HAKRINBANK N.V. Jaarverslag 2004

HAKRINBANK N.V. Jaarverslag 2004

Omslag: Op 28 april 2004 introduceerde de Hakrinbank als eerste bankinstelling in Suriname het Internetbankieren. Hiermede werd aangesloten bij de internationale trend in de financiële sector. Internetbankieren zal het Surinaamse bancaire landschap drastisch beïnvloeden. Het zal leiden tot een veel sneller en efficienter bancair verkeer met grote voordelen voor onze cliënten. Vanuit elke lokatie en op elk gewenst tijdstip kunnen nu bankzaken met ons gedaan worden. De introductie van Internetbanking in Suriname door de Hakrinbank is erg goed ontvangen door de Surinaamse gemeenschap. De Hakrinbank is er trots op dat zij deze historische rol heeft mogen vervullen en zal voortgaan met het aanbieden van innovatieve producten aan de Surinaamse samenleving.

Ontwerp/layout: I.D. Graphics Foto’s: Ronnie de Klein, Hubert Hermelijn, Frank Doelwijt, George Cheng jr., Simin Tahir Litho’s & druk: Quick Offset Print

Het managementteam van de Hakrinbank bestaande uit v.l.n.r. dhr. H. Liu Hung Chung, onderdirecteur, mevr. Mr. M. Tjon A Ten, directeur, drs. J. Bousaid, algemeen directeur en drs. G. Raghoenathsing, onderdirecteur.

HAKRINBANK N.V. M ISSION S TATEMENT De Hakrinbank biedt als innovatieve en dynamische instelling haar klanten een integraal pakket van hoogwaardige financiële diensten aan. Deskundige medewerkers leveren in teamverband maatwerk voor maximale klanttevredenheid.

JAARVERSLAG 2004 HAKRINBANK N.V

Inhoud

Organogram

6-7 6

Hakrinbank N.V. Vijf jaar geconsolideerde cijfers

8

Pre-advies van de Raad van Commissarissen

9

Verslag van de directie

11

Algemeen/Macro economische ontwikkelingen in 2004 Het bedrijf van de bank Nationale Trust- en Financierings Maatschappij N.V. De financiële ontwikkeling van de bank

11 33 48 51

Accountantsverklaring

Hakrinbank N.V. Jaarrekening 2004 Geconsolideerde balans Geconsolideerde winst- en verliesrekening Vennootschappelijke balans Vennootschappelijke winst- en verliesrekening Toelichting op de jaarrekening

Bijlage: Suriname: macro-economische kerndata

44858

459 60 61 62 63 64

70

5

HAKRINBANK N.V. Organogram Algemeen Directeur

Directeur

Onderdirecteur Commercial

Onderdirecteur Operations

Human Resources & General Affairs

Internal Audit

Administration & Management Information

Insurance

Treasury & Securities Credit & Legal Department

Credits Maintenance & Technical Support Nationale Trust & Financierings Mij N.V.

Foreign Transfers

Affiliates (Credits)

Information & Communication Technology

6

Domestic

Cash

Affiliates (Operations)

Functioneel organisatie-schema per 31-12-2004

RAAD VAN COMMISSARISSEN Mr. A.K.R. Shyamnarain - President Ir. R.A. Mac Donald - Vice President Drs. H.B. Abrahams Mevr. G. Lie Sem-Nawikromo H.R. Ramdhani Drs. M.M. Sandvliet Drs. J.J.F. Tjang-A-Sjin

DIRECTIE Drs. J.D. Bousaid Mevr. mr. M.M Tjon A Ten

- Algemeen Directeur - Directeur

ONDERDIRECTEUREN H.S.K. Liu Hung Chung - Operations Drs. G.M. Raghoenathsingh - Commercieel

Mevr. Mr. M.M. Tjon A Ten

Drs. J.D. Bousaid

Human Resources & General Affairs Mevr. mr. M. Naarendorp, Hoofd

Credits Account Managers: Mevr. C. Halfhide-Chou Mevr. drs. S. Kisoensing-Jhauw Drs. S. Jadoenathmisier L. Venloo Ir. P.Quintius

Insurance R. Tjon A Kon, Hoofd Credit & Legal Department Drs. I. Loenersloot, Wnd. hoofd Mevr. mr. M. Schaap Maintenance & Technical Support R. Tjokro, Hoofd Foreign Transfers Mevr. M. Lie A Njoek, Hoofd Mevr. L. Karg, Onderhoofd Information & Communication Technology Department Th. Sanches, Hoofd Ing. R. Mahabier A. Semoedi

Treasury & Securities Drs. P. Tjon Kiem Sang, Hoofd Nationale Trust & Financierings Mij. N.V. H. Vijzelman, Hoofd Drs. R. Sitaram Drs. E. Frangie Administration & Management Information R. Liesdek Drs. R. Sheorajpanday Internal Audit B. Jewbali, Hoofd

Domestic Mevr. M.Tjon, Hoofd

Affiliates Filiaalhouders:

Cash Mevr. A. Budel-Samiran, Hoofd

- Nickerie R. Mangala, Hoofd A. Anandbahadoer, Onderhoofd

Affiliates Filiaalhouders:

- Tamanredjo S. Resomardono

- Tourtonne Mevr. drs. A. Hagens - Nieuwe Haven J. Legiman

Assets & Liabilities Management Committee

- Latour R. Wimpel - Flora Drs. R. Mohamatsaid

Product Innovations and Pricing Committee

7

VIJF JAAR GECONSOLIDEERDE CIJFERS (In duizenden SRD)

2004

2003

2002

2001

2000

Liquide middelen Klanten Overige activa Totaal activa

104.589,0 161.942,5 133.074,3 399.605,8

68.977,0 95.350,4 87.195,8 251.523,2

64 498,2 60.123,8 56.401,5 181.023,5

30.020,5 36.485,6 48.901,5 115.407,6

28.896,8 23.452,3 44.217,3 96.566,4

Spaargelden Andere toevertrouwde middelen Eigen vermogen

121.691,3 262.371,4 15.543,1

81.220,0 158.331,4 11.971,8

61.063,3 113.689,0 6.271,2

45.081,3 65.218,5 5.107,8

35.056,3 56.924,3 4.585,8

Totaal passiva

399.605,8

251.523,2

181.023,5

115.407,6

96.566,4

22.012,8 13.989,0

15.664,4 12.120,1

10.018,6 8.918,8

8.810,9 6.697,9

1.240,7 6.783,1 3.120,2 3.662,9 1.076,9 11,6 -

1.196,8 2.347,5 845,1 1.502,4 317,5 5,3 -

96,9 1.002,9 361,1 641,8 107,5 2,5 -

814,6 1.298,4 493,4 805,0 164,0 100,8

63

64

77

89

76

39,91 3,89 10,19

40,16 4,76 11,68

26,41 3,46 9,74

13,24 4,43 9,81

20,06 4,75 11,96

9.313.920 0,59 0,20 2.666,68 33,92 1,67

9.313.920 0,471) 0,146) 1.850,002) 29,402) 1,29

7.761.600 0,211) 0,055) 600,002) 21,132) 0,81

238 7

235 7

216 7

Resultaten Bedrijfsopbrengsten 27.500,6 Bedrijfslasten 17.405,2 Waardeveranderingen van vorderingen 1.515,9 Bedrijfsresultaat vóór belastingen 8.579,5 Belastingen 3.088,5 Netto resultaat 5.491,0 Dividend in contanten 1.862,8 Dividend in aandelen Dividend uit agio reserve in contanten Ratio’s Efficiency ratio in % Rendement gemiddeld eigen vermogen in % Capital ratio in % BIS ratio Gegevens van aandelen Aantal uitstaande aandelen Nettowinst per aandeel Dividendbedrag Dividend in % Uitkeringspercentage Intrinsieke waarde (zichtbare) Aantal medewerkers Aantal kantoren 1) berekend over aantal aandelen voor stockdividend 2) exclusief aandelen uit agioreserve 3) inclusief aandelen uit agio van SRD 0,000375

8

7.056.000 6.720.000 0,101) 0,121) 0,023) 0,044) 2) 213,33 525,334) 16,752) 32,904) 0,72 0,68 223 7

4) inclusief contantdividend uit agioreserve van SRD 0,015 5) inclusief aandelen uit agio van SRD 0,00075 6) Inclusief aandelen uit agio van SRD 0,0015

227 7

De Raad v. Commissarissen van de Hakrinbank N.V. Zittend v.l.n.r. drs. J. Tjang A Sjin, Mr. R. Shyamnarain, President Commissaris, en drs. M. Sandvliet. Staand v.l.n.r. Ir. R. Mac Donald, dhr. H. Ramdhani en drs. H. Abrahams. Niet aanwezig op de foto is mevr. G. Lie SemNawikromo.

PRE-ADVIES VAN DE RAAD VAN COMMISSARISSEN Aan de Aandeelhouders Deze jaarrekening bestaat uit de vennootschappelijke balans per 31 december 2004, de vennootschappelijke winst- en verliesrekening over 2004, de geconsolideerde balans per 31 december 2004, de geconsolideerde winst- en verliesrekening over 2004 en de toelichtingen daarop. Conform het bepaalde in onze statuten hebben wij de jaarrekening door de externe accountant doen onderzoeken. Zijn terzake gegeven goedkeurende verklaring is bijgevoegd. Dit is het eerste boekjaar waarin de jaarrekening in SRD luidt. Het bedrijfsresultaat vóór belastingen bedraagt SRD 8,58 miljoen. Na aftrek van belastingen resteert een nettowinst van SRD 5,49 miljoen. Wij stellen voor om van de nettowinst SRD 1,86 miljoen te bestemmen voor uitkering aan de aandeelhouders en SRD 3,63 miljoen aan de Algemene Reserve toe te voegen. Voor dit boekjaar wordt hiermee een uitkeringspercentage van 33,92 gerealiseerd. Het dividend per aandeel van nominaal SRD 0,0075 kan op grond van het voorgaande worden vastgesteld op SRD 0,20 en zal in contanten worden uitgekeerd. Hiervan is in oktober 2004 per aandeel reeds SRD 0,04 als interim-dividend uitgekeerd. Het dividendpercentage voor dit boekjaar komt hiermee uit op 2667.

9

Wij adviseren U deze jaarrekening vast te stellen en daarmee décharge te verlenen aan de directie voor het door haar in het boekjaar uitgeoefende bestuur en aan de raad van commissarissen voor het daarop gehouden toezicht. Voorts geven wij U in overweging het voorstel inzake de winstverdeling goed te keuren. Volgens rooster zijn de commissarissen mevrouw G. Lie Sem-Nawikromo, drs. M.M. Sandvliet en de heer H.R. Ramdhani aan de beurt om af te treden. Zij stellen zich ter beschikking om te worden herbenoemd. Wij bevelen hun herbenoeming aan. De positieve ontwikkeling van de macro-economische omgeving in Suriname heeft ook op het bedrijfsresultaat van onze vennootschap een gunstige invloed gehad. Intern is er veel inspanning gestopt in het project Strategische heroriëntatie en doorlichting interne organisatie Hakrinbank. Hiermee is door de vennootschap een traject ingezet dat uiteindelijk moet resulteren in een sterkere organisatie met een navenante positie in de markt. De werkzaamheden met betrekking tot het opstellen en aannemen van een corporate governance code voor de vennootschap zijn vrijwel afgerond. Invoering van de code zal in de loop van het boekjaar 2005 plaatsvinden. Wij bedanken de directie voor de wijze waarop zij de belangen van onze vennootschap in dit boekjaar heeft behartigd en de staf en het overig personeel voor de bijdrage die zij daarin hebben geleverd.

Paramaribo, 20 april 2005

Raad van Commissarissen Hakrinbank N.V. Mr. A.K.R. Shyamnarain - President-Commissaris Ir. R.A. Mac Donald - Vice President-Commissaris Drs. H.B. Abrahams Mevr. G. Lie Sem-Nawikromo H.R. Ramdhani Drs. M.M. Sandvliet Drs. J.J.F. Tjang-A-Sjin

10

VERSLAG VAN DE DIRECTIE

Algemeen Macro-economische omgeving in 2004 De Surinaamse regering bleek in het verslagjaar in staat om de macro-economische stabiliteit te handhaven en verder uit te bouwen. Dit is het resultaat van een prudent beleid op overheidsfinancieel, monetair en wisselkoersgebied. Ook de vakbeweging leverde een bijzondere bijdrage door haar beheerste opstelling bij loononderhandelingen. De ingezette trend van dalende inflatie zette zich versneld voort en na jaren kwam het gemiddelde consumentenprijsindexcijfer onder de 10% uit. Opvallend was ook de verdere verbetering van de externe waarde van de Surinaamse dollar ten opzichte van de Amerikaanse dollar. De stabiele macro-economische omgeving heeft de succesvolle introductie van de nieuwe Surinaamse dollar in 2004 mogelijk gemaakt. Ons land beschikt nu over een gezonde munt, die haar waarde behoudt en waar wij trots op mogen zijn. De overheidsfinanciën waren in het verslagjaar redelijk in balans. Door meevallers aan de inkomstenzijde en ombuigingen en bezuinigingen aan de uitgavenzijde werd een begrotingstekort op kasbasis gerealiseerd van 2,4% van het Bruto Binnenlands Product in plaats van het forse gebudgetteerde tekort van 12,3% van het Bruto Binnenlands Product. De monetaire verhoudingen bleven in 2004 redelijk evenwichtig zodat nauwelijks inflatoire impulsen ontstonden. Het groeitempo van de liquiditeitenmassa sedert het laatste kwartaal vormt wel een bedreiging voor de monetaire stabiliteit. Het SRD kasreservepercentage werd in de tweede helft van het jaar door de Centrale Bank van Suriname in twee tranches verlaagd van 35% naar 30% van de reserve base, terwijl het percentage voor vreemde valuta werd opgeschroefd van 17,5% naar 22,5% van de reserve base. In februari 2005 werd laatstgenoemd percentage verder verhoogd naar 33,3%. Door de gunstige prijsvorming op de wereldmarkt van onze belangrijkste exportproducten vertoonde de betalingsbalans in zijn geheel een verbeterd beeld. De instroom van deviezen had een gunstige uitwerking op onze monetaire reserve. De ontwikkelingen in de reële sector in het verslagjaar kunnen als gunstig en hoopgevend gekwalificeerd worden, vooral die in de mijnbouwsector. Het IMF raamt de reële groei in 2004 van het Bruto Binnenlands Product op 4,6% hetgeen door ons realistisch geacht wordt. De grootste groei werd gerealiseerd in de mijnbouwsector gevolgd door de bouw- en constructiesector. In april 2004 werd het goudproductiebedrijf van Rosebel Goldmines officieel in gebruik genomen. De bedrijfsresultaten in het verslagjaar waren goed. Ook de capaciteitsuitbreiding van de aluinaarderaffinaderij te Paranam met 250.000 metrieke ton werd in januari 2005 voltooid. De wereldmarktprijzen van onze belangrijkste exportproducten nl. aluinaarde, goud en aardolie bevonden

11

zich op een goed niveau en de hoge exportwaarde werkte positief door op onze deviezeninkomsten en direkte belastingopbrengsten. De productie en export van bananen naar de Europese Unie vertoonden een duidelijke stijging. De toetreding tot die markt werd steeds moeilijker door toenemende licentiekosten. In het vervolg wordt gedetailleerd ingegaan op belangrijke economische ontwikkelingen in het jaar 2004.

Overheidsfinanciën De ontwerpbegroting voor het dienstjaar 2004 werd in december 2003 door De Nationale Assemblee goedgekeurd. Opvallend was het zeer hoge gebudgetteerde totale tekort van SRD 370,8 miljoen ofwel 12,3% van het Bruto Binnenlands Product. De begroting zag er als volgt uit. Ontwerp begroting dienstjaar 2004 (x SRD 1 miljoen)* Omschrijving

Uitgaven

Ontvangsten

Verschil

in % BBP

872,3 368,8

901,7 0,0

+ 29,4 - 368,8

1 - 12,2

Totaal Gewone en Buitengewone dienst 1.241,1 Ontwikkelingsdienst 304,6

901,7 273,2

- 339,4 - 31,4

- 11,3 1

1.174,9

- 370,8

- 12,3

Gewone dienst Buitengewone dienst

Gehele Dienst

1.545,7

*) Bron: Financiële Nota 2004

Uit het Flashrapport over 2004 van het Ministerie van Financiën blijkt dat de voorlopige begrotingsrealisatiecijfers op kasbasis aanzienlijk beter uitvallen dan oorspronkelijk begroot. De Gewone Dienst laat een overschot zien vooral vanwege meevallers aan de inkomstenzijde. De Gehele Dienst vertoont een veel kleiner dan begroot tekort door ombuigingen in de uitgaven die ten laste van de Buitengewone of de Ontwikkelingsdienst gebracht werden. De ontvangsten op de Gewone Dienst bedroegen SRD 1.032,1 miljoen hetgeen SRD 130,4 miljoen of 14,5% hoger is dan begroot. De verdeling zag er als volgt uit. Direkte belastingontvangsten Indirekte belastingontvangsten Niet belastingontvangsten

SRD SRD SRD

Totaal

SRD 1.032,1 miljoen

12

373,2 miljoen 446,8 miljoen 212,1 miljoen

Opvallend is de stijging van de directe belastingen ten opzichte van de raming over 2004 en de realisatie 2003. Bij de raming over 2004 was nog uitgegaan van een afname in vergelijking met 2003 als gevolg van de afschaffing van de overbruggingsheffing op 1 januari 2004. De belangrijkste oorzaken voor de toename van de directe belastingen zijn de verhoogde inkomsten uit de mijnbouwsector door de hoge wereldmarktprijzen van aluinaarde, goud en aardolie terwijl het door de belastingdienst uitgevoerde project ter verbetering van de belastingaangifte en -inning ook resultaat opleverde. Door dit project ter verbetering van de belastingcompliance kregen inkomstenbelastingplichtigen die tussen 1995 en 2002 geen aangifte hadden gedaan, de gelegenheid dit alsnog zonder sancties te doen. Na verstrijking van de aangiftetermijn zouden wel hoge boetes in rekening worden gebracht. De overheidsinkomsten uit indirecte belastingen groeiden slechts licht. Dit is het gevolg van lagere inkomsten uit accijnzen en de verbruiksbelasting op motorbrandstoffen door de hoge wereldmarktprijs voor brandstof. Doordat de brandstofprijs gefixeerd is, neemt bij een prijsstijging de verbruiksbelasting af of slaat zij zelfs om in een brandstofsubsidie. In 2004 is met steun van consultants van Crown Agents Ltd. gestart met reorganisatiemaatregelen bij de douane die naar verwachting zullen leiden tot een verhoging van de staatsinkomsten uit invoerrechten. De uitgaven op de Gewone Dienst bedroegen SRD 1.013,3 miljoen, hetgeen SRD 141 miljoen ofwel 16,2% hoger is dan begroot. De lopende uitgaven zagen er als volgt uit. Lonen en salarissen Goederen en diensten Subsidies/overheidsbijdragen Intrest staatsschuld

SRD SRD SRD SRD

465,2 miljoen 219,3 miljoen 260,6 miljoen 68,2 miljoen

Totaal lopende uitgaven

SRD 1.013,3 miljoen

De sterke stijging is veroorzaakt door een aanzienlijke toename van subsidies en overheidsbijdragen evenals hogere uitgaven voor materiële aanschaffingen. Personele uitgaven stegen met circa 9%, hetgeen als gematigd kan worden gekwalificeerd. Door ombuigingen en bezuinigingen viel het tekort op de Buitengewone Dienst significant lager uit dan gebudgetteerd. Vanwege bovengenoemde meevallers werd uiteindelijk een tekort van SRD 72,2 miljoen gerealiseerd op de Gehele Dienst in plaats van het fors begrote tekort van SRD 370,8 miljoen. Het tekort werd grotendeels gefinancierd middels uitgifte van schatkistpromessen.Dit is een prestatie die bijdroeg aan de handhaving van de stabiele macro-economische omgeving. Niettemin moet erop gewezen worden dat de structuur van de overheidsfinanciën nog steeds zwak is, hetgeen een ernstige bedreiging vormt voor de stabiliteit van de publieke sector en de Surinaamse economie. Er is behoefte aan een grondige herstructurering van de overheidssector middels de uitvoering van een goed doordacht Public Sector Reformprogramma.

13

De regering is zich hiervan goed bewust en er wordt met steun van internationale donoren zoals de IDB en de UNDP reeds belangrijk voorwerk verricht. Inmiddels is al een roadmap opgesteld. Het is qua timing het beste om kort na de komende verkiezingen de uitvoering van dit programma, waarover brede consensus moet bestaan, gedecideerd ter hand te nemen. Staatsschuld De staatsschuld is in de eerste helft van 2004 toegenomen met ruim SRD 50 miljoen met name door de uitgifte van kortlopend overheidsschatkistpapier op de binnenlandse geldmarkt. De lichte bovenwaartse aanpassing van de officiële USD koers leidde tot een toename van de buitenlandse staatsschuld uitgedrukt in SRD. De buitenlandse staatsschuld in USD uitgedrukt daalde in de eerste helft van 2004 per saldo met USD 5 miljoen tot USD 335 miljoen, vooral door aflossingen aan het Chinese bedrijf Dalian en 2 Spaanse banken. Volgens voorlopige cijfers van het Bureau voor de Staatsschuld bedroeg per 31 december 2004 de totale staatsschuld SRD 1.259,8 miljoen waarvan SRD 356,4 miljoen binnenlandse en SRD 903,4 miljoen buitenlandse schuld. De samenstelling van de staatsschuld ziet er als volgt uit: Staatsschuld in miljoenen SRD Soort lening

30 juni 2004*)

31 dec. 2003*)

31dec. 2002*)

Binnenlandse leningen - Kortlopende leningen - Langlopende leningen

172,8 155,6

146,7 158,4

127,3 167,2

Totaal SRD

328,4

305,1

294,5

Buitenlandse leningen - Multilaterale organisaties - Bilaterale organisaties - Particuliere organisaties

139,3 314,4 474,2

135,4 300,8 464,8

96,2 290,6 465,0

Totaal SRD

927,9

901,0

851,8

1.256,3 2,77

1.206,1 2,65

1.146,3 2,55

Generaal totaal SRD Koers SRD per USD *) Voorlopige cijfers Bron: Financiële Nota 2005

Het management van de staatsschuld is aanmerkelijk verbeterd met de opzet van het Bureau voor de Staatsschuld dat in februari 2004 operationeel werd. Zijn taakstelling omvat onder meer: - Ontwikkelen en implementeren van schuldmanagement- en leningsstrategieën; - Aangaan van leningen ten behoeve van de staat en de uitgifte van schatkistpapier; - Betalingen van interest en aflossingen op staatsschulden; - Samenstelling en publicatie van statistieken omtrent de staatsschuld.

14

De leiding van het bureau is in handen van een administrateur-generaal die voor 5 jaar wordt aangewezen en momenteel zijn er 5 stafleden in dienst. Sedert de operationalisering van het Bureau voor de Staatsschuld hebben de medewerkers trainingen gevolgd op het gebied van schuldmanagement en het werken met het Debt-Recordingand-Managementsysteem, waarmee de registratie en monitoring van schulden plaatsvindt. De dataverzameling met betrekking tot de algehele schuldpositie van de staat is verbeterd evenals de verstrekking aan internationale organisaties. Ook is onderzoek gedaan naar de juistheid van de verzamelde data. Het voornemen is aanwezig om binnenkort namens de minister van Financiën de publicatie van de staatsschuld op kwartaalbasis, in het Staatsblad en één der dagbladen, ter hand te nemen. Dit zal de eenduidigheid met betrekking tot staatsschuldgegevens ook ten goede komen. Een professionele administratie van de staatsschuld vormt een belangrijke factor bij de verdere versterking van het vertrouwen van internationale financiers in de Republiek Suriname. Met het oog op de afbouw van de Nederlandse ontwikkelingshulp is het van belang dat ons land zich opmaakt voor de mobilisatie van middelen uit meer commerciële bronnen. Een moderne administratie is in dit kader van cruciaal belang. Monetaire ontwikkeling Hoewel sprake was van monetaire verruiming bleven de monetaire verhoudingen in het jaar 2004 redelijk in evenwicht, zodat mede door de economische groei, nauwelijks inflatoire impulsen ontstonden. Voorzichtigheid is gezien de aanzienlijke liquiditeitsgroei sedert het vierde kwartaal echter wel geboden. De binnenlandse liquiditeitenmassa, M2, het voor het nationaal monetair beleid meest relevante geldbegrip, steeg in 2004 van SRD 614,3 miljoen naar SRD 787,8 miljoen ofwel 173,5 miljoen, vooral door financiële acties van de overheid en liquiditeitstoevoer uit het buitenland. Echter hebben wij de indruk dat de liquiditeitsquote, dit is M2 in procenten van het Bruto Nationaal Product, zich gedurende het gehele jaar in de buurt van zijn evenwichtswaarde bevond die voor onze economie 25% bedraagt. De kredietverlening van het commerciële bankwezen leverde slechts een kleine bijdrage aan de nettoliquiditeitscreatie.

15

De oorzaken van de mutaties in de liquiditeitenmassa, M2 (in miljoenen SRD): 2004*)

2003*)

2002*)

1. Liquiditeitscreatie t.b.v. de overheid 2. Kredietverlening aan de private sector 3. Overige oorzaken van liquiditeitscreatie

105,1 23,2 - 64,4

20,9 77,7 - 90,9

244,0 33,6 - 136,0

Totaal binnenlandse liquiditeitscreatie 4. Liquiditeitstoevoer uit het buitenland

63,9 109,6

7,7 15,5

141,6 23,3

Totaal 1 t/m 4

173,5

23,2

164,9

Liquiditeitsquote (M2 : Nom. BNP Marktprijzen)

n.b.1)

25,3

32,0

Bron: Centrale Bank van Suriname *) Voorlopige cijfers 1) niet beschikbaar

Het kasreservepercentage voor de lokale valuta werd in het derde kwartaal van 2004 door de Centrale Bank van Suriname in twee tranches verlaagd van 35% naar 30% van de reserve base zijnde de som van alle aangetrokken middelen in Surinaamse dollars. Mede hierdoor verlaagden de commerciële banken hun debetrente met enkele procentpunten. Gezien de redelijk stabiele monetaire en macro-economische verhoudingen lijkt er ruimte aanwezig voor een stapsgewijze verdere verlaging van het verplichte SRD-kasreservepercentage. Daardoor kan de debetrente voor SRD- kredieten verder omlaag, hetgeen de economische groei ten goede zal komen. Een bijkomend voordeel is dat de (US) dollarisatie van kredietportefeuilles van commerciële banken kan worden teruggedrongen In het verslagjaar gaf de Centrale Bank van Suriname aan de algemene banken toestemming om maximaal 20% van de verplichte kasreservemiddelen te mogen aanwenden voor langlopende concessionele bouwkredieten aan middenklassers tegen een rentevoet van 7% per jaar. Van deze faciliteit is op ruime schaal gebruikgemaakt. Hoewel de faciliteit en doelstelling van stimulering van de woningbouw en eigen woningbezit sympathiek ogen, moet wel gewezen worden op de risico’s voor de effectiviteit en efficiency van het kasreserve-instrument, het meest belangrijke monetaire instrument dat de Centrale Bank van Suriname thans ter beschikking heeft. Het is onze overtuiging dat met monetaire instrumenten slechts monetaire doelstellingen gerealiseerd kunnen worden. Het heeft ons daarom niet verwonderd dat de missie van het Internationaal Monetair Fonds die in december 2004 het jaarlijkse landenexamen van Suriname afnam, opriep om deze faciliteit in heroverweging te nemen. In november 2004 werd het kasreservepercentage voor de US dollar en de Euro door de Centrale Bank van Suriname verhoogd van 17,5% naar 22,5% van de respectievelijke reserve base. Begin 2005 werd dit percentage verder opgeschroefd naar 33,3%.De aanscherping van de liquiditeitsvereisten houdt verband met de sterk toegenomen (US) dollarisatie van bankbalansen en kredietportefeuilles. De kasreserve-aanpassing gaf mede aanleiding tot een verhoging van de debetrente op vreemde valutakredieten.

16

Wisselkoersontwikkelingen In het gehele jaar 2004 viel er rust te constateren op de vreemdevalutamarkt hetgeen direct verband houdt met de redelijk evenwichtige monetaire en macro-economische verhoudingen evenals de beheerste opstelling van de vakbeweging bij loononderhandelingen. In onderstaande staafdiagram is het wisselkoersverloop op maandbasis van de USD op de vrije deviezenmarkt weergegeven. USD koersen op de vrije deviezenmarkt in 2004 (per maandultimo)

Hieruit komt duidelijk de lichte trendmatige appreciatie van de Surinaamse dollar ten opzichte van de Amerikaanse dollar naar voren. Op 1 januari 2004 werd door de Centrale Bank van Suriname de aankoopkoers voor de USD aangepast van SRD 2,58 naar SRD 2,70, een depreciatie van ruim 4%. Verdere bijstelling vond plaats in december naar SRD 2,68 voor USD 1. In ons vorig jaarverslag werd een pleidooi gehouden voor de versoepeling van het wisselkoersbeleid middels het integraal opheffen van de bandbreedte waarbinnen de vreemdevalutahandel zich diende te voltrekken en het marktconform tot stand laten komen van de wisselkoersen. Wij zijn dan ook verheugd dat de Centrale Bank van Suriname op 2 juni 2004 de bandbreedte integraal heeft opgeheven, waardoor het commerciële bankwezen weer een rol van betekenis op de vreemdevalutamarkt kon gaan spelen. De opheffing van de bandbreedte heeft geen negatieve gevolgen gehad op de koersvorming op de vreemdevalutamarkt.

17

Betalingsbalans De betalingsbalans vertoont in 2004 in zijn geheel een verbetering. De handelsbalans vertoont in vergelijking met 2003 een verbetering vooral door de gestegen exportwaarde van aluinaarde en goud. Ook de invoer steeg aanzienlijk. Het tekort in het dienstenverkeer daalt licht en het negatief saldo op de lopende rekening vermindert. De toename van het tekort op de inkomensbalans is het gevolg van gestegen winstovermakingen van de alhier opererende bauxietmaatschappijen naar het buitenland. De kapitaalrekening wordt gunstig beïnvloed door particuliere sectorovermakingen en directe buitenlandse investeringen. Verkorte weergave van de betalingsbalans op kasbasis1) (in miljoenen USD)

Saldo goederenverkeer Saldo dienstenverkeer Saldo primaire inkomens Saldo inkomensoverdrachten Saldo lopende rekening Saldo kapitaalrekening Nog te rubriceren posten2) Saldo der niet-monetaire sectoren

2004*)

2003*)

2002*)

41,4 - 129,7 - 62,9 12,8 - 138,4 - 13,3 234,4

39,2 - 132,6 - 49,1 - 5,7 - 148,2 - 23,0 179,5

47,4 - 127,6 - 42,3 - 8,5 - 131,0 - 37,5 148,7

82,7

8,3

- 19,8

*) Voorlopige cijfers 1) Bron: Centrale Bank van Suriname 2) Inclusief opkoop ruw goud tot en met 2002, aankopen en verkopen vreemde valuta van ingezetenen.

Het saldo der niet-monetaire sectoren laat na enige jaren weer een opvallend positief saldo zien, hetgeen ook onze monetaire reserve gunstig beïnvloedt. Dit is mede te danken aan de toename van saldi op vreemde valutarekeningen van ingezetenen die vooralsnog worden geadministreerd onder “nog te rubriceren posten”. De vooruitzichten voor 2005 zijn niet ongunstig gezien de gunstige wereldmarktprijzen voor onze belangrijkste exportproducten en de aanzienlijke particuliere investeringen in de mijnbouw- en agrarische sector. Vanuit diverse academische kringen en recentelijk ook het Internationaal Monetair Fonds, is vaker een pleidooi gehouden voor de opzet van een stabilisatiefonds ter vermindering van de volatiliteit van de Surinaamse economie. Dit fonds dient de afhankelijkheid van opbrengsten uit de bauxiet- en andere mijnbouwsectoren structureel te verminderen en diversificatie van de Surinaamse economie te bevorderen. Met dit deviezenfonds kan ook een goede buffer gevormd worden tegen de grillige prijsvorming van onze minerale exportproducten op de wereldmarkt. In gunstige tijden kan het fonds ruimer gevoed worden door de goede opbrengsten, terwijl in minder gunstige perioden eventueel onttrekkingen kunnen plaatsvinden om negatieve effecten op te vangen. Het stabilisatiefonds dient beheerd te worden door deskundige en integere fondsmanagers. Het

18

zou zich kunnen richten op solide beleggingen op de internationale kapitaalmarkt. De cashflows in vreemde valuta kunnen aangewend worden als financieringsbron voor toekomstige investeringen in zowel de reële als sociale sfeer. Dit fonds zal ook de algehele kredietwaardigheid van Suriname ten goede komen. Gezien de gunstige prijsvorming op de wereldmarkt van onze minerale exportproducten en de verwachte inkomstenstijging door de gepleegde en nieuwe investeringen in de mijnbouwsector, lijkt het nu het juiste moment om een stabilisatiefonds op te zetten. Ontwikkeling van de monetaire reserve De monetaire reserve vertoonde in 2004 een duidelijke verbetering door de gunstige ontwikkeling van de betalingsbalans en de aangroei van saldi op vreemdevalutarekeningen van ingezetenen die bij deviezenbanken worden aangehouden. De ontwikkeling van de monetaire reserve (in miljoenen USD) aan het einde van Omschrijving

2004*)

2003*)

2002

8,9 2,1 9,5 116,8 (118,0) ( - 1,2) - 22,1

8,4 2,0 9,1 83,3 (83,7) (- 0,4) - 20,0

7,1 1,9 8,3 80,6 (86,1) (- 5,5) - 11,3

115,2

82,8

86,6

163,6 - 130,3

123,4 - 97,7

85,9 - 66,5

33,3

25,7

19,4

Totaal 1 + 2 3. Schulden in SRD aan niet-ingezetenen

148,5 - 5,5

108,5 - 1,5

106,0 - 1,5

Monetaire reserve (1 t/m 3)

143,0

107,0

104,5

1. Monetaire autoriteiten a. Goudvoorraad b. Bijzondere trekkingsrechten I.M.F. c. Reservepositie in het I.M.F. d. Deviezenvorderingen (waarvan Centrale Bank) (waarvan zekerheidsstelling) e. Deviezenverplichtingen aan ingezetenen (-) Totaal 1 2. Deviezenbanken a. Deviezenvorderingen b. Deviezenverplichtingen aan ingezetenen (-) Totaal 2

1) Bron: Centrale Bank van Suriname *) Voorlopige cijfers

19

De monetaire reserve is goed voor circa 2 maanden import van goederen en diensten en derhalve onder de internationaal gangbare norm van minimaal 3 maanden. Het is daarom gewenst de monetaire reserve te versterken teneinde ook de dekking van de Surinaamse dollar en de internationale kredietwaardigheid van ons land te verbeteren. Surinaamse Effectenbeurs Onderstaande tabel biedt inzicht in de handel op de Surinaamse Effectenbeurs in het jaar 2004 (in SRD) Fondsen

Nom. waarde per stuk

Assuria C.I.C De Surinaamsche Bank Elgawa Hakrinbank Margarine & Vettenfabriek Self Reliance Surinaamse Brouwerij Torarica Varossieau

0,01 0,01 0,025 0,01 0,0075 0,01 0,01 0,05 0,10 0,10

Totaal aandelen

Omzet aantal

Omzet effectief

620 400 5.901 15.588 5.940 -

3.144,00 1.000,00 40.641,90 68.352,90 50.759,80 -

28.449

163.898,60

Beginkoers Slotkoers jan. 2004 dec. 2004 4,70 2,25 5,00 1,20 3,96 3,70 1,82 28,82 23,16 6,75

5,50 3,25 7,30 1,20 5,30 4,95 9,20 35,00 26,00 8,00

- Beursindex per 31 december 2004 : 1002,3 - Bron: Vereniging voor de Effectenhandel in Suriname

Voor de Surinaamse Effectenbeurs is het beursjaar 2004 minder goed verlopen. De handel en de effectieve omzet vielen met meer dan 55% terug in vergelijking met het voorgaande jaar. De meest verhandelde aandelen waren die van Hakrinbank, Self Reliance en DSB Bank, die respectievelijk 42%, 31% en 25% van de beursomzet voor hun rekening namen. In de overige fondsen vond nauwelijks verhandeling plaats. De meest actieve brokers waren Hakrinbank en DSB Bank die respectievelijk 48% en 41% van de omzet realiseerden. Op de laatste beursdag van het jaar passeerde de beursindex de 1000-puntengrens en kwam uit op 1002,3. De toename van de beursindex lag ruim boven het inflatiepercentage van 2004, hetgeen betekent dat een belegging in aandelen een goede bescherming heeft geboden tegen inflatie. Het is jammer dat in het verslagjaar zowel het aantal genoteerde fondsen als het aantal brokers wederom niet toenam. De effectenbeurs beleefde in het 1e kwartaal 2005 een duidelijke opleving. De beursomzet bedroeg in deze periode SRD 447.732 hetgeen al 173% hoger ligt dan de gehele omzet in 2004. De koers van het aandeel Hakrinbank steeg verder tot SRD 5,65.

20

Ontwikkelingen binnen het Surinaamse bankwezen Onderstaande tabel verschaft inzicht in recente ontwikkelingen in het algemene bankwezen in Suriname (in miljoenen SRD)

aan het einde van 2004*)

2003*)

2002*)

1.999,3

1.548,9

1.157,6

324,7 (169,9)

279,4 (151,0)

242,8

154,8

128,4

Spaargelden Termijndeposito's Kapitaal en reserves

207,8 77,4 108,4

167,8 56,1 68,6

162,5 48,2 60,4

Totaal uitleenbare en kasmiddelen

636,4

447,3

399,5

Kredietverlening

491,22)

366,31)

287,8

5,42

4,43

5,22

22,07

18,73

20,99

Balanstelling Uitleenbare en kasmiddelen: Rekeningcourantgelden (verplichte kasreserve)

Kengetallen Capitalratio I (kapitaal en reserves in % van de balanstelling) Capitalratio II (kapitaal en reserves in % van de kredietverlening)

414,4 (171,6)3)

1) exclusief voorziening dubieuze debiteuren ad SRD 32,4 miljoen 2) exclusief voorziening dubieuze debiteuren ad SRD 24,1 miljoen 3) exclusief SRD 21,4 miljoen kasreserve bouwkredieten *) Voorlopige cijfers Bron: Centrale Bank van Suriname

De groei van het balanstotaal bedroeg in het verslagjaar ruim 29%, terwijl de kredietverlening toenam met 34%. De groei in de kredietverlening (exclusief schatkistpapierbeleggingen) vond bijna uitsluitend plaats in de vreemdevalutasfeer. Uitleenbare middelen groeiden met 42,3% waardoor de beschikbare kredietruimte steeg. Een verbetering trad op in de solvabiliteitspositie van het bankwezen, getuige de toename van de capitalratio’s.

21

In ons vorig jaarverslag is gewezen op de toenemende (US)dollarisatiegraad van balansen en kredietportefeuilles van algemene banken. Deze ontwikkeling heeft zich in 2004 verder voortgezet, zoals ook uit bijgaande staafdiagram blijkt. Financiële (US)dollarisatie in 1996-2004 in %

De toenemende (US) dollarisatie brengt extra risico’s met zich mee die nauwgezet gevolgd worden door bankdirecties en de Centrale Bank van Suriname. Zo werd binnen commerciële banken het liquiditeitsbeheer aangescherpt evenals leenarrangementen en kredietbeheer. De Centrale Bank van Suriname verhoogde tegen het jaareinde het verplichte kasreservepercentage voor vreemdevaluta in rap tempo van 17,5% naar 33,3% van de reservebase. Hiermede is een hogere liquiditeitsverplichting aan commerciële banken opgelegd. De aanzienlijke verhoging van het verplichte vreemde valuta kasreservepercentage en de stijgende trend van de USD rente op de internationale kapitaalmarkt hebben ook geleid tot een stijging van de debetrente voor vreemde valutaleningen op de Surinaamse geld- en kapitaalmarkt. Verdere renteverhogingen moeten niet worden uitgesloten. Het valt enigszins te betreuren dat de verhoging van het verplichte kasreservepercentage voor vreemde valuta niet gepaard is gegaan met een ons inziens verantwoorde verlaging van het kasreservepercentage voor de lokale valuta. Daardoor zou de SRD debetrente versneld omlaag kunnen. Een hogere vreemde valuta leenrente en een lagere SRD debetrente zou in onze optiek een marktconform proces van afremming van de vreemdevalutakredietvraag en stimulering van de SRD kredietvraag aanzienlijk ondersteunen. De (US) dollarisatiegraad van de kredietportefeuilles zou aldus teruggedrongen kunnen worden. De ontwikkeling van het consumentenprijsindexcijfer Als gevolg van een brand in augustus 2003 die het hoofdkantoor van het Algemeen Bureau voor de Statistiek verwoestte, konden er tot en met februari 2004 geen gemiddelde maandinflatiecijfers worden opgesteld. Hierdoor kon ook geen gemiddeld jaarinflatiecijfer worden opgemaakt en moet met schattingen gewerkt worden, gebaseerd op de realisatiecijfers maart tot en met december 2004. Het staat wel vast dat de inflatie in 2004 lager is uitgevallen dan in voorgaande jaren en na lange tijd weer onder de 10% is uitgekomen.

22

In onderstaande tabel zijn de door het Algemeen Bureau voor de Statistiek opgestelde cijfers op basis van realisatiecijfers maart tot en met december 2004 opgenomen. De ontwikkeling van het consumentenprijsindexcijfer Jaar

Totaal index gemiddeld

2000 2001 2002 2003 (extrapolatie)1) 2004 (schatting)2)

Totaal index jaareinde

59,3 38,6 15,5 23,2 9,0

76,2 4,9 28,4 9,1 8,9

1) Extrapolatie op basis van realisatiegegevens januari tot en met juni 2003. 2) Schatting op basis van realisatiegegevens maart t/m december 2004.

Volgens voorlopige cijfers van het ABS zijn de consumentenprijzen in maart 2005 t.o.v. maart 2004 gemiddeld met 7.4% gestegen. De dalende trend van de inflatie is het gunstige resultaat van het stabilisatiebeleid dat enige jaren terug werd ingezet evenals de beheerste opstelling van de vakbeweging in het arbeidsvoorwaardenoverleg. Het is onze overtuiging dat in een stabiele en evenwichtige macro-economische omgeving de koopkracht van een ieder het best kan worden beschermd of verbeterd. Het is dus van het allergrootste belang dat het stabilisatiebeleid wordt gecontinueerd en dat de vakbeweging zich gematigd blijft opstellen bij loononderhandelingen. Hierdoor kan de inflatie in de toekomst verder worden teruggedrongen.

Directie, staf en consultants in discussie tijdens de workshop “strategische herorientatie”.

23

Ontwikkelingen in belangrijke productiesectoren De ontwikkelingen in de reële sector van de economie waren in het verslagjaar redelijk gunstig mede door de stabiele en evenwichtige economische omgeving. De reële economische groei bedroeg naar schatting van het Internationaal Monetair Fonds 4,6%, hetgeen vooral werd gerealiseerd in de sectoren mijnbouw en bouw- en constructie. Rosebel Goldmines nam haar goudproductiebedrijf in april 2004 officieel in gebruik en boekte goede bedrijfsresultaten. De capaciteitsuitbreiding met circa 12% van de aluinaardeplant te Paranam is inmiddels gerealiseerd, terwijl de bauxietexploratiewerkzaamheden in West-Suriname nabij het Bakhuysgebergte werden voortgezet en hoopgevende resultaten opleverden. Ook werd voortgegaan met haalbaarheidsstudies voor de opzet van een waterkrachtcentrale nabij Kabalebo. Zowel de productie als export van bananen door de Stichting Behoud Bananensector vertoonden een gestadige groei. De toenemende licentiekosten in verband met de afzet op de EU-markt hebben een erg negatief effect op de rentabiliteit en cashflow van het bedrijf. De bouw- en constructiesector kreeg een flinke impuls door de stabiele macro-economische omgeving die leidt tot een toename van bouwinvesteringen en lagere bankrentes. De concessionele financieringsfaciliteit gefinancierd uit kasreservemiddelen van banken bij de Centrale Bank van Suriname zorgde eveneens voor een aanzienlijke push. Onze belangrijkste exportproducten namelijk aluinaarde, goud en aardolie realiseerden goede prijzen op de wereldmarkt hetgeen positief uitwerkte op onze deviezen- en overheidsinkomsten. De in 2002 afgekondigde nieuwe investeringswet was ook in het verslagjaar niet operationeel, doordat het uitvoerend lichaam, Investsur, niet werd ingesteld. In ons vorig jaarverslag is uitgebreid ingegaan op de tekortkomingen van bovengenoemde investeringswet en op Investsur volgens deskundigen van Foreign Investment Advisory Services (FIAS), een werkarm van de International Finance Corporation (IFC) en de Wereldbank. Zowel de overheid als de private sector onderschreven de belangrijkste bevindingen van de FIAS, zoals vastgelegd in hun rapport van mei 2003. Ter uitvoering van de aanbevelingen deed de minister van Financiën een vervolgverzoek aan de FIAS voor zowel assistentie bij de herschrijving van de Investeringswet van 2002 inclusief herziening van de fiscale incentives als de opzet van een Investment Promotion Agency. In reactie op dit verzoek startte de FIAS met een onderzoeksproject met als doelstellingen het stroomlijnen van de fiscale incentives in Suriname, het doen van wijzigingsvoorstellen van de Investeringswet uit 2002 en het opstellen van een stappenplan voor de transformatie van Investsur naar een echte Investment Promotion Agency. Haar bevindingen zijn vastgelegd in een rapport dat in oktober 2004 aan de minister van Financiën werd aangeboden. Inmiddels is een deskundige Surinaamse counterpartgroep ingesteld voor de beoordeling van de aanbevelingen. Resultaten worden in de loop van 2005 verwacht. In maart 2005 ondertekenden Suriname en het Koninkrijk der Nederlanden (inclusief Nederlandse Antillen/Aruba) een belangrijke investeringsbeschermingsovereenkomst, welke bedoeld is om investeerders meer zekerheid te geven. Naar verwachting zal deze leiden tot een toename van investeringen van Nederlandse bedrijven in ons land. Hieronder wordt nader ingegaan op markante ontwikkelingen in belangrijke productie- en exportsectoren van ons land.

24

Bauxietsector Voor de bauxietsector was 2004 een goed jaar vooral vanwege de gunstige ontwikkelingen op de wereldmarkt. De prijzen van aluminium en aluinaarde stegen aanzienlijk door de grotere vraag vanuit China en de Verenigde Staten, terwijl de aanbodzijde van de markt werd beïnvloed door de lage productie van laatstgenoemd land als gevolg van energietekorten. De langetermijn contractprijzen van aluinaarde fluctueerden tussen USD 195 en USD 225 per ton. Suralco realiseerde een gemiddelde prijs van USD 204 per ton, hetgeen 24% hoger is dan in het voorgaande jaar en de hoogste gemiddelde verkoopprijs sinds 1991. De hogere verkoopprijzen resulteerden in het verslagjaar in een forse toename van de staatsinkomsten met circa 60% tot USD 59,7 miljoen. Deviezeninkomsten – zonder betalingen aan Staatsolie – stegen van USD 67 miljoen in 2003 tot bijna USD 100 miljoen in 2004. De verwachting is dat de aluinaardeprijzen in 2005 verder zullen stijgen door met name de hoge groei van de Chinese economie. Een indicatie daarvoor vormt ook de hoge gemiddelde prijs van USD 381 per ton op de aluinaardespotmarkt in 2004. Tegen het einde van het verslagjaar voltooiden de Suralco en BHP Billiton de capaciteitsuitbreiding van de aluinaarderaffinaderij met 250.000 ton tot 2,2 miljoen ton per jaar. Deze uitbreiding waarin USD 67 miljoen is geïnvesteerd, werd 6 maanden eerder dan gepland voltooid. De effecten van deze uitbreiding zullen in 2005 tot uiting komen in een verdere toename van de aluinaarde-export met circa 250.000 ton. In 2004 steeg de aluinaardeproductie met 0,5% tot 2.014.000 metrieke ton. De exporthoeveelheid bedroeg 2.025.000 ton, hetgeen 0,8% lager is dan in 2003. De totale exportwaarde bedroeg USD 413,1 miljoen, een toename van 23%. Hiervan werd USD 177,4 miljoen overgemaakt naar Suriname in verband met lokale betalingen, inclusief die aan Staatsolie voor afgenomen olieproducten. De haalbaarheidsstudies van een bauxietmijn, aluinaarderaffinaderij en aluminiumsmelter in West-Suriname zijn nog steeds in volle gang. De vooruitzichten zijn niet ongunstig. Meer concrete resultaten worden in 2005 verwacht, wanneer de Memoranda of Understanding met de bauxietmaatschappijen verlopen en zij dan een business-model moeten presenteren. De bauxietmaatschappijen zullen in 2005 een bedrag groot circa USD 130 miljoen investeren waarvan het grootste deel in de ontwikkeling van nieuwe bauxietmijnen te Kaaimangrassie en Klaverblad in het district Commewijne. Wij mogen daarom concluderen dat de vooruitzichten voor onze bauxietindustrie erg gunstig zijn.

25

Aardoliesector Staatsolie N.V. boekte in het jaar 2004 als gevolg van de sterk gestegen olieprijzen een recordomzet en winst. Opmerkelijk was wel de verdere daling van de ruwe olieproductie met 5% ten opzichte van 2003. De raffinaderij boekte bevredigende productieresultaten. De bruto-omzet over 2004 bedroeg USD 132,9 miljoen, een stijging van bijna 16% ten opzichte van het voorgaande jaar. Deze toename is vooral veroorzaakt door de hogere gemiddelde verkoopprijs van USD 28,40 per barrel ofwel 8,2% hoger dan in 2003. De winst vóór belastingen bedroeg USD 59,7 miljoen, ruim 13% meer dan in 2003. De productie van ruwe olie bedroeg 4,1 miljoen barrels, hetgeen 5% lager ligt dan in het voorgaande jaar. Dit is het gevolg van de tegenvallende productie van nieuwe bronnen. Van de geproduceerde 4,1 miljoen barrels ruwe olie werd 2,5 miljoen verwerkt in de raffinaderij, terwijl de rest is verkocht aan Suralco. De raffinaderij had een goede capaciteitsbenutting en verwerkte 2,5 miljoen barrels ruwe olie tot heavy vacuum gasoil, diesel- en stookolie en asfalt. Van de verwerkte producten werd 63% geleverd aan de Suralco, 17% als brandstof voor schepen verkocht, 16% geëxporteerd naar het Caraïbisch gebied en 4% lokaal afgezet. In 2004 werden door Staatsolie N.V. twee belangrijke productiedelingsovereenkomsten getekend met respectievelijk Repsol YPF en Maersk Oil. Reeds in oktober 2004 startten beide maatschappijen met het uitvoeren van hun respectieve verplichtingen onder de contracten middels het verzamelen van tweedimensionale seismische data van het toegewezen zeeareaal. In 2005 zullen deze data geïnterpreteerd worden en als basis dienen voor vervolgstappen. In het verslagjaar maakte Staatsolie een begin met de directe participatie in het offshore-exploratieprogramma dat tezamen met buitenlandse maatschappijen wordt uitgevoerd, door het in eigen beheer verzamelen van 3400 km seismische data. Het exploratieprogramma werd door Staatsolie zelf bepaald op basis van analyse van eerder verzamelde data. In 2005 zullen de verzamelde gegevens geïnterpreteerd worden, waarna vastgesteld zal worden of de resultaten gebruikt zullen worden voor verdere exploratie dan wel voor promotie van de betreffende zeearealen. In 2004 werd ook een meerjaren exploratieprogramma voor het totale kustgebied van Suriname afgerond. Teneinde een positie te verwerven op de regionale markt voor scheepsbrandstof kocht Staatsolie N.V. een strategisch aandeel van 30% in het Trinidadiaanse bedrijf Ventrin Petroleum Company dat erg actief is in Point Lisas nabij Port of Spain. Dit havengebied kent een hoge frequentie aan zeevrachtbewegingen en is daarmee uitstekend gepositioneerd om eerdergenoemd marktsegment te bedienen.

26

Goudsector De opvallende trendmatige stijging van de goudprijs op de wereldmarkt in de afgelopen jaren heeft zich ook in 2004 voortgezet. De gemiddelde prijs op de London Metal Exchange bedroeg USD 409,72 per troy ounce, bijna 13% hoger dan in 2003. Op 2 december van het verslagjaar werd een piekprijs bereikt van USD 454,20 per troy ounce. De sterke prijsstijging van goud heeft vooral te maken met de toenemende onzekerheid op financiële markten. Beleggers kiezen daarom steeds meer voor een kennelijk veiliger belegging in goud, hetgeen leidt tot vraagtoename en prijsstijging. De goudproductie in 2004 van de vele kleinschalige producenten in ons land daalde licht, volgens erg ruwe schattingen tot ruim 11.000 kg met een waarde van ongeveer USD 130 miljoen. Dit is veroorzaakt door de uitmijning van de rijkere delen van goudwinningsgebieden die zich veelal aan de oppervlakte bevinden en de gestegen productiekosten. Op 10 april van het verslagjaar vond de officiële opening plaats van het goudwinningsbedrijf Rosebel Goldmines N.V., een dochteronderneming van de Canadese Mijnbouwmaatschappij Cambior Inc. Het bedrijf realiseert vanaf haar opstart uitstekende productieresultaten en de hoge goudprijzen stuwen omzet en rentabiliteit omhoog. In 2004 werd in totaal ruim 5,1 miljoen ton erts verwerkt met een gemiddelde hoeveelheid van 1,84 gram goud per ton. De totale opbrengst bedroeg 273.700 troy ounces goud, 12% boven de geprognosticeerde hoeveelheid. Rosebel Goldmines verwacht in 2005 ongeveer 6,2 miljoen ton erts te verwerken met een gemiddelde opbrengst van 1,7 gram goud per ton. De jaarproductie komt derhalve uit op 320.000 troy ounces goud. Uitbreiding van de verwerkingsinstallaties, zodat ook de hard rocks verwerkt kunnen worden, staat eveneens voor 2005 op het programma. Op 9 augustus 2004 ondertekenden Alcoa/Suralco LLC en Newmont Mining Corporation een joint-venture-overeenkomst inzake de voortzetting van de exploratie naar goud in de concessiegebieden van Suralco nabij het Nassaugebergte in Marowijne. Newmont Mining Corporation zal aan het eind van de exploratieperiode die maximaal 6 jaar zal duren, een haalbaarheidsstudie opmaken met betrekking tot de mogelijke commerciële productie van goud. In ruil voor haar investeringen, exploratiewerkzaamheden en operationeel management van het geheel zal Newmont Mining Corporation kunnen participeren in het aandelenkapitaal van het eventueel op te zetten goudwinningsbedrijf. Newmont is de grootste goudmijnbouwmaatschappij en goudproducent ter wereld. De vooruitzichten voor de Surinaamse goudindustrie zijn erg goed.

27

Agrarische sector De rijstsector is nog steeds een belangrijk onderdeel van de agrarische sector. In de onderstaande tabel zijn enkele kerngegevens opgenomen die een beeld verschaffen over de sector ontwikkeling in de afgelopen 5 jaren.

beplant areaal (ha) padiproductie (Mt) exporthoeveelheid (Mt) exportwaarde (USD 1.000) exportprijs cargo (mton/USD) exportprijs witte rijst (mton/USD)

2004*)

2003

2002

2001

49.500 190.000 51.830 11.891 190 268

52.425 193.685 41.949 9.097 191 273

40.050 157.105 71.812 14.175 191 286

50.780 191.315 53.145 11.072 203 292

2000 41.995 163.655 47.336 10.959 224 366

Bron: Ministerie van Landbouw, Veeteelt en Visserij *) voorlopige cijfers. Exporten zijn exclusief een partij van 2000 ton padi naar Jamaica in september 2004 met een exportwaarde van USD 300.000.

Zowel het beplante areaal als de padiproductie vertoonden in 2004 een lichte teruggang vooral als gevolg van watertekort bij grote boeren aan de rechteroever van de Nickerierivier gedurende het voorjaarsseizoen. Wel was er sprake van een marginale verbetering van de gemiddelde padiproductie per hectare. Het exportvolume steeg met ruim 23% vooral door de export van rijstproducten uit de najaarsoogst 2003. Voor het eerst was onze rijstexport naar Caricomlanden hoger dan die naar Europa, namelijk 40% respectievelijk 38%. In 2003 ging nog 66% naar Europa en 21% naar Caricom. De voornaamste afnemers binnen de Caraïbische Gemeenschappelijke Markt waren Jamaica, Haïti en de Dominicaanse Republiek. Ook werd voor het eerst meer witte rijst dan cargorijst (halffabrikaat) geëxporteerd vanwege het feit dat Caricomlanden witte rijst afnemen. De exportwaarde steeg met ruim 30% tot USD 11,9 miljoen vooral door het gestegen exportvolume. Exportprijzen lagen op ongeveer hetzelfde niveau als in 2003. In februari 2005 werd tijdens een staatsbezoek van de Braziliaanse president, A. Lula, aan Suriname een handelsovereenkomst ondertekend die ons land in staat stelt om 10.000 ton rijst te exporteren naar Brazilië tegen een zeer gereduceerd importtarief. Dit vooruitlopend op een algemene handelsovereenkomst met ons buurland. In het verslagjaar vond de installatie plaats van een Programme Management Unit voor het Cariforum/EU rice program waarin euro 9,2 miljoen is gereserveerd voor Suriname. De speerpunten van dit programma zijn verhoging productiviteit, exportvolume, kwaliteit en kostprijsverlaging. Dit programma zal in de tweede helft van 2005 van start gaan. De structurele problemen binnen de rijstsector die de productie-efficiency en concurrentiepositie van de Surinaamse rijst nadelig beïnvloeden, zijn nog steeds aanwezig. Er is behoefte aan een betere ordening van de sector. In dit verband zijn onder andere van belang

28

de opzet van een productsschap rijst, instelling van waterschappen, betere zaaizaadvoorziening, upgrading van de infrastructuur en agressieve marketingcampagnes, ook gericht op niet-traditionele markten. De bananenindustrie gaf in 2004 een verdere groei te zien. Het totaal beplante areaal van de Stichting Behoud Bananen Sector steeg met 850 ha tot 1450 ha. De piekaanplant van 2400 ha moet in de eerste helft van 2006 gerealiseerd worden. Per ultimo 2004 waren 1805 personen in dienst, een toename van circa 1200 personen in één jaar. Op 2 maart 2004 vond de eerste export van bananen naar Europa plaats onder de eigen merknaam “Switie”, waarna wekelijks een toenemende hoeveelheid werd verscheept. Tot ultimo december werden iets meer dan 1,1 miljoen dozen van 40 lbs. verscheept met een marktwaarde van euro 9,2 miljoen. De rentabiliteit en cashflow van het bedrijf worden in toenemende mate negatief beïnvloed door het niet bezitten van eigen licenties om de Europese markt te mogen betreden. Deze licenties die in handen zijn van derden, moeten tegen steeds toenemende prijzen gekocht worden. In 2004 is daarvoor een bedrag van euro 2,4 miljoen betaald hetgeen ruim 25% is van de exportwaarde. De verwachting is dat de licentie-uitgaven in 2005 zullen toenemen tot euro 9 miljoen, een veelvoud van de hulp van de Europese Unie aan de bananensector in Suriname. De Surinaamse regering heeft de aandacht van de Europese Commissie gevraagd voor dit vraagstuk met consequenties die niet stroken met de doelstellingen van de Commissie. Het bestuur van de Stichting Behoud Bananen Sector heeft tegen de achtergrond van het voorgaande in overleg met de regering besloten het privatiseringsproces te versnellen en in de tweede helft van 2005 af te ronden. Vooruitzichten voor de nabije toekomst De grootste uitdaging voor de regering vormt het consolideren en uitbouwen van de macro-economische stabiliteit. Noodzakelijke voorwaarde daarvoor is het continueren van een prudent overheidsfinancieel en monetair beleid. In een verkiezingsjaar is dit geen eenvoudige opgave. Ook zal op korte termijn een public sector reformprogramma daadkrachtig ter hand genomen moeten worden. Het beste startmoment hiervoor is direct na installatie van de nieuwe regering die na de parlementsverkiezingen van 25 mei 2005 aantreedt. Dan kunnen de vruchten hiervan nog vóór de daaropvolgende verkiezingen geplukt worden. Aan stimulering van economische groei en verdere verbetering van het investeringsklimaat dient zeer hoge prioriteit gegeven te worden, nu een redelijke mate van macro-economische stabiliteit is bereikt. De reële economische groeivooruitzichten voor 2005 zijn gunstig te noemen vooral door voortgaande investeringen in de sectoren mijnbouw, bouw- en constructie, agro-industrie en aquacultuur. Het Internationaal Monetair Fonds schat de reële groei van het Bruto Binnenlands Product in 2005 op 4,8%, een fractie hoger dan in 2004. Een grote uitdaging blijft ook de verdere economische integratie van ons land in regionale en andere economische handelsblokken. De Caricom Single Market & Economy moet reeds tegen eind 2005 een feit zijn, en ons land moet nog diverse handels- en andere barrières opheffen om

29

mee te kunnen doen. De economische integratiebewegingen zullen aanzienlijke implicaties hebben voor onze economie en particuliere sector. Ondernemers en overheid dienen dan ook samen te werken teneinde de concurrentiekracht van onze ondernemers te maximaliseren. Op 25 mei 2005 vinden er in ons land vrije en geheime parlementsverkiezingen plaats. Wij zijn van mening dat de nieuwe regering die zal aantreden niet anders kan dan het macro-economisch stabilisatiebeleid en het beleid ter bevordering van economische groei krachtig voort te zetten. Slechts dan kunnen rust, stabiliteit en economische groei in onze samenleving behouden blijven.

30

Dit is het nieuw filiaal te Tamanredjo in het district Commewijne.

Er wordt goed gebruik gemaakt van de door de Hakrinbank N.V. gerenoveerde en bijgebouwde trimtoestellen op de trimbaan in de Cultuurtuin.

31

De President van de Republiek Suriname drs. R.R. Venetiaan bezoekt de stand van de Hakrinbank tijdens de Agro- en Made in Suriname beurs van april 2004.

Op 28 september 2004 ondertekenden de algemeen directeur van de Hakrinbank N.V., drs. J. Bousaid, en de voorzitter van de Kamer van Koophandel, de heer R. Ameerali een financieringsovereenkomst inzake het Social Entrepreneurship Programme.

32

Het bedrijf van de bank Algemeen De ontwikkelingen binnen ons bedrijf in 2004 zijn gunstig geweest. Zo werd in lijn met voorgaande jaren gewerkt aan de verdere versterking van de interne organisatie en de beheersing van bedrijfsprocessen. Continue organisatieontwikkeling is in onze visie erg cruciaal voor het kunnen realiseren van de bedrijfsdoelstellingen en het verhogen van de efficiency. Ook het budgetterings- en budgetbewakingsproces zijn in deze van belang evenals een adequaat management informatie systeem. Al deze zaken zijn onderdeel van Good Corporate Governance en een goede governancestructuur. In het verslagjaar werd een gezonde groei van ruim 65% gerealiseerd in de kredietverlening die iets boven het budget ligt. Dit is het resultaat van een sterke commerciële aanpak en het aanbieden van aantrekkelijke kredietvoorwaarden. De kwaliteit van de kredietportefeuille bleef op een goed peil. Het assets-and-liabilities-management werd verder aangescherpt en met name het liquiditeitsbeheer van de vreemde valuta vanwege de toegenomen (US)-dollarisatie van onze balans en kredietuitzettingen. Het binnenlands betalingsverkeer dat via de Hakrinbank loopt, werd verder gefaciliteerd middels uitbreiding van ons ATM- en POS-netwerk. Dit netwerk zal verder uitgebouwd en geïntegreerd worden in het “Banking Network Suriname” (BNETS) dat medio 2005 operationeel wordt en het gastgebruik van het netwerk van andere aangesloten banken zal faciliteren. De muntverwisseling van de Surinaamse gulden naar de Surinaamse dollar heeft veel werk met zich meegebracht en werd succesvol afgerond. In april 2004 introduceerde Hakrinbank als eerste bank in Suriname internetbankieren. Dit werd goed ontvangen door de samenleving en droeg bij tot de verruiming van ons cliëntenbestand en businessvolume. Tezamen met IBM Business Resilience and Continuity Services werd een disasterplan opgesteld, zodat ook in geval van calamiteiten de dienstverlening kan worden voortgezet. Daartoe zal in 2005 een off-site-computerruimte worden ingericht. In het verslagjaar werd wederom veel energie gestopt in de verdere upgrading van de interne organisatie en procedures van de NTFM. Dit mede in verband met de sterke groei van de bedrijfsactiviteiten. Er werden twee stafleden aangetrokken ter versteviging van het tweede echelon dat van groot belang is voor de coördinatie van de bedrijfsprocessen. De NTFM boekte wederom goede bedrijfsresultaten en leverde zodoende ook een belangrijke bijdrage aan het geconsolideerd resultaat van ons bedrijf.

33

In 2004 werd met succes het project “strategische heroriëntatie en doorlichting interne organisatie Hakrinbank” afgerond. Dit geschiedde middels intensieve betrokkenheid van onze staf- en andere medewerkers en consultants van KPMG Business Advisory Services. Hieronder zal gedetailleerd op de resultaten hiervan worden ingegaan. Aan het eind van het verslagjaar werd de bouw van ons eigen en modern bankfiliaal te Tamanredjo in het district Commewijne afgerond. De opening vond begin 2005 plaats en onze cliënten kunnen nu in een betere omgeving hun bankzaken verrichten. Begin 2004 werd een functiewaarderingsproject afgerond en een nieuwe salarisstructuur voor de staffunctionarissen geïntroduceerd. In opdracht van de Raad van Commissarissen werd door The Slight Edge Consultancy een functiewaarderingsonderzoek met betrekking tot de directiefuncties uitgevoerd en werd met terugwerkende kracht een nieuwe salarisstructuur voor directieleden vastgesteld door de Raad van Commissarissen. In het verslagjaar zijn diverse anti-money-laundering-maatregelen binnen onze bankinstelling geïmplementeerd. Ons ICT-department ontwikkelde software teneinde het toezicht op de uitvoering van deze maatregelen te vergemakkelijken en aan de rapportageverplichtingen op grond van de Wet Melding Ongebruikelijke Transacties te kunnen voldoen. Hierna wordt gedetailleerd ingegaan op de markante ontwikkelingen die zich binnen de bank en op de verschillende afdelingen in het verslagjaar hebben voltrokken. Strategische heroriëntatie Hakrinbank In het verslagjaar werd met deskundige ondersteuning van consultants van KPMG Business Advisory Services het project “Strategische heroriëntatie en doorlichting interne organisatie Hakrinbank” succesvol afgerond. Directie, staf en andere medewerkers waren nauw betrokken bij de uitvoering van dit project en de opstelling van het strategisch beleidsplan 2005 - 2007. Plenaire discussies vonden gedurende enkele weekeinden plaats. Met de opstelling van dit beleidsplan is de ontwikkelingsrichting van de bank in de komende jaren vastgelegd. Met het strategisch beleidsplan wordt het navolgende beoogd: - het bepalen van een geëigende en unieke strategische koers voor de periode 2005 - 2007; - herformulering van de visie en vaststellen van de gewenste positionering in de markt; - het vaststellen van de strategische alternatieven hierbij; - het vaststellen van de kwaliteit van de interne organisatie en verbetergebieden in het licht van de nieuw geformuleerde ambitie en strategie; - het formuleren van verbetervoorstellen en ontwerpcriteria met betrekking tot de opzet en inrichting van de Risk- Management- functie binnen de Hakrinbankorganisatie; - het formuleren van verbetervoorstellen en ontwerpcriteria voor de inrichting “front office” en “back office” binnen de organisatie; - het maken van keuzen die bepalend zijn voor de toekomstige koers en ontwikkeling van de Hakrinbank op basis waarvan het toekomstige beleid ontwikkeld zal worden. De belangrijkste strategische doelstellingen voor de komende jaren kunnen in grote lijnen als volgt gedefinieerd worden:

34

-

meer klantgericht en customer driven opereren ter vergroting van de klantsatisfactie; verbeteren kwaliteit van de dienstverlening; producten- en diensteninnovatie met maximaal gebruik van ICT- en internetmogelijkheden; professionaliseren Human Resource Management; verbeteren van het kostenmanagement; het invoeren van performancemanagement; aanscherpen riskmanagement; verhoging van de employeesatisfactie; actief zoeken naar een strategische partner met toegevoegde waarde voor de Hakrinbank.

De strategische doelen en doelstellingen zijn op basis van de visie en missie van de bank gedefinieerd en uitgewerkt. Ook zijn de kritische succesfactoren voor de realisatie van de doelstellingen geïdentificeerd. De strategie is in concrete acties vertaald door gebruik te maken van de balanced-scorecardmethode. Hierbij worden per doelstelling acties geformuleerd en zijn voor de beleidsperiode per jaar streefwaarden opgenomen. Tijdens het proces worden de strategische- en financiële planning op elkaar afgestemd en vindt een toetsing plaats van de doelstelling op lange termijn aan de resultaten op korte termijn. De strategische heroriëntatie heeft ook een nieuwe mission statement voor onze bank opgeleverd namelijk: “De Hakrinbank biedt als innovatieve en dynamische instelling haar klanten een integraal pakket van hoogwaardige financiële diensten aan. Deskundige medewerkers leveren in teamverband maatwerk voor maximale klanttevredenheid.” Omdat de structuur de strategie volgt, heeft de strategische heroriëntatie gevolgen voor de organisatie-inrichting. De Hakrinbank en haar producten moeten zo dicht mogelijk bij de klant worden gebracht. Dit betekent een verdere decentralisatie van beslissingsbevoegdheden binnen de organisatie, omdat beslissingen genomen moeten kunnen worden door medewerkers die direct met de klant te maken hebben. De samenwerking tussen afdelingen met klantcontact en ondersteunende afdelingen moet optimaal zijn, zodat de bank in staat is een langdurige relatie gebaseerd op vertrouwen met de klant op te bouwen. Naast verbetering van de dienstverlening is versterking van de interne beheersing ook een drijfveer geweest bij de aanpassing van de organisatie-inrichting. Dit zal resulteren in de instelling van een aantal nieuwe interdepartementale commissies, het instellen van een Risk Management Department en een Marketing- en P.R.-afdeling. De scheiding tussen front- en backofficefuncties zal verder worden doorgevoerd, terwijl de afdeling AMI zal worden gesplitst in een afdeling Accounting en een afdeling (financial) Controlling. Tenslotte zal de Human-Resource-Managementafdeling ontlast worden van de General-Affairsfunctie die in een aparte afdeling zal worden ondergebracht.Daarnaast zullen de communicatiestructuur en het beleids- en beheersinstrumentarium opnieuw ingericht worden aan de hand van de nieuwe organisatie-inrichting. Middels het instrumentarium wordt het strategisch planningsproces op de juiste manier vormgegeven en kan het op adequate wijze bestuurd en beheerst worden. Performancemanagement is een instrument dat zal worden ingezet om effectief op de gewenste resultaten af te sturen.

35

Met de uitvoering van het project “Strategische heroriëntatie en doorlichting interne organisatie Hakrinbank” beschikt onze bankinstelling nu over een heel duidelijke toekomstige ontwikkelingsrichting die als goed kompas zal dienen voor het management en alle andere direct bij onze bank betrokken stakeholders. Credits De kredietverlening, exclusief beleggingen in schatkistpapier, groeide in het verslagjaar met SRD 66,6 miljoen ofwel 70% tot SRD 161,9 miljoen. Deze toename ligt boven de door ons gebudgetteerde groei en is het gevolg van een sterke commerciële aanpak en concurrerende tariefstelling. Ook de beleggingen in schatkistpapier vertoonden een aanzienlijke stijging van 100% tot een niveau van SRD 34,3 miljoen. De toename ligt ruim boven de door ons geprognosticeerde groei en droeg bij tot de rentabiliteitsverbetering van het kredietbedrijf. De kwaliteit van de kredietportefeuille bleef op een goed peil. Vanwege de toenemende concurrentie en verdergaande (US)-dollarisatie van de kredietportefeuille vond er in het verslagjaar een vernauwing plaats van de marge tussen de debet- en creditrente. Echter leidde de groei van het kredietvolume tot een overall verbetering van het rendement van het kredietbedrijf. De verwachting is dat deze trend vanwege de concurrentie zich ook in 2005 zal voortzetten. Hierna volgt een overzicht van de kredietverlening naar sectoren volgens het classificatiemodel dat gehanteerd wordt door de Centrale Bank van Suriname. Kredietverlening naar sectoren (in miljoenen SRD) aan het einde van 2004

in %

2003

in %

Agrarische sector Visserij Bosbouw Mijnbouw Nijverheid Constructie- en installatiebedrijven

11.919,0 3.967,6 64,8 825,9 17.781,4 6.137,6

7,4 2,4 0,5 11,0 3,8

2.598,8 3.218,7 658,9 10.947,2 4.022,6

2,7 3,4 0,7 11,5 4,2

Totaal direct productieve sectoren

40.696,3

25,1

21.446,2

22,5

Handel Transport, opslag en communicatie Dienstverlening Woningbouw Overige

52.534,2 2.267,0 11.303,5 21.068,8 34.072,7

32,5 1,4 7,0 13,0 21,0

32.569,6 958,5 5.728,3 13.296,5 21.351,3

34,2 1,0 6,0 13,9 22,4

Totaal overige sectoren

121.246,2

74,9

73.904,2

77,5

Totaal commerciële kredieten Schatkistpromessen (overheid)

161.942,5 34.311,8

100,0

95.350,4 17.100,7

100,0

Totaal generaal

196.254,3

36

112.451,1

De groei in de kredietverlening werd vooral gerealiseerd in de handelssector, het consumentenkrediet, de bouw- en constructiesector, en in de industrie. Opvallend is de groei van de uitzettingen in de agrarische sector wat hoofdzakelijk verband houdt met de financiering van de bananenproductie en -export. De toename van de handelskredieten alsook consumentenkredieten die vooral via onze dochteronderneming, de Nationale Trust- en Financierings Maatschappij, worden verstrekt, is in de afgelopen jaren zeer significant geweest. De totale kredietverlening aan de direct productieve sectoren vertoonde een procentuele toename, na jaren van een trendmatige daling. Dit is een indicatie dat het investeringsklimaat aan het verbeteren is met een toename van investeringen in de productiesector als positief gevolg. In het verslagjaar voldeed onze bankinstelling aan de vereisten zoals vastgelegd in de regeling “Kredietclassificatie en debiteurenvoorzieningen” en de overige regels van de Centrale Bank van Suriname in het kader van het bedrijfseconomisch toezicht op algemene banken in Suriname. In ons kredietbedrijf zal de nadruk ook in de toekomst blijven liggen op volumegroei ondersteund door een modern en pro-actief prijsbeleid evenals een goed doordacht assets- & liabilitiesmanagement. Dit is van cruciaal belang voor het behoud van de rentabiliteit van de bank. In het jaar 2004 is de debetrente in twee stappen door ons verlaagd met 4 tot 5 procentpunten wat goed werd ontvangen in de gemeenschap. Vanwege de stabiele economische omgeving en afnemende inflatie is begin 2005 de SRD- debetrente door ons verder verlaagd met 2 procentpunten waardoor de basisrente uitkwam op 16% per jaar. Als de economische stabiliteit behouden blijft en het monetaire beleid wordt versoepeld, is een verdere verlaging mogelijk. In september 2004 werd een overeenkomst gesloten tussen de Hakrinbank en de Kamer van Koophandel en Fabrieken voor de financiering van uitgeselecteerde afgestudeerden van de Anton de Kom Universiteit, die een eigen onderneming wensen op te zetten. Dit in het kader van het Social Entrepreneurship Programme dat tot doel heeft ondernemerschap te stimuleren bij specifieke doelgroepen waaronder studenten van de Universiteit van Suriname. Dit programma biedt studenten van alle faculteiten die in de eindfase van hun studie verkeren de mogelijkheid om onder deskundige begeleiding een businessplan te schrijven voor een op te zetten (kleine) onderneming. Een breed samengestelde deskundige commissie selecteert aan de hand van vastgestelde criteria de beste projecten die dan in aanmerking kunnen komen voor een Hakrinbanklening tegen zeer gunstige voorwaarden. De Inter-American Development Bank ondersteunt dit pilot project met circa USD 300.000 terwijl de Anton de Kom Universiteit ter bevordering van dit project een universitair centrum zal opzetten dat jonge ondernemers zal ondersteunen met trainingen, adviezen en actieplannen. De eerste leningen in het kader van het Social Entrepreneurship Programme zullen omstreeks medio 2005 door de Hakrinbank verstrekt worden. Wij hopen dat dit programma het ondernemerschap bij studenten en anderen zal stimuleren en uiteindelijk zal resulteren in een cultuuromslag naar meer zelfwerkzaamheid en eigen initiatief. In 2005 zal vanwege de groei van de kredietportefeuille het accountmanagersbestand worden uitgebreid met nog eens één functionaris.

37

Treasury and Securities Department Tot de belangrijkste werkzaamheden van deze afdeling behoren de aan- en verkoop van vreemde valuta, swap- transacties, SRD-liquiditeitsbeheer en het bemiddelen bij de aan- en verkoop van effecten op de Surinaamse Effectenbeurs. Zoals eerder aangegeven in het algemene gedeelte van dit jaarverslag hief de Centrale Bank van Suriname medio 2004 de bandbreedte op waarbinnen de handel in vreemde valuta zich diende te voltrekken. Een positief gevolg hiervan was dat de commerciële banken weer een rol konden spelen op de vreemdevalutamarkt. Het is onze bank redelijk gelukt om het transactievolume weer op een goed peil te brengen. Vanwege de sterke concurrentie met andere banken en vooral cambio’s nam de winstmarge wel af. Nadat het ons in 2003 gelukte om met een buitenlandse bank een overeenkomst te sluiten inzake vreemdevalutaswaps, is een duidelijke toename te bespeuren in het transactievolume. Door sterke concurrentie namen ook hier de marges af. In augustus 2004 werd met nog één buitenlandse bank een gelijksoortige overeenkomst gesloten. Het SRD-liquiditeitsbeheer vond ook in het verslagjaar zeer nauwgezet plaats. Internetbanking bood onze corporate relaties de mogelijkheid om ook hun liquiditeitsbeheer te verbeteren. Onze bank bood hen in dit verband specifieke incentives aan. Het vreemde valuta liquiditeitsbeheer werd bijzonder aangescherpt in het verslagjaar vanwege de toegenomen (US) dollarisatie van onze balans en het strakkere kasreservebeleid voor vreemde valuta van de Centrale Bank van Suriname. Verdere aanscherping zal in 2005 plaatsvinden. De voorbereidingen voor de algehele automatisering van de openbewaargevingsadministratie zijn in 2004 gecontinueerd. Doel hiervan is de gehele voorraadadministratie van effecten verder te automatiseren en de bestaande procedures aan te passen. Hierdoor zullen cliënten sneller geholpen kunnen worden. Dit project zal in de loop van 2005 afgerond worden. Voor onze verrichtingen als broker op de Surinaamse Effectenbeurs wordt verwezen naar de beursinformatie in het algemene gedeelte van dit jaarverslag. Administration & Management Information (AMI) Department In het verslagjaar is bijzondere aandacht besteed aan de verdere upgrading van het beheers- en besturingssysteem van de Hakrinbank NV. Daarbij is de nadruk gelegd op de uitbreiding en up-grading van het budgetterings- en management- informatiesysteem. Ook is de actualisering en aanscherping van de hiërarchische processchema’s die vastgelegd worden in het handboek ‘Administratieve Organisatie en Interne Controle’ voltooid. Aandacht is ook besteed aan een evaluatie van de taakstelling, structuur en daarmee samenhangend de formatie van de afdeling AMI. Met name de nieuwe verantwoordelijkheden in het licht van een goede corporate governance hebben daarbij een grote rol gespeeld. In dit kader werd door ons besloten de afdeling AMI begin 2005 op te splitsen in twee afzonderlijke afdelingen, namelijk “Accounting” en “Controlling”. De afdeling Accounting is belast met de grootboekadmini-

38

stratie terwijl de afdeling Controlling verantwoordelijk is voor de managementanalyses en -rapportages, de interne en externe jaarrekening en de rapportages aan de Centrale Bank van Suriname in het kader van het bedrijfseconomisch toezicht. Corporate Governance Teneinde onze commitment aan deugdelijk ondernemingsbestuur meer vorm en inhoud te geven zijn wij in het verslagjaar gestart met het opstellen van een formele corporate-governancecode voor de Hakrinbank NV. Deze code is in belangrijke mate gestoeld op de principes van deugdelijk ondernemingsbestuur zoals opgenomen in de Nederlandse corporate- governancecode opgesteld door de commissie-Tabaksblat, de relevante Bazelse richtlijnen voor corporate governance en de Regeling Organisatie en Beheersing van de Nederlandsche Bank. De code is in het tweede kwartaal van 2005 aan de Raad van Commissarissen aangeboden ter medegoedkeuring. Hieronder is een voorbeeld aangegeven van een goede corporate governance structuur die wij nastrevenswaardig achten voor onze bankinstelling.

STAKEHOLDER COMMUNICATION / REPORTING

• Integraal risicomanagement proces

CORPORATE CULTURE

SOCIAL & ETHICAL

FINANCIAL

RISKMANAGEMENT

ENVIRONMENTAL

TRANSPARENCY

ACCOUNTABILITY

• Tijdige, juiste en volledige rapportage • Accounting pol & proc • Openbaarmaking via website

• Overlegstructuren • In control statement • Rapportage v. auditcie, remuneratiecie, selectie & benoemingscie

OPERATIONS

ETHICS PEOPLE

CONDUCT

SYSTEMS

• Organogrammen • Functieprofielen • Auditcie, remuneratiecie, selectie & benoemingscie

• Objectieve interne & externe audits

LEGAL PROCESS

• Waarden • Gedragscode

STRUCTURE

ASSURANCE

COMPLIANCE REQUIREMENTS

REGULATORY • Wet en regelgeving

POLICY

AUTHORITIES

• Planningsdocumenten • Operationele policies: selectie & benoeming, bezoldiging, reserveringen, pensioen, dividend

• Authorisatie reglementen: directie, RVC, ALV, auditcie, remuneratiecie, selectie & benoemingscie

• Corporate & functionele performance reports

STRATEGY VISION

MISION

PERFORMANCE MEASUREMENT

GOALS

Benchmarking Voor een betere beoordeling van de geleverde prestaties is er een benchmarkonderzoek verricht met Caraïbische en Surinaamse banken. Het doel van dit onderzoek was het identificeren van gehanteerde key-overall-performancemaatstaven, alsmede het verkrijgen van een internationaal referentiekader voor het vaststellen van kwantitatieve doelstellingenniveaus voor de Hakrinbank N.V., die spoedig definitief zullen worden bepaald. De banken die in het onderzoek zijn betrokken, betreffen de grotere beter presterende instellingen uit respectievelijk Jamaica, Trinidad & Tobago, Barbados, Guyana en Suriname. De resultaten van dit onderzoek (m.u.v. Surinaamse banken) zijn in onderstaande tabel opgenomen.

39

Key-overall-performance-indicatoren Caraïbische banken Instelling

Periode

RoA

RoE

Efficiency ratio

Non-performing ratio

NCB Jamaica Ltd.

2003-2004

2.00%

22.10%

67.60%

4.10%

Republic Bank Ltd.

2002-2003

2.44%

18.93%

46,00%

3.82%

RBTT Financial Holdings Ltd.

2003-2004

2.59%

28.60%

56.50%

5.22%

Scotiabank Trinidad & Tobago Ltd.

2003-2004

2.71%

20.95%

46.91%

Barbados National Bank Ltd.

2003-2004

2.27%

18.57%

58.16%

National Bank of Industry and Commerce Ltd.

2003-2004

0.97%

15.65%

85.80%

2004

1.69%

39,91%

63,30%

Hakrinbank NV

5.06%

4.58%

Bron: externe jaarverslagen

Een beoordeling van de performance van de Hakrinbank NV in het licht van bovenvermeld Caraïbisch referentiekader levert een redelijk gunstig overall beeld op. De non-performingratio die een goede indicator is van de kwaliteit van de kredietportefeuille is bij ons op een redelijk niveau. Dit biedt perspectieven voor onze capaciteit tot het genereren van rentebaten uit deze portefeuille. De RoE is de hoogste van alle bij het onderzoek betrokken banken. Dit rechtvaardigt de conclusie dat ons beleid, gericht op het creëren van ‘shareholders value’, op de lange termijn succesvol verloopt. De RoA is onder de internationaal gangbare norm van minimaal 2%. Dit is mede het gevolg van het stringente kasreserve regime van de Centrale Bank van Suriname, waardoor een relatief groot deel van onze activa niet-inkomstengenererend in de kredietverlening kan worden uitgezet. Hoewel de efficiency ratio negatief beïnvloed wordt door onze kleinschaligheid is er op het gebied van efficiency ruimte voor verbetering. Verhoging van onze efficiency middels aanscherping van de kostenbeheersing en een grondige evaluatie en verbetering van de verschillende bedrijfsprocessen blijft dan ook hoge prioriteit genieten in 2005. Information & Communication Technology (ICT) Department Onze bank is in toenemende mate afhankelijk van een betrouwbare geautomatiseerde gegevenverwerking ter ondersteuning van onze bedrijfsprocessen en heeft de afgelopen jaren aanzienlijke bedragen geïnvesteerd in hard- en software. Om de continuïteit van de geautomatiseerde gegevensverwerking te blijven garanderen, ook in het geval zich een calamiteit voordoet, hebben wij in de tweede helft van het verslagjaar een modern “Technology Recovery Plan” ontwikkeld. In het filiaal Nieuwe Haven zal speciaal voor dit doel een offsitecomputerruimte ingericht worden. Een dergelijke uitwijk-faciliteit beperkt het risico aanzienlijk dat de bedrijfsprocessen binnen de bank geen voortgang kunnen vinden als gevolg van een calamiteit zoals het uitvallen van onze AS/400 in ons hoofdkantoor. Op ons verzoek worden door DVS Systems Security Ltd. in Engeland regelmatig testen uitgevoerd om de adequaatheid van de beveiliging van onze firewall en website na te gaan; deze zijn allen goed verlopen. Geconcludeerd werd dat het beveiligingsniveau voldoet aan de gestelde eisen.

40

Interbankennetwerk De Hakrinbank N.V., DSB Bank N.V., RBTT Bank (Suriname) N.V. en de Surinaamse Postspaarbank zijn een samenwerking aangegaan om te komen tot een switch company onder de naam BNETS met het doel het bevorderen van het electronisch betalingsverkeer, zowel chartaal (ATM) als giraal (POS). Om verder invulling te geven aan de uitvoering van het BNETS-business-plan werden in het verslagjaar drie commissies geinstalleerd (technical, operational en marketing), waarin de vertegenwoordigers van de deelnemende banken zitting hebben. De directeur van BNETS, de heer Ing. Aubrey Sleman, zit deze commissies voor. Als platvorm werd gekozen voor de IBM AS/400 en als softwarepakket Goldnet van Euronet USA Inc. De installatie van de hard- en software vond in de maanden oktober en november 2004 plaats. In oktober 2004 kon het BNETS-personeel zijn intrek nemen in een fraaie ruimte op de derde etage van het PPS-gebouw aan de Hofstraat nr.1. Op vrijdag 11 februari 2005 vond op het BNETS-kantoor in bijzijn van notaris S. Sanrochman de officiële ondertekening plaats van de goedgekeurde statuten van BNETS N.V. door de directies van de deelnemende banken. Met de realisatie van het gastgebruik van de ATM’s omstreeks medio 2005 zal de eerste fase van de operationalisering van BNETS een feit zijn en kan gestart worden met de tweede fase van het project, namelijk gastgebruik van de POS-apparaten bij de merchants. Streefdatum voor operationalisering hiervan is het vierde kwartaal van 2005.

Domestic Department Rekeningenbestand In het verslagjaar was er sprake van een opmerkelijke toename van het aantal studentenrekeningen, welke stijging een indicatie is van de behoefte van VOJ-en VOS-leerlingen om over een eigen rekening te beschikken. Verheugend is het dat onze klantenkring in het verslagjaar is uitgebreid. Ons totaal rekeningenbestand nam in 2004 toe met 14%. POS-apparaten Ons POS-netwerk is in het verslagjaar verder uitgebreid en omvat meer dan 130 apparaten. Hoewel van een bescheiden toename van het gemiddeld aantal POS transacties sprake is, is er ruimte voor een intensievere benutting van het POS- systeem. Het bevorderen van het giraal betalingsverkeer en het terugdringen van chartale geldtransacties is gelet op de efficiency en veiligheidsaspecten ook in het voordeel van consument en winkeliers. Internetbankieren Eind april 2004 lanceerden wij als eerste in Suriname gevestigde financiële instelling internetbankieren waarmee een nieuwe dimensie aan het bankieren in Suriname werd toegevoegd. Het internet voorziet in een zakelijke en commerciële toepassing voor communicatie met onze cliënten alsmede voor marketing en distributie van onze producten en diensten. Dit nieuwe product biedt aan onze cliënten de mogelijkheid om snel en efficiënt banktransacties te verrichten.

41

Het opvragen van saldi, het downloaden van historische gegevens, het overboeken van bedragen naar eigen rekeningen of naar rekeningen van derden zijn de meest voorkomende transacties. Veel van onze commerciële cliënten sturen hun salarislijsten niet meer op diskettes naar de bank, maar maken gebruik van de mogelijkheid die het internetbankierenpakket hun biedt om vanaf de werkplek via de functie “file upload” de overboekingsopdrachten te versturen. De introductie door de Hakrinbank van internetbanking in Suriname is zeer goed ontvangen in onze gemeenschap en droeg bij tot de groei van ons cliëntenbestand. Cash Department In november 2004 werd door onze bank de eerste ATM in het district Saramacca geïnstalleerd en wel aan de Mr.Chandie Shawweg. Thans bedraagt het aantal operationele ATM’s 10 stuks. De installatie van een tweetal ATM’s zal gerealiseerd worden zodra onze cliënten bij wie de ATM’s geplaatst zullen worden hun renovatie- en uitbreidingsactiviteiten hebben voltooid. In 2005 zullen wij ons bestand aan ATM’s verder uitbreiden, waarbij een goede regionale spreiding toegepast zal worden. Bij onze cliënten bestond de behoefte grotere bedragen op te nemen bij de ATM’s. De daglimiet werd daarom verdubbeld tot SRD 1000,-. De introductie van onze nieuwe Surinaamse munt, de Surinaamse dollar, per 1 januari 2004 is succesvol verlopen. De muntverwisseling heeft door de coupures met grotere nominale waarden tot een efficiënter binnenlands betalingsverkeer geleid.

Human Resources and General Affairs Personeelsbestand In 2004 nam ons personeelsbestand toe van 235 naar 238, bestaande uit 128 vrouwelijke en 112 mannelijke medewerkers. 8 nieuwe medewerkers traden bij ons in dienst terwijl 5 medewerkers de bank verlieten. Onder de nieuwe medewerkers bevonden zich 3 stafleden, te weten mevr. mr. M. Naarendorp, die de leiding van Human Resources and General Affairs Department overnam, en de heren drs. R. Sitaram en drs. E. Frangie, die de NTFM kwamen versterken. Met pensioen De heer Ro Bottse en mevrouw Elvie Defares bereikten in 2004 de 60-jarige leeftijd en gingen aan het einde van het jaar met pensioen. Beiden waren de laatste jaren van hun dienstverband werkzaam op het filiaal Flora, respectievelijk als branch manager en medewerker filialen. Binnen 5 jaren zal een aantal leidinggevende staffunctionarissen met pensioen gaan. We zijn gestart met het invullen van enkele van de vrijvallende functies. De komende jaren zal ons beleid erop gericht zijn tijdig gekwalificeerde medewerkers aan te trekken om in alle functies te voorzien. Jubilarissen 17 medewerkers jubileerden in het verslagjaar. 8 medewerkers herdachten hun 12 1/2 jarig dienstjubileum, 6 hun 25-jarig dienstjubileum en 3 medewerkers, waaronder onderdirecteur Liu Hung Chung, hun 35-jarig dienstjubileum.

42

Hieronder volgen de namen van onze jubilarissen 35 jaar dienstjubileum: De heer Hardew Thakoerdin De heer Ramon Winter De heer Harold Liu Hung Chung 25 jaar dienstjubileum: Mevrouw Carmen Halfhide-Chou Mevrouw Sonja Leckie Mevrouw Jane Kartoredjo-Cruden De heer Humphrey Ramautarsing Mevrouw Media Puljhun De heer Albert Sanrawi 12 1/2 jaar dienstjubileum: Mevrouw Carla Rahamat Mevrouw Diana Wolff De heer Jaikoemar Bhawanie Mevrouw Christien Ackermann De heer Patrick Imanredjo Mevrouw Marianne Karijokromo- Atmowiredjo De heer Ronny Mangala Mevrouw Marijke Alcantra

Afdeling - Cash Department - Cash Department - Executive Board

- Credits - Insurance Department - Cash Department - Administration and Management Information Department - Cash Department - NTFM

- Credit & Legal Department - Nieuwe Haven Branch - Nickerie Branch - Foreign Transfers - Domestic - Administration & Management Information Department - Nickerie Branch - Cash Department

Personeelsbeleid Begin 2004 werd het functiewaarderingsproject voor de staf afgerond en een nieuwe salarisstructuur voor de staffunctionarissen geïntroduceerd. Ter vergroting van de effectiviteit van het beoordelingsproces werden de resultaatgebieden van elke functie aangescherpt en vonden als onderdeel van de beoordelingssystematiek functioneringsgesprekken plaats. In opdracht van de Raad van Commissarissen werden door een consultancybureau de verschillende directiefuncties op inhoudelijke zwaarte en verantwoordelijkheden getoetst. Het ging in casu vooral om de onderlinge verhouding tussen de directiefuncties algemeen directeur en directeur. De consultant concludeerde in haar rapport dat “teneinde een functieanalyse te kunnen verrichten die een uitspraak doet over de onderlinge verhouding tussen de functies, inzicht is vereist in de voor de functie vereiste kwaliteiten, skills en vaardigheden. Na analyse van de skills en vaardigheden die voor het directieniveau vereist zijn, is duidelijk geworden dat de verschillen tussen de invulling als directeur en algemeen directeur met name gelegen zijn in de invulling van de rol als boegbeeld en aanspreekpunt voor de externe en ook de interne omgeving. Hiermee wordt bedoeld dat met name van de algemeen directeur extra commerciële en financiële expertise wordt verwacht.

43

In zijn interne rol als lid van de hoogste hiërarchische laag binnen de organisatie dient de algemeen directeur invulling te geven aan zijn positie als uiteindelijk verantwoordelijke voor de besluitvorming en procesgang. De algemeen directeur is niet solitair eindverantwoordelijk voor de inhoud van de besluitvorming, maar wel voor de procesgang daaromheen. Dit legt een zwaardere verantwoordelijkheid bij deze functionaris wat leidt tot een verschil in functie-indeling en beloning”. Op grond van het functiewaarderingsrapport werd met terugwerkende kracht een nieuwe salarisstructuur voor directieleden vastgesteld door de Raad van Commissarissen. Opleidingen en trainingen De bank hecht grote waarde aan training en opleiding van haar medewerkers. Diverse medewerkers werden in de gelegenheid gesteld opleidingen te volgen of aan trainingen/workshops deel te nemen. Vermeldenswaard is, dat in 2004 een groot aantal medewerkers van verschillende afdelingen zich heeft ingeschreven voor diverse NIBE-opleidingen. Dit was mogelijk omdat thans weer de gelegenheid bestaat deze technische bankopleidingen te volgen vanuit Suriname en ter afsluiting deel te nemen aan on-line-examens. Vanuit de Human Resources and General Affairs Department worden de studenten zo veel als mogelijk gefaciliteerd middels het instellen van studiegroepen, de gebruikmaking van faciliteiten van de bank en het inzetten van ervaren medewerkers als begeleiders. Arbeidsvoorwaarden De loononderhandelingen in het kader van de collectieve arbeidsovereenkomst 2004 liepen van 26 mei tot 15 juli 2004. In 8 plenaire zittingen lukte het partijen elkaar te vinden en op 15 juli werd een overeenkomst getekend waarbij een loonsverhoging van 15,5 % werd toegekend alsmede een lumpsum van SRD 500. Naast het accoord over de lonen zijn wij ook in staat geweest overeenstemming te bereiken met de HWO voor wat de inpassing van de lonen in een nieuwe salarisstructuur betreft, als uitvloeisel van het Fuwaproject voor CAO-personeel. Per 1 januari 2005 heeft de bank een overeenkomst met een zorgverzekeraar gesloten waarbij alle medische kosten voortvloeiende uit de CAO zijn gedekt voor het overgrote deel van de rechthebbenden. Beheersing van de kosten voor de medische voorzieningen blijft een noodzaak. Personeelsverenging Hakrinbank Onze personeelsvereniging organiseerde evenals voorgaande jaren een aantal succesvolle evenementen. Genoemd kunnen worden een carnavalsoptocht voor de kinderen van onze medewerkers, bingoavond, autorally en family day . Aan het einde van het jaar kregen de bestuursleden als blijk van waardering voor hun inzet een geschenk van de bank. Stichting Pensioenfonds Hakrinbank Het Reglement Pensioenfonds Hakrinbank N.V. schrijft voor dat jaarlijks telkens per 1 januari de pensioenaanspraken van de gepensioneerden en de gewezen deelnemers dienen te worden aangepast op basis van de beschikbaar gekomen overrente op de premiereserve van die pen-

44

sioenaanspraken. Op grond hiervan zijn de pensioenen van de gepensioneerden met ingang van 1 januari 2004 verhoogd met 12%. Security In 2004 is er een aanvang gemaakt met de aanscherping van de bestaande maatregelen op het gebied van beveiliging en veiligheid en werd, na een risicoanalyse gemaakt te hebben, een Emergency Plan opgesteld. Een belangrijk onderdeel daarvan is het Ontruimingsplan. In het laatste kwartaal 2004 zijn wij ertoe overgegaan een Emergency-managementstructuur in te stellen en het hele personeel te trainen hoe te handelen in geval van een calamiteit. In februari 2005 werd een succesvolle ontruimingsoefening op het hoofdkantoor gehouden waarbij de brandweer, de politie en de emergency medical services Hi Jet betrokken waren. Foreign Transfers Department In ons verslag over 2003 vermelden wij reeds dat onze bank zich aansloot bij SWIFT, het wereldwijd netwerk voor financiële instellingen waardoor girale overmakingen tussen de banken die deelnemen, op efficiënte wijze kunnen geschieden. De doorlooptijd van deze transacties bij onze instelling (zowel inkomende als uitgaande) is als resultaat van de participatie in SWIFT ingekort. Er is geen wijziging gekomen in de trend van afname van het aantal import l/c’s dat via onze bank geopend wordt. Importeurs kiezen steeds meer voor blanco overmakingen waarbij geen documenten hoeven te worden overgelegd. Zulks getuigt van het vertrouwen dat tussen hen en de leveranciers bestaat en van het feit dat afspraken omtrent levering en betaling op de juiste wijze zullen worden nagekomen. De kosten van deze betalingswijze vallen, in vergelijking met het instrument van documentaire kredieten dat een grotere mate van zekerheid biedt, gunstiger uit. Het totaalbedrag aan ingekomen blanco overmakingen steeg met ± 50% en van de uitgaande overmakingen met 128%. Bij de documentaire import incassi zien we eveneens een stijging van 50%.

Diversen Bouw filiaal Tamanredjo De bouwwerkzaamheden van ons nieuw filiaalgebouw te Tamanredjo werden in het derde kwartaal 2004 afgerond. Het ontwerp van het gebouw is van het architekten- en ingenieursburo Tjin A Djie en partners in samenwerking met atelier Lobo en Raymann en de aannemer is N.V.Remas. De officiële ingebruikname vond plaats op 15 maart 2005. Onze cliënten in Commewijne kunnen thans in een moderne omgeving hun bankzaken afhandelen. Social corporate citizenship De Hakrinbank streeft ernaar een positieve bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van de samenleving, waarvan zij deel uitmaakt door donaties te verstrekken aan een grote groep organisaties die zich maatschappelijk verdienstelijk maken. Jaarlijks wordt een Hakrinbank-award uitgereikt aan de vwo-school met de beste prestaties. Het Ewald Meyer Lyceum voorheen Mr. Dr. J.C. de Miranda Lyceum (Lyco 2), kwam met een slagingspercentage van 88,1 in het verslagjaar voor de tweede keer in aanmerking voor deze onderscheiding en ontving wederom een computer met randapparatuur.

45

De Minister van Handel en Industrie drs. M. Jong Tjien Fa, verrichtte op 15 maart 2005 de officiële opening van ons nieuw filiaalgebouw te Tamanredjo in het district Commewijne.

De Hakrinbank-award die wordt verstrekt aan de VWO-school met de beste prestaties wordt door mr. Tjon A Ten, directeur van de Hakrinbank, overhandigd aan het schoolhoofd van het Ewald Meyer Lyceum, mevr. Doelwijt.

46

Sport heeft onze bijzondere aandacht. Het positieve effect van het beoefenen van sport op de gezondheid wordt steeds meer manifest. De trimtoestellen op de trimbaan in de Cultuurtuin waren aan renovatie toe. Op ons initiatief werden deze gerenoveerd en aan de Stichting Trimbaan overhandigd. Ook werden door ons afstandaanduidingsborden en nieuwe toestellen geplaatst. In april 2005 werd een multifunctionele ruimte op de trimbaan gebouwd. Wij hebben kenbaar gemaakt bereid te zijn tot verdere steun bij het upgraden van de trimbaan in de Cultuurtuin. In dit verband kan ook worden vermeld dat de bank jaarlijks een trim- en snelloop organiseert, die steeds goed bezocht wordt. Onze donaties beperken zich niet tot onderwijs en sportprojecten. Aan vele instellingen actief op het gebied van sociale dienstverlening, kunst en cultuur en gezondheid werden bedragen geschonken. Anti Money Laundering “Money Laundering “ is een wereld probleem, dat continu een bedreiging vormt voor de integriteit van financiële instellingen. Het doel van witwassers is misbruik te maken van de diensten die wij bieden aan klanten met legitieme doeleinden. Op geen enkele wijze mag onze bank direct of indirect betrokken raken bij criminaliteit en wij stellen alles in het werk om money laundering via onze bank te voorkomen. Diverse internationale verdragen richten zich op regelgeving ter voorkoming van het witwassen van geld. Een belangrijk verdrag is bijvoorbeeld het VN verdrag van 1988 tegen sluikhandel in narcotica en psychotrope stoffen (Verdrag van Wenen), waarbij Suriname sinds 1992 partij is. Regionaal is van belang de Caribbean Financial Action Task Force (CFATF), die bestaat uit 25 Caraïbische en Latijns-amerikaanse landen. De fondsen voor het Caribbean Anti-Money Laundering Programme (CALP) werden bijeengebracht door de Europese Unie, de Verenigde Staten van Amerika en het Verenigd Koninkrijk. In het kader van een 5-jarig programma heeft de KKF in oktober 2004 in samenwerking met CALP, de Caribbean Regional HRD Program for Economic Competitiveness (CPEC) en de Surinaamse Bankiersvereniging, trainingen doen verzorgen. Onze nationale wetgeving inzake anti-money laundering daterend van 2002 en 2003 en bestaande uit 8 wetten, is gebaseerd op de internationale verdragen en internationale afspraken. In het verslagjaar heeft ons ICT Department software ontwikkeld teneinde het toezicht op de naleving van onze anti-witwasinstructies te vergemakkelijken. Hierdoor zijn we ook in staat om op efficiënte wijze aan de vereiste rapportage op grond van de Wet Melding Ongebruikelijke Transacties en haar uitvoeringsbesluit te voldoen. Caribbean Association of Indigenous Banks (CAIB) Op de jaarvergadering van de CAIB welke in november 2004 te Castries, St. Lucia, werd gehouden is de Hakrinbank, in de persoon van algemeen directeur drs. J. Bousaid, gekozen als lid van de executive committee van deze organisatie. Tesamen met First Citizens Bank van Trinidad & Tobago worden de belangen van de (ei)landen in het zuidelijk deel van het Caraïbisch gebied behartigd in het bestuur van deze prestigieuze organisatie, waarvan de meeste Caraïbische banken lid zijn. Momenteel zijn er 35 volwaardige lidbanken en 8 geassocieerde leden. De belangrijkste doelstelling van de organisatie is het bevorderen van het contact en de samenwerking tussen haar leden evenals het behartigen van gezamenlijke belangen. De Hakrinbank is vereerd om verkozen te zijn als lid van de executive committee van de CAIB en zal zich inzetten om deze organisatie naar een hoger niveau te tillen.

47

Nationale Trust- en Financierings Maatschappij N.V. Onze dochteronderneming, de Nationale Trust- en Financierings Maatschappij (NTFM), realiseerde in het verslagjaar wederom opvallende resultaten. Het uitzettingenniveau en de productie stegen in alle productcategorieën. Hierdoor steeg de rentabiliteit en werd een aanzienlijke bijdrage geleverd aan het geconsolideerd resultaat van onze vennootschap. In het verslagjaar werd het debiteurenvoorzieningenbeleid verder aangescherpt en geheel in lijn met de regelgeving van de Centrale Bank van Suriname gebracht. Ook werd het kader versterkt middels het aantrekken van twee stafleden, namelijk een ervaren bedrijfseconoom die vooral de administratieve organisatie kwam versterken en een bedrijfskundige die de commerciële activiteiten meer inhoud moet geven. Hiermede is een aanmerkelijke versterking van de interne organisatie van de NTFM gerealiseerd, wat ook noodzakelijk is in verband met de sterke groei in de afgelopen jaren. Het kredietverleningsproces werd verder gedecentraliseerd middels actieve betrokkenheid van de Hakrinbank- bijkantoren. Wij hebben het volste vertrouwen dat de NTFM ook in 2005 de door haar gestelde doelen zal bereiken en een vooraanstaande rol op de markt van het consumentenkrediet zal blijven spelen. Hieronder wordt gedetailleerd ingegaan op het verloop van de kernactiviteiten van de Nationale Trust- en Financierings Maatschappij in het jaar 2004. Hypothecaire uitzettingen Het verloop van de uitgezette hypotheken gedurende de afgelopen 5 jaren is als volgt geweest: ( x SRD 1000)

2004

2003

2002

2001

2000

Totaal uitgezet Productie

11.016 8.034

7.166 4.458

4.642 3.921

1.960 1.524

1.161 1.208

De hypothecaire uitzettingen stegen in het verslagjaar met 54% of SRD 3,85 miljoen tot SRD 11,01 miljoen. De jaarproductie bedroeg SRD 8,03 miljoen, ruim 80% boven die van 2003. In tegenstelling tot voorgaande jaren werd de groei niet uitsluitend gerealiseerd door hypotheekleningen te verstrekken aan grotere corporate cliënten. Ook werd circa SRD 2 miljoen uitgezet in concessionele bouwleningen die met toestemming van de Centrale Bank van Suriname gefinancierd werden uit de verplichte kasreserve die wij renteloos bij de moederbank dienen aan te houden. Voor deze bouwkredieten voor middenklassers zijn door de Centrale Bank van Suriname strikte kredietvoorwaarden opgesteld. De rentabiliteit van deze kredieten is wel significant lager dan die van de normale hypotheekleningen.

48

Termijnleningen (objectfinanciering) De ontwikkeling van de uitstaande termijnleningen in de afgelopen vijf boekjaren is als volgt geweest: ( x SRD 1000)

2004

2003

2002

2001

2000

Totaal uitgezet Productie

16.630 14.268

10.809 9.973

6.304 6.876

2.439 2.752

1.464 888

Het uitstaande saldo van de termijnleningen bedroeg per ultimo 2004 SRD 16,63 miljoen, hetgeen 54% hoger ligt dan in het voorgaande jaar. De productie steeg met ruim 43% tot SRD 14,27 miljoen. Financieringen van aankopen van tweedehandse auto’s en nieuwe bromfietsen zorgden voor de belangrijkste bijdrage aan de groei van de objectfinancieringen. Ons filiaal in Nickerie leverde ook in dit verslagjaar een zeer bijzondere bijdrage. Het blijkt dat de tweedehandse automarkt nog steeds significant blijft doorgroeien en absoluut geen marktverzadigingsverschijnselen vertoont. Deze trend lijkt zich ook in 2005 voort te zetten. Persoonlijke leningen Het verloop van de persoonlijke leningenportefeuille gedurende de afgelopen 5 jaren geeft het volgende beeld: ( x SRD 1000)

2004

2003

2002

2001

2000

Totaal uitgezet Productie

8.625 8.462

6.351 7.352

3.138 3.985

1.226 1.862

643 881

De uitzettingen in persoonlijke leningen zijn in het verslagjaar toegenomen met 36% en bedroegen per jaarultimo SRD 8,63 miljoen. Het gemiddeld geleend bedrag nam ook toe. De productie lag iets hoger dan in 2003 en kwam uit op SRD 8,46 miljoen. Evenals in voorgaande jaren heeft de financiering van de aankoop van duurzame consumptiegoederen een wezenlijke bijdrage geleverd aan de productiegroei. De laatste jaren proberen steeds meer winkelbedrijven met aantrekkelijke marketing- en financieringsacties hun omzet te vergroten. De Nationale Trust- en Financierings Maatschappij N.V. vervult als financier een steeds grotere rol hierin. De actie “Persoonlijke lening voor de aankoop van schoolbehoeften” vóór de aanvang van het nieuwe schooljaar is ook in 2004 succesvol verlopen.

49

Vermogensbeheer: De afgelopen vijf jaren geven het navolgende beeld van de beheerde vermogens te zien: ( x SRD 1000) Hypothecaire vorderingen Rekeningcouranttegoeden

2004

2003

2002

2001

2000

15.571,9 2.824,4

12.927,6 2.081,2

13.985,9 960,5

7.220,4 690,3

1.538,0 100,5

18.396,3

15.008,8

14.946,4

7.910,7

1.638,5

In het verslagjaar was sprake van een groei van 22,6% van de beheerde vermogens van derden, die overwegend in hypotheekleningen worden uitgezet. Het groeipercentage ligt ruim boven onze verwachting die in ons vorig jaarverslag is geëxpliciteerd. Daar werd erop gewezen dat de condities waaronder commerciële banken vreemdevalutakredieten mochten verstrekken vergaand waren versoepeld door de Centrale Bank van Suriname, hetgeen ten koste zou gaan van vreemdevaluta-uitzettingen van de Nationale Trust- en Financierings Maatschappij N.V. in het kader van vermogensbeheer. Hier liggen de marges ook een stuk lager dan in geval van een Hakrinbank uitzetting. Vandaar dat geen groei in de beheerde vermogens werd verwacht. In de afgelopen jaren en vooral in 2004 is de (US)dollarisatie van de Hakrinbank kredietportefeuille fors toegenomen. Teneinde deze groei terug te dringen en risico’s te spreiden werd in de loop van het verslagjaar een groter (mede)financieringsberoep gedaan op vermogensverstrekkers. Dit verklaart de hogere dan verwachte groei van de door ons beheerde vermogens. Het aanbod van te beheren vermogens was vanwege de aantrekkelijke rentevergoeding en het geringe risico op een goed peil. Vanwege continuering van het hierboven aangegeven beleid wordt in 2005 ook een significante groei van de beheerde vermogens verwacht. Ons streven is erop gericht de beleggingsmogelijkheden voor onze cliënten op afzienbare termijn te verruimen.

50

De financiële ontwikkeling van de bank Onze bank boekte in het verslagjaar bevredigende resultaten. Het balanstotaal steeg aanzienlijk terwijl het bedrijfsrendement verder verbeterde. In het volgende vindt een gedetailleerde behandeling en analyse plaats van de diverse balansposten alsook het geconsolideerd resultaat van de Hakrinbank, waarna het dividendvoorstel wordt toegelicht. Geconsolideerde balans De bedrijfsomvang gemeten naar het balanstotaal bedroeg aan het einde van het verslagjaar SRD 399,61 miljoen, een stijging van SRD 148,08 miljoen ofwel 59% ten opzichte van het jaar 2003. BALANSTOTAAL (MLD. SRD)

Aan de actiefzijde van de balans is deze stijging voornamelijk te zien in de posten Vorderingen op klanten en Vorderingen op kredietinstellingen. Ook de posten Liquide middelen en Schatkistpromessen vertonen een stijging. De post Vorderingen op klanten steeg aanzienlijk en wel van SRD 95,35 miljoen in 2003 tot SRD 161,94 miljoen in het verslagjaar. Deze toename van de kredietverlening van SRD 66,59 miljoen ofwel circa 70% heeft zich voorgedaan bij de Hakrinbank alsook onze dochteronderneming de Nationale Trust- en Financierings Maatschappij en betreft zowel de uitzettingen in Surinaams courant (NTFM) als vreemde valuta (Hakrinbank). De debiteurengroei vond in grote mate plaats in de handelssector, terwijl ook de door onze dochter verstrekte consumentenkredieten fors toenamen.

Ook de post Vorderingen op kredietinstellingen nam in het verslagjaar toe met SRD 44,39 miljoen tot SRD 116,93 miljoen vanwege de groei van vreemdevalutategoeden die derden bij ons aanhouden en die deels bij buitenlandse banken worden geplaatst. De post Liquide middelen vertoonde een toename van SRD 18,40 miljoen tot SRD 70,28 miljoen hetgeen beduidend hoger is dan in 2003. Dit lijkt het gevolg te zijn van de toegenomen liquiditeitspositie van de samenleving. Van onze liquide middelen werd per jaarultimo circa SRD 77,08 miljoen - het gaat hierbij om de som van de SRD- en vreemdevalutakasreserve - aangehouden als verplichte kasreserve, hetgeen SRD 36,7 miljoen hoger is dan in 2003. De SRD-kasreserve die renteloos bij de Centrale Bank van Suriname wordt aangehouden, bedroeg per balansdatum SRD 45,76 miljoen. De post Schatkistpromessen laat een stijging zien van circa SRD 17,21 miljoen tot SRD 34,31 miljoen ofwel bijna 100%. Deze toename ligt ruim boven ons budget en is deels het gevolg van

51

de zeer slappe SRD kredietvraag in 2004. Overtollige fondsen werden tijdelijk belegd in schatkistpromessen. Deze belegging heeft een positieve bijdrage geleverd aan het rendement van het kredietbedrijf. In het budget voor 2005 is rekening gehouden met een lager beleggingsniveau voor wat schatkistpromessen betreft. Aan de passiefzijde zien wij dat voornamelijk de posten Andere schulden en Spaargelden toenamen. De post Andere schulden steeg met SRD 102,02 miljoen, gelijk aan 70,4% tot SRD 246,98 miljoen. Tegoeden op giro-rekeningen zowel in Surinaams courant als in vreemde valuta maken deel uit van deze post. De groei komt door de toename van de aangehouden tegoeden van cliënten bij onze bankinstelling. De Spaargelden vertonen een groei van SRD 40,47 miljoen ofwel 49,8% tot SRD 121,69 miljoen. In deze post zijn ook vreemdevalutaspaartegoeden opgenomen. Vermogen en ratio’s Door de toevoeging van SRD 3,63 miljoen uit de nettowinst aan de Algemene Reserve waardoor deze per jaarultimo op SRD 9,72 miljoen uitkwam, nam het zichtbare eigen vermogen van de bank in het verslagjaar toe tot SRD 15,54 miljoen, een stijging van 29,8% ten opzichte van 2003. De capital ratio – zijnde het aandeel van het zichtbare eigen vermogen in de balanstelling – bedroeg in het verslagjaar 3,89%, hetgeen een afname van 0,87 punten betekent ten opzichte van 2003 toen de capitalratio zich op het niveau van 4,76% bevond. De teruggang in de ratio komt door eerder aangegeven aanzienlijke stijging van het balanstotaal mede veroorzaakt door de posten Vorderingen op kredietinstellingen, waaronder A1 buitenlandse banken, Liquide middelen waaronder het tegoed bij de Centrale Bank van Suriname en Schatkistpromessen van de Republiek Suriname. Bij de beoordeling van de capitalratio moet in beschouwing worden genomen het praktisch risicoloze karakter van deze posten. Het zichtbare eigen vermogen in procenten van de Vorderingen op klanten bedroeg 9,60. In 2003 bedroeg deze ratio 12,56. De teruggang heeft te maken met de sterke groei van de kredietportefeuille in 2004. Een betere ratio voor de beoordeling van de banksolvabiliteit is de BIS-ratio. Onze bank voldoet zoals gebruikelijk aan deze door de Centrale Bank van Suriname gestelde solvabiliteitstoetsingsnorm, die in belangrijke mate gebaseerd is op de BIS-ratiosystematiek zoals neergelegd in het Bazelse kapitaalakkoord. De BIS-ratio van onze bank bedroeg ultimo van het verslagjaar 10,19%. In 2003 bedroeg de ratio 11,68%. De terugval van de ratio is het gevolg van voormelde sterke stijging van de kredietverlening en het balanstotaal. De zogenaamde buitenbalansposten, die vanwege hun risico invloed hebben op de solvabiliteitstoetsing, zijn in het verslagjaar toegenomen met SRD 0,52 miljoen tot SRD 3,92 miljoen.

52

BEDRIJFSRESULTAAT VOOR BELASTINGEN (in duizenden SRD)

Geconsolideerde resultaten De geconsolideerde resultaten laten een duidelijke verbetering zien. De bank heeft in het verslagjaar een nettoresultaat vóór belastingen van SRD 8,58 miljoen gerealiseerd, hetgeen een stijging van SRD 1,80 miljoen oftewel 26,5% inhoudt ten opzichte van 2003. De nettowinst na belastingen bedraagt SRD 5,49 miljoen tegenover SRD 3,66 miljoen in 2003, dit is een stijging van 50%. Vermeld moet worden dat in het verslagjaar de inkomstenbelasting 36% bedroeg instede van 46%. De extra heffing van 10 procentpunten is per 1 januari 2004 vervallen. De totale bedrijfsopbrengsten groeiden met SRD 5,49 miljoen tot SRD 27,50 miljoen, een toename van bijna 25% ten opzichte van 2003. Deze stijging van de bedrijfsopbrengsten is vooral het resultaat van de groei van de baten uit het kredietbedrijf en de provisie-inkomsten.

De netto-opbrengsten uit het kredietbedrijf stegen in het verslagjaar met SRD 4,46 miljoen tot SRD 19,38 miljoen. Deze toename is het resultaat van een sterke nominale groei van de kredietportefeuille en de gestegen opbrengsten uit hoofde van beleggingen in schatkistpromessen vanwege een hoger beleggingsniveau. De rentemarge nam iets af door toenemende concurrentie en (US)dollarisatie van de kredietportefeuille. Zoals bekend, is bij vreemdevaluta-uitzettingen de rentemarge lager. Door volumegroei van de kredietuitzettingen bleef de rentabiliteit op peil. De provisie en overige baten stegen met SRD 1,78 miljoen tot SRD 6,10 miljoen. Deze stijging kan voornamelijk toegeschreven worden aan de verdiensten uit het buitenlandbedrijf. Ook het assurantiebedrijf en de verdiensten uit het binnenlandbedrijf hebben een positieve bijdrage geleverd aan deze groei. Het resultaat uit financiële transacties, overwegend uit het vreemdevalutabedrijf, vertoonde in het verslagjaar een afname van SRD 0,76 miljoen ofwel 27,3%. Deze terugval is veroorzaakt doordat de koerswinst op een aanzienlijk lager niveau uitkwam dan in het voorgaande jaar. De totale bedrijfslasten stegen van SRD 15,23 miljoen in 2003 tot SRD 18,92 miljoen in 2004, een toename van SRD 3,69 miljoen ofwel 24,2%. De stijging van de bedrijfslasten is voornamelijk het gevolg van hogere personeelskosten en afschrijvingen. De totale personeelskosten namen mede door noodzakelijke voorzieningen toe met SRD 2,22 miljoen tot SRD 11,0 miljoen. De afschrijvingen namen door de gepleegde investeringen in vaste activa toe met SRD 0,57 miljoen tot SRD 1,68 miljoen.

53

De overige bedrijfslasten gingen omhoog met SRD 0,62 miljoen tot SRD 4,72 miljoen. De oorzaak van deze stijging moet vooral gezocht worden in de toename van de begeleidings- en advieskosten van voornamelijk buitenlandse consultants, reclame- en advertentiekosten alsook van de kosten van nutsvoorzieningen. Waardeveranderingen van vorderingen De post Waardeveranderingen van vorderingen nam in het verslagjaar toe met SRD 0,28 miljoen tot SRD 1,52 miljoen. De groei houdt verband met de in 2003 van kracht geworden richtlijnen van de Centrale Bank van Suriname inzake kredietclassificatie en voorzieningen en de verdere toename van de omvang van de kredietportefeuille. De kwaliteit van onze kredietportefeuille beoordelen wij op grond van onze overall Credit Quality Assessment Matrix nog steeds als goed. De post Waardeveranderingen van vorderingen betreft een voorziening ter dekking van het risico dat rechtstreeks of door deelnemingen wordt gelopen uit hoofde van de kredietverlening. De Centrale Bank van Suriname is met de algemene banken overeengekomen dat deze voorziening in een beperkte periode wordt afgebouwd. Per balansdatum is de Voorziening Algemene Bedrijfsrisico’s (VAR) vrijwel afgebouwd. Algehele afbouw dient uiterlijk 30 juni 2005 een feit te zijn. De bedrijfslasten zonder de post “Waardeveranderingen van vorderingen” bedroegen in het verslagjaar SRD 17,41 miljoen. Dit is ten opzichte van 2003 een toename van SRD 3,42 miljoen.

EFFICIENCY RATIO (in %)

54

De efficiencyratio die de totale bedrijfslasten verminderd met de voorzieningen, uitdrukt in een percentage van de totale bedrijfsopbrengsten, is een goede maatstaf voor de efficiency van de bedrijfsoperaties. Hoe lager deze ratio des te efficiënter de bedrijfsoperaties plaatsvinden. De efficiencyratio is de laatste jaren verbeterd. In 2004 was slechts van een marginale verbetering sprake. De doelstelling is deze ratio verder omlaag te brengen middels efficiencyverhogende maatregelen. Gestreefd wordt naar een ratio van 55% per ultimo 2007. Voor de gezonde ontwikkeling van de bank zijn een verdere aanscherping van het assets- en liabilitiesmanagement evenals een strakke doorvoering van kostenbesparende en efficiency verhogende maatregelen een noodzaak. Dan kan de efficiencyratio verder omlaag worden gebracht.

Ontwikkeling van de resultatenrekening

2004

(Bedragen in duizenden SRD)

Wijzigingen t.o.v. 2003

Aandeel in totaal baten 2004 2003 % %

SRD

SRD

%

Interest Resultaat uit financiële transacties/ Valuta-omrekeningsverschillen Provisie en overige bedrijfsopbrengsten

19.379,7

4.464,5

29,9

70,5

67,8

2.016,1

(757,2)

(27,3)

7,3

12,6

6.104,8

1.780,5

41,2

22,2

19,6

Totaal baten

27.500,6

5.487,8

24,9

100,0

100,0

Personeelskosten Overige bedrijfslasten Afschrijvingen

11.002,1 4.723,8 1.679,3

2.220,5 621,6 574,1

25,3 15,2 51,9

40,0 17,2 6,1

39,9 18,6 5,0

Bedrijfslasten Waardeveranderingen van vorderingen

17.405,2

3.416,2

24,4

63,3

63,5

1.515,9

275,2

22,2

5,5

5,6

Totaal lasten

18.921,1

3.691,4

24,2

68,8

69,2

Bedrijfsresultaat vóór belastingen Inkomstenbelasting

8.579,5 3.088,5

1.796,4 ( 31,7)

26,5 ( 1,0)

31,2 11,2

30,8 14,2

Nettowinst

5.491,0

1.828,1

49,9

20,0

16,6

Verdeeld als volgt: Dividend Toevoeging aan Algemene reserve

1.862,7 3.628,3

785,8 1.042,3

73,0 40,3

6,8 13,2

4,9 11,7

Baten

Lasten

55

KOERSONTWIKKELING AANDEEL HAKRINBANK N.V. (IN SRD)

Kerncijfers aandelen Hakrinbank N.V. (in SRD)

Koerswaarde per aandeel jaarultimo Intrinsieke waarde per aandeel jaarultimo Nettowinst per aandeel Dividend per aandeel Dividendrendement in % Koers/intrinsieke waarde in % Koers/winstverhouding (jaarultimo)

2004

2003

2002

5,30

3,96

3,05

1,67 0,59 0,20

1,29 0,47 0,14

0,81 0,21 0,05

3,8

3,5

3,5

317,59

308,08

377,48

9,0

8,4

14,3

Dividendvoorstel voor het boekjaar 2004 Het dividendvoorstel voor het boekjaar 2004 is volledig in lijn met de destijds met de Raad van Commissarissen overeengekomen dividendpolicy, wat inhoudt dat 1/3 deel van de nettowinst uitkeerbaar is als dividend. DIVIDEND PER AANDEEL (in %) Het dividendvoorstel omvat per aandeel: 1. Een dividend in contanten van SRD 0,20 hetgeen een dividendpercentage oplevert van 2667. Van dit dividend is in oktober 2004 reeds SRD 0,04 als interim-dividend uitgekeerd. Het totaalbedrag aan dividend in contanten beloopt SRD 1,86 miljoen, hetgeen overeenkomt met een uitkeringspercentage van 33,92. 2. Toevoeging aan de Algemene Reserve van het resterende winstsaldo ad SRD 3,63 miljoen. Het winstbestemmingsvoorstel leidt tot een aanzienlijke toename van het eigen vermogen van de bank. Deze vermogensversterking bevordert de rentabiliteit en groei van onze bank, terwijl ook aan de door de Centrale Bank van Suriname gestelde eisen wordt voldaan inzake de financiering van investeringsprogramma’s die in uitvoeriing zijn en aan de toekomstige investeringsprogramma’s met eigen vermogen.

56

Vooruitzichten voor het jaar 2005 De vooruitzichten voor het jaar 2005 zijn niet ongunstig. De stabiele macro-economische omgeving, de verwachte reële groei van het BBP van bijna 5% en de gunstige wereldmarktprijzen voor onze belangrijkste exportproducten zullen positief uitwerken op ons bankbedrijf. Een factor die onzekerheid creëert, is de uitslag van de parlementsverkiezingen van 25 mei 2005 en het risico van discontinuïteit van beleid. Onze bank zal de ontwikkelingen zeer nauwgezet volgen en pro-actief en prudent een adequate bedrijfseconomische positie kiezen. Middels een effectief assets en liabilities management, een innovatieve opstelling, efficiencyverhoging en strakke kostenbeheersing zal ernaar worden gestreefd de groei en winstgevendheid van ons bedrijf op een goed peil te houden. De in het eerste kwartaal 2005 geboekte resultaten liggen in dit opzicht in de lijn der verwachtingen. Ons belangrijkste activum, ons meest waardevolle bezit, zijn onze medewerkers die door hun grote inzet en loyaliteit steeds ervoor zorgen dat onze bank bijzondere prestaties levert. Wij zijn hen daarvoor erg veel dank verschuldigd. Onze dank gaat ook uit naar de leden van de Raad van Commissarissen voor hun ondersteuning. Zeer bijzondere dank willen wij ook uitbrengen aan onze vele en gewaardeerde cliënten voor hun vertrouwen in en loyaliteit aan de Hakrinbank N.V. en haar dochteronderneming de Nationale Trust- en Financieringsmaatschappij N.V.

Paramaribo, 20 april 2005 Drs. J.D. Bousaid - Algemeen Directeur Mevr. mr. M.M. Tjon A Ten - Directeur

57

ACCOUNTANTSVERKLARING

Opdracht Wij hebben de in dit rapport opgenomen jaarrekening 2004 van de Hakrinbank N.V. te Paramaribo gecontroleerd. De jaarrekening is opgesteld onder verantwoordelijkheid van de leiding van de huishouding. Het is onze verantwoordelijkheid een accountantsverklaring inzake de jaarrekening te verstrekken. Werkzaamheden Onze controle is verricht in overeenstemming met algemeen aanvaarde richtlijnen voor accountantscontrole. Volgens deze richtlijnen dient de controle zodanig te worden gepland en uit-gevoerd, dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen onjuistheden van materieel belang bevat. Een controle omvat onder meer het onderzoek door middel van deelwaarnemingen van de informatie ter onderbouwing van de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. Tevens omvat controle een beoordeling van de grondslagen van de financiële verslaggeving die bij het opmaken van de jaarrekening zijn toegepast en van belangrijke schattingen die de leiding van de huishouding daarbij heeft gemaakt, alsmede de evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat onze controle een deugdelijke grondslag vormt voor ons oordeel. Oordeel Wij zijn van oordeel dat deze jaarrekening een getrouw beeld geeft van de grootte en de samenstelling van het vermogen op 31 december 2004 en van het resultaat over 2004 in overeenstemming met algemeen aanvaarde grondslagen voor financiële verslaggeving.

Paramaribo, 20 april 2005 Hiralal Lutchman & Co. An independent correspondent firm of Deloitte Touche Tohmatsu

58

HAKRINBANK N.V.

Jaarrekening 2004

bestaande uit:

- geconsolideerde balans - geconsolideerde winst- en verliesrekening - vennootschappelijke balans - vennootschappelijke winsten verliesrekening - toelichting

59

GECONSOLIDEERDE BALANS PER 31 DECEMBER 2004 NA WINSTVERDELING (in SRD) Activa Liquide middelen Schatkistpromessen Vorderingen op kredietinstellingen Vorderingen op klanten Effecten Materiële vaste activa Deelneming Overlopende activa

Passiva Schulden aan kredietinstellingen Schulden aan klanten: - Spaargelden - Andere schulden Overige schulden Overlopende passiva Voorzieningen

Maatschappelijk kapitaal 120.000 Gestort en opgevraagd kapitaal Agio Herwaarderingsreserve Algemene reserve

Verplichtingen wegens verstrekte borgtochten en garanties Verplichtingen wegens onherroepelijke accreditieven

2004 70.277.185 34.311.798 116.932.623 161.942.511 95 14.485.737 168.000 1.487.817

2003 51.876.275 17.100.687 72.544.360 95.350.420 95 13.078.306 1.573.097

399.605.766

251.523.240

6.454.844

5.654.841

121.691.267 246.979.906 4.341.921 2.012.598 2.582.162

81.219.967 144.959.954 3.758.366 1.448.996 2.509.288

384.062.698

239.551.412

69.854 916 5.749.866 9.722.432

69.854 916 5.806.890 6.094.168

15.543.068

11.971.828

399.605.766

251.523.240

1.463.032 2.459.807

1.082.529 2.320.509

3.922.839

3.403.038

Paramaribo, 20 april 2005 Raad van Commissarissen: Mr. A.K.R. Shyamnarain - President-Commissaris Ir. R.A. Mac Donald - Vice President-Commissaris Drs. H.B. Abrahams Mevr. G. Lie Sem-Nawikromo H.R. Ramdhani Drs. M.M. Sandvliet Drs. J.J.F. Tjang-A-Sjin

60

Directie: Drs. J.D. Bousaid Mevr. mr. M.M. Tjon A Ten

- Algemeen Directeur - Directeur

GECONSOLIDEERDE WINST- EN VERLIESREKENING OVER 2004 (in SRD) 2004

2003

19.379.744 6.089.333

14.915.182 4.230.415

2.016.068 15.462

2.773.285 93.880

27.500.607

22.012.762

11.002.136 1.679.298 4.723.819 1.515.866

8.781.620 1.105.141 4.102.197 1.240.707

18.921.119

15.229.665

Winst vóór belastingen Inkomstenbelasting

8.579.488 3.088.440

6.783.097 3.120.224

WINST NA BELASTING

5.491.048

3.662.873

BEDRIJFSOPBRENGSTEN Interestmarge Provisie Resultaat financiële transacties/valutaomrekeningsverschillen Overige bedrijfsopbrengsten

BEDRIJFSLASTEN Personeelskosten Afschrijvingen Overige bedrijfslasten Waardeveranderingen van vorderingen

Paramaribo, 20 april 2005

Raad van Commissarissen: Mr. A.K.R. Shyamnarain - President-Commissaris Ir. R.A. Mac Donald - Vice President-Commissaris Drs. H.B. Abrahams Mevr. G. Lie Sem-Nawikromo H.R. Ramdhani Drs. M.M. Sandvliet Drs. J.J.F. Tjang-A-Sjin

Directie: Drs. J.D. Bousaid - Algemeen Directeur Mevr. mr. M.M. Tjon A Ten - Directeur

61

VENNOOTSCHAPPELIJKE BALANS PER 31 DECEMBER 2004 NA WINSTVERDELING (in SRD) Activa Liquide middelen Schatkistpromessen Vorderingen op kredietinstellingen Vorderingen op klanten Effecten Deelnemingen Materiële vaste activa Overlopende activa Passiva Schulden aan kredietinstellingen Schulden aan klanten: - Spaargelden - Andere schulden Overige schulden Overlopende passiva Voorzieningen

Maatschappelijk kapitaal 120.000 Gestort en opgevraagd kapitaal Agio Herwaarderingsreserve Algemene reserve

Verplichtingen wegens verstrekte borgtochten en garanties Verplichtingen wegens onherroepelijke accreditieven

2004 70.277.185 34.311.798 116.932.623 128.239.502 95 32.398.511 14.473.759 1.297.649 397.931.122

2003 51.876.275 17.100.687 72.544.360 72.562.995 95 21.424.079 13.063.605 1.363.862 249.935.958

6.454.844

5.654.841

121.352.553 246.556.779 3.527.376 1.914.340 2.582.162

80.907.819 144.616.642 2.921.644 1.353.896 2.509.288

382.388.054

237.964.130

69.854 916 5.749.866 9.722.432 15.543.068

69.854 916 5.806.890 6.094.168 11.971.828

397.931.122

249.935.958

1.463.032 2.459.807

1.082.529 2.320.509

3.922.839

3.403.038

Paramaribo, 20 april 2005 Raad van Commissarissen: Mr. A.K.R. Shyamnarain - President-Commissaris Ir. R.A. Mac Donald - Vice President-Commissaris Drs. H.B. Abrahams Mevr. G. Lie Sem-Nawikromo H.R. Ramdhani Drs. M.M. Sandvliet Drs. J.J.F. Tjang-A-Sjin

62

Directie: Drs. J.D. Bousaid - Algemeen Directeur Mevr. mr. M.M. Tjon A Ten - Directeur

VENNOOTSCHAPPELIJKE WINST- EN VERLIESREKENING OVER 2004 (in SRD)

2004

2003

23.938.112 16.500.184

19.301.385 13.636.117

Winst vóór belastingen Inkomstenbelasting

7.437.928 1.946.880

5.665.268 2.002.395

WINST NA BELASTING

5.491.048

3.662.873

Bedrijfsopbrengsten Bedrijfslasten

Paramaribo, 20 april 2005 Raad van Commissarissen: Mr. A.K.R. Shyamnarain - President-Commissaris Ir. R.A. Mac Donald - Vice President-Commissaris Drs. H.B. Abrahams Mevr. G. Lie Sem-Nawikromo H.R. Ramdhani Drs. M.M. Sandvliet Drs. J.J.F. Tjang-A-Sjin

Directie: Drs. J.D. Bousaid - Algemeen Directeur Mevr. mr. M.M. Tjon A Ten - Directeur

63

TOELICHTING BEHORENDE BIJ DE GECONSOLIDEERDE JAARREKENING 2004 Algemeen De activa en passiva zijn, voorzover niet anders vermeld, opgenomen tegen de nominale waarde. De uitstaande vorderingen en schulden in vreemdevaluta zijn omgerekend tegen op balansdatum geldende Centrale Bank van Suriname koers voor aankoop van bankbiljetten (2004: USD 1 = SRD 2,68, EUR 1 = SRD 3,635; 2003: USD 1 = SRD 2,60, EUR 1 = SRD 3,239). Op de vorderingen op klanten zijn specifieke voorzieningen alsmede een voorziening voor waardeveranderingen van vorderingen in mindering gebracht. Laatstgenoemde voorziening dient ter dekking van het risico, dat rechtstreeks of door deelnemingen wordt gelopen uit hoofde van kredietverlening. Jaarlijks wordt een bedrag toegevoegd ten laste van de winst- en verliesrekening. Verschillen welke optreden bij de waardering van de debiteurenportefeuille worden ten gunste of ten laste van deze voorziening gebracht. De inkomstenbelasting zoals deze is opgenomen in de winst- en verliesrekening is berekend over de commerciële winst (na aftrek van het resultaat op deelnemingen). Het verschil met het werkelijk verschuldigde bedrag is gemuteerd in de voorziening latente belastingverplichtingen. De onroerende goederen zijn gewaardeerd op basis van vervangingswaarden. De opstallen worden lineair afgeschreven gedurende de geschatte gebruiksduur. Veranderingen in de waarde worden ten gunste of ten laste van de herwaarderingsreserve gebracht, onder aftrek van de op die mutaties betrekking hebbende belastingen. De herwaarderingsreserve is, na aftrek van deze latente belastingverplichting, afzonderlijk onder het eigen vermogen opgenomen. De belastinglatentie is berekend op haar contante waarde, uitgaande van een belastingtarief van 36%. In de geconsolideerde jaarrekening zijn de cijfers verwerkt van de bank en haar 100% dochteronderneming de Nationale Trust- en Financierings Maatschappij N.V. De onderstaande toelichting is, tenzij anders vermeld, toegespitst op de geconsolideerde jaarcijfers. De bedragen zijn opgenomen in SRD.

64

BALANS PER 31 DECEMBER 2004

(in SRD)

Activa

2004

2003

Liquide middelen Onder deze post vallen kasgelden, direct opeisbare tegoeden bij de Centrale Bank van Suriname alsmede de kasreserve in SRD bij de CBvS van SRD 45.759.772, welke niet ter vrije beschikking staat van de Hakrinbank N.V.

70.277.185

51.876.275

Schatkistpapier Deze post betreft beleggingen in schatkistpromessen van de Republiek Suriname. De looptijd bedraagt maximaal 6 maanden en de rente op jaarbasis bedraagt 12,5%.

34.311.798

17.100.687

Vorderingen op kredietinstellingen Hieronder zijn opgenomen vorderingen op binnenlandse en buitenlandse kredietinstellingen. Tevens omvat deze post de door de Centrale Bank van Suriname verplicht voorgeschreven vreemde valuta kasreserve ad SRD 31.317.024 aangehouden bij buitenlandse banken; deze staat niet ter vrije beschikking van de Hakrinbank N.V.

116.932.623

72.544.360

Vorderingen op klanten Onder dit hoofd zijn opgenomen vorderingen uit hoofde van kredietverlening. De noodzakelijk geachte voorzieningen zijn in mindering gebracht.

161.942.511

95.350.420

Effecten Onder dit hoofd zijn aandelen Nationale Ontwikkelingsbank N.V. opgenomen. De aandelen zijn gewaardeerd tegen de laagste van aanschaf- en marktwaarde. Deelneming (in de vennootschappelijke balans) Deze post betreft een 100% deelname in het kapitaal ad SRD 5.000 van de Nationale Trust- en Financierings Maatschappij N.V. De waardering is geschied tegen de intrinsieke waarde; de vordering op haar nominale waarde. Tevens is hieronder opgenomen de deelname in het kapitaal in BNETS N.V. ad SRD 168.000. De waardering is geschiedt tegen de verkrijgingsprijs (aanschafwaarde).

95

32.398.511

95

21.424.079

65

2004

2003

Materiële vaste activa Onroerende goederen: Balanswaarde per 1 januari Correctie Investeringen Herwaardering Afschrijvingen

10.314.226 1.001.853 - 475.371

6.262.937 - 244.288 821.25 3.758.537 - 284.210

Balanswaarde 31 december

10.840.708

10.314.226

Vervangingswaarde Cumulatieve afschrijvingen

18.919.517 8.078.809

17.917.664 7.603.438

10.840.708

10.314.226

2.764.080 2.089.139 - 1.208.190

1.452.788 2.134.092 - 822.800

Balanswaarde 31 december

3.645.029

2.764.080

Aanschafwaarde Cumulatieve afschrijvingen

7.560.429 3.915.400

5.469.421 2.705.341

3.645.029

2.764.080

14.485.737

13.078.306

1.487.817

1.573.097

6.454.844

5.654.841

Inventarissen en transportmiddelen Balanswaarde 1 januari Investeringen Afschrijvingen

Totaal Overlopende activa Hieronder zijn opgenomen onderhanden investeringen, vooruitbetaalde bedragen voor kosten die ten laste van de volgende jaren komen en nog te ontvangen bedragen wegens nog niet geïnde baten. Passiva Schulden aan kredietinstellingen Hieronder zijn opgenomen verplichtingen jegens banken.

66

2004

2003

10.464.148 111.227.119

4.399.917 76.820.050

121.691.267

81.219.967

246.979.906

144.959.954

Overige schulden Onder deze post zijn passiva opgenomen, die niet onder één van de overige posten kunnen worden gerubriceerd.

4.341.921

3.758.366

Overlopende passiva Hieronder zijn opgenomen de vooruitontvangen bedragen van baten die ten gunste van volgende jaren komen en nog te betalen bedragen terzake van lasten, die aan verstreken jaren zijn toe te rekenen.

2.012.598

1.448.996

881.252 290.295 776.615 134.000 500.000

944.108 207.977 250.000 477.203 130.000 500.000

2.582.162

2.509.288

Gestort en opgevraagd kapitaal De nominale waarde van een aandeel bedraagt SRD 0,0075 Balanswaarde op 1 januari Uitgifte aandelen ten laste van het agio (stockdividend)

69.854 -

58.212 11.642

Balanswaarde 31 december

69.854

69.854

Schulden aan klanten (Spaargelden) Hieronder zijn opgenomen: Deposito's en spaarcertificaten Saldi van spaarrekeningen en spaarboekjes

Schulden aan klanten (Andere schulden) Onder dit hoofd zijn de met de bedrijfsuitoefening van de bank samenhangende schulden opgenomen, voor zover zij niet onder spaargelden en schulden aan kredietinstellingen zijn gepresenteerd

Voorzieningen Onder dit hoofd zijn opgenomen: Voorziening latente belastingverplichtingen Onderhoudsfonds Voorziening reorganisatiekosten personeel Voorziening (medische)kosten gepensioneerden Voorziening eigen risico verzekeringen Voorziening pensioenen

67

2004

2003

Agio Balanswaarde op 1 januari Uitkering aan aandeelhouders

916 -

12.558 - 11.642

Balanswaarde 31 december

916

916

Herwaarderingsreserve Balanswaarde op 1 januari Toevoeging uit hoofde van herwaardering materiële vaste activa onder toevoeging/aftrek van latente belastingverplichtingen

5.806.890

2.692.260

- 57.024

2.405.464 709.166

Balanswaarde 31 december

5.749.866

5.806.890

Algemene reserve Balanswaarde op 1 januari Toevoeging uit de nettowinst

6.094.168 3.628.264

3.508.217 2.585.951

Balanswaarde 31 december

9.722.432

6.094.168

1.463.032

1.082.529

2.459.807

2.320.509

Verplichtingen wegens verstrekte borgtochten en garanties Onder deze post zijn opgenomen de voor rekening van derden afgegeven bankgaranties. Verplichtingen uit hoofde van onherroepelijke accreditieven Deze post omvat gestelde onherroepelijke, respectievelijk geconfirmeerde accreditieven.

WINST- EN VERLIESREKENING OVER 2004 Interest marge Deze post omvat het voordelig verschil tussen de interestbaten uit kredietverlening, beleggingen en overige uitzettingen enerzijds en de rentelasten der opgenomen en toevertrouwde gelden anderzijds.

68

(in SRD)

19.379.744

14.915.182

2004

2003

Provisie Hieronder zijn begrepen de opbrengsten uit dienstverlening.

6.089.333

4.230.415

Resultaat financiële transacties/valuta omrekeningsverschillen Hieronder zijn hoofdzakelijk opgenomen valutakoersresultaten en valuta-omrekeningsverschillen.

2.016.068

2.773.285

15.462

93.880

11.002.136

8.781.620

Afschrijvingen Hieronder zijn opgenomen de afschrijvingen op materiële vaste activa.

1.679.298

1.105.141

Overige bedrijfslasten Hieronder zijn begrepen huisvestingskosten, kantoorkosten, computerkosten e.d.

4.723.819

4.102.197

Waardeveranderingen van vorderingen Voor een toelichting op deze post wordt verwezen naar hetgeen onder "Algemeen" van deze toelichting is vermeld.

1.515.866

1.240.706

Inkomstenbelasting Deze post betreft de inkomstenbelasting berekend over het in de winst- en verliesrekening verantwoorde brutoresultaat.

3.088.440

3.120.224

1.862.784 3.628.264

1.076.922 2.585.951

5.491.048

3.662.873

-

11.642

Overige bedrijfsopbrengsten Hieronder zijn opgenomen overige opbrengsten, niet voortvloeiende uit de kernactiviteit van de bank. Personeelskosten Deze post omvat de salarissen, bonussen, sociale lasten en andere voorzieningen voor het personeel.

Winstverdeling Contant dividend Toevoeging aan de algemene reserve

Dividend ten laste van het agio

69

BIJLAGE I Suriname: macro-economische kerndata

Productie BBP marktprijzen (mln. SRD)1) Reële BBP-groei (%)2) Aardolieproductie (mln.barrels) Aluinaarde productie (1000m.ton) Goud (in kg) Padiproductie (m.ton) Inflatie Consumentenprijsindex (gem. %) Consumentenprijsindex (jaareinde) Betalingsbalans (kasbasis) Goederenexport (mln. USD) Goederenimport (mln. USD) Saldo lopende rekening (mln. USD) Saldo totale rekening (mln. USD) Monetaire reserve (mln. USD)4) Importdekkingsquote (mnd) Wisselkoers Gemiddelde officiële wisselkoers (USD)3) Gemiddelde vrije marktkoers (USD) Staatsschuld Binnenlandse staatsschuld (mln. SRD) Buitenlandse staatsschuld (mln. USD) Monetaire en Financiële sector Maatschappelijke geldhoeveelheid (M1) (mln. SRD) Binnenlandse liquiditeitenmassa (M2) (mln. SRD ) Nationale liquiditeitsquote (%) Gewogen gemiddelde nominale Depositorente (%) Gewogen gemiddelde nominale Kredietrente (%) Overheidsfinanciën Ontvangsten (mln. SRD) Uitgaven (mln. SRD) Financieringssaldo (mln. SRD) Financieringssaldo in % van BBP

2000

2001

1.167,6 - 1,9 4,5 1906 n.b 163.655

1.663,5 4,6 4,7 1893 n.b. 191.315

59,3 76,2

38,6 4,9

432,7 246,1 - 9,0 - 1,4 18,0 0,5

437,0 297,2 - 84,0 - 85,8 114,1 2,9

1,31 1,94

2003

2004

2.970,4 6,4 4,3 2005 11.710,9 193.685

3.462,0 4,6 4,1 2014 21.586 190.000

15,5 28,4

23,2 9,0

9,1 8,9

369,3*) 321,9*) - 131,0*) - 20,0*) 104,5 2,6

487,3*) 448,1*) - 148,2*) 8,3*) 107,0*) 2,0

634,2*) 592,8*) - 138,4*) 82,7*) 143,0*) 2,0

2,16 2,24

2,30 2,64

2,58 2,73

2,76 2,72

434,7 295,6

106,3 317,1

294,5*) 334,0*)

305,1*) 340,0*)

356,4*) 328,5*)

267,4

384,2

538,4*)

547,1*)

699,5*)

306,0 32,4

426,3 35,1

591,1*) 32,0*)

614,4*) 25,3*)

787,8*) n.b.

15,4

11,1

8,4

8,5

8,1

29,0

23,5

21,3

21,0

19,5

317,9 430,8 - 112,9 - 9,7

588,8 612,3 - 23,5 - 1,4

Bron: Planbureau, Centrale Bank v. Suriname, Ministerie v. Financiën, Ministerie v. L.V.V., Bureau voor de Staatsschuld en ABS 1) ABS schatting incl.informele sector, m.u.v. 2004 (schatting EIU) 2) ABS schatting incl.informele sector tegen 1990 prijzen, m.u.v.2004 (IMF) 3) Gewaardeerd tegen maandgemiddelde aankoopkoers

70

2002

2.222,7 2,7 4,5 1903 n.b. 157.105

628,1*) 788,8*) - 160,7*) - 7,2

858,4*) 1.087,8*) 835,5*) 1160,0*) 22,9*) - 72,2*) 0,7 - 2,4

4) Cijfers van 2000-2001 zijn gecorrigeerd voor goudwaps en zekerheidsstellingen 5) n.b.: niet beschikbaar *) voorlopige cijfers

WIJ ZIJN TE BEREIKEN OP DE VOLGENDE ADRESSEN:

Hoofdkantoor: Dr. Sophie Redmondstraat 11-13 Tel.: 477722; Fax: 472066 - 475073 Postbus 1813, Paramaribo E-mail adressen: [email protected], [email protected] Website: www.hakrinbank.com SWIFT-code Hakrinbank N.V.: HAKSRPA Bijkantoren: •

•

•

•

•

•

Nieuwe Haven Havencomplex Tel.: 401836; Tel./Fax: 402466 Tourtonne Hk. Anamoestraat/Plutostraat Tel.: 451977; Fax: 551362 Latour Hk. Indira Gandhiweg/Latourweg Tel.: 481802; Tel./Fax 481856 Flora Mr. Jagernath Lachmonstraat Tel.: 497875; Fax: 499357 Tamanredjo Serie E no. 80, Oostwestverbinding Tel.: 0356446; Fax 0356447 Nickerie G.G. Maynardstraat Tel.: 0231176, 0231711, 0231750; Fax: 0231931

71

72