  aan  leiding   en  coördinatie.  Daarom  wordt  er  op  een  gegeven  moment  afgeschaald  naar   een  lagere  GRIP-­‐fase.     Ook  voor  afschaling  geldt  dat  deze  niet  analoog  aan  de  aflopende  GRIP-­‐fasen   hoeft  te  verlopen.    

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

24      Handboek  Incidentmanagement   5.4 Uitgangspunten  op  het  water   Bij  incidenten  op  vaarwegen  doet  zich  al  snel  de  situatie  voor  dat  meerdere   gemeenten  en  soms  regio’s  betrokken  zijn.  Immers  door  stroming  of   verwaaiing  (bijv.  bij  rookontwikkeling  of  vrijkomend  gas)  wordt  het   effectgebied  vergroot.  Daarnaast  liggen  gemeente-­‐  en  regiogrenzen  vaak  in   het  midden  van  de  vaarwegen  en  is  er  naast  de  bronbestrijding  in  de  ene   regio  ook  regelmatig  sprake  van  aanlandingsplaatsen  voor  slachtoffers  in   een  andere  regio.  Daarom  dienen  er  duidelijke  afspraken  te  zijn  over  de   wijze  van  op-­‐  en  afschaling.     Bij  incidenten  op  het  water  moet  ten  aanzien  van  die  op-­‐  en  afschaling   rekening  worden  gehouden  met  een  aantal  complicerende  factoren:     1. De  waterpartijen  kennen  (deels)  een  andere  opschalingstructuur  en/of   fungeren  in  de  dagelijkse  praktijk  niet  als  hulpverlenings-­‐dienst.   2. Niet  alle  partijen  hanteren  een  zelfde  wijze  van  op-­‐  en  afschalen.   3. Niet  altijd  duidelijk  is  wie  bij  waterincidenten  bevoegd  is  tot  op-­‐  en   afschalen.     In  antwoord  op  de  eerdergenoemde  complicerende  factoren  zijn  in  de   volgende  deelparagrafen  oplossingen  aangegeven  voor  de  inrichting  van  de   op-­‐  en  afschaling  bij  incidentbestrijding  op  het  water.      

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

25      Handboek  Incidentmanagement   5.4.1 Oplossing  voor  “verschillende  opschalingstructuren   operationele  diensten”   De  volgende  drie  opschalingstructuren  kunnen  worden  onderscheiden:   1. Structuur  hulpverleningsdiensten   2. Structuur  waterbeheerder   3. Structuur  Noordzee     Om  de  monodisciplinaire  activiteiten  goed  op  elkaar  af  te  stemmen,  valt  het   totaal  van  alle  opgestarte  rampbestrijdingsprocessen  ten  tijde  van  een   incident  onder  multidisciplinaire  aansturing.  De  leiding  en  coördinatie  ten   tijde  van  het  incident  wordt  ingericht  via  de  landelijk  vastgestelde  GRIP-­‐ structuur.       Sommige  waterbeheerders  hanteren  monodisciplinair  zogenaamde   coördinatiefasen.  Deze  kunnen  worden  gekoppeld  aan  de  GRIP-­‐structuur.  In   het  volgende  figuur  is  de  structuur  bij  Rijkswaterstaat  als  voorbeeld   opgenomen.  Provincies  en  waterschappen  werken  veelal  met  vergelijkbare   structuren.     Het  verdient  aanbeveling  te  bevorderen  dat  overal  een  eenduidige  GRIP-­‐ structuur  wordt  gehanteerd.  Bij  Rijkswaterstaat  wordt  de  volgende  structuur   gehanteerd:     RCP  

GRIP  0  

GRIP  1  

GRIP  2  

GRIP  3  

RWS  

FASE  0  

FASE  1  

FASE  2  

FASE  3  

Grip  4  

  RCP  

Motorkapoverleg   CoPI  

ROT  

GBT  

RWS  

Monodisciplinair  

Regionaal  Crisisteam  

Landelijk  Beleidsteam  

Bestrijdingsteam  

 

  Operationeel  

Tactisch  

Strategisch  

District  en/of    Verkeer  en  Watermanagement  

Hoofdkantoor   Regionale  Dienst  

Directie  RWS  

  Incidenten  op  zee  zonder  effecten  op  de  wal   Voor  een  incident  op  de  Noordzee  geldt  een  andere  opschalingstructuur  dan   op  het  land.  In  het  “Incidentsbestrijdingsplan  Noordzee”  is  de  classificatie   van  incidenten  op  de  Noordzee  naar  omvang  en  wijze  van  aanpak   beschreven.  Deze  classificatie  kent  eveneens  4  categorieën  (I  t/m  IV).  Door   de  Kustwacht  wordt  een  incident  in  eerste  instantie  in  één  van  deze   categorieën  ingedeeld.  Vanaf  categorie  II  wordt  ook  het  Departementaal   Coördinatiecentrum  Crisisbeheersing  IenM  (DCC-­‐IenM)  geïnformeerd.  Op   bestuurlijk  niveau  vindt  de  coördinatie  van  het  overheidsoptreden  met   betrekking  tot  de  rampenbestrijding  op  zee  plaats  door  het  IBT  via  het  NCC     (Nationaal  Crisis  Centrum)  als  er  sprake  is  van  o.a.  belangenconflicten,   dreigende  grote  uitstraling  naar  de  wal  etc.  Is  dit  niet  het  geval  dan  is  het  

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

RBT  

1 2

26      Handboek  Incidentmanagement   Incidentsbestrijdingsplan  Noordzee  verantwoordelijk  voor  de  uitvoering.  De   operationele  coördinatie  gebeurt  door  het  LOCC.     Incidenten  op  zee  met  effecten  op  de  wal     De  leiding  en  coördinatie  ten  tijde  van  het  incident  met  effect  op  de  wal   wordt  aan  de  landzijde  ingericht  via  de  landelijk  vastgestelde  GRIP-­‐structuur.   Aan  de  landzijde  wordt  voor  een  eenduidige  coördinatie-­‐  en   besluitvormingsstructuur  bij  grotere  incidenten  op  rijksniveau  voor   beheersing  van  crisissituaties  zorg  gedragen  op  basis  van  het  “Nationaal   Handboek  Crisisbesluitvorming”.  De  afhandeling  op  het  land  wordt   gecoördineerd  door  het  NCC  van  het  ministerie  van  Binnenlandse  Zaken.    

5.4.2 Oplossing  voor  “verschillende  wijzen  van  op-­‐  en  afschaling”   Opschaling  van  de  hulpverlening  bij  incidenten  gebeurt  in  de  regel  in  fasen   en  start  vanuit  de  monodisciplinaire  benadering.  De   hulpverleningsorganisatie  op  het  land  wordt  in  eerste  instantie  gevormd   door  politie,  brandweer  en  GHOR.  Bij  incidentbestrijding  op  het  water  zullen   daarnaast  ook  organisaties  zoals  de  Kustwacht,  de  KNRM,  de   reddingsbrigades,  de  nautisch  beheerder  en  eventueel  andere  (private)   organisaties  worden  ingezet.     Uiteindelijk  dient  tijdens  de  opschaling  het  juiste  aantal  en  het  juiste  niveau   van  mensen  en  middelen  te  worden  ingezet.  Opschalen  wil  niet  altijd  zeggen   dat  er  (meer)  eenheden  ter  plaatse  gaan.  Dit  kan  ook  alleen  een   leidinggevende  zijn.     Indien  er  behoefte  is  aan  eenhoofdige  leiding  wordt  er  multidisciplinair   opgeschaald:   De  processen  en  prioriteiten  worden  door  de  diensten  bepaald  en  in     multidisciplinair  verband  afgestemd.   De  mensen  (sleutelfunctionarissen)  die  bij  de  bestrijding  betrokken   moeten  worden  zijn  via  de  Geïntegreerde  Regionale   Incidentbestrijdingsprocedure  (GRIP)  gekoppeld  aan  alarmfasen,  in   gezamenlijke  rampenbestrijdingsteams.  Op  die  manier  wordt   geborgd  dat  op  het  juiste  niveau  door  de  juiste  mensen  de   beslissingen  kunnen  worden  genomen.     Ook  bij  incidenten  op  het  water  wordt  de  landelijke  GRIP-­‐structuur  gevolgd.        

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

27      Handboek  Incidentmanagement   Afspraken  GRIP-­‐niveau:   Aan  de  hand  van  alle  beschikbare  informatie  (naast  de  melding  o.a.   gegevens  betreffende  lading-­‐  en  scheepsinformatie  waarover  de   nautisch  beheerder  meestal  beschikt)  vindt  de  eerste  beoordeling   van  het  incident  plaats.  Het  incident  wordt  geclassificeerd  volgens   GRIP.   Er  wordt  opgeschaald  volgens  dezelfde  principes  als  op  het  land.  Dat   wil  zeggen  als  basis  een  stapsgewijze  opschaling  van  GRIP  1  tot  en   met  GRIP  4  waarbij  afhankelijk  van  de  situatie  het  overslaan  van   tussenliggende  GRIP-­‐fases  mogelijk  is.    

5.4.3 Oplossing  voor  “onduidelijke  bevoegdheid  tot  opschalen”   Met  betrekking  tot  de  bevoegdheid  tot  op-­‐  en  afschaling  dienen  de  volgende   afspraken  te  worden  gemaakt:   Volgens  het  gemeentelijk  rampenplan  kunnen  de  leidinggevenden   van  de  operationele  diensten  en  de  burgemeester  de   opschalingsprocedure  in  werking  laten  treden.   In  de  meeste  (afhankelijk  van  lokale  afspraken)  veiligheidsregio’s  zijn   ook  de  centralisten  van  de  GMK  bevoegd  tot  het  instellen  van  de   opschalingsprocedure  tot  en  met  niveau  GRIP  2.   De  OSC  (On  Scene  Coördinator),  medewerkers  van  het   Kustwachtcentrum  en  de  verkeersposten  dienen  op  de  hoogte  te   zijn  van  de  GRIP-­‐structuur  en  dienen  in  overleg  te  treden  met  de   GMK  indien  opschaling  in  hun  ogen  gewenst  is.   Het  is  van  belang  dat  de  bevoegdheid  tot  opschaling  door  middel   van     mandaatregelingen  is  vastgelegd.   De  afschaling  vindt  plaats  zodra  dat  mogelijk  is,  na  instemming  van   de  hoogst  leidinggevende  functionarissen.  Voorkomen  moet  worden   dat  er  in  de  “kolommen”  zonder  overleg  afgeschaald  wordt.    

5.5 Nazorg  (de  nafase)   De  ramp  na  de  ramp  wordt  ook  wel  de  nafase  genoemd.  In  tijd  en  kosten   uitgedrukt,  gaat  het  misschien  wel  om  de  meest  ingrijpende  fase  voor  een   gemeentelijke  organisatie.  Na  het  plaatsvinden  van  een  crisis  moet  de   overheid  er  namelijk  zorg  voor  dragen  dat  de  getroffenen  zo  snel  mogelijk   weer  terug  kunnen  keren  naar  hun  “normale”  dagelijkse  situatie.  Een  groot   aantal  diensten  binnen  de  gemeente,  maar  ook  daar  buiten,  heeft  een  rol  bij   het  uitvoeren  van  werkzaamheden  die  er  toe  bijdragen  dat  het  mogelijk  is   om  dit  te  bereiken.  Het  college  van  burgemeester  en  wethouders  is   verantwoordelijk  voor  de  coördinatie  van  deze  werkzaamheden.  De  rampen   in  de  Bijlmer,  Enschede  en  Volendam  hebben  de  grote  behoefte  hieraan   duidelijk  gemaakt.  

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

28      Handboek  Incidentmanagement   5.6 Aandachtspunten   Aandachtspunten  bij  de  nafase  zijn:   Het  is  van  belang  dat  de  bevoegdheid  tot  opschaling  door  middel   van     mandaatregelingen  is  vastgelegd   Bewaar  gegevens  die  betrekking  hebben  op  handelingen  en   beslissingen  van  de  organisatie  en  personen  tijdens  en  na   crisissituaties.  De  gegevens  zijn  van  belang  voor  de  democratische   controle,  voor  recht-­‐  en  bewijszaken  en  voor  historisch  onderzoek   Denk  aan  een  op  de  medewerkers  afgestemde  (interne)  nafase  en     Communicatie   Zorg  voor  een  goede  financiële  administratie.  Dit  bevordert  de   financiële  afwikkeling  van  de  crisis     Laat  de  coördinatie  van  de  psychosociale  en  medische  zorginstanties     verzorgen  door  de  directeur  van  de  Gemeentelijke  gezondheids-­‐ dienst  (GGD).                                                      

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

29      Handboek  Incidentmanagement   6.      ORGANISATIE     Zowel  bij  de  dagelijkse  routine  als  bij  een  crisis  moeten  er  in  korte  tijd   beslissingen  genomen  worden,  verschillende  functionarissen  moeten   intensief  samenwerken.  Er  zijn  verschillende  disciplines  bij  betrokken.   Daarom  moet  duidelijk  zijn  wie  de  leiding  en  de  coördinatie  tijdens  een  crisis   heeft.  Dit  is  afhankelijk  van  de  GRIP-­‐fase.     Tijdens  crises  wordt  er  gewerkt  volgens  een  vaste  en  van  tevoren  beoefende   organisatiestructuur,  vastgelegd  in  procedures.    

6.1  Leiding  &  coördinatie   Het  proces  Leiding  &  Coördinatie  omvat  voor  alle  disciplines  (horizontaal)  en   voor  alle  niveaus  (verticaal)  de  volgende  activiteiten:   Het  in  onderlinge  samenhang  vaststellen  van  de  prioriteiten  bij  het   bestrijden  van  het  incident  (de  besluitvorming).   Het  coördineren  van  en  leiding  geven  aan  de  feitelijke  bestrijding   c.q.  aan  de  uitvoering  van  de  rampbestrijdingsprocessen.     Het  monitoren  van  de  resultaten.   Het  op  basis  hiervan  beoordelen  en  bijstellen  van  de  bestrijding.     Benadrukt  wordt  dat  het  proces  van  Leiding  &  Coördinatie  van  betekenis  is   voor  alle  inhoudelijke  en    voorwaardenscheppende  processen  bij  de   incidentbestrijding  en  dat  het  proces  niet  pas  start  nadat  de  opschaling  is   voltooid.  Bij  de  eerste  alarmering  wordt  er  al  een  beslissing  genomen  over   de  opschaling  en  over  de  leiding  en  coördinatie.  Vanaf  het  eerste  moment   moet  daarom  de  beslissingsbevoegdheid  zijn  belegd.  Deze  cruciale  besluiten   werken  door  in  de  bestrijding  tijdens  de  fase  waarin  de   rampbestrijdingsorganisatie  volledig  op  strekte  is.  

6.1.1 Uitgangspunten  op  het  water   Bij  incidenten  op  het  water  moet  in  de  opschalingstructuur  rekening  worden   gehouden  met  een  aantal  complicerende  factoren:   Er  zijn  andere  en  meer  partijen  betrokken  dan  bij  incidenten  op  het   land.   Processen  die  zich  op  het  water  afspelen  zijn  bij  verschillende   eigenaren  belegd.   Er  is  vaak  behoefte  aan  coördinatie  ter  plaatse  (mede  ingegeven   door  het  feit  dat  er  vanaf  het  land  niet  altijd  zicht  is  op  de   incidentlocatie).     Een  incident  op  het  water  is  vaak  gemeentegrensoverschrijdend  en   vaak  zelfs  regiogrensoverschrijdend.  De  locatie  van  het  incident  is   daarbij  niet  altijd  meteen  eenduidig  vast  te  stellen.    

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

30      Handboek  Incidentmanagement   In  antwoord  op  de  bovenstaande  factoren  zijn  in  de  volgende   deelparagrafen  oplossingen  aangegeven  voor  de  inrichting  van  de   incidentbestrijding  op  het  water.     Oplossing  voor  “betrokkenheid  meer  en  andere  partijen”   Bij  incidentbestrijding  op  het  water  zijn  vaak  meer  en  andere  partijen   betrokken  dan  op  het  land.  Het  gaat  dan  om  de  volgende  ‘extra’  partijen   (niet  uitputtend):    (Water)politie   Kustwacht   Waterbeheerder   Reddingsbrigade   Bergingsbedrijven   Andere  publieke  en  private  partijen     Via  aanvullende  afspraken  worden  de  taken  en  verantwoordelijkheden  van   de  ‘waterpartijen’  op  elkaar  afgestemd  betreffende:   De  inrichting   De  voorbereiding   De  uitvoering     Om  helderheid  te  verkrijgen  in  de  verschillende  processen  waar  deze   diensten  verantwoordelijk  voor  zijn  of  een  bijdrage  aan  leveren,  wordt  de   hulpverlening  opgesplitst  in  rampbestrijdingsprocessen.  In  het  Handboek   Voorbereiding  Rampenbestrijding  zijn  deze  processen  reeds  beschreven  en   in  het  kader  van  het  Referentiekader  Regionaal  Crisisplan  op  onderdelen   aangescherpt.     Voor  incidentbestrijding  op  het  water  geldt  op  onderdelen  een  andere   invulling  en/of  aanvulling  per  proces.  Daarom  zijn  de  reguliere   “landprocessen”  in  het  “Referentiekader  Regionaal  Crisisplan”  uitgebreid   met  het  Cluster  Water-­‐  en  scheepvaartzorg.  De  processen  die  separaat  zijn   benoemd  betreffen:   Search  and  Rescue   Nautisch  verkeersmanagement   Beheer  waterkwaliteit   Beheer  waterkwantiteit  en  waterkeringen     Bij  incidentbestrijding  op  het  water  zijn  meer  en  andere  partijen  dan  op  het   land  betrokken.  Om  al  deze  partijen  te  betrekken  bij  de  Veiligheidsregio  en   afstemming  te  organiseren  wordt  een  ”Waterfunctionaris”  per  watergebied   aangesteld.  Deze  Water  functionaris  heeft  tot  taak  om  in  de  voorbereidende   fase  de  monodisciplinaire  operationele  invulling,  van  alle  partijen  die   betrokken  zijn  bij  incidentbestrijding  op  en  rond  het  samenhangende   risicowatersysteem,  voor  en  met  de  betrokken  veiligheidsregio’s  op  elkaar  af  

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

31      Handboek  Incidentmanagement   te  stemmen.  Dit  betekent  dat  de  Waterfunctionaris  een  netwerkfunctie   vervult,  met  als  taak  zorg  te  dragen  voor  afstemming  van  de  incident-­‐  en   hulpverleningsorganisatie  op  het  betreffende  water,  via  de  juiste   planvorming  en  afspraken  vanuit  de  Coördinerende  Veiligheidsregio.       Op  1  september  2009  is  het  project  Waterrand  afgerond.  De  definitieve   resultaten  zijn  beschikbaar  en  worden  toegepast  en  uitgewerkt.       Uit  diverse  evaluaties  en  onderzoek  is  gebleken  dat  de  incidentbestrijding  op   het  water  moet  verbeteren.  Hoewel  de  regelgeving  solide  is,  geldt  dat  niet   voor  de  uitvoering.  In  2006  startte  daarom  op  initiatief  van  het  Ministerie   van  Infrastructuur  en  Milieuen  het  Ministerie  van  Binnenlandse  Zaken  een   landelijk  project  Waterrand.  De  opdracht  van  Waterrand  was  om  de   bestrijding  van  incidenten  op  het  water  te  verbeteren  en  te  komen  tot  een   landelijk  geldend  unité  de  doctrine.       Waterrand  heeft  concrete  resultaten  opgeleverd,  die  gericht  zijn  op  een   goede  multidisciplinaire  samenwerking.  Voorbeelden  hiervan  zijn   alarmeringsprotocollen  en  meldingsclassificaties  voor  meldkamers,  een   handreiking  voor  het  opleiden,  trainen  en  oefenen  (inclusief  een   instructiefilm),  verbindingsschema’s  voor  communicatie  in  het  veld,  de   structuur  van  operationele  en  bestuurlijke  leiding  en  coördinatie,   scenariokaarten  met  een  beschrijving  van  maatregelen  en   informatiemanagement.  Waterrand  biedt  niet  alleen  het  beleidskader  maar   ook  de  praktische  procedures  voor  incidentbestrijding  op  het  water.       Bij  de  afsluiting  van  project  Waterrand  zijn  de  volgende  resultaten   overgedragen:     Handboek  Incidentbestrijding  op  het  Water       Handreiking  Opleiden,  Trainen  en  Oefenen     Instructiefilm  Incidentbestrijding  op  het  Water     Stappenplan  Implementatie  Waterrand     Vademecum  Incidentbestrijding  op  het  Water     Informatieve  website  www.waterrand.nl  (alles  te  vinden  incl.   filmmateriaal)       Bovenstaande  resultaten  zijn  landelijk  geldend  en  dienen  geborgd  te  worden   in  alle  regio’s  en  bij  alle  partijen  die  betrokken  zijn  bij  (de  voorbereiding  op)   incidenten  op  het  water.  Opgemerkt  wordt  dat  de  resultaten  geen   verplichtend  karakter  hebben  via  wet-­‐  of  regelgeving  en  als   deskundigenadvies  aan  het  veld  worden  overgedragen.  Echter,  de  resultaten   zijn  door  en  voor  alle  betrokken  partners  opgesteld  en  het  systeem  kan   alleen  werken  als  alle  betrokkenen  zich  houden  aan  de  gemaakte  afspraken.   Incidenten  op  het  water  zijn  vaak  regiogrensoverschrijdend  en  partners  als   Rijkswaterstaat  en  de  KNRM  werken  op  basis  van  landelijk  gemaakte   afspraken.  Afwijken  van  deze  afspraken  kan  dus  geen  optie  zijn.    

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

32      Handboek  Incidentmanagement   Oplossing  voor  “brede  verantwoordelijkheidsverdeling”   In  de  voorgaande  paragraaf  is  toegelicht  dat  er  meerdere  organisaties  zijn   die  op  het  water  een  rol  spelen.  Deze  organisaties  geven  invulling  aan  de   vier  processen  van  Water-­‐  en  scheepvaartzorg.  Om  eenduidig  optreden  en   effectieve  incidentbestrijding  in  te  richten  dient  de   verantwoordelijkheidsverdeling  te  allen  tijde  helder  te  zijn.     Voor  de  processen  nautisch  verkeersmanagement,  beheer  waterkwaliteit,   beheer  waterkwantiteit  en  waterkeringen  ligt  die  verantwoordelijkheid  bij   de  waterbeheerder(s).  Waterbeheerder  kunnen  zijn:  Rijkswaterstaat,   Waterschap,  provincie  of  gemeente,  afhankelijk  van  het  werkingsgebied.     De  verantwoordelijkheid  voor  Search  and  Rescue  (SAR)  is  minder  duidelijk  bij   één  operationele  partij  belegd.  Uit  de  Nota  naar  aanleiding  van  het   verslag18  van  de  behandeling  van  de  Wet  veiligheidsregio’s  door  de  Tweede   Kamer  kan  hierover  het  volgende  worden  geciteerd:   “De  primaire  verantwoordelijkheid  voor  het  redden  van  mens  en  dier  op   gemeentelijk  ingedeeld  water  maakt  onderdeel  uit  van  de  brandweerzorg  en   ligt  derhalve  bij  het  college  van  burgemeester  en  wethouders.  Dit  geldt  zowel   in  de  huidige  wetgeving  als  in  het  wetsvoorstel  veiligheidsregio’s.  Het  college   van  burgemeester  en  wethouders  bepaalt  bij  wie  de  taak  van  het  redden  in   een  voorkomend  geval  belegd  wordt:  bij  de  (regionale)  brandweer,  de   Kustwacht  of  mogelijk  een  andere  (particuliere)  partij.  Het  ligt  voor  de  hand   dat  daarbij  gebruik  wordt  gemaakt  van  de  daarvoor  het  best  toegeruste   organisatie.  De  veiligheidsregio  kan  hierover  met  de  Kustwacht  als   crisispartner  afspraken  maken.  Over  deze  inzet  en  de  coördinatie  ervan   worden  in  de  voorbereiding  afspraken  gemaakt  en  procedures  vastgesteld.   Dit  wordt  vastgelegd  in  het  regionaal  crisisplan  dat  het  bestuur  van  de   veiligheidsregio  ingevolge  artikel  14  van  het  wetsvoorstel  dient  te  vast  te   stellen.”  (…)  “Het  wetsvoorstel  veiligheidsregio’s  brengt  geen  wijzigingen  in   de  verhouding  tot  de  Wet  bestrijding  ongevallen  Noordzee  ten  opzicht  van  de   huidige  situatie  met  Wet  Veiligheidsregio’s.  Bij  de  rampenbestrijding  in  het   gemeentelijk  ingedeeld  gedeelte  van  de  Noordzee  wordt  ingevolge  de  Wet   bestrijding  ongevallen  Noordzee  afgeweken  van  het  systeem  waarbij  het   zwaartepunt  van  de  bestrijding  bij  de  lokale  overheid  ligt.  Op  de  Noordzee   blijft  voor  de  coördinatie  de  minster  van  Infrastructuur  en   Milieuverantwoordelijk,  die  bij  de  uitvoering  moet  handelen  in   overeenstemming  met  de  ministers  die  het  mede  aangaat.  Dit  is  de  minister   van  Binnenlandse  Zaken  en  Koninkrijksrelaties  indien  latere  overheden  zijn   betrokken.”     De  taak  tot  het  redden  van  mens  en  dier  op  gemeentelijk  ingedeeld  water  is   dus  onderdeel  van  de  brandweerzorg  (cf.  de  wet  veiligheidsregio’s)  waarbij   (onderdelen  van)  die  brandweerzorg,  zoals  SAR,  aan  een  andere  partij   overgedragen  kan  worden.  Via  aanvullende  afspraken,  bijvoorbeeld  via  een  

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

33      Handboek  Incidentmanagement   incident  bestrijdingsplan,  en  vastgelegd  in  het  regionaal  crisisplan  (art.  14),   kunnen  dus  ook  andere  partijen  dan  de  brandweer  door  het  bevoegd  gezag   als  SAR-­‐verantwoordelijke  worden  aangewezen,  zoals  de  Kustwacht  of  de   nautisch  beheerder.  In  de  praktijk  is  dit  Waterrand.     Uitgangspunt  is  dat  het  aantal  vertegenwoordigers  van  de  waterpartijen  in   de  operationele  en  bestuurlijke  teams  zoveel  mogelijk  wordt  beperkt.  Als  er   een  waterbeheerder  is  met  verantwoordelijkheid  voor  zowel  het  nautisch   verkeersmanagement,  het  beheer  van  de  waterkwaliteit  als  het  beheer  van   de  waterkwantiteit  en  waterkeringen,  dan  wordt  in  ieder  team  volstaan  met   1  vertegenwoordiger  voor  deze  waterprocessen  te  weten:   Eén  OvD-­‐Water-­‐  en  scheepvaartzorg  (OvD-­‐W)  in  het  CoPI     Eén  vertegenwoordiger  van  het  Actiecentrum  Water  in  het  ROT   (Algemeen  Commandant)   Eén  vertegenwoordiger  van  de  waterbeheerder  (of  bij  meerdere   bevoegde  gezagen,  meerdere  vertegenwoordigers)  in  het  G/RBT;   afhankelijk  van  de  locatie  van  het  incident  kunnen  dat  bijvoorbeeld   zijn:   - de  HID  (namens  RWS)   - de  dijkgraaf  (namens  Waterschap)   - de  gedeputeerde  (namens  provincie  als  waterbeheerder)   - de  wethouder  (namens  de  gemeente  als  waterbeheerder)   - de  (Rijks)havenmeester     Op  de  wateren  waar  de  Kustwacht  is  aangewezen  als  SAR-­‐verantwoordelijke   geldt  dat  zij  bij  de  dagelijkse  zorg  (tot  de  opschaling  naar  GRIP)  fungeren  als   operationeel  verantwoordelijke  (als  OvD)  voor  het  monodisciplinaire  SAR-­‐ proces.  Bij  GRIP  1  en  hoger  is  er  een  OvD-­‐W  van  de  waterbeheerder  in  het   CoPI  aanwezig  en  stemt  deze  het  SAR-­‐proces  af  met  de  Kustwacht.     In  deze  gebieden  zal  er  een  verbinding  tussen  het  C-­‐ROT  en  de  Kustwacht   worden  ingericht  via  het  Actiecentrum  Water  en  scheepvaart.  Deze   verbinding  wordt  onderhouden  door  een  liaison  vanuit  het   Kustwachtcentrum  in  het  actiecentrum.      

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

34      Handboek  Incidentmanagement     De  OvD-­‐W  heeft  de  volgende  taken:   Aansturen  (ter  plaatse  of  op  afstand)  van  de  operationele  processen   water-­‐  en  scheepvaartzorg  op  plaats  incident  en  het  afstemmen  van   de  aanpak  met  andere  ketenpartners  zoals  bijvoorbeeld  de   Inspectiedienst  Verkeer  en  Waterstaat,  het  KLPD  en  de  milieudienst.   Bepalen  van  de  te  nemen  maatregelen  en  de  daarvoor  benodigde   middelen.   Deelnemen  in  het  CoPI  als  het  incident  wordt  opgeschaald  naar  een   GRIP-­‐fase.   Adviseren  Leider  CoPI  vanuit  monodisciplinaire  achtergrond  met     multidisciplinaire  blik.  Hierin  de  belangen  van  de  processen   waarvoor  hij  verantwoordelijk  is  optimaal  vertegenwoordigen.   Verantwoordelijk  voor  het  informatiemanagement  en  de  eventuele     opschaling  van  de  eigen  processen  (via  Verkeerspost,  of  KWC,  naar   de  GMK).     Aansturen  van  contractpartners,  afstemmen  werkzaamheden  en   aanpak  met  bergers  voor  zover  behorend  bij  zijn  operationele   verantwoordelijkheid  in  het  bestrijdingsproces.     Oplossing  voor  “behoefte  aan  coördinatie  op  incidentlocatie”   Bij  incidentbestrijding  op  het  water  is  al  snel  behoefte  aan  afstemming  en   coördinatie  op  de  plaats  van  het  incident.  Dit  vanwege  het  feit  dat  op  het   water  niet  altijd  het  gehele  incident  voor  alle  procesverantwoordelijken   zichtbaar  is  en  verschillende  partners  aanwezig  zijn.  Om  in  die  gevallen  toch   een  goede  afstemming  en  een  juist  beeld  te  krijgen  van  de  situatie  op  het   water  kan  een  functionaris  worden  belast  met  de  praktische  coördinatie  op   de  plaats  van  het  incident.  Deze  functionaris  wordt  “On  scene  coördinator”   (OSC)  genoemd.     Omdat  de  functie  van  OSC  een  ‘extra’  functie  is  ten  opzicht  van  incidenten   op  het  land,  roept  deze  term  veel  vragen  op  (vooral  bij  de  landpartijen).  Om   helderheid  te  verschaffen  in  zijn  taken  en  bevoegdheden,  en  om  toe  te   lichten  hoe  deze  functionaris  past  in  het  geheel  van  de  incidentbestrijding,  is   de  functie  van  OSC  hieronder  nader  uitgewerkt.   De  volgende  uitgangspunten  gelden  voor  de  instelling  van  een  OSC:   Op  basis  van  bepaalde  criteria  kan  besloten  worden  zo  spoedig   mogelijk  een  OSC  in  te  zetten.  Bijvoorbeeld  bij  het  ontbreken  van   zicht  op  het  incident  kan  er  behoefte  bestaan  aan  ‘een  verlengde   arm’  van  de  OvD.   De  procesverantwoordelijke  wijst  in  dat  geval  één  (functionaris  als)   OSC  aan  op  een  geschikt  vaartuig  of  verkeerspost  met  zicht  op  het   incident.  Deze  eenheid  neemt  in  principe  niet  deel  aan  de   procesuitvoering.  De  OSC  dient  bij  voorkeur  te  beschikken  over   zowel  VHF  (marifoon)  als  over  C2000:  Indien  in  een  acute  situatie  

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

35      Handboek  Incidentmanagement   nodig  kan  de  OSC  taak  worden  uitgevoerd  door  de  schipper  van  een   passerend  vaartuig  totdat  een  beter  toegeruste  functionaris  de  OSC   taak  kan  overnemen.   Er  worden  vaak  eenheden  van  andere  disciplines  ingezet  bij  de   genoemde  waterprocessen.  Deze  eenheden  melden  zich  in  dat  geval   bij  aankomst  bij  de  OSC.     De  OSC  valt  afhankelijk  van  het  type  incident  onder  één  van  de     procesverantwoordelijken.  Ter  illustratie:  bij  verontreiniging  is  dat   de  OvD-­‐W,  bij  ordeverstoring  de  OvD-­‐P,  bij  SAR  de  OvD-­‐W  of  de   OvD-­‐B.  Bij  elke  incidentlocatie  kan  maar  één  OSC  tegelijkertijd   operationeel  zijn.     De  OSC  stemt  de  activiteiten  op  het  water  op  elkaar  af  en  wordt   ingezet  als  ‘ogen  en  oren’  voor  de  wal.  De  OSC  dient  niet  in  de   taken,  bevoegdheden  en  verantwoordelijkheden  te  treden  van  de   OvD  en  de  Leider  CoPI.     De  OSC  heeft  de  volgende  taken:   Zich  ter  plaatse  een  totaalbeeld  vormen  van  het  incident  en  de   positie  van  de  verschillende  betrokken  schepen,  personen  etc.   Het  coördineren  van  de  inzet  van  de  vaartuigen  ter  plaatse.   Het  afstemmen  van  de  tactiek  van  de  inzet  ter  plaatse  en  briefing   van  nieuw  aangekomen  eenheden.   Het  maken  van  afspraken  over  de  tijdstippen  waarop  deelnemende     eenheden  zich  melden  bij  de  OSC  en  (virtueel)  stuurhutoverleg   hebben.   Zo  spoedig  mogelijk  communiceren  met  de  OvD  in  het  CoPI  over  het     totaalbeeld  van  het  incident.   Onderhouden  van  de  verbinding  met  de  OvD  in  het  CoPI  en  bij  SAR   op  ruime  binnenwateren  tevens  met  de  Kustwacht.     Om  verwarring  te  voorkomen  wordt  benadrukt  dat  de  OSC  de  volgende   taken  niet  heeft:   ‘Aansturing’  en  ‘bevelsvoering’  van  de  ingezette  bestrijdingsteams  -­‐   dat  gebeurt  door  de  hoogst  leidinggevende  van  het  betreffende   proces,  bij  GRIP  1  en  hoger  via  een  OvD  in  het  CoPI.   Totale  multidisciplinaire  “coördinatie”.  Die  vindt  bij  GRIP  1  en  hoger   plaats  in  het  CoPI.  Deze  afstemming  is  gericht  op  het  belangrijkste   monodisciplinaire  proces  van  dat  moment.     In  het  CoPI  zijn  leidinggevenden  van  de  hulpdiensten  en  eventueel  adviseurs   actief.  Zij  moeten  de  informatie  die  binnen  de  verschillende  diensten  bekend   is  op  een  efficiënte  manier  met  elkaar  delen  en  acties  afstemmen  op  de  te   behalen  operationele  doelen.  Daarnaast  moeten  zij  het  hogere  echelon   (ROT)  adequaat  informeren,  adviseren  en  besluiten  voorleggen.  Hierbij  is   vooral  het  effect  van  het  incident  op  de  omgeving  van  belang.  De  OSC  

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

36      Handboek  Incidentmanagement   voorziet  de  OvD  in  het  CoPI  van  informatie  over  de  activiteiten  op  de  plaats   van  het  incident.     Criteria  voor  de  locatie  van  een  CoPI  zijn:   Een  veilige  plaats     Goed  bereikbaar     Bij  voorkeur  met  zicht  op  het  incident     Goede  communicatiemiddelen     Bij  voorkeur  bij  de  aanlandingsplaats     Oplossing  voor  “regiogrensoverschrijdende  waterincidenten”   Gemeente-­‐  en  regiogrenzen  liggen  veelal  gesitueerd  in  wateren,  waardoor   incidenten  op  het  water  al  snel  gemeente-­‐  of  grensoverschrijdend  zijn.  Het  is   dan  belangrijk  om  zoveel  mogelijk  aan  te  sluiten  bij  de  gebruikelijke   werkwijzen  en  procedures  binnen  de  hulp  verlening  om  ervoor  te  zorgen  dat   de  incidentbestrijding  effectief  wordt  uitgevoerd.  Hiertoe  worden  de   volgende  afspraken  gemaakt:     Bij  de  voorbereiding:   Volgens  bepaalde  criteria  wordt  een  logische  eenheid  van     oppervlaktewateren  bepaald  als  samenhangend  risicowatersysteem   (SRWS).   Per  SRWS  is  er  één  vooraf  aangewezen  regio  die  een  bovenregionale     coördinerende  functie  heeft  ten  aanzien  van  de  incidentbestrijding   op  het  water.  Dit  is  de  Coördinerende  Veiligheidsregio.   In  de  voorbereidingsfase  betekent  dit  dat  deze  regio  de  spil  vormt   van  de  planvorming  en  oefening  van  incidentbestrijding  op  het   water.  Het  maken  van  goede  afspraken  met  de  (landelijke)   waterpartijen  is  hier  een  belangrijk  onderdeel  van.     Bij  de  uitvoering:   Bij  regiogrensoverschrijdende  incidenten  wordt  de  locatie  waar  het   incident  plaats  vindt  (bron),  vastgesteld  en  is  daarmee  bekend.   In  de  uitvoeringsfase  wordt  afhankelijk  van  de  bronlocatie  deze   regio     aangewezen  als  C-­‐ROT  en  C-­‐RBT  een  eventuele  latere  vaststelling  dat   de  plaatsbepaling  toch  niet  juist  was,  brengt  in  de  aanwijzing  van  C-­‐ ROT  en  C-­‐RBT  geen  verandering  meer).   De  gemeente  of  regio  waar  het  incident  gebeurd  is,  neemt  de   bestrijding  van  de  bron  en  het  effect  op  het  eigen  grondgebied  op   zich.  Vervolgens  wordt  in  diezelfde  gemeente/regio  bij  opschaling   naar  GRIP  2,  3  en  4  een  ROT  en  RBT  (met  een  vertegenwoordiger   van  de  waterpartijen  en  eventueel  het  Actiecentrum  Water)   gevormd.  Dit  Actiecentrum  bevindt  zich  bij  voorkeur  fysiek  bij  het   ROT.  

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

37      Handboek  Incidentmanagement   Vanwege  de  onderlinge  communicatie  heeft  het  de  voorkeur  dat   ook  de  Coördinerende  GMK  zich  in  dezelfde  regio  bevindt  als  het   coördinerende  ROT.   Bij  effecten  in  andere  gemeenten/regio’s  worden  daar  eventueel   één  of  meerdere  ROT‘s  en  G/RBT’s  ingericht  voor  de  bestrijding  van   de  effecten  op  het  eigen  grondgebied.  De  afspraken  kunnen  als   volgt  worden  gevisualiseerd:    

    De  bovenstaande  werkwijze  heeft  de  volgende  voordelen:   Er  kan  (o.a.  door  middel  van  de  Waterfunctionaris)  door  de  vooraf     aangewezen  Coördinerende  Veiligheidsregio  extra  worden   geïnvesteerd  in  de  voorbereiding  en  oefening  van  incidentbestrijding   op  het  water.   De  werkwijze  komt  het  meest  overeen  met  de  normale  structuur  en   de  werkwijze.   Er  is  een  verdergaande,  goed  voorbereide,  coördinatie  mogelijk   zodra  dat  nodig  is.   Het  geeft  de  mogelijkheid  per  samenhangend  risicowatersysteem,   indien  gewenst,  vooraf  een  verdergaande  coördinatie  af  te  spreken.   Zo  kan  bijvoorbeeld  een  regio  met  slechts  een  gering  watergebied   het  verzoek  doen  aan  een  aangrenzende  regio  om  bij  incidenten  op   het  water  het  optreden  over  te  nemen.     Hieronder  is  een  incident  gevisualiseerd  waarbij  in  regio  X  een  incident   plaatsvindt  zodat  daar  een  C-­‐ROT  in  actie  komt  terwijl  in  regio  Z  een  ROT   actief  is  in  verband  met  de  effectbestrijding.    

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

38      Handboek  Incidentmanagement  

  Opgemerkt  wordt  dat  er  in  de  verschillende  regio’s  verschillende  GRIP-­‐ niveaus  van  toepassing  kunnen  zijn.  Vanwege  het  effect  van  de  gaswolk  kan   gemeente  E  in  dit  voorbeeld  zijn  opgeschaald  tot  GRIP  2,  terwijl   veiligheidsregio  X  is  opgeschaald  tot  GRIP  4.     De  onderstaande  teams  zijn  binnen  de  GRIP-­‐structuur  verantwoordelijk  voor   de  operationele  coördinatie:   Motorkapoverleg  (stuurhutoverleg  op  het  water)  bij  dagelijkse   routine.   Commando  Plaats  Incident  (CoPI)  bij  GRIP  1  en  hoger.   Regionaal  Operationeel  Team  (ROT)  bij  GRIP  2  en  hoger.     En  de  volgende  teams  zijn  verantwoordelijk  binnen  de  GRIP-­‐structuur  voor   de  bestuurlijke  coördinatie:   Gemeentelijk  Beleidsteam  (GBT)  bij  GRIP  3.   Regionaal  Beleidsteam  (RBT)  bij  GRIP  4.   Interdepartementaal/Ministerieel  Beleidsteam  (IBT/MBT)  mogelijk   vanaf  GRIP  4.     De  provincie  (CdK)  heeft  een  toezichthoudende  rol  op  de  veiligheidsregio’s   en  een  aanwijzingsbevoegdheid  ten  tijde  van  een  incident.          

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

39      Handboek  Incidentmanagement   Bij  incidentbestrijding  op  het  land  wordt  een  CoPI  op  de  plaats  van  het   incident  ingericht.  Bij  incidentbestrijding  op  het  water  wordt  dat  veelal  op  de   wal  geplaatst,  in  de  nabijheid  van  de  aanlandingsplaats  (en  zo  mogelijk  met   zicht  op  de  incidentlocatie).  In  Zeeland  zijn  enkele  vaartuigen  uitgerust  met   een  CoPI  ruimte.  Het  CoPI  is  er  vooral  op  gericht  om  een  adequate   samenwerking  en  eenduidige  prioriteitstelling  en  communicatie  tussen  alle   betrokkenen  te  waarborgen.  Voor  informatie-­‐uitwisseling  met  het  CoPI   vanaf  plaats  incident  is  er,  indien  van  toepassing,  contact  tussen  de  OSC  en   de  betreffende  OvD  in  het  CoPI.     Het  CoPI  heeft  onder  meer  tot  taak:   Leiden  van  de  multidisciplinaire  bron-­‐  en/of  effectbestrijding.     Vaststellen  van  op  te  starten  processen  of  deelplannen.   Multidisciplinair  afstemmen  van  processen  en  prioriteiten  bepalen.   Bepalen  van  het  niveau  van  multidisciplinaire  opschaling.   Afstemmen  van  de  inzet  met  andere  CoPI’s,  voor  zover  hiervan   sprake  is.   Coördineren  van  de  informatievoorziening  vanuit  het   incidentgebied.     Het  Regionaal  Operationeel  Team  (ROT)  is  verantwoordelijk  voor  een   gecoördineerde  uitvoering  van  de  incidentbestrijding.  Het  ROT  stuurt  één  of   meerdere  CoPI’s  aan.  Daarnaast  schept  zij  de  praktische  voorwaarden  voor   de  uitvoering,  zoals  het  realiseren  van  aflossing,  restdekking  in  de  omgeving   van  het  incident,  prioriteitstelling  in  de  bestrijding  en  een  zodanige  verdeling   van  middelen  en  eenheden,  dat  iedereen  zijn  taken  ook  daadwerkelijk  kan   uitvoeren.     Het  ROT  heeft  onder  meer  tot  taak:   Aansturen  van  de  uitvoering  van  alle  bestrijdingsactiviteiten  (bron   en  effect)  van  de  ingezette  hulpverleningsdiensten/organisaties.   Vervullen  van  een  technisch-­‐adviserende  rol  zowel  naar  het  beleid   als  naar  de  uitvoering.   Zorgdragen  voor  de  logistiek  van  de  hulpverlening.   Aansturen  vanuit  de  afzonderlijke  deelnemers  van  de  operationele     hulpverleningsdiensten.   Zorgdragen  voor  een  goede  informatievoorziening  richting  de   gemeentelijke  crisisstaven  over  de  bestrijding  van  het  incident.       Het  ROT  staat  onder  voorzitterschap  van  de  Operationeel  Leider.  De   onderlinge  af  stemming  vindt  door  de  operationele  partijen  plaats  in  het   ROT  en  de  daaronder  hangende  actiecentra  (waaronder  het  Actiecentrum   Water).  Via  vertegenwoordiging  van  het  ROT  in  het  GBT  of  RBT  worden  de   bestuurders  geïnformeerd  over  de  relevante  operationele  zaken.  

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

40      Handboek  Incidentmanagement     Operationele  leiding  houdt  in:  de  bevoegdheid  tot  het  in  opdracht  van  de   burgemeester  geven  van  bindende  aanwijzingen  aan  commandanten/   hoofden  van  de  bij  de  rampbestrijding  samenwerkende  zelfstandige   diensten,  zonder  daarbij  te  treden  in  de  bevoegdheden  van  de   commandanten/hoofden  van  de  diensten  over  de  wijze  van  uitvoering.   Daarmee  stuurt  de  Operationeel  Leider  op  prioriteiten  en  processen.     Het  Coördinerend  Regionaal  Operationeel  Team  (C-­‐ROT)  is  verantwoordelijk   voor  een  bovenregionale  gecoördineerde  uitvoering  van  de   incidentbestrijding  op  het  water.  Het  C-­‐ROT  dient  de  praktische   voorwaarden  te  scheppen  voor  de  uitvoering,  in  nauw  overleg  met  de   betrokken  waterpartijen.     Het  C-­‐ROT  heeft  als  extra  taak:   Regie  houden  over  de  bovenregionale  inzet.   Afstemmen  met  het  Actiecentrum  Water.   Communiceren  met  de  betrokken  ROT’s  en  indien  betrokken  het   KWC.   Communiceren  met  /adviseren  van  het  C-­‐RBT.     Het  Gemeentelijk  Beleidsteam  (GBT)  vormt  in  de  incidentbestrijding  het   crisismanagement  van  de  gemeentelijke  organisatie.  Het  opereert  op   strategisch  niveau  en  ondersteunt  de  burgemeester  die  het  opperbevel   heeft.  Meestal  is  de  burgemeester  de  voorzitter  van  het  GBT.   De  burgemeester  met  het  opperbevel  heeft  onder  meer  tot  taak:   Het  nemen  van  beleidsbeslissingen.   Het  nemen  van  beslissingen  en  (laten)  uitvoeren  van  publieks-­‐  en     persvoorlichting.   Het  uitvaardigen  van  noodbevelen  en  noodverordeningen.   Het  (laten)  organiseren  van  de  processen  in  de  nafase.     Wanneer  bij  een  incident  meerdere  gemeenten  zijn  betrokken,  wordt  het   Regionaal  Beleidsteam  (RBT)  ge(ïn)formeerd.  De  coördinerend  bestuurder  is   voorzitter  van  het  RBT  en  het  aanspreekpunt  van  de  Operationeel  Leider.  De   Operationeel  Leider  is  de  verbindende  schakel  tussen  de  bestuurlijke  en   operationele  bestrijding  van  het  incident  en  geeft  vanuit  het  ROT  leiding  aan   de  operationele  organisatie.     Het  RBT  heeft  onder  meer  tot  taak:   Het  op  beleidsmatig  niveau  adviseren  van  afzonderlijke   burgemeesters  over  de  (ontwikkeling  van  de)  bestrijding  van  het   incident.   Het  stellen  van  prioriteiten  en/of  het  verdelen  van  capaciteit  en   middelen  bij  schaarste.  

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

41      Handboek  Incidentmanagement   Het  coördineren  en  uitvoeren  van  door  gemeente  gedelegeerde   taken,  zoals  opvang  en  verzorging  en/of  perscommunicatie.   Het  vertalen  van  beleidsbeslissingen  in  uitvoeringsopdrachten.     Wanneer  bij  een  incident  op  het  water  meerdere  regio’s  zijn  betrokken,   wordt  het  Coördinerend  Regionaal  Beleidsteam  (C-­‐RBT)  ge(ïn)formeerd.  De   coördinerend  bestuurder  van  de  betrokken  regio  is  voorzitter  van  het  C-­‐RBT   en  is  het  aanspreekpunt  van  de  Operationeel  Leider  van  het  C-­‐ROT.     Het  C-­‐RBT  heeft  als  extra  taken:   Het  op  beleidsmatig  niveau,  in  nauw  overleg  met  de   vertegenwoordiger  van  de  waterpartijen  adviseren  en  coördineren   van  de  afzonderlijke  regio’s  over  de  (ontwikkeling  van  de)  bestrijding   van  het  incident  op  het  water.     Het  stellen  van  bovenregionale  prioriteiten  en/of  het  verdelen  van   capaciteit  en  middelen  bij  schaarste.     Zorgdragen  voor  een  goede  informatievoorziening  richting  de   regionale  of  gemeentelijke  beleidsteams  (G)RBT-­‐  indien  van   toepassing.   Het  afstemmen  over  de  publieks-­‐  en  perscommunicatie.     De  Departementale  Coördinatiecentra  Crisisbeheersing  van  de  betrokken   departementen  beschikken  veelal  over  informatie  van  grote  incidenten  op   het  water.  De  informatie  zal  aangeleverd  worden  aan  het  Nationaal  Crisis   Centrum  (NCC),  zodat  ieder  betrokken  departement  hetzelfde   informatieniveau  heeft.  Het  NCC  heeft  op  Rijksniveau  een  coördinerende   functie.  Het  Landelijk  Operationeel  Coördinatie  Centrum  (LOCC)  heeft  een   landelijke  operationele  functie  en  verleent  bijstand  als  landelijke   coördinatie,  prioritering  en  verdeling  van  in  te  zetten  middelen  noodzakelijk   is.     Bij  een  incident  op  het  water  zal  het  NCC  samen  met  (de  DCC-­‐BZK  (i.o.)  en)   het  DCC-­‐IenM  bepalen  of  er  tot  rijksniveau  opgeschaald  moet  worden.   Indien  dit  het  geval  is  zal  een  Ambtelijk  Coördinerend  Overleg  plaatsvinden,   waarin  alle  hoofden  van  de  betrokken  departementen  zitting  nemen.  Zij   adviseren  het  Interdepartementaal  Beleids  Team  (IBT).  Wanneer  het   incident  een  dusdanige  omvang  heeft  en  de  ministers  geïnformeerd  dienen   te  worden,  zullen  zij  bijeenkomen  in  een  Ministerieel  Beleids  Team  (MBT).    

6.2

 Eenheden  

Dit  zijn  de  operationele  eenheden  op  de  plaats  van  het  incident,  van  de   brandweer,  politie,  geneeskundige  hulpverleningsorganisaties  en   gemeentelijke  diensten.  In  het  veld  voeren  de  functionarissen  van  de  

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

42      Handboek  Incidentmanagement   hulpdiensten  en  gemeenten  de  processen  uit  om  te  zorgen  voor  een  veilige   afhandeling  van  het  incident  en  terugkeer  naar  de  normale  situatie.     Naast  deze  parate  diensten  kunnen  ook  andere  diensten  en  organisaties   optreden,  zoals  het  Nederlandse  Rode  Kruis,  reddingsbrigades,  Havendienst   of  Milieudienst.    

6.3

 Commando  Plaats  Incident  (CoPI)  

Als  op  een  incidentterrein  verschillende  diensten  direct  van  elkaar   afhankelijk  zijn,  wordt  eerst  afgestemd  via  het  zogeheten  motorkapoverleg.   Dit  is  het  multidisciplinaire  overleg  tussen  de  functionarissen  van  de   verschillende  diensten  die  het  eerst  ter  plaatse  zijn.  Bij  normale  routine   volstaat  dit  overleg  voor  de  coördinatie  van  de  verschillende  taken.     Het  Commando  Plaats  Incident  wordt  actief  als  er  gestructureerde   multidisciplinaire  coördinatie  ter  plaatse  nodig  is.  Het  CoPI  is  belast  met  de   uitvoering  van  de  operationele  leiding  op  de  plaats  van  het  incident  en  staat   onder  leiding  van  de  leider  CoPI.  De  leider  CoPI  wordt  bijgestaan  door  een   operationele  staf  ter  plaatse.  Het  CoPI  heeft  tevens  als  taak  het  adviseren   van  het  Regionaal  Operationeel  Team  (ROT).     Kernbezetting  CoPI  (volgens  Besluit  Veiligheidsregio’s)   Leider  CoPI   Officier  van  Dienst  Brandweer  (OvD-­‐B)   Officier  van  Dienst  Geneeskundig  (OvD-­‐G)   Officier  van  Dienst  Politie  (OvD-­‐P)   Voorlichtingsfunctionaris  CoPI   Informatiemanager  CoPI     Zie  bijlagen  voor  de  taakbeschrijvingen  van  de  leden  in  het  CoPI.    

6.3.1 Instellen  CoPI   Het  CoPI  kan  op  twee  manieren  worden  ingesteld:   In  de  meeste  gevallen  bepaalt  een  officier  van  dienst  op  de  plaats  incident   dat  opschaling  nodig  is.  Op  het  moment  dat  er  bij  een  of  meerdere   disciplines  behoefte  is  aan  structureel  overleg  en  multidisciplinaire   coördinatie  en  afstemming,  neemt  een  officier  van  dienst  ter  plaatse  de   beslissing  om  op  te  schalen.     Ook  de  meldkamer  kan  opschalen  als  de  melding  aan  bepaalde  door  de   veiligheidsregio  vastgestelde  criteria  voldoet.     In  beide  gevallen  alarmeert  de  meldkamer  de  piketfunctionarissen  van  het   CoPI.    

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

43      Handboek  Incidentmanagement   6.3.2 Opkomsttijd  CoPI   In  het  Besluit  veiligheidsregio’s  is  vastgelegd  dat  het  eerste  CoPI  binnen  30   minuten  na  alarmering  moet  plaatsvinden.       CoPI  nul  minuten   Bij  dreigende  incidenten,  bijvoorbeeld  bij  risicowedstrijden,  bij  grootschalige   evenementen  of  terroristische  dreiging,  kan  er  uit  voorzorg  een  CoPI   ingesteld  worden.  Het  gaat  dan  om  een  CoPI  dat  ergens  klaar  staat  en  direct   kan  uitrukken  naar  de  plaats  incident  als  dat  nodig  is.    

6.3.3 Hoofdtaken  CoPI   Het  CoPI  kent  drie  hoofdtaken:     Bepalen  van  de  situatie  op  de  plaats  incident  en  de  ontwikkelingen   daarin:   § Bekrachtigen  GRIP  1   § Beeldvorming  en  oordeelsvorming  over  het  incident   § Bepalen  welke  operationele  processen  ter  plaatse  aan  de  orde   zijn  en  welke  operationele  eenheden  per  discipline  daarvoor   ingezet  moeten  worden   § Afbakenen  van  het  inzetgebied  van  het  CoPI   § Bepalen  welke  specialisten  als  ad-­‐hoc  adviseurs  aan  het  CoPI   moeten  worden  toegevoegd.       Leidinggeven  aan  de  operationele  bestrijding  in  het  inzetgebied  van   het  CoPI   § Bepalen  van  de  aanpak  voor  een  gecoördineerde   incidentbestrijding   § Bepalen  van  de  aanpak  voor  een  gecoördineerde  hulpverlening   aan  slachtoffers  gericht  op  het  voorkomen  en  beperken  van   slachtoffers   § Leidinggeven  aan  de  deelnemende  disciplines  bij  de   incidentbestrijding  en  hulpverlening  aan  slachtoffers   § Periodiek  informeren  over  de  ontwikkelingen  op  de  plaats   incident;  bij  GRIP  1  de  (contactpersoon  van  de)  burgemeester   en  vanaf  GRIP  2  het  ROT   § Adviseren  van  het  ROT  over:   • De  opschaling  en  inzet  van  de  gemeentelijke  processen   • Aanvragen  van  personele  en  materiële  bijstand  van  buiten   de  veiligheidsregio   § Verzorgen  van  de  operationele  woordvoering  door  de   voorlichter  CoPI  op  de  plaats  incident.        

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

44      Handboek  Incidentmanagement   Organiseren  van  het  CoPI   § Afspreken  van  de  vergadercyclus   § Regelen  van  aflossing   § Beslissen  tot  afschaling  bij  GRIP  1  en  adviseren  over  de   afschaling  aan  de  leider  ROT  vanaf  GRIP  2.     §  

6.4

 Regionaal  Operationeel  Team  (ROT)  

Als  blijkt  dat  een  incident  uitstraling  heeft  naar  de  omgeving,  dus  ook   effecten  buiten  de  plaats  incident  heeft  of  dreigt  te  ontwikkelen,  wordt  er   opgeschaald  naar  GRIP  2.       Naast  een  Commando  Plaats  Incident  (CoPI)  wordt  dan  ook  een  Regionaal   Operationeel  Team  (ROT)  ingesteld.  Het  ROT  is  belast  met  de  operationele   leiding,  de  afstemming  met  andere  betrokken  partijen  en  het  adviseren  van   het  Gemeentelijk  of  Regionaal  Beleidsteam  (GBT/RBT).     Kernbezetting  ROT  (volgens  Besluit  Veiligheidsregio’s)   Regionaal  Operationeel  Leider   Sectie  Brandweer     Sectie  GHOR   Sectie  Politie   Sectie  Bevolkingszorg   Voorlichtingsfunctionaris  ROT   Sectie  Informatiemanagement  

6.4.1 Instellen  ROT   Een  ROT  wordt  ingesteld  wanneer  blijkt  dat  een  incident  duidelijke  effecten   heeft  vanuit  de  plaats  incident  naar  de  omgeving,  ook  wel  het  effectgebied   genoemd.  Er  zijn  twee  situaties  waarin  een  ROT  functioneert.  In  de  eerste   plaats  een  GRIP  2  situatie  waarbij  een  ROT  en  een  CoPI  functioneren.  In  de   tweede  plaats  een  GRIP  2  situatie  met  een  ROT,  maar  zonder  CoPI.  In  het   laatste  geval  is  er  een  crisis  zonder  aanwijsbare  plaats  incident.  Uiteraard   wordt  er  ook  een  ROT  ingesteld  bij  een  GRIP  3  en  4  situatie,  zonder  dat  er   eerst  een  GRIP  2  situatie  aan  voorafgegaan  is.    

6.4.2 Opkomsttijd  ROT   In  het  Besluit  veiligheidsregio’s  is  vastgelegd  dat  de  leidinggevenden  in  het   ROT  binnen  45  minuten  na  alarmering  met  de  uitvoering  van  hun  taken   moeten  zijn  begonnen.  Dit  met  uitzondering  van  de  leidinggevende  van  de   Sectie  Informatiemanagement  die  binnen  30  minuten  moet  zijn  begonnen.   De  overige  secties  dienen  binnen  60  minuten  begonnen  te  zijn.        

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

45      Handboek  Incidentmanagement   ROT  nul  minuten   Bij  dreigende  incidenten,  bijvoorbeeld  bij  terroristische  dreigingen  of  bij   dreigende  grootschalige  uitval  van  infrastructuur  kan  er  uit  voorzorg  een   ROT  worden  ingesteld.  Er  kan  dan  direct  worden  opgetreden  als  dat  nodig   mocht  zijn.  Dit  wordt  doorgaans  een  ROT  nul  minuten  genoemd.       ROT  in  voorbereidende  fase   Wanneer  er  geen  sprake  is  van  een  plotselinge  crisissituatie  maar  van  een   toenemende  crisisdreiging  of  van  een  komend  grootschalig  evenement,   wordt  er  niet  opgeschaald  volgens  de  normale  GRIP-­‐procedure.  Wel  is  een   multidisciplinaire  coördinatie  nodig  over  voorzorgsmaatregelen.  Reguliere   ROT-­‐leden  kunnen  dan  bij  elkaar  komen  om  versneld  de  planvorming  op  de   onverwachte  dreiging  of  het  komende  evenement  voor  te  bereiden.  Er  is   dan  sprake  van  een  voorbereidend  ROT.    

  6.4.3 Hoofdtaken  ROT   Het  Regionaal  Operationeel  Team  is  in  hoofdlijnen  verantwoordelijk  voor  de   volgende  taken:   Het  bepalen  van  het  effectgebied.   Het  bepalen  van  de  situatie  in  het  effectgebied  en  de  ontwikkeling   daarvan.   Het  bepalen  van  de  tactiek  die  moet  leiden  tot  snelle  hulpverlening   en/of  incidentbestrijding.   Het  geven  van  de  operationele  leiding  aan  de  aan  de  crisisbestrijding     deelnemende  diensten  door  de  coördinatie  van  de  werkzaamheden   van  de  betreffende  actiecentra.   Het  verzamelen  en  verstrekken  van  relevante  gegevens  over  de   crisissituatie  en  de  crisisbestrijding  aan  de  bij  de  bestrijding  van  de   crisis  deelnemende  organisaties.   Het  plannen  en  coördineren  van  de  behoefte  aan   bijstandspotentieel  voor  de  crisisbestrijding  en  het  namens  het   bevoegd  gezag  aanvragen  daarvan.   Het  onderhouden  van  contacten  met  de  bestuurlijke  autoriteiten   (NCC,  LOCC,  Waterschappen,  omliggende  gemeenten).   Het  onderhouden  van  contacten  met  externe  deskundigen.     Het  doen  van  voorstellen  aan  de  burgemeester  over  het   waarschuwen,  alarmeren,  verplaatsen  en  opvangen  van  de   bevolking.   Het  verzorgen  van  de  ingezette  eenheden.   Het  geven  van  informatie  en  handelingsperspectieven  aan  de   bevolking  en  media,  eventueel  na  afstemming  met  de   communicatieadviseur  van  de  Regionaal  of  Gemeentelijk   Beleidsteam,  ten  aanzien  van  de  operationele  aspecten.   Het  overleg  met  en  de  informatievoorziening  aan  de  Commissaris   van  de  Koningin  in  de  provincie.  

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

46      Handboek  Incidentmanagement   6.5

 Actiecentra  van  de  diensten  

De  verschillende  diensten  die  bij  crisisbeheersing  betrokken  zijn  richten   binnen  de  eigen  dienst  (monodisciplinair)  een  actiecentrum  in.  Van  daaruit   regelt  een  dergelijke  dienst  de  uitvoering  van  de  taken.  

6.6

 Team  Bevolkingszorg  (Gemeentelijk  Managementteam)  

Dit  is  het  team  van  waaruit  de  gemeentelijke  actiecentra  worden   aangestuurd.  Het  team  bestaat  uit  procesverantwoordelijken  voor  de   gemeentelijke  processen.  Het  hoofd  van  het  Team  Bevolkingszorg,  de   Algemeen  Commandant  Bevolkingszorg  (ACBV),  aangewezen  door  de   gemeentesecretaris/algemeen  directeur  van  een  gemeente  is  belast  met  de   operationele  leiding  van  de  gemeentelijke  crisisorganisatie.     Nu  de  coördinatie  en  de  uitvoering  van  de  processen  binnen  de   bevolkingszorg  steeds  meer  op  regionaal  niveau  plaatsvinden,  wijst  het   bestuur  van  de  veiligheidsregio  een  coördinerende  functionaris  aan.  Deze   functionaris  zorgt  (buiten  een  crisis  om),  voor  een  goede  organisatie,   werkwijze,  taakverdeling,  verantwoordelijkheids-­‐  en  bevoegdheidsverdeling   van  deze  processen  in  overleg  met  de  gemeenten  binnen  de  regio.  Meestal   is  een  gemeentesecretaris  van  een  van  de  gemeenten  binnen  de  regio,  de   coördinerende  functionaris,  er  wordt  dan  ook  wel  gesproken  over  de   coördinerend  gemeentesecretaris.    

6.7

 Burgemeester  

De  burgemeester  heeft  het  opperbevel  in  geval  van  een  crisis  of  van  ernstige   vrees  voor  het  ontstaan  daarvan.  Degenen  die  aan  de  bestrijding  van  een   ramp  deelnemen,  staan  onder  zijn  bevel.     Onder  opperbevel  wordt  verstaan:   De  leiding  en  eindverantwoordelijkheid  van  de  burgemeester  over  de  wijze   waarop  de  crisisbestrijding   wordt  uitgevoerd  en  over  degenen,  die  aan  de  crisisbestrijding  deelnemen.     De  burgemeester  kan  tijdens  een  crisis  onder  andere  gebruikmaken  van   twee  noodbevoegdheden  om  af  te  wijken  van  de  normale  wetgeving:     De  noodverordening  is  gericht  aan  een  grote  groep,  is  vaak  van  langere  duur   en  geldt  voor  een  afgebakend  gebied.  Het  schenden  van  een   noodverordening  is  een  overtreding.  Een  noodverordening  moet  worden   afgekondigd,  kenbaar  worden  gemaakt  (ook  aan  de  gemeenteraad)  en  moet   weer  tijdig  worden  ingetrokken.  Volgens  de  gemeentewet  moet  de   gemeenteraad  de  verordening  bekrachtigen.  Daarmee  heeft  zij  een   controlefunctie.  Wanneer  de  gemeenteraad  dit  niet  doet,  vervallen  de   daarin  opgenomen  voorschriften.    

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

47      Handboek  Incidentmanagement   Een  noodbevel  is  zwaarder  en  richt  zich  specifiek  op  één  of  enkele  personen.   Overtreding  van  een  noodbevel  is  een  misdrijf.     Indien  de  normale  wetgeving  en  de  twee  noodbevoegdheden  niet   toereikend  zijn,  kan  de  burgemeester  ongeschreven  noodrecht  toepassen.   Toepassing  van  ongeschreven  recht  is  een  door  de  rechter  geaccepteerd   fenomeen.     Daarnaast  neemt  de  burgemeester  deel  aan  het  driehoeksoverleg.  Dit  is  een   geïnstitutionaliseerd,  regelmatig  overleg  tussen  het  Openbaar  Ministerie   (Hoofd)Officier  van  justitie),  de  politie  (Korpsbeheerder)  en  het  plaatselijk   bestuur  (burgemeester)  over  openbare  orde  en  veiligheidsvraagstukken.    

  6.8

 Gemeentelijk  Beleidsteam  (GBT)  

Ter  ondersteuning  van  de  bestuurlijke  leiding  is  er  het  Gemeentelijk   Beleidsteam  (GBT).  Dit  team  adviseert  de  burgemeester  bij  het  maken  van   bestuurlijke  afwegingen  en  bij  het  nemen  van  beleidsbeslissingen.     Kernbezetting  GBT  (volgens  Besluit  Veiligheidsregio’s)   Burgemeester   Leidinggevende  van  brandweer,  GHOR,  politie  en  bevolkingszorg.  

  6.9

 Regionaal  Beleidsteam  (RBT)  

In  geval  van  een  crisis  waarbij  meerdere  gemeenten  betrokken  zijn   (bovenlokale  crisis)  of  van  ernstige  vrees  voor  het  ontstaan  daarvan,  roept   de  voorzitter  van  het  bestuur  van  de  veiligheidsregio  (de  burgemeester  die   benoemd  is  als  korpsbeheerder)  een  Regionaal  Beleidsteam  (RBT)  bijeen.  De   voorzitter  van  het  bestuur  van  de  veiligheidsregio  is  tevens  voorzitter  van   het  RBT.     Het  RBT  bestaat  uit  de  burgemeesters  van  de  gemeenten  die  betrokken  zijn   of  dreigen  te  worden  bij  de  crisis  en  de  hoofdofficier  van  Justitie.  Verder   wordt  de  voorzitter  van  elk  direct  betrokken  waterschap  uitgenodigd.     Kernbezetting  RBT  (volgens  Besluit  Veiligheidsregio’s)   Voorzitter  veiligheidsregio   Burgemeesters  betrokken  gemeenten   (Hoofd-­‐)officier  van  justitie   Voorzitter  van  elk  direct  betrokken  waterschap  wordt  uitgenodigd.    

6.10

 Commissaris  van  de  Koningin  

De  commissaris  van  de  Koningin  (CdK)  en  de  minister  van  Veiligheid  en   Justitie  (VenJ).  De  commissaris  van  de  Koningin  en  de  minister  van  Veiligheid  

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

48      Handboek  Incidentmanagement   en  Justitie  hebben  geen  directe  bemoeienis  met  de  beheersing  van  een   crisis.  De  provincie  heeft  taken  als  handhaver  milieuwetgeving  en  beheerder   van  provinciale  (water-­‐)wegen.     De  commissaris  van  de  Koningin  kan  bij  een  bovenlokale  crisis  aanwijzingen   geven  aan  de  burgemeesters  van  de  betrokken  gemeenten  over  het  door   hen  te  voeren  beleid  en  de  samenwerking  binnen  het  RBT.  De  commissaris   van  de  Koningin  doet  dit  onder  verantwoordelijkheid  van  de  minister  van   Veiligheid  en  Justitie.    

6.11

De  Inspectie  Openbare  Orde  en  Veiligheid  (IOOV)  

De  inspectie  toetst  de  wijze  waarop  de  veiligheidsregio,  een  gemeente  of   andere  betrokken  organisaties  en  diensten  uitvoering  geven  aan  de   voorbereiding  van  crisisbeheersing.   Daarbij  onderzoekt  de  inspectie  incidenten  tenzij  de  Onderzoeksraad  voor   Veiligheid  een  onderzoek  instelt.  

  6.12

Crisisbesluitvorming  

6.12.1 Beeldvorming,  oordeelsvorming  en  besluitvorming   Binnen  de  crisisorganisatie  wordt  meestal  besloten  met  behulp  van  een   vooraf  vastgestelde  vergaderprocedure  “beeldvorming,  oordeelsvorming  en   besluitvorming”  (BOB).  Deze  driedeling  ondersteunt  de   groepsbesluitvorming  door  de  feitelijke  informatie,  meningen  van   betrokkenen  daarover  en  besluiten  te  scheiden.       Beeldvorming   Het  gaat  hierbij  om  het  uitwisselen  van  informatie  (vanuit  verschillende   hulpdiensten  en  organisaties)  om  tot  een  gemeenschappelijk  beeld  te   komen.  Daarna  wordt  het  probleem  of  de  problemen  gedefinieerd.       Oordeelsvorming   Aan  de  hand  van  het  geconstrueerde  gemeenschappelijke  beeld  worden  de   knelpunten  benoemd  en  de  beslisalternatieven  besproken.       Besluitvorming   Bij  besluitvorming  vindt  de  feitelijke  besluitvorming  plaats.  Deze  besluiten   worden  na  de  vergadering  gecommuniceerd  naar  een  lager  echelon.     De  typische  kenmerken  van  crises  (informatieschaarste,  tijdsdruk,   verschillende  en  verschuivende  doelen)  maken  dat  besluitvorming  tijdens   crises  wezenlijk  verschilt  van  besluitvorming  onder  ‘normale’   omstandigheden.  Een  gegeven  binnen  de  crisisorganisatie  is  verder  de   moeizame  informatie-­‐uitwisseling  tussen  veldeenheden,  CoPI,  ROT  en  het   beleidsteam.    

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

49      Handboek  Incidentmanagement     Accepteer  onzekerheid   Bij  elke  crisis  is  er  een  tekort  aan  betrouwbare  en  relevante  informatie  (en   een  overschot  aan  niet  relevantie  informatie  (ruis).  Crisisbesluitvorming   vergt  dus  de  durf  om  besluiten  te  nemen  op  basis  van  onzekere  informatie  in   plaats  van  het  steeds  uitstellen  ervan  door  naar  meer  informatie  te  zoeken.       Stel  prioriteiten   Een  eerste  les  voor  crisismanagers  is  om  realistische  verwachtingen  te   hebben  over  de  hoeveelheid  besluiten  die  gecommuniceerd  kunnen  worden   richting  het  veld.  De  aanbeveling  is  dan  ook  om  alleen  die  besluiten  te   nemen  die  echt  van  vitaal  belang  zijn.       Zie  toe  op  uitvoering  van  besluiten   Crisisbesluitvorming  vergt  een  ruime  actiefase  waarin  toe  kan  worden  gezien   dat  besluiten  ook  daadwerkelijk  en  tijdig  het  strijdtoneel  bereiken.  Wanneer   ze  op  operationeel  niveau  daadwerkelijk  begrepen  zijn,  past  vertrouwen  dat   daar  op  een  juiste  manier  wordt  besloten  over  uitvoering.       Denk,  wanneer  de  tijd  dat  toelaat,  in  scenario’s   Voor  alle  teams  in  de  commandostructuur  geldt  dat  er  na  een  eerste   hectische  fase  tijd  is  om  meer  gestructureerd  tot  besluiten  te  komen.  In  deze   fase  is  het  behulpzaam  om  te  denken  in  scenario’s,  dat  wil  zeggen  om   bewust  de  mogelijke  ontwikkelingen  in  relatie  tot  te  nemen  besluiten  af  te   wegen.  Het  opstellen  van  scenario’s  helpt  om  de  effecten  van  de   besluitvorming  te  doorgronden.       Crisisleiderschap  vraagt  vaker  om  volgen  dan  om  leidinggeven   Leiderschap  bij  crises  vraagt  vaker  om  bewust  het  oordeel  en  de  ingezette   acties  van  medewerkers  te  volgen  in  een  onzekere  situatie  dan  om  zelf  als   zogenaamd  krachtig  leider  eigen  besluiten  te  nemen.  Door  af  te  wijken  van   een  al  ingezette  actie  of  genomen  besluit  wordt  tijd  en  energie  verloren   zodat  er  een  wel  heel  dringende  reden  moet  zijn  om  tot  een  afwijking  te   besluiten.     Prepareer  jezelf   Het  is  goed  jezelf  te  prepareren  door  vooraf  na  te  gaan  wat  te  doen  wanneer   zich  een  bepaalde  situatie  voordoet.  Het  vooraf  stellen  van  de  juiste  vragen   kan  helpen  om  ondanks  de  stress  en  tijdsdruk  de  meest  prioritaire   beslissingen  te  kunnen  nemen.            

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

50      Handboek  Incidentmanagement   7. CRISISTYPEN     Crises  zijn  er  in  alle  soorten  en  maten.  Ze  kunnen  geclusterd  worden  tot   crisistypen,  variërend  van  luchtvaartongevallen  tot  overstromingen  en   grootschalige  ordeverstoringen.  Een  crisistype  bepaalt  voor  een  groot  deel   welke  activiteiten  er  in  de  crisisbeheersing  plaatsvinden.    

7.1

Mogelijke  crises  en  maatrampen  

In  deze  module  worden  de  volgende  crisistypen  benoemd:   erkeer  en  vervoer   gevaarlijke  stoffen   volksgezondheid   infrastructuur   bevolking   natuurramp   ramp  op  afstand     Onderstaande  tekst  beschrijft  kort  enkele  clusters  van  crisistypen  en  de   bijbehorende  risico’s.  De  benaming  volgens  de  module  is  tussen  haakjes   aangegeven.  

7.1.1 Verkeer  en  vervoer   Grote  luchtvaartongevallen,  waarbij  zowel  civiele  als  militaire  toestellen,  en   zowel  passagiers-­‐  als  vrachttoestellen,  betrokken  zijn:   rashes  op  of  nabij  een  vliegveld  tijdens  het  opstijgen  of  het  maken   van  een  (nood)landing   het  neerstorten  van  een  vliegtuig  in  buitengebied   het  neerstorten  van  vliegtuigen  op  bebouwing.     Crisisverschijnselen  en  effecten:   • vooral  verdrinkingsslachtoffers;betrekkelijk  veel  dodelijke   slachtoffers,  vooral  brandwonden  en  mechanisch  letsel   • betrekkelijk  veel  telefonische  informatieverzoeken   • mogelijke  aanwezigheid  van  gevaarlijke  stoffen.     Grote  verkeersongevallen  op  het  water:   passagiers-­‐  en  vrachtschepen  op  zee  (brand,  aanvaring,  zinken  of   kapseizen)   offshore  platforms  (brand,  explosies,  zieken  en  op  drift  raken)   passagiersschepen  of  veerponten  op  binnenwater  (brand,   aanvaring,  zinken  of  kapseizen)   waterrecreatiegebeid  met  grote  aantallen  zeilers,  surfers  en  andere     watersporters  (windhozen,  plotselinge  stormen)   het  neerstorten  van  vliegtuigen  in  zee  of  groot  open  water.  

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

51      Handboek  Incidentmanagement   Crisisverschijnselen  en  effecten:   • vooral  verdrinkingsslachtoffers;   • onderkoeling;   • moeilijke  bereikbaarheid  crisisgebied  ten  gevolge  van  afstand  en     weersgesteldheid.     Grote  verkeersongevallen  op  het  land:   grote  ongevallen  in  het  wegverkeer  (kettingbotsingen,   busongevallen  en  dergelijke)   ontsporingen  van  of  botsingen  met/van  reizigerstreinen.     Crisisverschijnselen  en  effecten:   • vooral  mechanisch  letsel;   • moeilijke  bereikbaarheid  incidentterrein;   • verkeersstremmingen;   • relatief  veel  telefonische  informatieverzoeken.     Vervoersongevallen  in  tunnels,  met  name  waarbij  brand  ontstaat  of  sprake  is   van  gevaarlijke  stoffen:   in  treintunnels  met  passagierstreinen   in  autotunnels  met  metrotunnels   aanslagen  op  ondergrondse  stations.     Brand  kan  de  effecten  van  ongevallen  in  tunnels  sterk  vergroten.  Doordat  de   hitte  snel  toeneemt  en  door  sterke  rookontwikkeling  kunnen  de  beperkte   beschikbare  vluchtmogelijkheden  moeilijk  gebruikt  worden.  Er  kunnen   uiterst  brandbare  of  giftige  stoffen  vrijkomen.  Dit  kan  de  effecten  verder   vergroten.     Crisisverschijnselen  en  effecten:   • veel  slachtoffers  met  brandwonden  en/of  ademhalingsklachten;   • zeer  lastige  bereikbaarheid  van  de  plaats  van  het  incident;   • verkeersstremmingen;   • veel  bellers.    

7.1.2 Gevaarlijke  stoffen   Ongevallen  met  explosieve  en  brandbare  stoffen,  waarbij  buiten  de  directe   plaats  van  het  ongeval  slachtoffers  kunnen  vallen.  Het  gaat  hier  om   ongevallen  in  de  open  lucht,  met  zowel  stationaire  als  niet-­‐stationaire   bronnen,  bij  of  tijdens:   vervoer  op  de  weg   vervoer  over  water   spoorvervoer  en  rangeeremplacementen   transport  via  buisleidingen  

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

52      Handboek  Incidentmanagement   opslag,  productie,  verwerking  en  gebruik.     Crisisverschijnselen  en  effecten:   • gewonden  door  rondvliegende  brokstukken  (glas),  hitte  (straling),   drukgolf  of  instorting;   • secundaire  branden;   • intensieve  (giftige)  rookvorming.     Ongevallen  met  giftige  stoffen  die  zich  (snel)  via  de  lucht  kunnen   verspreiden.  Het  gaat  hier  om  ongevallen  in  de  open  lucht,  met  zowel   stationaire  als  niet-­‐stationaire  bronnen  met,  bij  of  tijdens:   vervoer  op  de  weg;   vervoer  over  water   spoorvervoer  en  rangeeremplacementen   transport  via  buisleidingen   opslag,  productie,  verwerking  en  gebruik.     Crisisverschijnselen  en  effecten:   • veel  mensen  met  ademhalingsproblemen;   • grote  bedreigde  groep  in  dicht  bewoond  gebied  (2.000-­‐20.000)   betrokken);   • aanwezigheid  van  gevaarlijke  stof.      

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

53      Handboek  Incidentmanagement   7.1.3 Veiligheid  kernenergie   Ongevallen  met  nucleaire  installaties  en  vervoersongevallen  met  radioactief   materiaal  en  radioactieve  bronnen:     A-­‐objecten:   kerncentrales  en  onderzoeksreactoren  in  Nederland  en  in  de  buurt   van  Nederland   soortgelijke  nucleaire  faciliteiten  op  grotere  afstand,  ook  (havens   met)schepen  of  ruimtevaartuigen  die  gebruik  maken  van   kernenergie  en  nucleair  defensiemateriaal.     B-­‐objecten:   (ongevallen  hebben  in  principe  alleen  lokale  gevolgen)   vervoer  van  grote  eenheden  radioactief  materiaal  in  verband  met   opwekking  van  (kern)energie   nucleaire  faciliteiten,  voornamelijk  laboratoria;     Crisisverschijnselen  en  effecten:   • vooral  een  sterke  uitstraling  in  figuurlijke  zin;   • gevaar  voor  veiligheid,  voornamelijk  laboratoria.    

7.1.4 Volksgezondheid   Bedreiging  volksgezondheid:   Plotselinge  gebeurtenissen,  inzichten  in  of  vermoedens  over  een  directe   bedreiging  voor  de  gezondheid  van  een  grote  groep  personen,  maar  (nog)   zonder  (veel)  ziektegevallen.  Het  gaat  hierbij  namelijk  om  het  dreigen  van   gezondheidseffecten,  waaronder  speciaal  gezondheidseffecten  op  langere   termijn:   voedingsmiddelen  die  besmet  zijn  met  een  gevaarlijke  stof   drinkwaterbesmetting   (snelle  ontdekking  van)  een  verspreiding  of  uitstoot  van  stoffen  die   schadelijk  zijn  voor  de  gezondheid   ontdekking  van  besmettingsbronnen  of  enkele  ziektegevallen  van   riskante  besmettelijke  ziekten  zoals  polio  en  tbc   andere  acute  hygiënische  crises  met  een  hoog  risicogehalte  of  grote     beladenheid.     Crisisverschijnselen  en  effecten:   • veel  onrust;   • groot  effectgebied  bij  verspreiding  via  de  lucht.     Ziektegolf:   Een  (feitelijke)  golf  van  gezondheidsklachten  met  initieel  soms  een   onbekende  oorzaak.  Het  typerende  verschil  met  het  ramptype  Bedreiging  

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

54      Handboek  Incidentmanagement   volksgezondheid  is  dat  bij  de  ziektegolf  vrij  plotseling  een  behoorlijk  aantal   ernstige  gezondheidsklachten  optreedt.  Er  is  dan  dus  sprake  van  een  forse   zorg  voor  zieken.   laat  ontdekte  oorzaken  van  ramptype  Bedreiging  volksgezondheid,     bijvoorbeeld  voedingshygiënische  problemen   een  ziekteverwekker  die  een  grootschalige  epidemie  teweeg  brengt   die  leidt  tot  vele  ziekenhuisopnames,  bijvoorbeeld  een  ongewoon   zware  griep.     Crisisverschijnselen  en  effecten:   • veel  doden;   • onrust  onder  de  bevolking;   • ziekteverschijnselen  onder  hulpverleners,  dus  een  beperking  van   inzet.    

7.1.5 Gebouwveiligheid   Branden  en  incidenten  met  veel  rookontwikkeling  of  giftige  dampen,  in   gebouwen  waarin  zich  veel  mensen  kunnen  bevinden:   grote  branden  in  gebouwen  voor  niet-­‐  of  verminderd  zelfredzame   personen   grote  branden  in  gebouwen  met  een  grootschalige  publieksfunctie   grote  branden  in  bijzonder  hoge  gebouwen   branden  in  dichte  binnensteden  (stadsbrand).     Crisisverschijnselen  en  effecten:   • veel  slachtoffers  met  brandwonden  en/of  ademhalingsklachten;   • zeer  veel  overige  aanwezigen;   • gevaar  voor  veiligheid  van  redders/hulpverleners.     Instortingen  van  grote  gebouwen  door  verschillende  oorzaken:   gebrekkige  bouwconstructie  of  overbelasting   aardgasexplosie  (interne  oorzaak)   munitie-­‐explosies  en  bomaanslagen   grondverzakkingen   windhozen  of  stormen   aardschokken.     Ook  al  gaat  het  in  dit  maatramptype  in  de  eerste  plaats  om  de  instorting  van   één  gebouw,  het  kan  ook  gaan  om  de  (gedeeltelijke)  instorting  van   meerdere  kleinere  gebouwen.     Crisisverschijnselen  en  effecten:   • veel  slachtoffers  met  mechanisch  letsel;   • lastige  bereikbaarheid  van  de  plaats  van  het  incident.’  

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

55      Handboek  Incidentmanagement   7.1.6 Bevolking   Paniek  in  menigten.  De  gevolgen  van  verdrukkingen  door  massale  paniek  in   vluchtgedrag  in  menigten,  zoals:   grote  festiviteiten,  concerten  e.d.   grote  demonstraties   grote  voetbalstadions  (rellen  in  en  rondom  stadions)  en  dergelijke   objecten.     Het  gaat  bij  al  deze  situaties  om  drie  zaken:   1. hoge  dichtheid  van  aanwezigen  op  een  bepaald  grondoppervlak;   2. grote  mate  van  ingeslotenheid  van  de  aanwezigen  (beperkte     bewegingsruimte  en  vluchtwegen);   3. ‘trigger-­‐incident’  waardoor  de  paniek  wordt  aangewakkerd.     Crisisverschijnselen  en  effecten:   • mechanisch  letsel;   • (een  groot  aantal)  gewonden;   • zeer  veel  overige  aanwezigen.     Grootschalige  verstoringen  van  de  openbare  orde,  zoals:   rellen  rondom  demonstraties  en  andere  publieke  manifestaties  met   een  politiek  karakter  (politieke  demonstraties,  stakingen  of   demonstraties  bij  kerntransporten)   gewelddadigheden  rondom  voetbalwedstrijden   massale  vechtpartijen  en  ‘buurtrellen’.     Crisisverschijnselen  en  effecten:   • agressie  tegen  het  gezag  in  het  algemeen  en  de  politie  in  het   bijzonder;   • beperkt  mechanisch  letsel;   • grote  materiële  schade  aan  straatmeubilair  en  particuliere   eigendommen  (winkeliers);   • zeer  veel  overige  aanwezigen.    

7.1.7 Natuurrampen   Overstromingen.   overstromingen  vanuit  zee   overstromingen  door  hoge  rivierwaterstanden   vollopen  van  een  polder  of  droogmaking,  bijvoorbeeld  door   langdurige  regenval.     De  leidraad  Maatramp  richt  zich  bij  de  verdere  uitwerking  van  dit  ramptype,   voornamelijk  op  overstromingen  waardoor  een  binnendijks  gebied  in   belangrijke  delen  minstens  1  meter  onder  water  kan  komen  te  staan.  

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

56      Handboek  Incidentmanagement   Crisisverschijnselen  en  effecten:   • mogelijk  verdrinkingsslachtoffers;   • grote  materiële  schade;   • lastige  bereikbaarheid  van  de  plaats  van  het  incident;   • verkeersstremmingen.     Natuurbranden.  Grote  tot  zeer  grote  natuurbranden,  zoals:   bosbrand  (voornamelijk  in  gemengd  bos  en  naaldbos)   heide-­‐,  (hoog)veen-­‐  en  duinbranden  voor  zover  deze  bedreigend   kunnen  zijnvoor  een  substantieel  bosareaal  of  bebouwing,   bijvoorbeeld  dorpen  of  vakantieparken.     Crisisverschijnselen  en  effecten:   • slachtoffers  met  brandwonden  en/of  ademhalingsklachten;   • intensieve  rookvorming;   • gevaar  voor  veiligheid  van  redders/hulpverleners.     Extreme  weersomstandigheden.   extreme  kou,  sneeuw  of  ijzel;   extreme  hitten  en  eventueel  smog   windhozen  en  vele  verspreide  ongevallen  en  dreigende  situaties  die   bij  zware  storm  kunnen  optreden.     Sneeuw  en  ijzel  kunnen  een  groot  aantal  verspreide  (kleinere)   verkeersongevallen  veroorzaken,  en  strand  verkeer.  Kou  vormt  een   probleem  voor  gestrande  reizigers  en  voor  kwetsbare  groepen  in  de   samenleving.  Landelijke  gebieden  kunnen  geïsoleerd  raken.  Kou  en  hitte   kunnen  smog  opleveren.  Dit  kan  voornamelijk  bij  ouderen   gezondheidsklachten  opleveren.     Ook  kunnen  zich  persoonlijke  ongevallen  voordoen  met  omgewaaide  bomen   en  losgeraakte  stukken  dak  of  gevel.  Campings  kunnen  platwaaien  bij  een   storm  of  een  windhoos.  Bijkomend  algemeen  kenmerk  van  dit  ramptype  is   een  grote  hoeveelheid  verstoringen  en  gevarieerde  hulpvragen  tegelijkertijd.   Crisisverschijnselen  en  effecten:   Bij  strenge  kou,  ijzel  en  sneeuw  en  eventueel  ook  na  eens  storm:   • onbereikbaarheid;   • verkeersongevallen;   • gestrande  reizigers;   • onderkoelingproblemen.     Bij  een  hittegolf:   • verspreide  personen,  vooral  ouderen  en  zieken  thuis,  die  dringend   hulp  nodig  hebben.  

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

57      Handboek  Incidentmanagement     Na  een  storm  of  windhoos:   • gestrande  groepen  mensen;   • materiële  schade;   • verkeersstremmingen;   • gewonden.    

7.1.8 Infrastructuur   Uitval  of  storing  van  publieke  nutsvoorzieningen:   Elektriciteitsvoorziening   Drinkwatervoorziening   voorzieningen  voor  spraak-­‐  en  datacommunicatie   gasvoorziening.     Crisisverschijnselen  en  effecten:   • mogelijk  levensbedreigende  situaties  voor  hulpbehoevende  in   verzorgings-­‐,     verpleeg-­‐  en  ziekenhuizen  bij  langdurige  uitval  van  voorzieningen;   • verkeerschaos  bij  uitval  van  verkeersregelinstallaties;   • valse  automatische  meldingen  door  uitval  van  brand-­‐  en     inbraakalarminstallaties;   • mogelijke  vernielingen  en  plunderingen.      

7.1.9 Ramp  op  afstand   het  repatriëren  of  opvangen  van  slachtoffers  van  een  crisis  elders.   Denk  daarbij  aan  het  repatriëren  van  ‘eigen’  burgers  die  in  het   buitenland  in  de  problemen  zijn  geraakt  (bijvoorbeeld  door  een  bus-­‐   of  vliegtuigongeluk,  of  burgeroorlog)   het  opvangen  van  burgers  uit  een  andere  veiligheidsregio  of  (zelfs)   uit  het  buitenland.  Denk  daarbij  aan  de  coördinatie  van  de   informatievoorziening  en  hulpverleningsactiviteiten  vanuit   Nederland  en  aan  de  opvang  en  verdere  verzorging  van  slachtoffers   die  weer  in  Nederland  zijn  aangekomen.  Het  kan  daarbij  gaan  om   doden  (hulp  bij  identificatie),  gewonden  en  mensen  die  op  een   andere  manier  getroffen  zijn.     Crisisverschijnselen  en  effecten:   • mogelijk  veel  slachtoffers;   • grote  maatschappelijke  ontwrichting;   • besmettingsgevaar  bij  onbekende  bacteriële  infectie.    

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

58      Handboek  Incidentmanagement   7.1.10 Terrorisme   De  voorbereiding  op  mogelijke  terroristische  acties  speelt  zich  af  op  het   snijvlak  tussen  monodisciplinair  optreden  van  de  politie,  onder  gezag  van  de   driehoek  (korpschef,  burgemeester  en  (hoofd)officier  van  justitie)  en  het   multidisciplinair  optreden  van  de  (operationele)  diensten  onder  gezag  van   de  Regionaal  Beleidsteam.     Indicaties  over  mogelijke  concrete  dreigingsbeelden  zullen  via  de  lijn  van   politie  en  justitie  binnenkomen.  Vervolgens  is  het  aan  het  bevoegd  gezag  om   te  besluiten  welke  maatregelen  in  gang  zullen  worden  gezet  om  deze   dreiging  het  hoofd  te  bieden  en/of  de  gevolgen  te  beperken.                                            

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

59      Handboek  Incidentmanagement   8. CRISISBEHEERSINGSPROCESSEN     Bij  de  beheersing  van  een  crisis  vinden  allerlei  verschillende  activiteiten   plaats,  een  brand  wordt  bestreden,  een  gebouw  wordt  ontruimd,   slachtoffers  worden  geregistreerd,  wegen  worden  afgezet  enzovoort.     Veel  van  die  activiteiten  hangen  direct  met  elkaar  samen.  Een  groep   samenhangende  activiteiten  noemen  we  een  proces.  Deze  processen  zijn   verdeeld  over  vijf  hoofdprocessen:   A. bevolkingszorg   B. brandweerzorg   C. geneeskundige  zorg   D. politiezorg   E. water-­‐  en  scheepvaartzorg     Deze  beschrijvingen  vormen  een  kader  waarbinnen  de  gemeenten  en   hulpdiensten  hun  taak  uitvoeren  tijdens  een  crisis.  In  het  Regionaal   Crisisplan  staat  wie  wat  gaat  doen  op  het  moment  dat  er  een  crisis  is  en  wat   daarvoor  is  geregeld.    

8.1  Bevolkingszorg   Gemeenten  zijn  verantwoordelijk  voor  de  kwaliteit  van  de  gemeentelijke   crisisbeheersingsorganisatie.  De  gemeentelijke  crisisbeheersingsorganisatie   moet  ervoor  zorgen  dat  de  gemeente  in  staat  is  om  bij  voorkomende  crises   de  processen  goed  te  vervullen  waar  ze  verantwoordelijke  voor  is  of  waar  ze   een  rol  in  speelt.     De  gemeenten  kennen  de  volgende  hoofdprocessen:   Communicatie   publieke  zorg   omgevingszorg    

8.2  Brandweerzorg   De  brandweer  is  procesverantwoordelijke  voor  bron-­‐  en  emissie  (effect-­‐)   bestrijding,  redding  en  ontsmetting.  Dit  geldt  zowel  voor  de  voorbereiding   op  een  crisis  als  voor  de  beheersing  ervan.     De  brandweer  levert  een  algemene  basisvoorziening;  naast  brandbestrijding   kan  zij  diverse  vormen  van  technische  hulp  uitvoeren,  bijvoorbeeld  bij   lekkages  en  gevaarlijke  stoffen.  Tevens  is  zij  verantwoordelijk  voor  adequate   ontsmetting  van  mens  en  dier  evenals  voor  de  ontsmetting  van  voertuigen.   Onder  bronbestrijding  worden  alle  activiteiten  geschaard  die  gericht  zijn  op   het  voorkomen  van  verdere  uitbreiding  en  het  terugdringen  van  de  fysische  

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

60      Handboek  Incidentmanagement   oorzaak  en  de  daarmee  samenhangende  fysische  effecten  van  een  ramp.  Bij   ramptypen  waarbij  de  bron  (fysische  oorzaak)  niet  bestreden  kan  worden,   bijvoorbeeld  rampen  veroorzaakt  door  weer  en  klimaat,  neerstortende   voorwerpen  of  plotselinge  explosies,  is  in  bepaalde  gevallen  effectbestrijding   vaak  nodig.  Zo  kunnen  secundaire  branden  worden  geblust  en  dijken   worden  gedicht  of  versterkt.  Vooral  in  dit  soort  gevallen  is  er  geen  helder   onderscheid  tussen  bron-­‐  en  effectbestrijding  en  ‘verdere  schadebeperking’.       De  volgende  hoofdprocessen  worden  geschaard  onder  de  noemer   brandweerzorg:   bron-­‐  en  emissiebestrijding   redding   ontsmetting   ondersteuning    

8.3

 Geneeskundige  zorg  

De  Directie  Ambulancezorg  en  GHOR  (Geneeskundige  Hulpverlenings   Organisatie  in  de  Regio)  is  procesverantwoordelijk  in  de  geneeskundige  zorg.       Binnen  de  crisisbeheersing  is  de  GHOR  eindverantwoordelijk  voor  de   volgende  hoofdprocessen:   spoedeisende  medische  hulpverlening   psychosociale  hulpverlening  bij  ongevallen  en  rampen   publieke  gezondheidszorg:  1.  gezondheidsonderzoek   publieke  gezondheidszorg:  2.  infectieziektebestrijding     Het  uitgangspunt  van  de  geneeskundige  zorg  is  dat  slachtoffer  en  de   kwaliteit  van  de  geneeskundige  hulpverlening  aan  het  slachtoffer  centraal   staan.  Het  hoofddoel  is  het  redden  van  mensen  en  beperken  van  letsel  (en   schade).  Voor  alle  duidelijkheid:  hulpverlening  aan  niet-­‐gewonde   slachtoffers  of  verdere  hulpverlening  aan  behandelde  (licht)gewonden  valt   hier  buiten.    

8.4

 Politiezorg  

De  bestuurlijke  verantwoordelijkheden  en  bevoegdheden  betreffende  de   inzet  van  de  politie  bij  grootschalige  incidenten  en  crises  is  voornamelijk   geregeld  in  de  Politiewet  1993  en  de  Gemeentewet.  Daarnaast  is  in  de   ‘Landelijke  Referentiekaders  Conflict-­‐  en  Crisisbeheersing  Politie  2002’   opgenomen  dat  de  politie  voorbereid  moet  zijn  op  samenwerken  bij   crisisbeheersing.       De  politie  is  bij  crises  en  grootschalige  ongevallen  systeemverantwoordelijk   voor  de  volgende  hoofdprocessen:   Mobiliteit  

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

61      Handboek  Incidentmanagement   bewaken  en  beveiligen   ordehandhaving   opsporing   opsporingsexpertise   interventie   preventie  en  netwerken  

8.5

 Waterbeheer  en  scheepvaartzorg  

Waterbeheer  en  scheepvaartzorg  (onder  andere  Rijkswaterstaat,   Waterschappen  en  het  Havenbedrijf)  richt  zich  op  de  volgende   hoofdprocessen:     Waterkeren  en  waterkwantiteitsbeheer   In  Wet  Veiligheidsregio’s  en  in  het  Wetsvoorstel  veiligheidsregio’s  wordt,  bij   de  definiëring  van  de  incidenten  die  als  ramp  of  zwaar  ongeval  worden   betiteld,  expliciet  aandacht  besteed  aan  een  ramp  in  de  vorm  van  een   overstroming.  Een  overstroming  kan  een  ramp  of  zwaar  ongeval  zijn  of   daartoe  leiden.  Ten  tijde  van  een  incident  kan  voor  de  bestrijding  van  het   incident  de  waterkwantiteitsbeheerder  het  waterpeil  aanpassen.  Ook  ter   voorkoming  van  incidenten  kan  beïnvloeding  van  het  waterpeil  noodzakelijk   zijn.     Het  beheer  van  waterkwantiteit  en  waterkeringen  betreft  de  zorg  voor  de   regulatie  van  de  waterhoeveelheden  en  het  peilbeheer  in  het   waterhuishoudkundig  systeem.  De  beheerder  van  waterkwantiteit  en/of  van   waterkeringen  kan  Rijkswaterstaat,  provincie,  waterschap  of  gemeente  zijn.     Alle  instanties  die  betrokken  zijn  bij  het  waterkwantiteitsbeheer  of  de   gevolgen  daarvan  kunnen  ondervinden.     Activiteiten  die  verricht  worden  in  het  kader  van  waterkwantiteitsbeheer  is   de  zorg  met  betrekking  tot  hoogwater/overstromingen,  laagwater  en   ijsbezwaar  (in  de  zin  van  waterkwantiteit:  ijsdammen  en  stuwing).  Als  een   incident  op  gemeentelijk  ingedeeld  gebied  plaatsvindt,  heeft  de   burgemeester  op  grond  van  de  Wet  Veiligheidsregio’s  het  opperbevel  indien   het  een  ramp  dan  wel  zwaar  ongeval  betreft.  Op  de  Noordzee  is  de  minister   van  Infrastructuur  en  Milieuverantwoordelijk.     De  waterkwantiteitsbeheerder  en/of  de  beheerder  van  de  waterkering  is  als   procesverantwoordelijke  ook  verantwoordelijk  voor  de  voorbereiding.   Daarvoor  is  noodzakelijk:  een  bestuurlijk  vastgesteld  deelplan,  een   draaiboek,  een  alarmeringsschema  c.q.  een  piketregeling,  aangewezen,   opgeleide  en  geoefende  medewerkers  ondersteunt  door   checklisten/instructies  en  kwalitatief  hoogwaardig  materiaal.  Alle  plannen,   procedures  en  instructies  worden  jaarlijks  geactualiseerd.  Tevens  wordt  in  

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

62      Handboek  Incidentmanagement   incident/rampbestrijdingsplannen  aandacht  besteed  aan  het  proces  beheer   van  waterkwantiteit  en  waterkeringen.     De  beheerder  van  waterkwantiteit  en/of  de  beheerder  van  de  waterkering  is   verantwoordelijk  voor  het  beheer  van  de  waterkwantiteit.   Verantwoordelijkheid  houdt  niet  in  dat  het  proces  door  de   verantwoordelijke  dient  te  worden  uitgevoerd.  De  procesverantwoordelijke   dient  zorg  te  dragen  dat  het  proces  functioneert  en  kan  de  uitvoering  door   anderen  laten  doen.     De  uitvoering  van  het  proces  geschiedt  door  het  nemen  van  diverse   maatregelen.  Door  middel  van  sluizen  en  andere  waterstaatswerken  kan  het   waterpeil  worden  beïnvloed.     Waterkwaliteitsbeheer   In  de  Wet  Veiligheidsregio’s  wordt,  bij  de  definiëring  van  de  incidenten  die   als  ramp  of  zwaar  ongeval  worden  betiteld,  expliciet  aandacht  besteed  aan   een  ramp  in  de  vorm  van  een  grootschalig  milieu-­‐incident.  Rampen  en  zware   ongevallen  kunnen  immers  ernstige  schade  veroorzaken  aan  het  milieu.   Bodem,  lucht  en  grond-­‐  en  oppervlaktewater  kunnen  als  gevolg  van  de  ramp   en  de  bestrijding  van  de  ramp  verontreinigd  (dreigen  te)  raken.     Bij  diverse  rampscenario’s  kan  een  situatie  ontstaan  dat  in  het  water  stoffen   komen  die  daar  niet  in  thuishoren.  Gedacht  kan  worden  aan  containers,   vloeistoffen  en  scheepswrakken.  De  waterkwalititeitsbeheerder  is   verantwoordelijk  voor  de  kwaliteit  van  het  water,  het  verwijderen  of   neutraliseren  van  watervreemde  materie  is  daar  een  onderdeel  van.     Het  waterkwaliteitsbeheer  betreft  de  zorg  voor  de  kwaliteit  van  het  water  en   het  behoud  van  het  afgesproken  niveau  inclusief  het  opruimen  van   (opdrijvende)  stoffen  of  objecten  op  water  of  oevers  die  het  waterbeheer   en/of  het  nautisch  beheer  hinderen.  De  waterkwaliteitsbeheerder  kan   Rijkswaterstaat,  provincie,  waterschap  of  gemeente  zijn.     Alle  instanties  die  betrokken  zijn  bij  het  waterkwaliteitsbeheer  of  gevolgen   daarvan  kunnen  ondervinden.     Activiteiten  op  het  gebied  van  milieuverontreiniging,  thermische   verontreiniging,  nucleaire  besmetting  en  botulisme  behoren  tot  het   takenpakket  van  de  waterkwaliteitsbeheerder.  Als  een  incident  op   gemeentelijk  ingedeeld  gebied  plaatsvindt,  heeft  de  burgemeester  het   opperbevel  indien  het  een  ramp  dan  wel  zwaar  ongeval  betreft.  De  provincie   heeft  bijzondere  bevoegdheden  en  kan  bijvoorbeeld  acute  sluiting  van   zwemwater  gelasten  voor  zwemmers.  Op  de  Noordzee  is  de  minister  van   Infrastructuur  en  Milieu  verantwoordelijk.    

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

63      Handboek  Incidentmanagement     De  waterkwaliteitsbeheerder  is  als  procesverantwoordelijke  voor  het   waterkwaliteitsbeheer  verantwoordelijk  voor  de  voorbereiding  op   incidenten.     Daarvoor  is  noodzakelijk:     • een  bestuurlijk  vastgesteld  plan,  een  draaiboek,  een   alarmeringsschema  c.q.  een  piketregeling,  aangewezen,  opgeleide  en   geoefende  medewerkers  ondersteunt  door  checklisten/  instructies  en   kwalitatief  hoogwaardig  materiaal.  Alle  plannen,  procedures  en  instructies   worden  dienen  periodiek  te  worden  geactualiseerd.  Tevens  wordt  in   incident/  rampbestrijdingsplannen  aandacht  besteed  aan  het  proces   waterkwaliteitsbeheer.     De  waterkwaliteitsbeheerder  is  verantwoordelijk  voor  het  beheer  van  de   kwaliteit  van  het  water.  Verantwoordelijkheid  houdt  niet  in  dat  het  proces   door  de  verantwoordelijke  zelf  dient  te  worden  uitgevoerd.  De   procesverantwoordelijke  dient  zorg  te  dragen  dat  het  proces  functioneert  en   kan  de  uitvoering  ook  door  anderen  laten  doen.   De  uitvoering  van  het  proces  geschiedt  door  het  nemen  van  diverse   maatregelen.  Om  drijvende  stoffen  op  te  ruimen  kunnen  bijvoorbeeld   oliebooms  worden  ingezet.  Andere  stoffen  kunnen  een  andere   bestrijdingsmethode  vragen.     Nautisch  verkeersmanagement   Wanneer  een  incident,  ramp  of  zwaar  ongeval  zich  voordoet  wordt  soms  de   normale  gang  van  het  verkeer  op  het  water  ingrijpend  wordt  verstoord.  Bij   een  stremming  van  de  vaarweg  kan  in  een  dergelijke  situatie  omleiding  van   het  verkeer  noodzakelijk  zijn.     Het  nautisch  verkeersmanagement  betreft  de  zorg  voor  de  veilige  en  vlotte   afwikkeling  van  het  scheepvaartverkeer.  Het  proces  van  nautisch   verkeersmanagement  vindt  plaats  zowel  tijdens  ‘normale’  omstandigheden   als  bij  incidenten  en  kent  twee  doelen:   1. Verkeersopstoppingen  of  verkeersstremmingen  voorkomen  en/of  op   te  lossen,  zowel  binnen  als  buiten  het  rampterrein,  om  belemmering  in  de     hulpverlening  en  bestrijdingsactiviteiten  zo  veel  mogelijk  te  voorkomen  en     een  situatie  van  vlotte  verkeersafwikkeling  zo  snel  mogelijk  te  herstellen.   2. Economisch  schade  zoveel  mogelijk  beperken  door  het   scheepvaartverkeer  zo  spoedig  mogelijk  weer  doorgang  te  laten  vinden   eventueel  via  een  alternatieve  route.     In  de  Scheepvaartverkeerswet  is  opgenomen  dat  het  bevoegd  gezag  de   verkeersaanwijzingen  verstrekt.  Deze  aanwijzingen  hebben  betrekking  op   een  veilige  en  vlotte  afwikkeling  van  het  scheepvaartverkeer.  De  nautische  

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

64      Handboek  Incidentmanagement   beheerder  is  verantwoordelijk  voor  het  scheepvaartverkeer  buiten  de  plaats   incident.     Het  regelen  van  het  verkeer  is  een  wettelijke  taak  van  de  politie.  Deze  taak  is   neergelegd  in  de  Politiewet  1993.  Op  het  water  is  de  politie  verantwoordelijk   voor  een  veilige  werkplek  en  voor  verkeersaanwijzingen  op  de  plaats   incident.  Het  verkeer  regelen  op  grond  van  de  Scheepvaartverkeerswet  door   de  nautisch  beheerder  is  een  specifieke  bepaling  en  prevaleert  boven  de   Politiewet.     Op  wateren  waar  het  regelen  van  het  scheepvaartverkeer  niet  valt  onder   een  nautisch  beheerder  is  de  politie  ook  op  het  water  verantwoordelijk.  Dan   valt  de  verkeersbegeleiding  onder  het  proces  “verkeer  regelen”  /   “handhaven  mobiliteit”.     Als  een  incident  op  gemeentelijk  ingedeeld  gebied  plaatsvindt,  heeft  de   burgemeester  het  opperbevel  indien  het  een  ramp  dan  wel  zwaar  ongeval   betreft.  Op  de  Noordzee  is  het  afhankelijk  van  de  categorie-­‐indeling  bij   opschaling  en  de  instelling  van  het  Regionaal  Beheersteam  Noordzee  (RBN),   of  er  in  de  aanloopgebieden  overdracht  van  bevoegdheden  plaatsvindt.   Beleidsmatig  gaan  deze  bevoegdheden  van  de  nautisch  beheerder  over  naar   het  RBN,  operationeel  naar  het  Kustwachtcentrum.     Afstemming  tussen  de  nautische  beheerder  en  de  politie  in  voorbereidende   fase  evenals  tijdens  een  incident  is  van  belang.  Het  is  aanbevelingswaardig   om  met  reddingsbrigades,  KNRM  of  andere  hulpverleners  afspraken  te   maken.  Deze  afspraken  kunnen  onder  andere  betrekking  hebben  op  het   bereiken  van  schepen  zonder  marifoon  zoals  kleine  recreatievaart.  Ook   kunnen  overkoepelende  organisaties  zoals  Schuttevaer,  worden  betrokken   bij  de  voorbereiding  en  uitvoering  van  dit  proces.     Primair  wordt  voor  het  informeren  en  waarschuwen  van  de  scheepvaart   gebruik  gemaakt  van  de  marifoon.  Een  groot  deel  van  het   scheepvaartverkeer  heeft  hier  beschikking  over.  Het  proces  nautisch   verkeersmanagement  dient  zo  ingericht  te  worden  dat  bij  incidenten  ook  de   noodzakelijke  verkeersaanwijzingen  aan  vaarweggebruikers  die  geen   marifoon  uitluisteren  gegeven  kunnen  worden.  De  instantie  die  het   communicatieverkeer  afhandelt  dient  bereikbaar  te  zijn  op  elk  moment  dat   zich  verkeer  op  de  vaarweg  bevindt.     De  verkeerspost  die  verantwoordelijk  is  voor  het  stimuleren  van  vlot  en   veilig  scheepvaartverkeer  op  de  rijkswateren  is  de  verkeerpost  van   Rijkswaterstaat.  Ook  op  niet-­‐Rijkswateren  en  kan  de  nautisch  beheerder  een   verkeerscentrale  hebben  en  kan  het  berichtenverkeer  van  verschillende   nautische  beheerders  gezamenlijk  verzorgd  worden.  

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

65      Handboek  Incidentmanagement   Indien  nodig  kan  onder  meer  ondersteuning  worden  gevraagd  aan:   Politie   Reddingsbrigades   KNRM   Kustwachtcentrum   Koninklijke  Marechaussee   Havenbedrijf   Opgemerkt  wordt  dat  de  plicht  van  goed  zeemansschap  door  hulp  te   verlenen  door  nabij  gelegen  schepen  in  de  eerste  fase  van  de  calamiteit  kan   zorgen  voor  meer  verkeer  rondom  het  incident,  waarbij  extra  coördinatie   gewenst  is.  Daarbij  speelt  een  snelle  directe  berichtgeving  naar  het   scheepvaartverkeer  door  de  verkeersposten  een  grote  rol.  Vervolgens  zullen   de  zogenoemde  Berichten  aan  de  scheepvaart  (BAS)  of  Berichten  aan   zeevarenden  (BAZ)  via  het  Infocentrum  Binnenwateren  of  de  Kustwacht   uitgaan.     Search  And  Rescue   Bij  een  incident  kunnen  slachtoffers  en/of  letsel  ontstaan.  Slachtoffers  en   gewonden  krijgen  door  middel  van  Search  and  Rescue  toegang  tot  de   geneeskundige  hulpverleningsketen.     Search  and  Rescue  (SAR)  betreft  de  zorg  voor  de  opsporing  en  redding  van  in   nood  verkerende  mensen  en  dieren  op  en  onder  water  in  de  periode  dat  er   nog  overlevingskansen  zijn.     Redding  van  personen  kan  met  verschillende  middelen  worden  uitgevoerd.   In  alle  gevallen  moeten  de  geredde  personen  naar  een  veilige  plek  worden   gebracht.  Via  de  aanlandingsplaats  bereikt  men  de  wal.     Search  and  Rescue  is  het  enige  rampbestrijdingsproces  met  een  Engelse   term.  Er  is  voor  gekozen  om  geen  Nederlandse  vertaling  hiervan  op  te   nemen  omdat  de  meeste  organisaties  die  uitvoering  geven  aan  dit  proces   gewend  zijn  aan  deze  terminologie  vanuit  internationale  standaarden.  Een   andere/extra  benaming  zal  niet  tot  verheldering  leiden.     Een  ieder  die  op  of  in  het  betreffende  water  gezocht  en/of  gered  moet   worden.  SAR  is  een  term  die  dus  niet  alleen  op  ruime  binnenwateren  van   toepassing  is,  maar  ook  op  alle  overige  wateren.     In  eerste  instantie  dienen  er  aan  boord  van  het  betrokken   (lucht)vaartuig  voldoende  reddingsmiddelen  aanwezig  te  zijn  voor   alle  opvarenden.   In  tweede  instantie  dient  er  een  beroep  te  worden  gedaan  op  de   capaciteit  van  in  de  nabijheid  van  het  incident  aanwezige   scheepvaart.  

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

66      Handboek  Incidentmanagement   In  derde  instantie  zal  een  beroep  worden  gedaan  op  de  aanwezige     reddingscapaciteit  van  hulpverleningsdiensten  zoals  helikopters  en   reddingboten.     SAR  is  een  specialistische  vorm  van  redden.  Op  verschillende  wateren  is  SAR   anders  ingericht.  Op  de  Noordzee  is  SAR  een  taak  van  de  Kustwacht.  Voor  de   overige  (gemeentelijk  ingedeelde)  wateren  is  het  proces  SAR  een  primaire     verantwoordelijkheid  van  het  college  van  burgemeester  en  wethouders.  Zij   bepalen  bij  wie  de  taak  van  het  redden  belegd  wordt:  bij  de  (regionale)   brandweer,  de  Kustwacht  of  mogelijk  een  andere  (particuliere)  partij.  Het   ligt  voor  de  hand  dat  daarbij  gebruik  wordt  gemaakt  van  de  daarvoor  het   best  toegeruste  organisatie.   SAR  betreft  een  specifiek  proces,  anders  dan  redden  op  het  land,  en  vraagt   dan  ook  een  specifieke  voorbereiding.  Zo  zullen  wind  en  stroming  hun   invloed  uitoefenen  op  personen  en  voorwerpen  te  water  met  als  gevolg  dat   deze  zich  mogelijk  niet  meer  bevinden  in  de  nabijheid  van  de  positie  waar   het  incident  heeft  plaats  gevonden.  Het  gebied  waarin  mogelijke   overlevenden  van  het  incident  zich  kunnen  bevinden  wordt  met  het   verstrijken  van  de  tijd  steeds  groter.  Dit  heeft  gevolgen  voor  de  omvang  van   het  te  definiëren  zoekgebied.  Een  adequate  voorbereiding  op  het  zoeken   naar  drenkelingen  is  essentieel.  Voor  het  opsporen  en  redden  van  mensen  is   de  relevante  wet-­‐  en  regelgeving  verwerkt  in  het  Operationeel  Plan  Search   and  Rescue  (OPPLAN-­‐SAR).  Het  OPPLAN-­‐SAR  beschrijft  de  werkwijze  van  de   SAR-­‐dienst  en  de  te  volgen  procedures.  Voor  een  succesvolle  redding  is  het   van  belang  dat  met  de  relevante  partijen  afspraken  gemaakt  worden  over  de   invulling  van  de  taken  en  het  opleiden  en  oefenen.     De  SAR-­‐actie  kan  afhankelijk  van  de  procesverantwoordelijke  worden   gecoördineerd  vanaf  het  Kustwachtcentrum,  vanuit  de  GMK,  of  vanuit  een   verkeerspost.  De  ingezette  eenheden  opereren  onder  de  afgesproken  leiding   en  coördinatie.  De  SAR-­‐dienst  kan  voor  de  uitvoering  van  de  genoemde  taak   de  volgende  eenheden  inzetten:  Reddingboten,  duikteams  vliegende   reddingseenheden,  bestaande  uit  een  of  meer  patrouillevliegtuigen  en/of   helikopters.    

8.6

 Kritische  processen  

Uit  recente  evaluaties  van  enkele  grotere  incidenten  in  Nederland   (Herculesramp  Eindhoven,  vuurwerkramp  Enschede,  cafébrand  Volendam)   kwam  naar  voren  dat  vier  processen  onvoldoende  ontwikkeld  zijn:   1. melding  en  alarmering   2. op-­‐  en  afschaling   3. leiding  en  coördinatie   4. informatiemanagement    

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

67      Handboek  Incidentmanagement   1. Melding  en  alarmering     Doel  van  dit  proces  is:   essentiële  gegevens  van  een  incident  verkrijgen,  (zo  mogelijk)   verifiëren  en  combineren   de  gegevens  beoordelen   de  gegevens  vertalen  naar  de  initiële  hulp-­‐  en  inzetbehoefte;   de  hulp  zo  snel  mogelijk  beschikbaar  maken.     2. Op-­‐  en  afschaling   Doel  van  dit  proces  is:   steeds  zoveel  mogelijk  het  juiste  bestrijdingspotentieel  van  mensen   en  middelen  beschikbaar  hebben  om  een  groot  incident  optimaal  te   bestrijden.     3. Leiding  en  coördinatie   Doel  van  dit  proces  is:   zo  optimaal  mogelijk  bestrijden  van  een  grootschalig  incident   de  beschikbaarheid  regelen  van  het  potentieel  van  mensen  en   middelen   de  effectieve  aansturing  van  alle  betrokken  diensten,   sleutelfunctionarissen  en  eenheden.     4. Informatiemanagement   Doel  van  dit  proces  is:   alle  informatie  verkrijgen  die  voor  de  bestrijding  van  het   grootschalig  incident  relevant  is   deze  informatie  actief  beschikbaar  stellen   de  juiste  informatie  moet  in  de  juiste  vorm  op  het  juiste  moment   beschikbaar  zijn  voor  de  juiste  mensen.     Informatiemanagement  tijdens  crisissituaties  is  een  cyclisch  proces  van   effectief  en  efficiënt  organiseren  van  de  informatievoorziening  binnen  en   tussen  crisisstaven.  

8.7

 Goede  afstemming  

Crisisbeheersing  is  een  ingewikkeld  samenspel  tussen  al  deze  processen.   Wat  maakt  een  goede  afstemming  tussen  de  processen  ingewikkeld  ?   veel  processen  moeten  gelijktijdig  worden  opgestart   processen  moeten  in  onderlinge  samenhang  worden  uitgevoerd   processen  moeten  onder  tijdsdruk  worden  uitgevoerd.     Bij  een  crisis  is  vaak  ook  nog  sprake  van  een  samenloop  van  meerdere   ramptypen.  Bijvoorbeeld:  er  stort  een  gebouw  in  en  daarbij  komen  giftige   stoffen  vrij.  In  een  dergelijke  situatie  wordt  het  nog  ingewikkelder  om  

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

68      Handboek  Incidentmanagement   processen  goed  op  elkaar  af  te  stemmen.  Dan  neemt  ook  de  kans  toe  op   vergissingen,  vertragingen  en  misverstanden.        

   

 

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

69      Handboek  Incidentmanagement    

9.  PARTNERS  IN  DE  CRISISBEHEERSING     Tal  van  organisaties  kunnen  als  partner  betrokken  zijn  bij  de  daadwerkelijke   beheersing  van  crises  en  zware  ongevallen.  In  deze  illustratie  zie  je  een  aantal   bij  elkaar.  

 

9.1  Openbaar  Ministerie/Operationele  Stafparket   De  afgelopen  jaren  hebben  diverse  rampen,  aanslagen  en  incidenten   duidelijk  gemaakt  dat  het  Openbaar  Ministerie  (OM)  een  belangrijke  rol   speelt  bij  het  proces  van  crisisbeheersing.  Met  de  toegenomen  dreiging  van   terrorisme  is  het  belang  van  het  OM  als  partner  in  het  proces  van   crisisbeheersing  alleen  maar  toegenomen.  Afhankelijk  van  het  incident  kan   het  OM  aansluiting  zoeken  bij  de  diverse  gremia  op  het  gebied  van   crisisbeheersing  in  de  regio.  Het  OM  is  binnen  de  crisisbeheersing   verantwoordelijk  voor  de  strafrechtelijke  handhaving  van  de  rechtsorde.  Dit   betekent  dat  het  OM:     leiding  geeft  aan  het  opsporingsonderzoek  betreffende  de  toedracht   van  de  calamiteit  of  ramp   het  plegen  van  strafbare  feiten  door  potentiële  daders  voorkomt   door  ze  op  te  pakken  en/of  personen,  objecten  en  diensten  te  laten   bewaken  en  beveiligen   de  rechtsorde  handhaaft  door  het  laten  aanhouden  (en  vervolgen)   van  burgers  die  zich  schuldig  maken  aan  het  overtreden  van  wet-­‐  en   regelgeving  tijdens  een  calamiteit  of  ramp.  

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

70      Handboek  Incidentmanagement   9.2  Provincie   De  provincie  heeft  een  verantwoordelijkheid  op  het  gebied  van  bestuurlijke   coördinatie,  informatievoorziening  en  bijstandsverlening.  Indien  nodig  kan   de  Commissaris  van  de  Koningin  (CdK)  een  beleidsaanwijzing  geven  aan  een   burgemeester.  De  taken  en  bevoegdheden  van  de  Commissaris  van  de   Koningin  zijn  nader  uitgewerkt  in  het  Provinciaal  Coördinatieplan.      

9.3

 Ministerie  van  Veiligheid  en  Justitie  (VenJ)  

De  rijksoverheid  (Het  ministerie  van  Veiligheid  en  Justitie)  is   systeemverantwoordelijk  voor  de  crisisbeheersing  en  geeft  vanuit  die  rol   sturing  en  ondersteuning  aan  de  crisisbeheersing.  De  Inspectie  Openbare   Orde  en  Veiligheid  (IOOV)  houdt  daartoe  tevens  vierjaarlijks  de  Algemene   Doorlichting  Rampenbeheersing  (ADR).    

9.4

 Rijkswaterstaat  

Rijkswaterstaat  is  de  uitvoeringsorganisatie  van  het  ministerie  van   infrastructuur  en  milieu.  In  opdracht  van  de  minister  en  de  staatssecretaris   werkt  Rijkswaterstaat  aan  het  aanleggen,  beheren  en  ontwikkelen  van  de   infrastructurele  hoofdnetwerken  van  ons  land.       Rijkswaterstaat  werkt  aan  de  vlotte  en  veilige  doorstroming  van  het  verkeer,   aan  een  veilig,  schoon  en  gebruikersgericht  landelijk  watersysteem  en  aan   de  bescherming  van  ons  land  tegen  overstromingen.       Rijkswaterstaat  is  onderverdeeld  in  tien  regionale  diensten,  36  districten,  vijf   landelijke  diensten  en  drie  projectdirecties.  Aan  het  hoofd  van  elke  dienst   staat  een  hoofdingenieurdirecteur  (HID).  De  HID  is  in  zijn  beheergebied  als   bevoegde  autoriteit  verantwoordelijk,  namens  de  minister  van  Verkeer  en   Waterstaat  voor  het  nautisch  beheer  en  het  infrastructureel  beheer  van  de   scheepvaartwegen  en  het  waterbeheer.       Bij  crises  en  rampen  heeft  de  HID  vooral  de  rol  van  rijksheer  en  adviseur.  Als   facilitator  kan  de  HID  optreden  indien  de  primaire  taken  van  RWS  niet  in  het   geding  zijn.  Hij  kan,  naast  zijn  normale  bevoegdheden  in  het  kader  van   verkeersregeling,  ondersteuning  vanuit  RWS  geven  aan  de   verantwoordelijken  voor  de  rampenbestrijding  in  het  kader  van  Wet   Veiligheidsregio’s.     De  uitvoering  door  de  Kustwacht  van  alle  rampbestrijdingsprocessen  op  de   Noordzee  worden  namens  de  minister  van  IenM  door  de  HID  Dienst   Noordzee  beheersmatig  aangestuurd.    

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

71      Handboek  Incidentmanagement   9.5

 Defensie  

Het  ministerie  van  Defensie  heeft  drie  hoofdtaken:   1. Bescherming  van  de  integriteit  van  het  eigen  en   bondgenootschappelijk  grondgebied.   2. Bevordering  van  de  internationale  rechtsorde  en  stabiliteit.   3. Ondersteuning  van  civiele  autoriteiten  bij  rechtshandhaving,     rampenbestrijding  en  humanitaire  hulp,  zowel  nationaal  als   internationaal  (de  Kustwacht  en  de  uitvoering  van  kustwachttaken   valt  onder  deze  hoofdtaak).     De  derde  hoofdtaak  is  steeds  meer  van  belang  bij  de  incidentbestrijding.   Defensie  heeft  mensen  en  materiaal  beschikbaar  om  lokale  autoriteiten  te   ondersteunen.  Om  deze  inzet  te  garanderen  is  het  project  “Intensivering   Civiel-­‐Militaire  Samenwerking”  (ICMS)  opgestart.  Voor  ondersteuning  van  de   politie  is  de  Koninklijke  Marechaussee  inzetbaar.     Defensie  neemt  deel  in  de  vijfentwintig  veiligheidsregio’s  via  Regionaal   Militaire  Commando’s  (RMC’s).  Zij  vervullen  een  brugfunctie  naar  de  civiele   instanties  in  zijn  gezagsgebied.  In  het  convenant  ICMS  en  de    bijbehorende   catalogus  is  specifieke  informatie  opgenomen.     Op  grond  van  de  Politiewet  1993  heeft  de  Koninklijke  Marechaussee  een   eigenstandige  verantwoordelijkheid  voor  het  vervullen  van  de  aan  haar   opgedragen  politietaken.  De  Kustwacht  is  op  grond  van  het  “Besluit   Instelling  Kustwacht”  ondergebracht  bij  het  ministerie  van  Defensie.  De   helikopters  van  Defensie  worden  onder  andere  ingezet  door  de  Kustwacht   ten  behoeve  van  SAR.    

9.6

 Nutsbedrijven  

In  het  kader  van  de  crisisbeheersing  onderhouden  de  veiligheidsregio’s   contacten  met  de  nutsbedrijven  die  actief  zijn  in  de  regio.  Het  doel  is  om   afspraken  te  maken  met  betrekking  tot  de  multidisciplinaire  samenwerking   met  deze  partners  bij  calamiteiten.        

9.7

 Kamer  van  Koophandel  

In  een  crisissituatie  kan  de  directeur  van  de  Kamer  van  Koophandel  van  de   grootste  gemeente  in  de  regio  als  Economisch  Commissaris  worden   aangesteld.  De  directeur  van  de  Kamer  van  Koophandel  heeft  geen   wettelijke  basis  waarop  hij  kan  opereren  tijdens  crisisbeheersing  in  de  regio.   De  directeur  heeft  wel  een  algemene  rol  tijdens  crisisbeheersing,  namelijk   het  behartigen  van  de  belangen  van  het  bedrijfsleven  en  zorg  dragen  dat  het   bedrijfsleven  door  kan  draaien  zonder  groot  verlies  als  gevolg  van  een  crisis.    

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

72      Handboek  Incidentmanagement   9.8

 Nationaal  Crisis  Centrum  (NCC)  

Het  Nationaal  Crisis  Centrum  (NCC)  van  het  ministerie  van  BZK  zorgt  er  voor   dat  bestuurders  tijdig  beslissingen  kunnen  nemen,  zodat  zowel  voorafgaand   aan  risicovolle  evenementen  als  tijdens  crises,  negatieve  maatschappelijke   gevolgen  zoveel  mogelijk  worden  beperkt.  Op  basis  van  een  melding  en   situatie-­‐inschatting  wordt  bepaald  of  de  nationale  structuur  voor   crisisbesluitvorming  wel  of  niet  wordt  geactiveerd.  In  de  crisisstructuur   worden  adviezen  opgesteld  voor  het  bevoegd  nationaal  gezag.  Het  nationaal   gezag  beslist  over  deze  adviezen.  Deze  besluiten  worden  door  middel  van   situatierapporten  en  besluitenlijsten  aan  alle  betrokkenen  kenbaar  gemaakt   en  vertaald  naar  concrete  acties.  De  diensten  die  het  NCC  aanbiedt,   ondersteunen  partners  op  verschillende  manieren  voorafgaande  en   gedurende  een  crisis.  Centrale  doelstelling  is  dat  het  NCC  er  voor  zorgt  dat   haar  partners  alle  ruimte  krijgen  om  goede  beslissingen  te  nemen.  Tijdens   crisissituaties  is  het  NCC  voor  alle  overheden  het  loket  voor  informatie.  Met   het  oog  op  snelle  en  adequate  wederzijdse  informatievoorziening  kunnen  de   betrokken  departementen  liaison-­‐ambtenaren  bij  het  NCC  stationeren.    

9.9

 Landelijk  Operationeel  Coördinatie  Centrum  (LOCC)  

Het  doel  en  de  taken  van  het  Landelijk  Operationeel  Coördinatie  Centrum   (LOCC)  van  het  ministerie  van  BZK  zijn  beschreven  in  de  circulaire  d.d.  15  juni   2006.  Met  ingang  van  1  juni  2006  voert  het  LOCC  de  regie  op  bijstand.  In   praktische  zin  geeft  het  LOCC  daar  al  sinds  de  oprichting  uitvoering  aan.   Vanaf  2  januari  2007  is  het  LOCC  eveneens  verantwoordelijk  voor  de  formele   afhandeling  van  bijstand  die  is  aangevraagd  in  het  kader  van  de  Politiewet   1993  en  de  Wet  veiligheidsregio’s  en  voor  zover  de  gevraagde  bijstand  valt   onder  verantwoordelijkheid  van  de  Minister  van  BZK.  

  9.10

Specifieke  Watergerelateerde  partijen  

9.10.1 Bevoegde  gezag  voor  het  water   Waterbeheer  is  de  overheidszorg  gericht  op  de  doelstellingen  zoals     voorheen  neergelegd  in  diverse  wetten  en  wordt  veelal  onderscheiden  in  de   zorg  voor:   Waterkwaliteit   Waterkwantiteit   Veiligheid  zowel  waterkwantitatief,  als  ook  waterkwalitatief  en   waterkering   Het  zogenaamde  bakbeheer     De  bovenstaande  onderdelen  van  waterbeheer  wel  kunnen  worden   onderscheiden,  maar  worden  in  samenhang  behandeld  (Waterwet).  Dit   wordt  aangeduid  als  integraal  waterbeheer.    

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

73      Handboek  Incidentmanagement   Onder  nautisch  beheer  wordt  verstaan  het  beheer  dat  verband  houdt  met   de  ordening  van  het  scheepvaartverkeer  (verkeersmanagement).  Het   nautisch  beheer  is  gebaseerd  op  de  Scheepvaartverkeerswet.  Voor  de   rijksvaarwegen  is  de  minister  van  Infrastructuur  en  Milieu  het  bevoegd  gezag   (art.  2  Svw).  Voor  regionale  vaarwegen  is  in  de  meeste  gevallen  de  provincie   bevoegd  gezag,  voor  de  gemeentelijke  vaarwegen  is  dit  de  gemeente.     In  de  Waterwet  is  een  aantal  bepalingen  opgenomen  in  verband  met  de   rampenbestrijding.   De  beheerders  van  waterstaatswerken  (Rijkswaterstaat,  waterschappen,   provincies  en  gemeenten)  zijn  verplicht  tot  het  uitvoeren  van  risicoanalyses,   het  maken  van  calamiteitenplannen  die  zijn  afgestemd  op  de   rampenbestrijding  op  het  land,  het  beoefenen  van  de  plannen  en  het   actualiseren.   Indien  er  sprake  is  van  een  gevaarlijke  situatie  in  de  zin  van  de   Waterstaatswet  1900,  terwijl  die  situatie  niet  is  te  kwalificeren  als  een  ramp   in  de  zin  van  Wet  Veiligheidsregio’s  (Wrzo)  beschikt  de  beheerder  van   waterstaatswerken  over  de  noodzakelijke  bevoegdheden.  In  een  dergelijk   geval  is  de  bevoegdheid  van  de  burgemeester  (nog)  niet  aan  de  orde.  Bij   gevaren  voor  het  waterstaatswerk  kunnen  onder  omstandigheden  ook  tot   een  onmiddellijke  belemmering  (stopzetten)  van  het  scheepvaartverkeer   leiden.     De  Wrakkenwet  stelt  in  openbare  wateren,  waartoe  ook  de  territoriale  zee   wordt  gerekend,  de  beheerder  van  het  water  of  waterstaatswerken  in  staat   vaartuigen  of  overblijfselen  daarvan  en  alle  andere  voorwerpen,  die  zijn   gestrand,  gezonken  of  aan  de  grond  geraakt,  op  te  (doen)  ruimen  zonder   voor  eventuele  schade  aan  het  vaartuig,  het  opgeruimde  voorwerp  dan  wel   zaken  aan  boord  of  in  het  voorwerp  aansprakelijk  te  kunnen  worden  gesteld.     Beheerder  Noordzee   Het  nautisch  beheer  van  de  Noordzee  berust  bij  de  Directeur  Kustwacht.   Voor  wat  de  aanloopgebieden  naar  de  zeehavens  (vastgesteld  in  artikel  2,   sub  d,  Scheepvaartreglement  territoriale  zee  (STZ))  betreft,  berust  het   nautisch  beheer  bij  de  rijkshavenmeesters  die  door  de  minister  van  IenM  als   bevoegde  autoriteit  voor  het  STZ  zijn  aangewezen.  Voor  het  nautisch  beheer   is  van  belang  dat  aan  de  scheepvaart  verkeersaanwijzingen  kunnen  worden   gegeven.  De  nautisch  beheerders  en  door  hen  aangewezen  functionarissen   zijn  hiertoe  bevoegd.     Afhankelijk  van  de  categorie-­‐indeling  bij  opschaling  en  de  instelling  van  het   Regionaal  Beheersteam  Noordzee  (RBN),  vindt  er  met  betrekking  tot  de   aanloopgebieden  overdracht  van  bevoegdheden  plaats.  Beleidsmatig  gaan   deze  bevoegdheden  van  de  nautisch  beheerder  over  naar  het  RBN,   operationeel  naar  het  Kustwachtcentrum.  Namens  de  voorzitter  van  het  RBN  

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

74      Handboek  Incidentmanagement   wordt  de  betrokken  nautisch  beheerder  van  het  toepassen  van  de  Wet  BON   en/of  het  vigerende  “Incident  Bestrijdingsplan  Noordzee”  op  de  hoogte   gesteld.     Onderstaand  schema  geeft  de  nautisch  beheerder  voor  de  aanloopgebieden   van  de  Noordzee  aan     Gebied  

Nautisch  beheer    

 

Aanloopgebied   Scheldemonden  

Rijkshavenmeester  Westerschelde  

Aanloopgebied  Rotterdam  

Rijkshavenmeester  van  Rotterdam,  werkzaam  bij   Havenbedrijf  Rotterdam  N.V.  

Aanloopgebied   Scheveningen  

Stadsbeheermanager  van  het  Stadsdeel   Scheveningen  van  de  Dienst  Stadsbeheer  van  de   gemeente  Den  Haag  

Aanloopgebied  IJmuiden  

Centraal  nautisch  beheer:  Rijkshavenmeester   Amsterdam  

Aanloopgebied  Den  Helder  

Commandant  der  maritieme  middelen  van  de   Koninklijke  marine  te  Den  Helder  

Aanloopgebied  Brandaris  en   het  aanloopgebied   Eemsmonding  

Hoofdingenieur-­‐directeur  in  de  directie  Noord-­‐ Nederland  van  het   Directoraat-­‐generaal  Rijkswaterstaat  

Territoriale  zee  behoudens   de  aanloopgebieden  

Minister  van  IenM  belegd  bij  de  Directeur   Kustwacht  

  Beheerder  rijkswateren   Het  Rijk  is  beheerder  van  het  zogeheten  waterhuishoudkundig   hoofdsysteem:  grote  rivieren  en  kanalen  en  de  Noordzee,  van  de  dammen   tussen  de  Zeeuwse  en  Zuid-­‐Hollandse  eilanden,  en  van  de  Afsluitdijk.   Daarnaast  is  Rijkswaterstaat  (RWS)  als  bevoegd  gezag  verantwoordelijk  voor   het  nautisch  beheer  op  scheepvaartwegen.  RWS  is  de  uitvoeringsorganisatie   van  het  ministerie  van  Infrastructuur  en  Milieu  die  in  de  praktijk  aan  deze   beheerders  rol  gestalte  geeft.  De  rijksoverheid  is,  net  als  waterschappen,   gemeenten  en  provincies,  ook  beheerder  van  waterstaatswerken.   De  rijksheren  als  HID’s  en  rijkshavenmeesters  kunnen  als  adviserend   crisispartner  betrokken  zijn  in  de  veiligheidsregio’s.     Beheerder  provinciale  wateren   De  provincie  heeft  op  grond  van  diverse  wettelijke  bepalingen  watertaken.   Dit  is  het  geval  bij  het  grondwaterbeheer  en  bij  het  vaarwegbeheer.  Als   vaarwegbeheerder  op  de  regionale  wateren  gaat  de  provincie  over  het   nautisch  beheer  en/of  het  beheer  van  waterstaatswerken.  Deze  taken  zijn   niet  automatisch  aan  elkaar  gekoppeld.    

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

75      Handboek  Incidentmanagement   Waterschappen   Een  waterschap  is  belast  met  de  waterstaatkundige  zorg  van  een  bepaald   gebied.  De  rol  die  het  waterschap  in  het  kader  van  de  incidentbestrijding   vervult,  hangt  nauw  samen  met  de  wettelijke  taken  waarmee  het   waterschap  kan  zijn  belast:   Zorg  voor  de  bescherming  van  het  land  tegen  overstroming     (waterkeringszorg).   Zorg  voor  waterhuishouding  (oppervlaktewaterbeheer,  zowel  in   kwantitatieve  als  in  kwalitatieve  zin).   Zorg  voor  land-­‐  en  vaarwegen.   Soms  blijft  de  provincie  de  bevoegde  vaarwegbeheerder  en  wordt  bij   bestuursovereenkomst  geregeld  dat  het  waterschap  tegen  vergoeding  het   vaarwegbeheer  verzorgt.     De  dijkgraaf  is  in  de  Wet  Veiligheidsregio’s  opgenomen  als  mogelijke   adviseur  van  het  Veiligheidsbestuur.  De  dijkgraaf  is  verantwoordelijk  voor  de   zorg  voor  de  waterkering  en  huishouding,  ook  bij  incidenten.  In  geval  van   een  incident  waarbij  het  Waterschap  betrokken  is  bij  de  incidentbestrijding   kan  de  dijkgraaf  worden  gevraagd  deel  te  nemen  aan  het  RBT.     Beheerder  gemeentelijke  wateren   Naast  de  indeling  van  wateren  naar  rijk,  waterschap  en  provincie  kan  ook  de   gemeente  watertaken  hebben.  Dit  geldt  voor  grondwater  in  de  bebouwde   kom  en  hemelwater  alsmede  voor  het  vaarwegbeheer  op  de  gemeentelijke   wateren.  Ook  kan  een  gemeente  havenbeheerder  zijn.     Havens   Een  haven  is  een  aanlegplaats  voor  schepen.  Vaak  wordt  de  benaming  ook   gebruikt  om  de  plek  aan  te  geven  waar  goederen  worden  verscheept  en   gelost.       De  havenbedrijven  zijn  verantwoordelijk  voor  het  zorgdragen  voor  een   vlotte,  veilig,  schone  en  beveiligde  afwikkeling  van  de  scheepvaart  in  het   beheergebied.  De  Havenmeesters  zijn  meestal  de  bevoegde  autoriteit  voor   het  binnenvaartpolitie  reglement,  de  Havenverordening  en  andere  relevante   wetten.  Het  Havenbedrijf  kan  ten  behoeve  van  een  goede  doorstroming  en   orde  op  het  water  verkeersmaatregelen  nemen  zoals  verkeersbesluiten  en   bekendmakingen  aan  de  scheepvaart.     Een  havenbedrijf  kan  zowel  privaatrechtelijke  als  publiekrechtelijke   bevoegdheden  hebben  en  kan  qua  rechtspersoonlijkheid  verschillen   (bijvoorbeeld  als  NV  of  gemeentelijke  dienst).     In  de  haven  van  Rotterdam  treedt  de  Divisie  Havenmeester  (de  nautisch   beheerder)  op  als  hulpverleningsdienst.  De  Rotterdamse  rol  bij  

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

76      Handboek  Incidentmanagement   incidentbestrijding  wijkt  af  ten  opzichte  van  de  overige  taakuitvoering  van   de  nautisch  beheerders.  De  havenbeheerders  in  de  overige  (zee)havens  zijn   veelal  ondersteunend  aan  de  hulpverleningsdiensten.     De  rijkshavenmeester  is  door  de  minister  van  IenM  aangewezen  als  de   bevoegde  autoriteit  voor  de  nautische  veiligheid  en  het  scheepvaartverkeer.   Hij  is  verantwoordelijk  voor  de  veiligheid  van  het  scheepvaartverkeer  in  zijn   gebied.  Er  zijn  enkele  belangrijke  ‘aanloopgebieden’  waarbinnen   scheepvaart  Nederland  bereikt.  Het  gaat  hier  om  de  kustwateren  voor  de   Westerschelde,  Rotterdam,  Scheveningen,  IJmuiden,  Den  Helder,   Terschelling  en  de  Eemsmonding.  Voor  zover  de  Rijkshavenmeester  niet  de   HID  van  Rijkswaterstaat  is,  staat  deze  wel  in  nauw  contact  met  de  HID.     Kustwacht   Bij  incidentbestrijding  op  zee  is  er  in  veel  gevallen  sprake  van  opsporings-­‐  en   reddingsactiviteiten,  meestal  aangeduid  als  Search  and  Rescue  (SAR).  In   internationale  verdragen  is  bepaald  dat  kuststaten  de  verplichting  hebben  een   SAR-­‐dienst  in  stand  te  houden  (zowel  maritiem  als  aeronautisch).  De  Directeur   Kustwacht  is  verantwoordelijk  voor  het  functioneren  van  de  SAR-­‐dienst,  de   coördinatie  van  de  opsporing  en  redding  en  het  opstellen  van  operationele   procedures  in  een  Operationeel  Plan  Search  and  Rescue  (OPPLAN-­‐SAR).     De  SAR-­‐verantwoordelijkheid  is  in  Nederland  vastgelegd  in  de  “Regeling  inzake   de  SAR-­‐dienst  1994”.  Het  maritieme  verantwoordelijkheidsgebied  voor  de   SAR-­‐dienst  strekt  zich  uit  over  de  Territoriale  Wateren  en  de  Exclusieve   Economische  Zone  (EEZ)  van  de  Noordzee  en  aeronautisch  over  het   Nederlandse  Flight  Information  Region  (FIR-­‐Amsterdam).  Deze  regeling  kent   geen  onderscheid  tussen  aanloopgebieden  en  de  rest  van  de  territoriale  zee   en  is  dus  van  toepassing  op  de  gehele  territoriale  zee  en  EEZ  (waaronder  de   gemeentelijk  ingedeelde  eerste  kilometer  Noordzee  gezien  vanaf  de  kust).  In   aanvulling  hierop  heeft  de  minister  van  IenM  in  samenspraak  met  de  minister   van  Defensie  besloten  dat  de  verplichte  SAR-­‐taak  van  de  Kustwacht  voor  de   kustwateren  wordt  uitgebreid  met  de  SAR-­‐taak  voor  een  aantal  gemeentelijke   ingedeelde  wateren,  te  weten  het  IJsselmeergebied  inclusief  de  randmeren,   de  Waddenzee  en  de  Zeeuwse  en  Zuid-­‐Hollandse  Stromen  (de  zogenaamde   ruime  binnenwateren).  Het  redden  op  de  gemeentelijk  ingedeelde  wateren   maakt  deel  uit  van  de  rampenbestrijdingsketen  die  onder   verantwoordelijkheid  van  de  burgemeester  valt  van  de  plaats  waar  het   incident  zich  voordoet.     Voor  de  incidentbestrijding  op  de  Noordzee  dient  er  onderscheid  gemaakt  te   worden  in  de  rol  van  de  Kustwacht  als  nautisch  beheerder  en  haar  taak  tot   Search  &  Rescue:   Voor  de  territoriale  zee  buiten  de  aanloopgebieden  is  op  grond  van   de  Wet  BON  en  het  Scheepvaartreglement  territoriale  zee  de  

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

77      Handboek  Incidentmanagement   Minister  van  Verkeer  en  Waterstaat  aangewezen  als  nautisch   beheerder  en  zodoende  verantwoordelijk  voor  de   incidentbestrijding.  Deze  taak  is  belegd  bij  de  Directeur  Kustwacht.   In  de  Regeling  inzake  de  SAR-­‐dienst  1994  is  opgenomen  dat  de   directeur  Kustwacht  verantwoordelijk  is  voor  de  SAR-­‐acties  op  de   Noordzee.  De  SAR-­‐dienst  is  uitgebreid  met  het  werkgebied  op  de   gemeentelijk  ingedeelde  ruime  binnenwateren.  Het  college  van   burgemeester  en  wethouders  bepaalt,  via  de  veiligheidsregio  bij   WGR,  bij  welke  organisatie  het  redden  op  gemeentelijk  ingedeelde   wateren  (SAR-­‐proces)  belegd  wordt,  dus  ook  op  deze  ruime   binnenwateren.    

9.10.2 Uitvoering   Verkeersposten   Voor  een  vlotte  en  veilige  doorvaart  krijgt  de  scheepvaart  begeleiding  vanaf   speciale  verkeersposten  op  de  wal.  Vanuit  de  verkeerspost  wordt  informatie   gegeven  (of  er  werkzaamheden  zijn,  mogelijke  ondieptes  of  verplaatste   betonning,  afwijkingen  van  de  waterstand,  etc.)  aan  het  scheepvaartverkeer.   Opgemerkt  wordt  dat  de  verkeerposten  geen  landelijke  dekking  hebben  op   alle  wateren.     In  de  Scheepvaartverkeerswet  is  opgenomen  dat  een  bindende   verkeersaanwijzing  door  een  daartoe  bevoegd  persoon  gegeven  kan  worden   aan  een  of  meerdere  verkeersdeelnemers.  Deze  hebben  betrekking  op  zowel   het  varende  als  het  stilliggende  “verkeer”.  De  aanwijzing  is  een  gebod  of   verbod  om  een  bepaald  resultaat  in  het  verkeersgedrag  te  bewerkstelligen.   De  kapitein  is  verplicht  de  aanwijzing  op  te  volgen,  tenzij  hij  op  grond  van   goed  zeemanschap  verplicht  is  hiervan  af  te  wijken.     Indien  de  kapitein  de  verkeersaanwijzing  overtreedt  en  daardoor   onmiddellijk  gevaar  voor  de  veiligheid  van  personen  of  goederen  ontstaat  of   dreigt  te  ontstaan,  kan  het  bevoegd  gezag  de  bestuursdwang  toepassen  ter   voorkoming  of  bestrijding  van  dat  gevaar.     KNRM   De  Koninklijke  Nederlandse  Redding  Maatschappij  (KNRM)  is  hulpverlener   op  zee  en  de  ruime  binnenwateren  in  het  werkgebied  van  de  Nederlandse   Kustwacht.     Op  reddingstations  langs  de  kust  zijn  reddingboten  gestationeerd  en  worden   bemand  door  professionele  vrijwilligers.  Alarmering  geschiedt  door  het   Kustwachtcentrum  en  gemeenschappelijke  meldkamers.  De  KNRM   garandeert  haar  inzet  24  uur  per  dag.  Gestreefd  wordt  dat  15  minuten  na   alarmering  de  reddingboten  op  het  water  zijn.  

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

78      Handboek  Incidentmanagement     Via  het  Kustwachtcentrum  is  daarnaast  de  Radio  Medische  Dienst  (RMD)  24   uur  per  dag  oproepbaar.  Deze  dienst  wordt  ingevuld  door  de  KNRM.   Zeevarenden,  waar  ook  ter  wereld,  kunnen  hier  medisch  advies  vragen  bij   één  van  de  artsen.  De  RMD  geeft  uitvoering  aan  de  internationaal   vastgelegde  verplichting  van  de  Staat  der  Nederlanden  (i.c.  ministerie  van   Infrastructuur  en  Milieu)  om  in  die  advisering  en  hulpverlening  te  voorzien.   De  KNRM  is  een  zelfstandige  organisatie,  die  bestaat  dankzij  donaties  en   schenkingen,  zonder  structurele  overheidssubsidie.     Reddingsbrigade  Nederland   Reddingsbrigade  Nederland  (voorheen  KNBRD)  is  de  overkoepelende   organisatie  van  ongeveer  180  reddingsbrigades  in  Nederland.  Deze   verzorgen  onder  meer  strandwacht-­‐  of  bewakingsdiensten  langs  de   Noordzeekust,  de  Zeeuwse  wateren,  het  IJsselmeer,  drukke  vaarwegen  en   recreatiegebieden.  Op  basis  van  een  overeenkomst  tussen  het  Nationaal   Rampenfonds  (NRF),  het  ministerie  van  Binnenlandse  zaken  en   Koninkrijksrelaties  (BZK)  en  de  Reddingsbrigade  Nederland  hebben  de   reddingsbrigades  een  taak  in  de  landelijke  rampbestrijding  op  het  water.   Voor  deze  taak  beschikt  de  Reddingsbrigade  over  reddingsvaartuigen   geschikt  voor  evacuatie  en  vervoer  van  personen  over  water.     Overige  particuliere  organisaties   Op  het  water  zijn  meerdere  particuliere  organisaties  actief.       Zo  dragen  bergingsmaatschappijen  zorg  voor  het  ver-­‐,  wegslepen  en  bergen   van  schepen  die  in  nood  verkeren  of  hebben  verkeerd.  Het  bergen  geschiedt   primair  in  opdracht  van  de  kapitein/scheepseigenaar  en  secundair  kan  de   overheid  opdracht  geven  tot  het  bergen  van  schip  en/of  de  lading.     De  (rijks)overheid  kan  met  (bergings)maatschappijen  waakvlam-­‐ overeenkomsten  afsluiten.  De  uitvoering  van  taken  wordt  dan  onder   verantwoordelijkheid  van  de  (rijks)overheid  uitgevoerd  door  andere  partijen.   In  sommige  gebieden  zijn  hierover  afspraken  gemaakt.     Ook  zijn  er  naast  de  KNRM  en  de  Reddingsbrigade  Nederland  nog  andere   hulpverleners  op  het  water  actief.  Deze  zijn  niet  aangesloten  bij  de  twee   eerder  genoemde  organisaties  en  verrichten  uit  eigen  naam  hulp.     De  opdracht  tot  ondersteuning  kan  door  de  kapitein  en/of  bevoegd  gezag   (waaronder  de  nautisch  beheerder)  worden  gegeven.  Alle  activiteiten  op  het   water  vallen  onder  het  toezicht  van  de  nautisch  beheerder.    

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

79      Handboek  Incidentmanagement   9.10.3 Eigenaar  en  kapitein   De  eigenaar  van  een  schip  dient  zorg  te  dragen  dat  de  risico’s  op  het  schip   tot  een  minimum  beperkt  worden.  Tevens  dient  de  eigenaar  zorg  te  dragen   voor  een  adequate  uitrusting  en  materiaal  om  incidenten  zelf  te  kunnen   bestrijden.  De  kapitein  heeft  het  gezag  over  het  schip,  de  bemanning  en   opvarenden.            

   

 

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

80      Handboek  Incidentmanagement   10 BIJLAGE:  TAAKBESCHRIJVINGEN  CoPI-­‐LEDEN   Taakbeschrijving  Leider  CoPI  

Functie   Bij  grootschalig  multidisciplinair  optreden  wordt  de  Hoofdofficier  van  Dienst   Brandweer  (HO)  ingezet  als  leider  CoPI.  Afhankelijk  van  de  aard  van  het   incident  kan  de  burgemeester  van  de  getroffen  gemeente  of  de   coördinerend  burgemeester  beslissen  een  gekwalificeerde  leidinggevende   van  een  andere  dienst  te  benoemen  als  leider  CoPI.  Hij  is   eindverantwoordelijk  voor  de  multidisciplinaire  aanpak  in  het  brongebied  en   treedt  op  als   technisch  voorzitter  van  het  CoPI.  De  leider  CoPI  is  primair  verantwoordelijk   voor  de  integrale  besluitvorming  en  de  processturing  en  treedt  op  als   gemandateerd  Operationeel  Leider  (bron:  Operationele  leiding  en   commandovoering,  2006).     Taken   • Is  gemandateerd  Operationeel  Leider.   • Zorgt  dat  alle  voorbereidende  maatregelen  uitgevoerd  worden   (conform  rampbestrijdingsplannen  en  procesdeelplannen).   • Is  eindverantwoordelijk  voor  besluitvorming.   • Is  eindverantwoordelijk  voor  de  SITRAPS.   • Is  eindverantwoordelijk  voor  de  voorlichting  vanuit  het  CoPI.   • Adviseert  Burgemeester  (bij  GRIP  1).   • Adviseert  de  Leider  RegOT  (vanaf  GRIP  2).   • (Gegeven  de  aard  van  het  incident  inschatten  of  andere   operationele  dienst  de  Operationeel  Leider  moet  leveren  en  hiertoe   burgemeester  adviseren.)     Functionele  eisen   • Is  bekend  met  processen,  procedures  en  verantwoordelijkheden  van   de  verschillende  disciplines.   • Heeft  kennis  van  alle  rampbestrijdingsprocessen.   • Heeft  kennis  van  de  structuur  van  de  rampenbestrijding  tot  op   nationaal  niveau.   • Heeft  inzicht  in  zijn  verantwoordelijkheden  en  bevoegdheden  en  in   die  van  de  andere  leden  van  het  CoPI.  Deze  zijn  per  dienst  bepaald.   • Heeft  inzicht  in  de  rol  die  het  RegOT  en  de  gemeentelijk/regionaal     beleidsteam  (GBT/RBT)  vervullen.     Algemene  bekwaamheid   • HBO  werk-­‐  en  denkniveau.   • Basisopleiding  crisisbeheersing.   • Heeft  een  multidisciplinair  voorbereidingsprogramma  gevolgd.   • Minimaal  enkele  jaren  leidinggevende  ervaring  op  het  gebied  van     crisismanagement;  kan  omgaan  met  meervoudige  belangen  in   multidisciplinaire  teams  en  met  complexe  problemen.   • Beschikt  over  de  onderstaande  competenties  voor  het  vervullen  van   de  aangegeven  taken  onder  tijdsdruk/crisisomstandigheden:   leiderschap,  politiek-­‐bestuurlijk  inzicht,  communiceren,  

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

81      Handboek  Incidentmanagement   stressbestendig  handelen,  coördineren,  analyseren,  samenwerken   en  daadkracht.  

Taakbeschrijving  Voorlichter  CoPI   Functie   De  voorlichter  is  ondersteuner  van  het  CoPI  en  krijgt  leiding  van  de  leider   CoPI.  De  voorlichter  CoPI  maakt  onderdeel  uit  van  de  regionale   voorlichterspool  en  wordt  geleverd  door  de  politie.  De  voorlichter  CoPI   stemt  de  voorlichtingsboodschap  af  met  de  leider  CoPI.  De  voorlichter  CoPI   overlegt  over  de  voorlichtingsboodschap  met  de  voorlichter  RegOT  en  de   coördinator  persvoorlichting  van  de  getroffen  gemeente.     Taken   • Ondersteunt  het  CoPI  bij  communicatie  met  media  en  publiek.   • Adviseert  over  de  communicatietactiek  vanuit  zijn     communicatiedeskundigheid.   • Organiseert  ter  plaatse  informatievoorziening  voor  en   informatieverstrekking  aan  de  aanwezige  media  en  voert  het  woord   namens  het  CoPI  naar  de  media.   • Informeert  media  over  feiten,  omstandigheden,  te  voorziene   ontwikkelingen  en  aandachtspunten.   • Helpt/begeleidt  media  veilig  hun  werk  te  doen:  maken  opnames,   bezoeken  plaats  incident,  afnemen  interviews.   • Informeert  media  over  besluiten,  voornemens  en  ontwikkelingen.   • Informeert  media  over  plaats  en  aard  van  eerstvolgende  officiële     persmomenten.   • Reageert  in  overleg  met  contactpersoon  in  gemeente  op   mediaverzoeken.   • Ondersteunt  tijdens  bezoeken,  bijeenkomsten  ter  plaatse  inzake     mediacontacten.   • Maakt  aantekeningen  van  alle  werkzaamheden  (zoals  vragen,   antwoorden,  afspraken,  ontmoetingen).   • Rapporteert  contactpersoon  continu  over   communicatievraagpunten/  -­‐aandachtspunten  (toon  media,   geruchten).   • Rapporteert  contactpersoon  over  (dreigende)  conflicten  met  of   vijandigheid  vanuit  de  media.   • Rapporteert  contactpersoon  continu  over  aard,  omvang  en  inhoud   van  de  mediacontacten.     Functionele  eisen   • Heeft  oog  en  oor  voor  relevante  communicatiefeiten  en  – gebeurtenissen  en  kan  daarover  rapporteren  aan  contactpersoon.   • Beschikt  over  kennis  en  inzicht  betreffende  de  deelprocessen     rampenbestrijding.   • Heeft  inzicht  in  zijn  verantwoordelijkheden  en  bevoegdheden  en  in   die  van  de  leden  van  het  CoPI.  Deze  zijn  per  dienst  bepaald.   • Kan  de  geldende  richtlijnen/procedures  hanteren.   • Heeft  inzicht  in  de  rol  die  het  RegOT  en  de  gemeentelijk  /  regionaal     beleidsteam  (GBT/RBT)  vervullen.    

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

82      Handboek  Incidentmanagement   Algemene  bekwaamheid   • HBO  werk-­‐  en  denkniveau.   • Basisopleiding  crisisbeheersing.   • Minimaal  1  jaar  ervaring  op  het  gebied  van  crisiscommunicatie.   • Beschikt  over  de  onderstaande  competenties  voor  het  vervullen  van   de  aangegeven  taken  onder  tijdsdruk/crisisomstandigheden:   communiceren,  accuraat,  stressbestendig,  analyseren,   samenwerken.      

Taakbeschrijving  Informatiemanager  

Functie   De  informatiemanager  is  een  multidisciplinaire  functie  voor  interne   informatievoorziening.  Het  proces  interne  informatievoorziening  is  één  van  de  vier   randvoorwaardelijk  processen  voor  alle  onderdelen  van  de  bestrijding  en  is   daarom  ook  kritisch:  zonder  de  randvoorwaardelijke  processen  is  er  geen   hoofdstructuur,  laat  staan  dat  deze  kan  functioneren  (Basisvereisten   Crisismanagement,  2006).  De  informatiemanager  werkt  nauw  samen  met  de  leider   CoPI  die  verantwoordelijk  is  voor  het  tweede  randvoorwaardelijke  proces  “leiding   en  coördinatie”  en  de  voorlichter,  die  verantwoordelijk  is  voor  de  externe   informatievoorziening.  De  taak  van  de  leider  CoPI  is  coördinatie  en  van  de   informatiemanager  is  de  taak  het  halen,  valideren  en  brengen  van  informatie.  Hij/   zij  neemt  met  een  laptop  plaats  in  het  CoPI.  Tijdens  het  plenair  overleg  is  hij   verantwoordelijk  voor  het  bijhouden  van  de  actielijst  en  het  vastleggen  van  het   gezamenlijk  operationeel  beeld.     Taken   • Informatie  (tekst/grafisch)  valideren,  halen  en  brengen  (eigenstandige   taak,  hulpmiddelen  zijn  onder  meer  het  informatiesysteem  en  Internet);   • Is  eindverantwoordelijk  voor  het  communiceren  van  het  gezamenlijk     operationeel  beeld  op  een  bepaald  tijdstip  vanuit  het  CoPI  naar  andere   staven  in  de  vorm  van  situatierapportages  (SITRAPS).  In  nauw  overleg  met   en  in  opdracht  van  de  leider  CoPI  kan  het  sitrap  worden  uitgebreid  met   concrete  vragen  en  problemen  (met  inbegrip  van  de  voorgestelde   oplossingsrichtingen  en  de  bijbehorende  consequenties)  gericht  aan  een   ander  team  (zoals  het  RegOT).   • Opstellen,  bijhouden  en  bewaken  actielijst  CoPI;   • Door  gebruik  van  het  informatiesysteem  en  verzamelen  van  informatie     ontstaat  automatisch  als  bijproduct  een  chronologisch  overzicht  van  het   incidentverloop  (voor  evaluatie  en  langdurige  incidenten);   • Het  toezien  op  het  invullen  van  papieren  aanwezigheids-­‐  en     bereikbaarheidslijsten  ten  behoeve  van  evaluatie  achteraf.     Functionele  eisen   • Beschikt  over  kennis  en  inzicht  in  alle  rampbestrijdingsprocessen  op     hoofdlijnen.   • Kan  in  een  plenaire  vergadering  onderscheid  maken  tussen  hoofd-­‐  en     bijzaken  en  is  daarbij  gespitst  op  besluiten.   • Heeft  nadrukkelijk  aandacht  voor  het  evenwicht  tussen  de  snelheid  van     communiceren  van  informatie  versus  het  valideren  van  informatie.   • Is  in  staat  om  besproken  zaken  kort  en  bondig  te  formuleren  in  sitraps  en    

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

83      Handboek  Incidentmanagement  

• •

besluitenlijsten.   Heeft  inzicht  in  zijn  verantwoordelijkheden  en  bevoegdheden  en  in  die  van     de  leden  van  het  CoPI.  Deze  zijn  per  dienst  bepaald.   Heeft  inzicht  in  de  rol  die  het  RegOT  en  de  gemeentelijk  /  regionaal     beleidsteam  (GBT/RBT)  vervullen.  

  Algemene  bekwaamheid   • HBO  werk-­‐  en  denkniveau.   • Basisopleiding  crisisbeheersing.   • Kan  werken  met  het  gebruikte  informatiesysteem  (Cedric).   • Beschikt  over  de  onderstaande  competenties  voor  het  vervullen  van  de     aangegeven  taken  onder  tijdsdruk/crisisomstandigheden:  communiceren,   accuraat,  stressbestendig,  analyseren,  samenwerken.  

Taakbeschrijving  Officier  van  Dienst  Brandweer   Functie   De  Officier  van  Dienst  Brandweer  (OD)  krijgt  leiding  van  de  leider  CoPI  en   heeft  contact  met  de  Officier  van  Dienst  Brandweer  in  het  veld.  Is   procesverantwoordelijk  voor  de  uitvoering  van  de  processen:   • Alarmering.   • Bron-­‐  en  effectbestrijding.   • Waarschuwen  bevolking.   • Ontsmetten  van  mens  en  dier.   • Ontsmetten  voertuigen  en  infrastructuur.   • Waarnemen  en  meten.   • Toegankelijk/begaanbaar  maken  en  opruimen.   • Logistiek  rampbestrijdingspotentieel.   • Verbindingen.     Taken   • Geeft  leiding  aan  de  brandweerinzet.   • Stemt  de  bestrijding  af  met  de  andere  leden  van  het  CoPI.   • Bij  GRIP  2  of  hoger:  rapporteert  aan  het  Hoofd  Sectie  Brandweer  in   het  ROT.     Functionele  eisen   • Beschikt  over  kennis  en  inzicht  betreffende  de  brandweerprocessen   en  over  die  van  andere  diensten  op  hoofdlijnen.   • Heeft  inzicht  in  zijn  verantwoordelijkheden  en  bevoegdheden  en  in   die  van  de  andere  leden  van  het  CoPI.  Deze  zijn  per  dienst  bepaald.   • Kan  de  geldende  richtlijnen/procedures  hanteren.   • Heeft  inzicht  in  de  rol  die  het  RegOT  en  de  gemeentelijk  /  regionaal     beleidsteam  (GBT/RBT)  vervullen.     Algemene  bekwaamheid   • HBO  werk-­‐  en  denkniveau.   • Basisopleiding  crisisbeheersing.   • Brandweerfunctionaris,  minimaal  in  het  bezit  van  diploma  Adjunct     Hoofdbrandmeester  of  de  Leergang  Officier  van  Dienst.   • Beschikt  over  onderstaande  competenties  voor  het  vervullen  van  de    

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

84      Handboek  Incidentmanagement   aangegeven  taken  onder  tijdsdruk/crisisomstandigheden:  politiek-­‐ bestuurlijk  inzicht,  communiceren,  stressbestendig  handelen,   analyseren,  samenwerken,  daadkracht,  overtuigen.    

Taakbeschrijving  Officier  van  Dienst  Politie  

Functie   Het  CoPI-­‐lid  krijgt  leiding  van  de  leider  CoPI  en  geeft  leiding  aan  de  totale  inzet  van     politie  in  het  brongebied.  Is  procesverantwoordelijk  voor  de  uitvoering  van  de   processen:   • Ontruiming  en  evacuatie.   • Afzetten  en  afschermen.   • Regelen  verkeer.   • Handhaven  openbare  orde  en  rechtsorde.   • Berging  en  identificatie  overleden  slachtoffers.   • Begidsen.   • Strafrechtelijk  onderzoek.     Taken   • Ter  plaatse  van  het  incident  zo  spoedig  mogelijk  de  CoPI-­‐taken   overnemen  van  de  Chef  van  Dienst.   • Zet  CoPI-­‐besluiten  om  in  maatregelen  en  ziet  toe  op  de  uitvoering   daarvan  d.t.v.  de  Chef  van  Dienst-­‐politie.   • Overleggen  en  afstemmen  met  de  Chef  van  Dienst.   • Bewaken  van  de  uitvoering  van  de  zeven  politieprocessen.   • Overleggen  en  afstemmen  met  betrekking  tot  maatregelen  en  inzet   politieeenheden,  met  de  andere  diensten  in  het  CoPI.   • Treffen  van  maatregelen  gericht  op  het  voorkomen  en  beperken  van     slachtoffers  op  de  plaats  van  het  incident.   • Verstrekken  van  informatie  over  de  rampenbestrijding  of  de   hulpverlening  aan  de  MKpolitie  of  actiecentrum  politie.   • Informeren  van  de  districtschef.  Zo  mogelijk  door  tussenkomst  van   de  chef  van  dienst   • Aanvragen  van  (districtelijke  of  interdistrictelijke)  politiebijstand.     Functionele  eisen   • Beschikt  over  kennis  en  inzicht  betreffende  de  politieprocessen  en   over  die  van  andere  diensten  op  hoofdlijnen.   • Heeft  inzicht  in  zijn  verantwoordelijkheden  en  bevoegdheden  en  in   die  van  de  andere  leden  van  het  CoPI.  Deze  zijn  per  dienst  bepaald.   • Kan  de  geldende  richtlijnen/procedures  hanteren.   • Heeft  inzicht  in  de  rol  die  het  RegOT  en  de  gemeentelijk  /  regionaal     beleidsteam  (GBT/RBT)  vervullen.     Algemene  bekwaamheid   • HBO  werk-­‐  en  denkniveau.   • Gecertificeerd  hulpofficier  van  justitie.   • Is  aangewezen  als  CoPI-­‐lid  door  de  Korpsleiding.   • Basisopleiding  crisisbeheersing.   • Basisopleiding  plaats-­‐delictmanagement.   • Operationele  achtergrond  en  ervaring  op  leidinggevend  niveau.  

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

85      Handboek  Incidentmanagement   • •

Ervaring  in  werkzaamheden  bij  Grootschalig  en/of  Bijzonder   optreden  op  het  gebied  van  rampenbestrijding.     Beschikt  over  onderstaande  competenties  voor  het  vervullen  van  de   aangegeven  taken  onder  tijdsdruk/crisisomstandigheden:  politiek-­‐ bestuurlijk  inzicht,  communiceren,  stressbestendig  handelen,   analyseren,  samenwerken,  daadkracht,  overtuigen.  

Taakbeschrijving  Officier  van  Dienst  Geneeskundig  

  Functie   De  Commandant  van  Dienst  Geneeskundig  krijgt  leiding  van  de  leider  CoPI   en  geeft  leiding  aan  de  totale  inzet  van  geneeskundige  eenheden  in  het   brongebied.  Is  procesverantwoordelijk  voor  de  uitvoering  van  de  processen:   • Preventieve  openbare  gezondheidszorg.   • Geneeskundige  hulpverlening.   • Hulpverlening  psychosociaal  (pshor).     Taken   • Geeft  leiding  aan  de  geneeskundige  inzet  op  de  plaats  incident.   • Stemt  de  bestrijding  af  met  de  andere  leden  van  het  CoPI.   • Beoordeelt  de  toestand  op  het  rampterrein  t.a.v.  de   rampenbestrijding  in  het  algemeen  en  de  geneeskundige   hulpverlening  in  het  bijzonder.   • Schat  de  gezondheidrisico’s  in  van  de  veiligheid  in  het  algemeen  en     van  de  GHOR  eenheden  op  het  rampterrein  in  het  bijzonder.   • Rapporteert  functioneel  aan  het  Hoofd  Sectie  GHOR.     Functionele  eisen   • Beschikt  over  kennis  en  inzicht  betreffende  de  GHOR  processen  en   over  die  van  andere  diensten  op  hoofdlijnen.   • Heeft  inzicht  in  zijn  verantwoordelijkheden  en  bevoegdheden  en  in   die  van  de  andere  leden  van  het  CoPI.  Deze  zijn  per  dienst  bepaald.   • Kan  de  geldende  richtlijnen/procedures  hanteren.   • Heeft  inzicht  in  de  rol  die  het  RegOT  en  de  gemeentelijk  /  regionaal     beleidsteam  (GBT/RBT)  vervullen.     Algemene  bekwaamheid   • HBO  werk-­‐  en  denkniveau.   • Basisopleiding  crisisbeheersing.   • Is  aangewezen  als  Commandant  van  Dienst  Geneeskundig  door  de   Regionaal  Geneeskundig  Functionaris  (RGF).   • Beschikt  over  de  onderstaande  competenties  voor  het  vervullen  van   de  aangegeven  taken  onder  tijdsdruk/crisisomstandigheden:   politiek-­‐bestuurlijk  inzicht,  communiceren,  stressbestendig   handelen,  analyseren,  samenwerken,  daadkracht,  overtuigen.              

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

86      Handboek  Incidentmanagement   Functiebeschrijving  Officier  van  Dienst-­‐Water  en  Scheepvaartzorg     ALGEMEEN     Functienaam   Officier  van  Dienst-­‐Water-­‐  en  scheepvaartzorg  (OvD-­‐W)     Kern/doel  van  de  functie     • Adviseren  Leider  CoPI  vanuit  monodisciplinaire  achtergrond  met     multidisciplinaire  blik.   • Aansturen  operationele  processen  Water-­‐  en  scheepvaartzorg  op   plaats  incident.  N.B.  Voor  het  proces  SAR  geldt  dat  deze  taak  wordt   uitgevoerd  door  de  organisatie  waar  deze  taak  is  belegd.  Daaruit   volgt  of  de  OVD-­‐W  ook  voor  de  aansturing  van  het  SAR-­‐proces   verantwoordelijk  is.   • Het  afstemmen  en  coördineren  van  de  ingezette  eenheden  op  het   water,  eventueel  met  behulp  van  een  OSC.     PLAATS  IN  DE  ORGANISATIE   Taken/verantwoordelijkheden  in  hoofdlijnen   • De  OvD-­‐W  is  verantwoordelijk  voor  het  gecoördineerd  uitvoeren   van  de  taken  met  betrekking  tot  de  water-­‐  en  scheepvaartprocessen   in  af  stemming  met  de  overige  hulpdiensten  en  advisering   ketenpartners.   • De  aansturing  van  de  ingezette  eenheden  en  eventuele  private   partijen  zoals  bergers.     Leiding  ontvangen     • Het  afdelingshoofd  water-­‐  en  scheepvaartzorg  geeft  de  kaders  aan     waarbinnen  de  OvD-­‐W  moet  werken.   • Tijdens  de  incidentbestrijding  valt  de  OvD-­‐W  onder  de  aansturing   van  eigen  leidinggevende  en  vanaf  GRIP  1  en  hoger  ook  onder  de   aansturing  van  de  Leider  CoPI.     Leiding  geven     De  OvD-­‐W  geeft  functionele  leiding  aan  de  eigen  eenheden  en  eventuele   eenheden  van  (private)  partijen  op  de  incidentlocatie.     Contacten     De  OvD-­‐W  werkt  nauw  samen  met  leidinggevenden  en  professionals  op   operationeel  niveau.    

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

87      Handboek  Incidentmanagement   TAKEN  EN  VERANTWOORDELIJKHEDEN   Situatieschets     De  OvD-­‐W  wordt  gepositioneerd  op  het  operationele  niveau,   opschalingniveau  GRIP  1  en  hoger.  De  OvD-­‐W  is  hierbij  de   vertegenwoordiger  van  de  processen  water-­‐  en  scheepvaartzorg  binnen  het   CoPI  (Bronbestrijding)  en  daarmee  de  counterpart  van  de  Officier  van  Dienst   (OvD)  zoals  deze  door  de  politie,  de  brandweer  en  de  GHOR   worden  ingezet.  Dit  betekent  dat  de  OvD-­‐W  een  coördinerende  en  leidende   rol  heeft  ten  aanzien  van  de  processen  Water-­‐  en  scheepvaartzorg  en  de   communicatie  op  de  incidentlocatie.  Binnen  de  multidisciplinaire   incidentafhandeling  zal  de  OvD-­‐W  de  leidinggevenden  van  de  betrokken   diensten  (ketenpartners)  adviseren  en  trachten  het  proces  mee  te  sturen  en   te  ondersteunen.     Taken  /  verantwoordelijkheden     • Aansturen  (ter  plaatse  of  op  afstand)  van  de  operationele  processen   in  water-­‐  en  scheepvaartzorg  op  plaats  incident  en  het  afstemmen   van  de  aanpak  met  andere  ketenpartners  zoals  bijvoorbeeld  de   Inspectiedienst  Verkeer  en  Waterstaat,  het  KLPD  en  de  milieudienst.     • Bepalen  van  de  te  nemen  maatregelen  en  de  daarvoor  benodigde   middelen.   • Deelnemen  in  het  CoPI  als  het  incident  wordt  opgeschaald  naar  een   GRIP  fase.   • Adviseren  Leider  CoPI  vanuit  monodisciplinaire  achtergrond  met     multidisciplinaire  blik.  Hierin  de  belangen  van  de  processen   waarvoor  hij  verantwoordelijk  is  optimaal  vertegenwoordigen.   • Verantwoordelijk  voor  het  informatiemanagement  en  de  eventuele     opschaling  van  de  eigen  processen  (via  Verkeerspost,  of  KWC,  naar   de  GMK).   • Aansturen  van  contractpartners,  afstemmen  werkzaamheden  en   aanpak  met  bergers  voor  zover  behorend  bij  zijn  operationele   verantwoordelijkheid  in  het  bestrijdingsproces.       FUNCTIE-­‐EISEN   Opleiding     • MBO+/  HBO  werk-­‐  en  denkniveau.     Kennis  en  ervaring     • Kennis  van  en  ervaring  met  incidentbestrijding,  operationele     calamiteitenplannen  en  bestrijdingsplannen.   • Kennis  en  ervaring  van  operationele  leiding  en  coördinatie  (GRIP-­‐ structuur).   • Nautische  kennis.   • Milieu-­‐  en  ecosysteem  kennis.   • Kennis  en  ervaring  op  het  gebied  van  Olie  en  Chemicaliënbestrijding.     Competenties   • Politiek-­‐bestuurlijk  inzicht   • Onafhankelijk   • Analyseren   • Samenwerken  

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013

1 2

88      Handboek  Incidentmanagement   • • • •

                                       

Communiceren   Overtuigen   Daadkracht   Stressbestendig  handelen  

 

   

©  NNVO                                24-­‐09-­‐2013