TOPSTADGRONINGEN.NL
Groningen Sportstad, Topstad Passie en Rentmeesterschap De bekende Groninger sportjournalist en ideeënman (Gironingen) Dick Heuvelman liep al lang met het idee rondom “sportstad Groningen” rond toen hij uiteindelijk de kans van verwezenlijking op de vrijgekomen Suiker Unie terreinen zag. Aangespoord door de immer enthousiaste lokale kunstenaar Christof Beukema ontwikkelden ze in korte tijd, samen met de architecten van TEAM 4 architecten, een concept plan dat bij nader bestudering wel eens meer zou kunnen zijn dan een luchtkasteel. Natuurlijk, als de frisse initiatiefnemers verkondigen dat FC Groningen aan een nieuw stadion toe is fronst de gemiddelde Groninger wel even de wenkbrauwen. Frappant is dan het feit dat de onderlegger onder het concept juist een nieuw type strategie voor stadsontwikkeling is. Deze planaanpak is zowel simpel als briljant en wel zo goed doordacht dat ook steden als Moskou, Parijs en Berlijn zich momenteel, geassisteerd door sportwetenschapper en management strateeg Berend Rubingh, verdiepen in de kansen van een dergelijk scenario. Eigenlijk is de planaanpak voor iedereen, die begrijpt dat stadsontwikkeling een logisch antwoord op sociaal maatschappelijke tendensen is, te volgen. In tegenstelling tot de stadsuitbreidingen die tot en met de vorige eeuw voornamelijk monofunctioneel werden ontworpen blijken we meer en meer belang te hebben bij een pluriforme en multifunctionele omgeving. Onderzoek naar demografische gegevens gerelateerd aan inkomensontwikkelingen en bestedingspatronen zien we enkele significante verschuivingen. Zo blijkt het gezinsuitgavenpatroon op het gebied van huisvesting redelijk stabiel, in het veld van mobiliteit zien we een tamelijke stijging maar blijkt met name het gezinsbudget voor recreatie (continue en incidenteel) zich iedere 10 jaar te verdubbelen. Recreatie en sport verdienen daardoor een respectabele positie in het sociaal maatschappelijke weefsel en zijn daarmee belangrijk voor de concipiëring van nieuwe stedenbouwkundige modellen. Was in het verleden recreatie (sport) de sluitpost in de begroting en werden voorzieningen gepland op goedkope grond; tegenwoordig draagt een goed omgevingsplan, gebaseerd op optimale recreatie voorzieningen, bij aan de totale, gezonde exploitatie van een uitbreidingsplan.
Het misverstand dat dit soort plannen voorbij gaat aan een haalbare exploitatie op lange termijn is simpelweg te pareren. Plannen in andere steden blijken haalbaar omdat de uiteindelijk te realiseren dichtheden qua vastgoedontwikkelingen ten minste op het niveau van de traditionele plannen ligt terwijl de ruimtelijke kwaliteit van een hoger niveau is. Het effect van de kwaliteit van de ruimtelijke ordening op de waardeontwikkeling van het vastgoed (grondprijs) is nog buiten beschouwing gelaten. Grote marktpartijen als TCN en Multivastgoed doen diepgaand onderzoek naar de stijgende intrinsieke waarde van vastgoed gerelateerd aan de kwaliteit van de korte periferie. De stap van een door recreatie en sport faciliteiten vormgegeven masterplan naar topsport is snel gezet. Als voorbeeld functie voor de recreatieve sporters blijkt een dubbel gebruik van faciliteiten door professionele sporters een optimale mix van stimulans, marketing en efficiënt gebruik van investeringen. De bovenregionale uitstraling van topsport mag dan wel de stadsontwikkeling overstijgen; de gevolgen van een multifunctionele invulling van de Suikerunie terreinen geeft onmiskenbare kansen voor de aanpalende stadsgewesten. Enkele voorbeelden: De huidige opstallen van de Suikerunie lijken op voorhand niet te kunnen voorzien in renderende sportvoorzieningen. Uitbaters van gelijksoortige industriële monumenten hebben zich al gemeld om deze te exploiteren als een regionaal spektakel park De bietenopslagplaats aan de westelijke ringweg lijkt zich zowel in schaal als plaats te manifesteren als een commerciële locatie. De ruimtelijke kwaliteiten van het Stadspark en de bestaande sportfaciliteiten kunnen ingezet worden ten behoeve van het nieuwe stadsgewest. (verhoging gemiddelde dichtheid) Indien de Hoendiepskade nabij de kruising met de westelijke ringweg verlegd wordt richting zuidzijde spoor en hoendiep zal een aantrekkelijke route ontstaan vanuit Groningen richting Hoogkerk. Een bijkomend groot voordeel is de kans die op deze wijze worden gecreëerd voor de bestaande meubelboulevard. Het dwarsprofiel van het Hoendiep tussen Groningen en Hoogkerk wordt maatgevend voor de uiteindelijke
kwaliteit. Let wel, deze nieuwe woonwijk aan het water ligt op loop/fiets afstand van het stadscentrum! Het plangebied wordt doorsneden door het spoor richting Hoogkerk. Prorail heeft te kennen gegeven op zeer korte termijn met de initiatiefnemers om de ontwerptafel te willen. De aanleg van de Kolibri, wellicht nog met een extra halte, zal het terrein optimaal ontsluiten. De reeds aangelegde busbaan, met als eindpunt het transferium naast de A7 kan met een simpele omlegging een groter gebied ontsluiten en daarbij een besmettelijk bestaande bebouwingsstructuur ontlasten. De ontwikkeling van enkele honderden woningen (aantallen zie spreadsheet 1) met de bijbehorende algemene voorzieningen zal naast betekenis voor de bestaande, geïsoleerde woonwijk Buitenhof meer nog een upgrading betekenen van het Hoogkerker woningareaal. De (voorlopige) overmaat van de locatie en het pluriforme programma bieden in dit stadium kans op een duurzame ontwikkeling binnen de gemeentelijke randvoorwaarden die gesteld zijn voor bouwkundige ontwikkelingen. Een prima uitgangspunt voor een nul-energieconcept waarbij de compensatie van warmte door middel van koude via een grondaccu wellicht mogelijkheden biedt. Inzetbaarheid van een bestaand transferium buiten de stad ten behoeve van grote evenementen. De Kolibri is al een vaststaand gegeven, het verzorgingsgebied ervan alleen maar groter. Nederland kent een bijzondere organisatie van het recreatieve sporten. De typisch Nederlandse, zelfstandig opererende sportverenigingen zijn de tegenhangers van de door het onderwijs gereguleerde sportvoorzieningen in het buitenland. Ontwikkelingen in naburige landen en ook op andere continenten genereren veel informatie over de toekomst van onze organisatie van sport-recreatie. De eerste tekenen van veranderingen binnen ons bestel zien we op het grensgebied van de amateur dan wel professionele sportbeoefening. Onlangs zijn voor de meer talentvolle sporters de zogenaamde LOOT-scholen ontwikkeld. Deze middelbare scholen bieden op alle niveaus een aangepast rooster zodat de individuele sporter een optimaal trainingsprogramma kan volgen. Als reactie op deze ontwikkelingen zien we de niet-LOOT-scholen ook specifieke programma’s ontwikkelen omdat ze dit type, meestal zeer gemotiveerde leerlingen, niet wil verliezen. De niet-LOOT-scholen ontwik-
kelen een gevoel van “trots” omdat sportieve successen van de leerlingen afspiegelen op de school. Dat is het begin van de verandering van onze verenigingsleven in een onderwijsgerelateerd systeem. Een nieuw stadsdeel, voorzien van een zeer uitgebreid sportvoorzieningenniveau, biedt alle kansen voor een grote bandbreedte van onderwijsvoorzieningen. Naast aandacht voor de jongere Groningers, starters zoals u wilt, is in het bijzonder de zorg voor de grijze kant van de samenleving onderdeel van het nieuwe dynamische plan. Vanuit een meer statische positie van de oudere blijkt een sterke voorkeur van een goede infrastructuur en een dynamische, veilige omgeving. Niet alleen is het ‘actief’ meedoen van belang; veel ouderen beleven sport graag als een kijksport. In de opzet van de nieuwe woon- en werkwijk zijn specifieke plaatsen voor deze doelgroep te reserveren. Waarom zouden we de “ouderen stad” in de Polders plaatsen terwijl dit uitbreidingsplan juist aan de specifieke randvoorwaarden kan voldoen? Specifieke deelbegrotingen moeten aantonen welke onderdelen in welke fase haalbaar zijn. Daarbij is natuurlijk de “inruilwaarde” van bestaande voorzieningen mede bepalend voor het welslagen van de totale operatie. Zo is door Team 4 Architecten een onderzoek gestart naar de kansen van herbestemming van de voetbal accommodaties in de Euroborg. Een eerste aanzet op het gebied van verzorgd wonen, lijkt zowel financieel alsook functioneel niet bij voorbaat kansloos. Kenmerkend voor het plan Heuvelman/Beukema/TEAM 4 is dat het totaalconcept afhankelijk is van het gewicht van de sport en recreatievoorzieningen binnen het programma maar dat niet planning van een enkele specifiek onderdeel maatgevend is voor het totale plan (in tegenstelling tot de ontwikkelingen rondom euroborg/europark). Zoals al eerder in deze notitie aangegeven krijg sport een steeds belangrijker plaats in onze samenleving. Dat geldt voor alle sectoren van de sportwereld, zowel recreatief als prestatief. We refereren niet alleen aan de aanwas van Krajicek- en Cruyffcourts op tal van plaatsen in Nederland, de (langzame) wederopstanding van de schoolsport maar ook de stijging van Nederland op de internationale sportladder. Zowel in Sydney (2000) als in Athene (2004) stond Nederland bij de eerste twintig van het landenklassement, temidden van gereputeerde grootmachten als het gaat om het delven van Olympisch eremetaal. Geziende recente beleidsnotities van de landelijke overheden gaat ons land ook steeds meer accent leggen op een verdere ontwikkeling van de sport in Nederland. Daarbij behoort ook het binnenhalen van grote sportevenementen. Een kleine bloemlezing in deze: in 2009
komt de Ronde van Spanje naar Nederland (Assen) en de Tour de France in Utrecht of Rotterdam (2010/2011). Op lange termijn wordt al stevig gelobbied om het WK Voetbal (2018) en de Olympische Spelen (2028) naar Nederland te brengen. Mede daarop is onze blik gericht waar het gaat om de herontwikkeling van het terrein van de suikerfabriek. Wil Groningen, zoals het zich reeds officieel in die richting heeft uitgesproken, een graantje meepikken van deze mega-evenementen dan dienen er minimaal twee hoogwaardige accommodaties gebouwd te worden. Een voetbal- annex popstadion voor ongeveer 45.000 mensen en een indoor-sportpaleis voor plusminus 7500 mensen. Daarnaast kunnen allerhande andere accommodaties worden aangelegd, zoals een eigentijds schaatsstadion (Thialf raakt gedateerd ), een roeibaan in combinatie met een jachthaven (op die manier kan ook het Leekstermeer recreatieve impulsen krijgen), een denksportcentrum, een medische topkliniek, appartementen voor de sporters van ‘buiten’ die in Groningen werkzaam zijn, een kleinere sporthal voor zaalsportclubs als Lycurgus, Nic. en V & S, een restaurant, een atletiekbaan en een hockeystadionnetje voor ongeveer 1500 man, zodat deze in Noord-Nederland onderontwikkelde sport ook eens voor goed naar landelijk topniveau kan worden getild. Ook zal er ruim plaats zijn voor cultuur, waarbij we in eerste instantie denken aan de mogelijkheid voor het organiseren van grootschalige popconcerten. Immers, Groningen is een van de Nederlandse bakersteden als het gaat om popmuziek en die status behoort op gepaste wijze te worden gecultiveerd. Omdat Groningen als studentenstad van oudsher ook een grote reputatie heeft als zaalsportstad, is een grote indoor accommodatie wenselijk. Immers, het paradepaardje van de Groninger zaalsport, de basketbalclub Hanzevast Capitals (Donar), is een publiekstrekker van formaat. Ons inziens is het niet uitgesloten dat Donar in een nieuwe behuizing bij reguliere competitiewedstrijden alleen al ongeveer 5000 mensen kan trekken. Europese topwedstrijden zullen ongetwijfeld een volle bak trekken. Gezien de huidige ontwikkeling van FC Groningen zit hier ook nog volop progressie in. Vergelijk de initiatieven met die in Amsterdam en Rotterdam (ca 100.000 zitplaatsen) en voor de criticasters een plan dicht bij huis: FC Twente met 45.000 zitplaatsen. Marktonderzoeken leren dat de potentie van de club qua toeschouwersaantallen aanmerkelijk groter is dan momenteel het geval is. Uitbreiding van de Euroborg lijkt een onhaalbare zaak en dus ligt het alternatief aan de Peizerweg. Het plan past ons inziens ook prima bij de ambitieuze plannen die de gemeente Groningen binnenkort richting 2020 zal presenteren. Ambitieus, hoogwaardig en prestigieus. Bovendien vinden wij dat de sport nu ook eens aan de beurt is. De laatste halve eeuw heeft de sportgemeenschap van Groningen nauwelijks ‘aanwinsten’ van betekenis mogen begroeten. De Euroborg misschien, maar daar profiteert alleen de voetbalwereld van en de sport is er, qua gebruiksdagen, zeker geen core business. Het laatste grote project voor de Euroborg was eigenlijk de aanleg van De
Papiermolen. Dat destijds ultramoderne bad heeft Groningen als zwemstad op de kaart gezet. Een supersportstad zou Groningen, als eigenzinnige en vooruitstrevende stad, andermaal prominent op de wereldkaart zetten. Waar wachten we op…..? De vergelijking met het multifunctionele New Yorkse Madison Square Garden dringt zich op; grootschalige sport en culturele manifestaties zowel eenmalige alsook repeterend. Natuurlijk kunnen we ons in Groningen niet zomaar spiegelen aan steden als Parijs, Moskou of zelfs Dubai; meer dan een behoorlijke vingerwijzing kunnen we de mondiale ontwikkelingen wel noemen waarbij een ‘downscaling’ vanzelfsprekend aan de orde is. Zelfs binnen de typische ‘Hollandse’ ontwikkelingen kunnen we ons qua demografische ontwikkelingen niet meten met die van de Randstad waarbij we wellicht onze regio richting het oosten toch wat groter moeten zien dan gebruikelijk. De succesvolle ontwikkeling van de Blauwe Stad lijkt daarvoor het bewijs; en welke criticaster houdt niet van (het tegendeel) bewijzen?
Wanneer wordt een idee een plan? “Eerst rekenen en dan pas tekenen” blijkt het ultieme ontwerpgereedschap terwijl een goed plan begint met passie en wordt bewezen door goed rentmeesterschap. Aan passie is bij het starten van dit project geen gebrek. Wie kent niet de bevlogen en enthousiasmerende Christof Beukema? Zijn glansrijke carriere wordt mede gekenmerkt door de op het doek vastgelegde relaties tussen sport en kunst. Wellicht is zijn relatie met z’n vader (sportleraar) er de oorzaak van dat de jonge Chrisy een van de meest belovende jonge Groningse jeugdinternationals was? Z’n relatie met de stad gaat echter veel verder en voor hem is een doek alleen te beperkt. Hij blijkt een ware activist als het gaat om het waarderen van belangrijke Groningers of monumentale kunstwerken. Zo organiseerde hij de aanleg van een voetpad dat de naam van de belangrijke voetbaltrainer Klaas de Wit kreeg en redde hij de monumentale gietijzeren spoorbrug over het Van Starkenborgkanaal die nu een prominente plaats krijgt in de Blauwe Stad. Beukema legt in zijn werk altijd de relatie met het verleden en noemt de tekens van de vergankelijkheid zijn ankers in de geschiedenis. Zo ziet hij kansen in het hergebruik van typische Suiker Unie-onderdelen binnen het stedenbouwkundig en architectonisch ontwerp voor de hechting tussen verledenheden en de toekomst. Als we hem vragen naar zijn drijfveren is zijn antwoord kenmerkend: “Alle grote projecten in de hele wereld gaan samen met politiek, het falen van lokale politici, mislukking, de dood van de bedenkers en onverwachte successen. Maar alle grote projecten startten ooit met een klein schetsje”. Eiffeltoren, het Russische Spoor, het Groninger Museum; het zijn nu en later de grootste publiekstrekkers! Goed rentmeesterschap blijkt uiteindelijk op termijn. De voorliggende studie gaan we doorlichten met behulp van een denktank. Deze criticasters gaan alle ins en outs op het eigen vakgebied doorlichten waarna de initiatiefnemers een definitieve uitgangspuntenselectie zullen vaststellen. Van deze selectie zal een samenvattingdocument met een planeconomische verantwoording worden opgezet. Deze gaan ze op korte termijn, (februari) aan diverse instanties aanbieden. De (concept) gemeentelijke structuurvisie 2008 – 2020 kent, in verband met de onbekendheid van de beslissing om te sluiten, nog geen waarde toe aan de locatie van de Suikerunie. De plaats en grootte van de locatie vragen echter om een inpassing in de
definitieve nota. De vele kansen die we de ontwikkeling toedichten vormen enerzijds zwaarwegende bedreigingen voor bijvoorbeeld de ontwikkeling van Meerstad, het Europapark en Westpoort maar anderzijds kunnen ze Groningen op de internationale kaart krijgen. Een beetje gek moet je wel zijn wil je dit avontuur starten en daarom besluiten we dit epistel graag met de woorden van de direkteur van Ruimtelijke Ordening:” Ja, een beetje gek zijn ze wel maar begrijp me goed, in Groningen houden we van deze gekke mensen”. Waarvan acte!
23/01/08/04
Groningen vanuit de ruimte
planvisualisatie’s
planvisualisatie’s
Overzichtscollage
Contouren
Koppeling met Stadspark
Nieuwe koppeling autoweg over water
Nieuwe busverbinding
Treinspoor + nieuwe stations
Wonen en commercie langs randen
Noorderplantsoen 100
Gravenburg 5400m
Leekstermeer 6000m 1180m
Wester haven 1130m 630m 2230m 830m
1330m
S Stadspark 2500m 864m
00m
Reitdiep 3500m
Beijum 3500m Lewenborg 4000m
Meerstad 4000 Grote Markt
Linie 1600m
Stadspark 1800m Euroborg 2200m
Voor nadere informatie kunt u contact op nemen met: Dick Heuvelman Christof Beukema TEAM 4 ARCHITECTEN
WWW.TEAM4.NL
