Over
de
afname
in Tibet
Gyps himalayensis, Chris
van
Hoezeer
dat
vrijwel
huis-
en
ook. Maar
Gyps
een
hen
de dat
kunnen
was
met
de
Iedereen die
is
doen heeft, is
reden dat tussen
vijand
een
gevangenkampen
gieren
gebroken
werden de Tibetanen de transporteur
daar
een
van
plaaggeest.
Dan is
het
dode
er
van
de
is,
dit proces hier totaal zou ons
De
eeuwen
aan
20
aantal
aan
de
naam
te
is het hier de rol
en
2001
en
godsdienst
dat
het
dit
met
Wat
te
verdwenen in zelfde
lot
aan
met
de
gier
deze iuizenkwekers’
zijn
dat de
essentieel.
term
in heel Tibet
verspreiding
van
deze
door de
de dood,
de
wordt
worden
het uit elkaar hakken Na
het
gebracht,
die in feite
eten
heeft de
de
van
zijn uiteindelijke
een
contradictio
benaming aangediend.
was,
zielen
maar
mensen en moet
-zo
eeuwen
mens twee
uit het lichaam
gebeuren,
in de lucht Een
na
andere levende
dit
De
daarin. Die relatie
gieren
van
geloven
geweld
gier
herkend wordt.
eens
daar nog steeds, de relatie
van
cultuur’
juist bij
luchtbegrafenis.
lang gemeengoed
En
1950
tussen
de
en
Russen
‘humaniseren’. Gieren
van
de
aan
lijkt
in zo’n situatie niet
graag hechten
rol
dwang
bijbehorende
culturele revoluties alles gepermittereerd
was, en
door
met
de
jaren
staat
Chinezen groter.
op heden heeft zich geen betere
niet verbazen als de
dat
en
van
de hand. En
is
tol
zware
gieren
‘prehistorische
te
een
zijn religie openlijk
miljoen
geval nóg
de lichaamsziek Tibetanen
al
velen
Sovjet-Unie kopiërend.
de
moed had
aangepast. De dieren werden als het
Takkeling 9(1),
in de
voor
gevaar
Het
Vandaar dat deze ziel
lichaam,
maar tot
China
de geest, verlaat zelfstandig het lichaam
maar
niets
domein. Vandaar de
bij
weten
beton, is de dictatuur compleet.
Bijna
geloofsopvatting
om
lichaamsresten wordt de ziel
terminis
dat
gekwalificeerd-
belangrijkste,
lichaamsziel wil zich
bevrijd.
daar.
werden bestreden
de boeddhistische
heeft. De
anderen,
voor
of de
volk.
gieren
van
van
intolerante cultuur. Als
een
Maar in ieder
om te memoreren
moest worden
heen
het
crepeerden
en
onduidelijk.
worden,
de Chinese machthebbers in de
waren
bevolking
waarom.
is
goed
een
protesteerde
van
dat de betekenis
en
deel
aangrenzende
de
vooral de Himalayagier
gieren,
van
voor
de avifauna betrof in die zin
moesten
‘vernietigd’
gewapend
van
van
van
1995. Aldus het communistische bewind
was
onderging,
bedoeling
van
individuele wensen
dat ook.
beleiden,
spreken
we
flexibiliteit hebben
ongeveer
Mensen
zijn
deel
een
populaties
van mensen weet wat
categorie
precies
te
het
en
compleet rampenplan
een
betalen. Allereerst moet worden bezien
oplegt,
was
dat ook de
in Tibet
Himalayagier
Paklina
grote schaal
op
weten
de
China
en
ieder. Dat het zelfs
ringmussen
weinigen
ideeën
en
een
himalayensis,
moesten
Als
en Natalia+V.
de culturele revolutie in China
weet
was,
Orden
vooral
gieren,
van
Himalayagier
ware
culturele huisdieren
soort
compleet
aan
dit
in
Doordat zich
en
het
gebeuren
61
was
is
en
waar
We
gerelateerd.
hebben
werden
luchtbegrafenissen
Himalayagieren
heeft
Tibet te
het
Tibet het
1988
tot
in
dat
moment
voordien niet
in
de
popelen, is cultureel
En
Himalayan Griffon
Op
diverse
Gypaetus kwamen
plaatsen
barbatus,
we
in
Pabunka,
near
maar
contact
Tibet.
we resten
zagen
toen
met
een
Tibetaan
hadden, vertelde hij
gieren zijn gedood
in
jaren zestig
en
ons
dat
zouden
62
er
zijn,
er
niet
maatregelen volgen.
De
of
het.
was
rondom
het
al
we
een
enkele
nog niet. Een in latere
Tibet
mirakel
Maar
topje
vraag van
wat
de
was
de dode
de
eerste
Lammergier
heel
dagen
later
tochten
wat
hadden
we onze
moment
dit bevel
eerstvolgende
gieren
te
gehoor
van een
zou
dode uit
De
we
worden
ons
‘Deze
is al in de
dorp bij
doden niet
moesten
zijn
beteken
gezien.
bestrijdingswerk
burgemeester
Vanaf dat aan
als
spreken
paar
jaren
ijsberg
bij
schitterende
gierenbestrijding.
van
en
te
ideo-
historische sensatie.
dat
zagen
van
leraar in Tibetaans boeddhisme, had
vader
brengen.
Indien
een
te
soldaten die vertelden dat
mochten
begraven.
harde
er
bestond
een
‘sjagge’)
onze
slechts het
zeventig geschied. Mijn
luchtbegraafplaats
verbranden of
we
te
ooit
wat
Maar
nog
klooster in Xiahe (uit
de reden
een
zo
weerloos
lijkt
opzicht
lopen
waarmee we
Op
dat
programma’s. dit
door Chinese soldaten. Maar het grote
klooster. In 1961 kwamen de
Hij,
in de culturele revolutie betaald.
vele we
stonden
globalisering
tegen
Himalayagieren
we
dat
ervaring
waarde
symptomen
van
wisten
door centraal Tibet zouden maken.
prijs
6
reden
Centraal-Azië
waarachtig,
het Tibet,
westen
de
Alles
kunnen
Paklina).
Wat het
tempo werd weggevaagd.
zou
in
Chinezen
in record-
logische
(Natalia
de
(een unieke volkscultuur)
zijn
Pabunka
werd.
mogelijk
wachtkamer
in
om
present op
van
De
onze
historische
1998
het
het
vluchtelingen. lang
dus
en
nodig.
wist
jaren
wachtkamer
hadden
Pottenkijkers
wist,
de
betreden,
te
individueel
We stonden al
was.
ware
voordat
geduurd
westerlingen
voor
bereizen
als
november
gezien
gehouden.
Het
Himalayagier bij
daar
uitsluitend
vrijwel
dit
meer naar
de doden gegeven,
dorp werd,
Takkeling 9(1),
zoals
2001
dit
hadden
grootste deel op de
van
Om
luchtbegraafplaats aanwezigen
tussen
van
besparen,
werd
moest, omdat ik
Ik
jaar wegwerker geweest,
communistische liederen
Waar
afgestudeerd. steeds
nog
moeten nu
Vanaf
luchtbegraafplaats
zijn
tot
we
of kortere
op
heden
Overal
gezien.
waren
we
toeval
bij
door soldaten 5
neerstorten
in Tibet niet
getuige
nu
of
van
een
de honden
nu
waren
hoogst is, is
India
moesten
niet
de in
de
gevlucht,
ze
kloosters
staat
alle
even
maar
gesneuveld.
daarna student
De
laatste
en
er
vogels
nu
van
de
door
bleef
om
te
er
is
zijn,
geschermutsel
eigen
nauwelijks met
zoveel
werden
Takkeling 9(1),
2001
de
langere
voor
verhaal hebben
macaber, gehoord
Gyantse
en
In
gebroken.
de
en
Lhasa
maar
bij
hebben
we
met
ontzetting toekijkt,
met
het
brengen
van
doden naar de
Lhasa
een
te
wegrotten.
werken.
als
de Chinezen
de nood het
in de
jaren zestig
en
op
gezag
culturen
zeventig
garde aangetreden. Bij intreding
gevraagd
luchtbegraafplaatsen
alpen-
zijn
te
houden
van
met
met
werd erkend
en
van
alle minder-
of het
minderheden. Na rust
gelaten,
deze
maatregelen
dit is de andere kant
ander land dan China op de wereld,
authentieke
het
maar
en
heel grote kloosters, Drepung
nieuwe
Chinese
kloosters de jongen
Vossen
Maar
al
werden
twee
cultuur mogen behouden. En, een
Altijd
bij
waar
luchtbegrafenissen,
met
zijn
staat
of wolven
vossen
moesten
het aanbod weg
1995
liefst 126
gieren. Bij grote bestrijdingsacties
doorgaan
omdat het
en
beeld dan lachende soldaten
door honden werden opgegeten.
langzaam
(3-4 door
gevolgen
1992
revolteren tegen het Chinese gezag. De abten
aan
we
in NW-Tibet, werden
Bij Gerze,
Stupider
bevolking
inmiddels is
tegen luchtbegraafplaatsen,
De
we
inhaalactie omdat
geweest,
worden
en tussen
mensen
redding nabij. Bij
beloven niet
heden in China hun
moeten
moesten
morgen
gebracht.
Tibet
Ze maakten holen als
restanten
hebben in 1997
medaille,
zogenaamde
Ik
ingetreden.
dit werk
geworden,
in
wegwerker
was,
was
Deze dieren leefden min of meer in wilde
bevolking
De
soms
de
concurrenten
dat
in
Sera. Honderden monniken uit deze kloosters
naar
Elke
zijn bij
worden
mens-gier
de
de doden
waar
geschoten.
geboren. werd
kraaien
vaak
werden
mijn vader,
met
hem
ik als kind
ons
zulke inhaalacties.
gier terwijl
bij luchtbegraafplaatsen.
drama
later,
van
bovengeciteerde
door soldaten.
gezien! Nog gingen
de honden de
werden
en
van
eveneens
luchtbegraafplaatsen, waren
maar
de relatie
moest
jaar
Het
Lammergieren geschoten
Himalaya Gieren, het
elk
(4-7 weken) tijd.
het hele land, in diverse varianten ervan
even
zoon
waar
een
waren en
knuppels
met
sneuvelen.’
1988
maanden)
de
naar
met mensen
klooster.
van
is
zijn,
van
een
ik monnik
Weer ben
weg.
jullie getuige
mensen
mijn
van
Tientallen
zingen.
mocht ik
uiteindelijk
ver
Chinezen
niet voordat het
verteld.
nog
gehaald,
worden. Ik werd daartoe uit het klooster
Maar
ons
Alsof de
maar
liepen,
mensen
hadden overtreden, werden
gebod
openbaar gefusilleerd.
ben 24
de
de benen
te
gebracht.
gearresteerd
die heel vertrouwd
aanwezige gieren
kogels
die het
mensen
het
de
de
naar
werden de
gewacht,
begraafplaats
doodgeslagen. De
is,
gebeurd
eeuwen
hierop
doch
van
zou
een
de
India
hoop
uitsluitend
63
tussen
Shigatze,
centrale
vallei
voorkwamen.
ten van
westen
Tibet,
Vanuit
van
kleine
een
heeft weten
vliegwerk
Lhasa,
van
waar
die
oosten
de
in
in
de
Himalayagieren
Sera
bij
Lhasa
van
meeste
zich
populatie
de
ten
ook
oorsprong
restpopulatie
redden, klimt
te
Djegum,
en
kunst
met
en
vallei langzaam
de centrale
omhoog.
Himalayagieren bij Pabunka,
Foto.
Paklina). Himalayan Griffons
In
1999 heeft het klooster klassieke
meest
van
heen
van
te
de
Himalayagieren inmiddels als enkele
honden als
een
deel
is
de
temperaturen
gebieden
en
deze
64
tot
door
is
er
alleen
6 november
6 november
hersteld
is
Tibet
van
in
maar
die
wordt
door
In
het noorden
en
hoogland
hier al
daarentegen
en
gebied
kent
de
westen
ijskoude
daar zelfs
tot
bij uitzondering
komen
geïnteresseerd
bewoonde
en
er
in
wel
kapot
dode daar
weinig
Chinezen
gier
meer
verorbering
van
te
door
dit beter dan Tibet
winters
zijn
de
waarbij
de
-50°C zakken. In deze
voor.
voor,
geestelijke
heel de
enkele
geen
de
herstellen zich daar
oogluikend
regio
volgens
om een
maar
nog
(Natalia
begraafplaats de
verhogen
gespaard
zijn
er
1998
1998.
de lichaamsziel wordt beschouwd, is
-40°C
maar
Tibet,
Tibet,
herstellende. Ofschoon
Himalayagier altijd
mensen
in
gebedsvlaggen
manco:
oosten
anders geweest. Dit
Lammergieren
soort
nauwelijks
Het
dodenritueel dan ook.
kwam de
koud.
en
klein
een
hondenpopulatie
gemakkelijk
in
noch moeite worden
Maar
voor
Lhasa
luchtbegraafplaats
een
China beschouwd,
van
niet-optimaal
Chinees
te
alleen
overgebleven.
omstandigheden altijd
hen
is
van
of Lhasa
al het ‘Père Lachaise’, de luxe
nu
Stoepa’s
Kosten
luchtbegraafplaatsen.
bekennen. Wel
welk
aldaar.
Er
brengen.
het is
in Tibet.
Parijs,
natuur
en
west
Djegum
van
opvattingen
notabelen in
waarde
net ten westen
Pabunka, just
at
Het
maar
gebied
altijd
geslagen
botten.
werden de doden door honden
De
als
en
Takkeling 9(1),
is
voor
eenling In
dit
wolven
2001
verorberd
en
het is daar dat
hebben gezien.
Samenvattend kunnen
enkele duizenden hebben
exemplaar
Shigatze
en
slachtoffer is 200
ex,
een
gieren
houden
westen
bezoeken. dat
wij
voor
soort en
Het
niet
alleen
hebben
verleden de nog
een
gelukkig
Foto.
1995
De
Deze
en
dat
nodig.
veelvuldig
nog
al
zij
twaalf
bij uitzondering gezien, een
exemplaar bij
gesproken,
waren
een
wordt
geschoten,
ander klimaat
Luchtbegrafenis
van
(Chris van Orden).
Takkeling 9(1),
een
2001
we
nog
een
hun
de
Van
we
gier
meer
gedood.
Ze
geslagen.
met
op
voor
de
de lol’ dan
het wel
moment
‘Inhaalacties’
provincies
Vlakte
van
waren
we
deze
Yunnan
Maar alle Tibetanen die deze
soort
systematisch,
en wee
In het
luchtbegraafplaatsen
uitsluitend in de
dat
grijpen
de andere
Tibet doorkruisen, hebben
mening
dat dan
luchtbegraafplaatsen
calvus. Maar vanaf het alle
tussen
slachting gered.
de
stellig
1995 zelfs
na
Lammergieren
de drukte
ergere
luchtbegraafplaats.
in
nu meer ‘voor
vrouw
wolf
1997 de
moet
in
van
gieren
is
recent
een
in grote aantallen bezochten. Ofschoon hier
bepalend
Traditional
dat
en met
dieren
zal wellicht niet
worden
fijn
andere
als
en
aantal
bezoeken
hun van
dan
een
stellig
luchtbegraafplaatsen
gier
en
Het
vertrekken.
goed
zo
jaren
en een
in de Tibetaanse vallei,
kleiner
een
1960 tot
gedode
Tibet hebben
ex.
Oorgier Sarcogyps
waren
In de
heeft
gedrag
nu
300
knuppels te
periode
van
jagers
eenzame
onmiddellijk
de Indische
was
Gansu. Nooit
we
niet
Tibet bezochten,
hen
hoogstens
gelukkig aanzienlijk
daarna
om
ze
westen
dat de geraamten met
Tibet kwam
van
Het aantal dat
bedragen.
moment
‘mergpijpje’
gezien.
is
hond
van een
Het aantal
In het
omvat
kruising
de
gedurende
gedecimeerd.
omvat.
huist
geworden,
hebben
pas op het
meer
Djegum,
een
zo’n dier een hond.
van
stellen dat
we
in Tibet in aantal is
Himalayagier
niet één
enkele malen
we
de moeder
Altijd was
er
en
daar
inmiddels
in Tibet.
Boeddha, Kailas, West-Tibet,
6
oktober
burial in western Tibet, 6 October 1995.
65
Himalayan Griffons
Summary: On the decline of vultures, especially in Tibet and China
Gyps himalayensis,
Since
1988, when
authors
grasped
Chinese
individual
the
occupation,
visited annually for Tibetans
Chinese,
dismember the
foreigners
opportunity
to
especially weeks
4-7
used
the
their
allow
dead
the
Gypaetus barbatus,
devour the
to
special
not
after its death, but and
humans,
in
doing
human remains.
will
so
become
teaser.
a
To
of the body-soul. great help in disposing
spoke
similar. Since the
forcing soil
to
wood
in
bum
to
the
1950 and
c.
1995 it is
tame
extremely dogs
new
such
out
by
estimated
were
at
near
dogs
centuries of
following
and wolves not
after
pointed
be
were
to
body voluntarily
to
switch
the
to
other
of the
body
air.
open
The
remarkably
were
task
Griffons
the lack of
given
tried
to
continue
the
death. Between
to
Griffons and several
100s
because the vultures had become
adaptation
air burials.
to
most
in
Culling
vultures had
prevent the species
Griffons
also killed,
disposed of,
been held
intermittently
increase
to
vultures,
already
1992 and 1995,
again.
Two in
respectively
and
ditto).
proving
Remains of dead vultures
the fact that
were
continued.
killing
the situation became intolerable because
were
left behind
to
The
rot.
situation
the
slightly
1997, when monks of the big monasteries of Drepung and Sera out
that
minorities
valley
it
in the Tibetan
to
Red-headed Vultures
China have
agreed
the
right
that air burials
Shigatze (west
of
any
Himalayan
between
had been
to
and
Djegum
virtually wiped
and
out
by
again
their
at
own
allowed in
Djegum (east
by
scarce
Griffons after
Shigatze
upheld
were
Lhasa)
Griffons had become very
see
valley
in
was
of Tibet between
Tibet, the authors failed
birds.
who
Himalayan
the authors
by
Himalayan
Lhasa). However, Himalayan
residing
of
operation
Gyps
(5 Bearded Vultures shot by Chinese soldiers) and between
traditions. After many hassles, the central
those
1990s, although
in order
witnessed
were
Gerze
and Lhasa (126
improved Lhasa
1000s
easy
many monasteries in the 1990s,
dead could
66
an
village,
these traditional burials,
(an impossible
executing
that
killed,
on
the 1960s and 1970s. In later decades, the Chinese
operations
Gyantse
As
their dead
the
Griffons
into the
teaser
clubbing attending Himalayan
rounds of vulture killing,
NW-Tibet
seen
bury
or
and wolves continued into the
wiped
force the
the Chinese cracked down
mountains),
traditional air burials and
of Bearded Vultures
leaves the
tendency
Their tales many Tibetans about this tradition.
occupation,
the Tibetans
and
a
prevent this,
to
to
was
Dogs, and locally wolves, also
vultures
The authors
dismembered in order
outside
areas
spirit
The latter has
body-soul.
the
by
country
calvus and Bearded Vultures
Sarcogyps
deceased has are a
be
the
so
caused
The
mainly Himalayan
took their share. Bhuddist Tibetans believe that the
Tibet, the
enter
was
visit. Before the invasion of the
per
to
vultures,
but also Red-headed Vultures
himalayensis
to
Tibetan culture.
3-4 months
to
up
allowed
again
were
for themselves what havoc
regarding
bring
to
and
corpse
see
then. In
of
western
1995 and the number not
exceed 300
the time
the authors
may
De
Takkeling 9(1),
2001
started
travelling
in
Tibet in
was
Gansu.
According
to
12
1988; during
rarely encountered,
species
and if
years of
exclusively
so
Tibetans, this species
used
to
traversing
in the be
a
the
country this
of Yunnan and
provinces
visitor of burial
common
sites in the past.
Literatuur
Onderstaande artikelen geven niet van
luchtbegraafplaatsen.
Palearctische
gebied,
Wie
zijn
moet
altijd juiste
meer
wil
weten
boek ‘De
glans
informatie over
van
over
de reizen
het hoe
van
en waarom
Chris in het Oost-
het echte’ lezen
(zie
ook Recente
roofvogelliteratuur).
Houston D.C. Newton I. van
1990. Use
(ed.),
Orden C.
Maitreya, Satheesan
ofvultures to
Birds of prey.
2000. De
glans
dispose
Merehurst,
van
het
of human corpses in
India and Tibet.
Page
186 in
London.
echte:
Impressies
uit
Centraal
Azië
Siberië
en
1970-2000
Ernst.
S.M.
Vulture News
1998.
The
role
of vultures
in
the
disposal
of human
corpses
in
India
and
Tibet.
39: 32-33.
Adressen: CvO: Doelenstraat 14, 1601 GL Enkhuizen NVP:
Institute
of Animal Ecology,
kv 2, 111020 Moscow, Russia
Foto.
Groep Himalayagieren bij
Russian
(Email:
[email protected]) Academy of Sciences,
Aviamotoraia
15,
(Email:
[email protected])
Pabunka,
net
(Natalia Paklina)..Flock of Himalayan Griffons
westen
van
at Pabunka,
ten
just
Lhasa, west
Tibet,
6
november
ofLhasa, Tibet,
1998
6 November
1998.
De
Takkeling 9(1),
2001
67
