Groepsfoto tijdens werkbezoek Staatssecretaris aan Beukbergen

VERANTWOORDING Het landgoed ‘Huize Beukbergen’ dateert uit de 17e eeuw en heeft haar bestaan te danken aan de zandweg die ooit door onontgonnen gebied liep tussen Utrecht en Amersfoort. De overheid wilde deze weg graag gratis bestraat hebben en heeft daartoe percelen grond van 16 hectare langs de gehele, tamelijk rechte route weggegeven aan belangstellenden, die daarvoor in de plaats een fraai landhuis moesten neerzetten en het deel van de zandweg langs hun perceel bestraten. De oudste bewoners van Beukbergen zou je daarom ook ‘mensen van de weg’ kunnen noemen en het aardige is nu dat momenteel opnieuw druk gewerkt wordt aan de weg bij Beukbergen vanwege de aanleg van een ecoduct, dat in de loop van 2009 gereed zal zijn. Het ecoduct, dat eveneens de naam Beukbergen gaat dragen, betekent dat de weg ter hoogte van het vormingscentrum een verdieping krijgt van twee meter. Wanneer je nu vormingswerk omschrijft als het verdiepen van je levensweg, is dit niet alleen in verband met de weg onder het ecoduct cultuurhistorisch verantwoorde symboliek, maar zou je zelfs nog kunnen doorfilosoferen over de betekenis van het ecoduct zelf, dat als een stiltecorridor dwars over de weg heen gaat lopen. Op dit kruispunt van cultuurhistorie en ‘verheven stilte’ in het hart van Nederland, kent defensie voor haar personeel het geestelijke rustpunt dat met een ferme naam ‘Beukbergen’ heet, het vormingscentrum van de Diensten Geestelijke Verzorging bij de Krijgsmacht. De Diensten Geestelijke Verzorging (DGV) leggen voor de inhoudelijke kant van haar werkzaamheden verantwoording af aan de Zendende Instanties. In dit licht dient het Jaarschrift 2008 van Beukbergen gelezen te worden. Het is primair bedoeld voor de Zendende Instanties en daarnaast voor de collega geestelijk verzorgers, terwijl het jaarschrift tevens verzonden wordt ter informatie aan allen die, vermoedelijk, inhoudelijke belangstelling hebben voor het vormingswerk op Beukbergen en het reilen en zeilen ervan anno 2008. Het wil tevens een document zijn waarmee allen die op Beukbergen werkzaam zijn en allen die van buitenaf een bijdrage hebben geleverd aan het vormingswerk, met veel voldoening kunnen terugkijken op het afgelopen jaar. In dit jaarschrift zijn verschillende stukken afkomstig van de hand van collega’s van Beukbergen, zoals de geheel eigen bijdragen namens de drie denominaties die op Beukbergen werkzaam zijn. Ook zijn er flinke citaten in opgenomen uit de jaarverslagen die collega’s van diverse zogenoemde kwaliteitsgroepen hebben opgesteld, in deze groepen wordt over de kwaliteit van de inhoud en de organisatie van verschillende typen GV-conferenties gewaakt. De Nederlandse krijgsmacht is direct betrokken bij de strijd in Afghanistan en dat is zeker ook te merken op Beukbergen. In 2008 was het aantal gerealiseerde conferentiedagen dat verband houdt met de ISAF-missie in totaal 4.971 (uitzend- en terugkeerconferentiedagen), het jaar daarvoor was dit aantal nog 2.646 waardoor er sprake is van bijna een verdubbeling. De toename in 2008 zit voor het leeuwendeel in de terugkeerconferentiedagen, namelijk in totaal 1.988 dagen; in 2007 waren dit 360 dagen. De ISAF-conferenties beslaan meer dan een kwart van het totaal aantal in 2008 gerealiseerde conferentiedagen, dat is opgelopen tot 18.993 dagen, een stijging van 13% vergeleken met het jaar daarvoor en met meer dan 30% vergeleken met 2005. Zo doet de ISAF-missie niet alleen een flinke aanslag op de capaciteit van de krijgsmacht, maar ook op die van de geestelijke verzorging bij de krijgsmacht en van het vormingscentrum Beukbergen. Tijdens het Algemeen Overleg over de Veteranennotitie in juni 2008 zei het VVD-Kamerlid Boekesteijn in dit verband over de capaciteit van Beukbergen: “Om met de voorzorg te beginnen, zoals bekend bezoeken niet alle militairen die op het punt staan om uitgezonden te worden, het beroemde conferentieoord. Daarvoor is de capaciteit daarvan eenvoudigweg te beperkt.”

1

En het PvdA-Kamerlid Eijsink merkte tijdens hetzelfde overleg enigszins verontwaardigd op: “Er staat in de nota niets vermeld over de activiteiten van Beukbergen, over de geestelijke verzorging en over na- en voorzorg, die sinds de missie Uruzgan een belangrijke plek innemen. (…) In voorgaande jaren bevatte de nota hierover zelfs een apart deel. Waarom wordt er nu niets gemeld over de geestelijke verzorging? Is het niet juist dit deel waarop Defensie trots kan zijn, waar het gaat om een integraal en compleet zorgaanbod, inclusief de geestelijke verzorging?” In zijn reactie zei de Staatssecretaris van Defensie, drs. J.G. de Vries, onder andere dat een aantal van de zaken die vanuit de Kamer werden genoemd, zoals de vraag of hij niet iets meer had kunnen zeggen over geestelijke verzorging en over Beukbergen, prima opmerkingen zijn die voor de volgende keer kunnen worden benut. Op 27 april jl. is de Staatssecretaris van Defensie zelf wezen kijken op Beukbergen door een werkbezoek te brengen. Aan het einde van dit bezoek vertelde De Vries veel waarde te hechten aan het vormingswerk en hij verwees daarbij naar de woorden van de Commandant der Strijdkrachten, die gezegd heeft dat de krijgsmacht een organisatie dient te zijn waar je ook een beter mens moet kunnen worden. Los van de vraag wat je onder ‘een beter mens’ verstaat kan wel gesteld worden dat bij de krijgsmacht het vormingscentrum Beukbergen bij uitstek de plek is waar gewerkt wordt aan het meer jezelf (kunnen) worden – waarbij wij er van uitgaan dat je daar als mens doorgaans ook beter van wordt. Mei 2009 Drs. K.H.Ubels Predikantdirecteur Beukbergen

2

Groepsfoto tijdens werkbezoek Staatssecretaris aan Beukbergen

INHOUDSOPGAVE

blz.

1. INLEIDING Zingeving Visie Missie Doel

5 5 5 5 5

2. ORGANISATIE Convenant met Overheid Bestuur Vormingswerk Directie GV-team BD-poule Ondersteunend personeel Bijscholing Saamhorigheid

6 6 6 6 6 7 8 8 9

Denominatieve bijdrage Protestantse GV – ‘Denominatieve dagen’

10

3. CONFERENTIES Initiële conferenties • AMO • EMMV • MBK • EVO • KMSL • KMAR • KMS • NLDA (KIM en KMA) • DGV Uitzendconferenties Terugkeerconferenties FLO-conferenties bij dienstverlating Themaconferenties Onderdeelsconferenties

10 10 11 12 12 12 12 13 14 15 15 16 17 18 19 20

Denominatieve bijdrage Rooms-katholieke GV – ‘De Bedevaart is weer terug’

21

4.

23

DOCUMENTATIECENTRUM

5. STRUCTURELE EXTERNE CONTACTEN Czech Military Chaplaincy Kamp Amersfoort Vaste Kamercommissie voor Defensie Veteraneninstituut / Basis

23 23 24 25 25 3

6. PR-ACTIVITEITEN Kennismakingsbezoek Inspecteur-generaal der Krijgsmacht Andere bezoekers Traditiekamer Filmpremière ‘Thuisfront’ Website Beukbergen Jubileaviering 2010

26 26 26 27 27 28 28

Denominatieve bijdrage Humanistische GV - ‘Zelf denken, samen leven’

30

7. FACILITAIR BEUKBERGEN Accommodatie Facilitair personeel DPD-overleg PRO-proces Nachtwacht Nieuwe bomen Nabestaandenbijeenkomsten Ecoduct Beukbergen Ontwikkelingen

30 30 30 30 30 31 31 32 32 32

8.

TOEKOMSTPLANNEN KMA-conferenties Overige initiële conferenties Uitzendconferenties Documentatiecentrum Basis / Veteraneninstituut Lulec Kamp Amersfoort Onderzoek gedragswetenschap Visiestuk op vormingswerk PRO-proces RESA Werkgroep Ethiek REM-conferentie LSC-conferentie Intervisie Ascencion

33 33 33 33 33 33 33 34 34 34 34 34 34 35 35 35 35

TOT SLOT

35

9.

• • • • • • • • • • • • • • • •

BIJLAGE l - REALISATIECIJFERS

36

BIJLAGE II - FLO-kunstwerk ‘GROEIWIJZE’

39

4

1.

INLEIDING

Zingeving Het vormingswerk op Beukbergen is een bijzondere vorm van geestelijke verzorging en wil een rustige, vertrouwde gelegenheid bieden aan defensiepersoneel om door middel van gesprekken bij elkaar op verhaal te komen. Want door met elkaar te praten en delen van ieders levensverhaal of daarmee samenhangende levensopvattingen te verwoorden, kan men meer vertrouwd raken met zichzelf en met de ander. Dit heeft invloed op het versterken van de persoonlijke beleving van zingeving en heeft ook direct invloed op het beleven van zingeving als groep. Met betrekking tot zingeving kunnen vier dimensies worden onderscheiden, namelijk de dimensie van het perspectief waarbij het gaat om het levensdoel dat iemand of een groep heeft. Daarnaast de morele dimensie als levensoriëntatie aan de hand van persoonlijke- of groepswaarden. Verder de identiteitsdimensie met oog op zelfrespect, zelfwaardering en het gevoel van eigenwaarde, als individu of als groep. En tot slot de contingentiedimensie, dat wil zeggen het vermogen om grip te houden op het eigen bestaan door zo goed mogelijk te leren omgaan met al wat op je levenspad komt en dan vooral tijdens cruciale momenten. Visie Deze vier dimensies van zingeving zijn terug te vinden in de visie op het vormingswerk, zoals dat op Beukbergen gehanteerd wordt. De visie luidt: “Met het vormingswerk beogen wij in groepsverband een proces van bewustwording te stimuleren in de persoonlijke ontwikkeling van de militair, zodat deze komt tot een kritische waardering van zichzelf en zijn situatie en tot een gerichte hantering van de mogelijkheden in zijn situatie, gevoed en gedragen vanuit zijn eigen innerlijke overtuiging. Waardevolle uitgangspunten hierbij zijn voor ons: gastvrijheid, mensgerichtheid, betrokkenheid, openheid, respect, veiligheid, vertrouwen en persoonlijke verantwoordelijkheid.” Missie Op grond van deze visie hanteert Beukbergen de volgende missie van het vormingswerk: “De focus in het vormingswerk op de militair als persoon krijgt vorm in het aanbieden van conferenties bij scharniermomenten in het militaire leven, wanneer het er juist ook persoonlijk meer op aankomt. Dat wil zeggen, conferenties worden krijgsmachtbreed aangeboden tijdens de initiële opleidingen, rondom uitzendingen en bij het verlaten van de dienst, waarbij - in dit laatste geval - tevens de partner wordt uitgenodigd. Naast deze reguliere conferenties kent het vormingswerk themaconferenties, die sterk denominatief gekleurd kunnen zijn en waarop individueel kan worden ingetekend. Verder kunnen, op verzoek van een militaire eenheid, onderdeelconferenties worden gehouden waarvan organisatie en inhoud in onderling overleg nader worden bepaald.” Doel Het doel van het vormingswerk op Beukbergen is dat krijgsmachtbreed het personeel in de gelegenheid gesteld wordt om van het in de missie genoemde vormingsaanbod gebruik te maken en dat vervolgens ook met voldoening doet. Motto Als je mensen leert schieten, moet je ze ook leren praten.

5

2.

ORGANISATIE

Convenant met Overheid Al vanaf 1950 is er sprake van vormingswerk bij de krijgsmacht, in 1e instantie alleen door de protestantse GV met de opening van het vormingscentrum Beukbergen op 23 februari 1950. Kort daarna heeft ook de rooms-katholieke GV haar eerste vormingscentrum geopend en in de jaren ’60 volgde de humanistische GV. Al deze vormingscentra werden beheerd door denominatieve stichtingen. Vanaf 1 januari 2001 hebben de drie stichtingen het vormingswerk gecoloceerd op Beukbergen met als doel te komen tot een gemeenschappelijke huisvesting om van daaruit de samenwerking tussen de stichtingen en de betrokken GV’ers te optimaliseren. Daartoe is op 19 december 2000 een convenant gesloten tussen de Staat der Nederlanden en de stichting ‘Beukbergen’, als de juridische eigenaar van het landgoed. De stichting ‘Beukbergen’ heeft daarvoor het mandaat gekregen van de Stichting tot steun aan het Katholiek Vormingswerk voor Militairen ‘Vlasakkers’ en de Stichting tot steun van het Humanistisch Vormingswerk bij de Krijgsmacht ‘Het Coornherthuis’. Het convenant is vijf jaar later, op 14 december 2005, met een wijzigingsovereenkomst opnieuw voor vijf jaar van kracht geworden. Kern van het convenant en van de wijzigingsovereenkomst is dat jaarlijks 15.000 vormingsdagen worden afgenomen door defensie en dat de GV daartoe voldoende geestelijk verzorgers beschikbaar stelt, evenals een aantal medewerkers om het vormingswerk te ondersteunen. Bestuur Vormingswerk De Hoofden van Dienst van de drie op Beukbergen participerende Diensten Geestelijke Verzorging vormen samen het Bestuur Vormingswerk. In 2008 bestond dit bestuur uit de hoofdkrijgsmachtraadsman Marias van Dorp, wiens functie en voorzitterschap van dit bestuur tijdens zijn ziekteverlof tot in mei werd waargenomen door raadsvrouw Immy Beijer. Verder hoofdkrijgsmachtpredikant Paul van der Meulen. En hoofdkrijgsmachtaalmoezenier Geert Hoes. De predikantdirecteur van Beukbergen, Klaas Henk Ubels, is adviseur in dit bestuur en tevens secretaris. De bestuurlijke verantwoordelijkheid voor het vormingswerk is tweeledig: elk van de Hoofden van Dienst heeft een eigen verantwoordelijkheid voor de denominatiegebonden aspecten van het vormingswerk, terwijl de Hoofden van Dienst gezamenlijk verantwoordelijk zijn voor het vormingswerk in haar geheel. De Joodse Geestelijke Verzorging, de Hindoe Geestelijke Verzorging en de Islamitische Geestelijke Verzorging maken geen deel uit van het bestuur, maar zij kunnen wel volop gebruik maken van Beukbergen voor hun eigen vormingsaanbod. Directie De dagelijkse leiding van het vormingswerk berust bij een geestelijk verzorger in de functie van directeur, samen met een collega die parttime functioneert als adjunct-directeur. De directeur wordt, op voordracht van het bestuur, aangesteld door het Hoofd van Dienst van de denominatie waartoe hij of zij behoort, conform het Statuut ten behoeve van de Bestuurlijke Structuur van het Vormingswerk. In dit statuut staan de verschillende verantwoordelijkheden, taken en bevoegdheden van zowel het bestuur als de directie beschreven. Door een in denominatief opzicht alternerende functieverdeling worden de onderscheiden diensten GV die op Beukbergen werkzaam zijn zoveel mogelijk gerespecteerd, dat wil zeggen in 2008 was de voorzitter Bestuur Vormingswerk een humanistisch raadsman/vrouw, de directeur een predikant en de adjunct een aalmoezenier, namelijk Anne Kramer. GV-team Op Beukbergen bestaat het GV-team uit veertien GV’ers die allen uit de ‘grote’ diensten GV afkomstig zijn: de rooms-katholieke, de protestantse en de humanistische GV. De ‘kleine’ diensten, namelijk de joodse, de hindoeïstische en de islamitische GV, zijn te gering in omvang om eventueel ook een GV’er permanent beschikbaar te stellen voor het vormingswerk. 6

De GV’ers van Beukbergen hebben veelal eerst ruime ervaring opgedaan in een van de operationele krijgsmachtdelen. De beoogde plaatsingsduur van de geestelijk verzorgers op Beukbergen is drie tot vijf jaar, waarbij ze na drie jaar eventueel deel kunnen nemen aan een uitzending om daarna nog meer ervaren terug te keren in het vormingswerk. Door studieverplichting, vrijwillige bijscholing, uitzending of ziekte was voor een aantal teamleden het functioneren als vormingswerker in 2008 beperkt. In dat jaar waren de volgende geestelijk verzorger op Beukbergen geplaatst: • Mient Dijkstra, predikant (geplaatst op 1 april, voor 50%) • Rob Fechner, predikant (met FLO op 1 juni) • Suzanne Hagenaars, aalmoezenier • Christy van Hastenberg, humanistisch raadsvrouw • Hugo Houtgast, humanistisch raadsman (overgeplaatst op 1 november) • Karen Joachim, humanistisch raadsvrouw • Marlies Joosten, humanistisch raadsvrouw • Anne Kramer, aalmoezenier • Pieter van der Kulk, humanistisch raadsman (geplaatst op 1 mei) • Klaas Henk Ubels, predikant • Albert van der Velden, predikant (geplaatst op 1 januari) • Arjen Velema, predikant • Antoon Vermeulen, aalmoezenier (voor 40%) • Ruurd van der Weg, predikant • Ger Wildering, aalmoezenier • Gert de Wolf, aalmoezenier • Jan Wolters, aalmoezenier In 2008 hebben vier studenten voor korte of langere tijd stage gelopen op Beukbergen: • Marloes Arendt vanuit de Universiteit voor Humanistiek • Gerda Lasker vanuit de Fontys-Hogeschool Tilburg • Marcel Reaumkens vanuit de Fontys-Hogeschool Amsterdam • Merlijn Melchior vanuit de Fontys-Hogeschool Amsterdam BD-poule Sinds oktober 2006 heeft Beukbergen de beschikking over een poule GV’ers buiten dienst (b.d.) die op incidentele basis ingezet kan worden om bij te springen in verband met aan uitzending gerelateerde conferenties. En in het najaar van 2008 is defensie akkoord gegaan met een ontheffing in de integriteitclausule, waardoor collega’s nu ook vrijwel direct na hun functioneel leeftijdsontslag als specialisten kunnen worden ingehuurd om te assisteren bij aan uitzending gerelateerde conferenties. De toegenomen vraag naar dergelijke conferenties en de afgenomen omvang van de bestaande poule maakten dit noodzakelijk, zeker toen bleek dat een uitzendconferentie moest worden afgezegd wegens capaciteitsproblemen. Maar sinds deze eenmalige afzegging was het weer in de hand, mede door een verder goede bezetting op Beukbergen. De vier GV’ers b.d. die in 2008 een bijdrage hebben geleverd zijn: • Klazien van Brandwijk, humanistisch raadsvrouw • Adri van Deurzen, humanistisch raadsman • Ben Hengeveld, predikant • Theo Raaijmakers, aalmoezenier De poule is in het najaar aangevuld met: • Jan den Boer, predikant • Rob Fechner, predikant • Martien van der Hout, predikant 7

Ondersteunend personeel Voor de ondersteuning van het vormingswerk zijn vier medewerkers van de DGV op Beukbergen geplaatst. In 2008 heeft een wijziging plaatsgevonden in de bezetting en de functieverdeling van de medewerkers: de functie van managementassistent / coördinator themaconferenties is ondergebracht bij bestaande functies, waardoor een nieuwe functie kon worden gecreëerd, namelijk die van coördinator documentaire informatievoorziening. Zo was de bemensing van de ondersteuning in 2008 als volgt: • Ria Bijl, vanaf 1 juli coördinator documentaire informatievoorziening (parttime functie) • Gladys Bikker, coördinator planning en vanaf 1 juli tevens managementassistent • Sjoeke Oude Munnink, medewerker mediacentrum en vanaf 1 juli tevens coördinator themaconferenties • Ans Veenbrink, tot 1 juli managementassistent / coördinator themaconferenties • Tom Vroman, medewerker ondersteuning en logistiek Bijscholing Het GV-team van Beukbergen heeft in 2008 zelf voor het eerst meegemaakt wat het bijna dagelijks anderen ‘aandoet’, namelijk buiten de eigen werkplek een tweedaagse teamtraining ondergaan. Onder begeleiding van twee externe trainers heeft het GV-team zich begin maart in Huize Baak (bij Zutphen) verdiept in de theorie van Menselijke Dynamieken en daarbij is besproken hoe ieder lid van het team in deze dynamiek zit. Het leverde boeiende en leerzame dagen op, evenals het voornemen om een tweedaagse teamtraining jaarlijks met elkaar mee te maken. In oktober heeft een terugkomdag rondom hetzelfde thema plaatsgevonden onder begeleiding van een van de externe trainers. Ter verbetering van de inhoud van de conferenties voor de marechaussee en voor de onderofficiersopleiding aan de Koninklijke Militaire School (KMS) te Weert heeft het GV-team van Beukbergen tijdens de maandelijkse teamdag in april een zogenoemde ‘battle-tour’ gemaakt op de Grebbeberg onder begeleiding van een vertegenwoordiger van het Nederlands Instituut Militaire Historie. Op de teamdag in september is tijdens het middagdeel onder begeleiding van raadsvrouw Marlies Joosten indringend met elkaar gesproken over ieders persoonlijke bronnen van inspiratie. Omdat niet iedereen aan de beurt kwam en ook niet iedereen aanwezig was, zal het onderwerp in 2009 nog een keer aan de orde komen. Tevens werd afgesproken om in het vervolg de teamvergaderingen te beginnen met een kort rondje aan de hand van de vraag: hoe zit je er bij? Op de teamdag in november hebben twee collega’s die recent waren teruggekeerd uit Uruzgan de collega’s van Beukbergen bijgepraat over hun ervaringen tijdens de ISAF-missie zodat de inhoud van de betreffende conferenties in kwalitatief opzicht nog meer verbeterd en geactualiseerd kon worden. Naast de regelmatige bijscholingen krijgen de GV’ers die op Beukbergen geplaatst worden de mogelijkheid aangeboden een training in groepswerk te doen bij een trainingsbureau. Verder ontvangen zij een ‘Persoonlijke Standaard Uitrusting’ (PSU) voor het vormingswerk, bestaande uit onder andere een handboek over groepsdynamica en diverse spelen voor het groepswerk zoals het kwaliteitenspel van Peter Gerrickens en het kernkwadrant van Daniël Ofman. Deze PSU-vormingswerk kan bij overplaatsing door de GV’ers naar believen behouden worden, aangezien vaardigheid in het groepswerk tot de primaire processen van de DGV behoort. Sinds 2006 wordt per denominatie op Beukbergen ook structureel werk gemaakt van het onderhouden van de eigen identiteit. In 2008 is een aantal dagen ingepland per denominatie 8

zodat allen gegarandeerd dezelfde tijd en ruimte krijgen om hun identiteit te onderhouden. (Zie: Denominatieve bijdrage Protestantse GV – ‘Denominatieve dagen’) En ook in de middelen daartoe is voorzien, want voor de eventuele financiële ondersteuning van de invulling van deze dagen maar ook voor de verdere ontwikkeling van het denominatiegebonden vormingswerk kan door de GV’ers een beroep worden gedaan op hun eigen Stichtingen, die jaarlijks door de Stichting Beukbergen een bepaald budget ontvangen voor zogenoemde identiteitsgebonden kosten. In de praktijk komen deze dagen zowel de eigen denominatieve als de gezamenlijke identiteit van Beukbergen ten goede. Wat bijscholing betreft is Beukbergen bij uitstek de plek om je als GV’er ook individueel verder te ontwikkelen. Dit is dan ook in 2008 gebeurd, onder andere door het behalen van een licentie als trainer van het ‘DISC Persoonlijk Profiel’, door het volgen van de Leergang Interventiekunde, door zelf als GV’er op Beukbergen deel te nemen aan de leergang SamenwerkingsProcesBegerleider, door het meemaken van een presentatiecursus en door deelname aan de leergang Servant Leadership. Saamhorigheid Vanwege de saamhorigheid kent het GV-team jaarlijks een BLUNOB-dag, waarbij BLUNOB staat voor Bijzonder Leuk Uitstapje Naar Onbekende Bestemming. In dit kader is in oktober door het GV-team een bezoek gebracht aan de kazerne in Oirschot, waar het in de ochtend voorgelicht werd over het werk van de GV op deze grootste kazerne van Nederland. Na de lunch kwam de echte verrassing voor de GV’ers van Beukbergen, namelijk een schietwedstrijd in de simulator. Met een verwijzing naar het motto van Beukbergen kan gesteld worden dat GV’ers onmiskenbaar beter kunnen praten dan schieten – en dat is maar goed ook. Met oog op de saamhorigheid van allen die op Beukbergen werkzaam zijn, dus ook de vier medewerkers van de DGV en het personeel van de Stichting, is in juli op het terras van het landhuis gezamenlijk een barbecue gehouden. En vlak voor het winterverlof in december is in het stiltecentrum een kerstbijeenkomst gehouden en daarna werd het kerstdiner gezamenlijk genoten in een Argentijns restaurant te Zeist.

Themaconferentie Humanitair Oorlogsrecht o.l.v.lkol Hendrik Faber en ds. Mient Dijkstra 9

Denominatieve bijdrage Protestantse GV – ‘Denominatieve dagen’ Het is een goed gebruik op Beukbergen dat de verschillende denominaties niet alleen gemeenschappelijk vergaderen maar een paar keer per jaar ook apart bijeenkomen. Vier keer per jaar trekken dus ook de dominees zich terug om samen te spreken en na te denken over hun eigen spiritualiteit en geloof. Deze dagen zijn indertijd ingesteld omdat het programma van conferenties soms zo vol is dat het niet goed lukt om de collegiale samenkomsten van de krijgsmachtdelen bij te wonen. Aangezien ik nog maar kort ‘poc prot’ ben, ‘point of contact’ voor de prot. GV’ers op Beukbergen, zijn mijn ervaringen gering maar wel zodanig dat ik er graag iets over vertel. Achtereenvolgens hebben we een preek van een van ons uitvoerig geanalyseerd. Dat leverde stevige discussies op. Juist wie preekt, geeft zichzelf daarin theologisch maar dan ook om zo te zeggen ‘biografisch’ bloot. Het gaat dan dus echt om de wortels. Hoe leg je de Bijbel uit, welke hermeneutische beslissingen neem je. En hoe kijk je aan tegen de deelnemers aan een liturgie? Wat is eigenlijk ‘verkondigen’? Vervolgens spraken we bij een van ons thuis over de vraag wat ‘Protestants’ voor een ieder van ons betekent, dit naar aanleiding van een paar artikelen. Dat werd een hartelijk samenzijn in de tuin. Hier kwam met name de idee van de aanvaarding van de mens door de genade van God naar voren. Oftewel, hoe geef je vandaag gestalte aan dat oerreformatorische inzicht van ‘iustificatio impii’, de rechtvaardiging van de goddeloze. Stevige kost maar daar houden dominees wel van. Waar we ook uitvoerig over van gedachten wisselden was een stuk over een protestantse visie op liturgie. Met name de viering van het Avondmaal stond daarin centraal. Vragen als wat is nu eigenlijk liturgie en wat betekent ‘sacramenteel handelen’ vandaag voor ons, passeerden de revue. Op het programma staan voor dit jaar een bezoek aan de Nieuwe Kerk in Amsterdam alwaar een tentoonstelling te zien is over Spiritualiteit en moderne kunst. Ook ligt het in de bedoeling een bezoek te brengen aan het Museum voor religieuze kunst te Uden. En waar we zeker aan gaan werken is een intensieve filmanalyse. Zo ervaren wij binnen het grote geheel van ons vormingscentrum toch ook een eigenheid die ons steunt en enthousiasmeert. Een waardevol gebruik, zulke denominatieve dagen, dat moet gezegd. Ds. Arjen W.Velema 3.

CONFERENTIES

Initiële conferenties De militairen die deelnemen aan de reguliere conferenties op Beukbergen bevinden zich veelal op een cruciaal moment in hun (militaire) leven. Zo zijn de jongelui die een conferentie tijdens de initiële opleiding meemaken vaak adolescenten van 17 of 18 jaar jong, die volop met de ontwikkeling van hun identiteit bezig zijn en zich sterk laten beïnvloeden door de meningen van anderen. De keuze om bij de krijgsmacht te gaan werken varieert van de volle overtuiging dat het de plaats is waar ze zoveel mogelijk tot hun bestemming denken te kunnen komen tot aan een vertwijfelde keuze die gemaakt is nadat ze de, soms zoveelste, schoolopleiding niet hebben afgemaakt en nu toch echt het ouderlijk huis moeten verlaten. Met alle nuanceringen die daar tussenin kunnen zitten hebben de motivatie om militair te willen worden en de verwachtingen die ze daarbij hebben direct te maken met de geestelijke dimensie van hun bestaan. 10

De inhoud van de verplichte GV-conferenties tijdens de initiële opleidingen is afgestemd op de ontwikkelingsfase van deze jonge mensen. Als doeloriëntaties wordt bij de initiële conferenties gemikt op identiteitsvorming, op morele vorming en op sociale vorming. Bij identiteitsvorming spelen vragen als: wie ben ik als militair, wat zijn mijn kwaliteiten en valkuilen en wat wil ik eigenlijk? Met oog op de morele vorming wordt gesproken over wat iemand belangrijk vindt in het leven en op grond waarvan. En voor de sociale vorming wordt aandacht besteed aan groepsgedrag, vertrouwen en veiligheid en wat ieder daar persoonlijk aan kan bijdragen. In 2008 is een begin gemaakt met de reorganisatie van de initiële militaire opleidingen, deze gaan krijgsmachtbreed op de schop en daarbij is het natuurlijk de vraag wat dit voor de GVzorg betekent. De reorganisatie, genaamd DEFNI-2 (Defensie Nieuw MBO niveau 2), houdt kort samengevat in dat vanaf 2009 (civiele) Regionale OpleidingsCentra (ROC’s) verspreid door het hele land de instroomopleiding voor defensie krijgsmachtbreed gaan doen. De Algemene Militaire Opleiding (AMO) wordt een maand verkort met een toespitsing op het puur militaire vakwerk om paarse, basisopgeleide militairen af te leveren die daarna naar eigen keuze een functieopleiding krijgen in een bepaald dienstvak bij een van de operationele krijgsmachtdelen. Op de vraag wat de GV als de ondergrens beschouwt van goede zorg tijdens de AMO heeft een aantal collega's van de CLAS op verzoek van de Hoofden van Dienst gereageerd. Mede op grond van deze reacties heeft het bestuur vormingswerk in juni een aanbeveling verzonden naar de commandant van het Opleidingscommando Initiële Opleidingen met als kernpunt dat goede, integrale GV-zorg tijdens de initiële opleiding dient gegarandeerd te blijven. • AMO In de zogenoemde kwaliteitsgroep Opleidingen waren raadsvrouw Christy van Hastenberg en aalmoezenier Suzanne Hagenaars in 2008 de contactpersonen voor de AMOconferenties. Deze AMO is verspreid over drie schoolbataljons, namelijk ‘Luchtmobiel’ in Schaarsbergen, ‘Zuid’ in Oirschot en ‘Noord’ in Assen. Uit het jaarverslag dat de contactpersonen over de AMO-conferenties in 2008 gemaakt hebben, het volgende: Algehele indruk: - De AMO-conferenties lopen over het algemeen goed. Zowel de begeleiders als de deelnemers zijn overwegend positief. - Er is een redelijk vast programma dat goed aanslaat. Terugkerende elementen zijn het kwaliteitenspel, Warriors en vaak een aflevering van Reporter (nov. 2007). - Het valt op dat de deelnemers van het afgelopen jaar opvallend jong waren, zowel qua leeftijd als qua geest. - In november heeft er een bezoek plaatsgevonden aan de final challenge van School Noord te Assen. Enkele aandachtspunten: - Er is ‘geëxperimenteerd’ met andere avondfilms (o.a. Mark of Cain), maar Warriors blijkt qua inhoud toch de beste keuze. De duur is wel een punt, deelnemers geven aan dat het een lange zit is. - Soms worden twee organieke groepen samengevoegd met één begeleider. En soms neemt een begeleider een groep over van een collega. De planning laat dan niet anders toe, maar dit is niet ideaal voor zowel de deelnemers als de begeleiders, dus dit zou geen vanzelfsprekende oplossing moeten zijn. - Bij schoolbataljon Noord en Luchtmobiel is voor de helft van de conferentieblokken een van de eigen GV’er meegekomen; bij schoolbataljon Zuid is dat echter nog minder dan een kwart geweest, namelijk vier van de achttien keer.

11

• EMMV Nadat in 2006 voor de Eerste Maritiem Militaire Vorming (EMMV) in Den Helder de pilot van een GV-conferentie op Beukbergen heeft plaatsgevonden, is in 2007 overgegaan tot het standaard inplannen van deze conferentie voor alle nieuwe matrozen. Om dit mogelijk te maken is de EMMV-opleiding met een week verlengd, waarin naast het ‘leren praten’ op Beukbergen ook extra tijd is ingeruimd om beter te leren schieten. Het aantal conferentiedagen voor de EMMV heeft het afgelopen jaren een opmerkelijke vlucht genomen, want in 2007 zijn 486 dagen gerealiseerd en in 2008 is dit bijna verdubbeld tot 830 dagen. De thematiek van de EMMV-conferentie is vergelijkbaar met die van de AMO-conferenties: de overgang van burger naar militair, de (mogelijke) consequenties van de keuze voor het militaire beroep en een bijdrage aan de groepsvorming en aan het idee dat werken bij de krijgsmacht een teamsport is. De EMMV-conferenties worden vrijwel altijd door eigen GV’ers van de marine begeleid. Overigens zal de reorganisatie van de AMO ook grote consequenties hebben voor de EMMV, aangezien de primaire militaire vorming een paars karakter gaat krijgen. • MBK In navolging van de EMMV heeft ook de basisopleiding van het Marine Bewakingskorps (MBK) op eigen verzoek in 2006 een pilot-conferentie meegemaakt en evenals bij de EMMV heeft dit erin geresulteerd dat de MBK-conferentie standaard is opgenomen in de opleiding. De inhoud van deze conferentie heeft het zwaartepunt in de identiteitsvorming van de deelnemers omdat voor de meeste bewakers deze functie van tijdelijke aard is. De realisatie van deze conferentie is in 2008 gehalveerd tot slechts 45 dagen. • EVO De conferenties tijdens de Eerste Vakopleiding (EVO) van de marine worden onderscheiden in die voor de vloot en die voor het Korps Mariniers. Van oudsher kent de marine de Scholenwerkgroep (SWG) als vergadering waarin alle ‘lesgevers’ van de GV bij elkaar komen om ervaringen uit te wisselen en, waar nodig, de GV-lessen en de conferenties inhoudelijk op elkaar af te stemmen. De ervaring wijst uit dat de SWG alleen periodiek bij elkaar komt wanneer daar behoefte aan is in relatie tot de prioriteit die eraan gegeven wordt. Hoewel vanuit Beukbergen de behoefte blijft bestaan, is in 2006 de SWG voor het laatst bij elkaar gekomen. Dit zou er op kunnen wijzen dat de conferenties in relatie tot de GV-lessen naar tevredenheid verlopen, de evaluaties van de deelnemers aan de conferenties lijken in elk geval wel die kant op te wijzen. Inhoudelijk kennen de EVO-conferenties van de vloot thema’s als: leven in groepsverband, groepsdruk en jezelf blijven, persoonlijke kwaliteiten in relatie tot militaire professie en ethische dilemma’s. Daarbij wordt ook een bezoek gebracht aan het voormalig concentratiekamp Kamp Amersfoort. De EVO-conferenties van het Korps kent soortgelijke thema’s, overigens zonder een bezoek aan Kamp Amersfoort maar wel met speciale aandacht voor de eigen levensbeschouwelijke achtergrond van de deelnemers. Net als de EMMV-conferentie wordt ook deze marineconferenties vrijwel altijd door eigen GV’ers begeleid. • KMSL De initiële militaire opleiding (IMO) bij het Commando Luchtstrijdkrachten (CLSK) vanuit Woensdrecht, de KMSL, kent inhoudelijk veel overeenkomsten met de conferentie voor de cursisten van de Koninklijke Militaire School (KMS) in Weert. Beide opleidingen zijn gericht op het vormen van onderofficieren die per definitie leidinggevend zijn. Tijdens de KMSLconferentie wordt naar leidinggeven gekeken vanuit de optiek van zingeving en met een bezoek aan Kamp Amersfoort wordt op de risico’s gewezen die het dragen van het uniform in een meer leidinggevende positie kent. Deze luchtmachtconferentie wordt, net als bij de meeste marineconferenties, vooral door eigen GV’ers begeleid maar in toenemende mate is hierbij assistentie verleend door Beukbergen. De contactpersoon op Beukbergen voor de KMS-conferentie is aalmoezenier Ger Wildering. Uit zijn jaarverslag het volgende: 12

“Vanaf augustus 2008 is men op de KMSL begonnen het opleidingsprogramma AMO-CLSK. Dit is een algemene militaire basisopleiding voor soldaten/korporaals en onderofficieren. De verwachtte verhouding soldaten/korporaals en onderofficieren binnen de opleiding is: 20/80. Tijdens de AMO wordt gewerkt op zes kerncompetenties te weten: verantwoordelijkheid, stressbestendigheid, integriteit, flexibiliteit, durf en leervermogen. De GV-conferentie zou plaats moeten vinden direct na de Grensverleggende Activiteiten (GVA)oefening. Als doeloriëntatie voor de GV-conferentie ziet men vanuit de KMSL: ‘Leerlingen zijn na de conferentie in staat een relatie te leggen tussen het verleggen van hun grenzen, jezelf leren kennen op een nogal confronterende manier tijdens de GVA oefening, enerzijds, en hun werk als militair, met name met het oog op uitzending, anderzijds.’ De GV-conferentie is dan in zekere zin een verwerking van beleving en gebeurtenissen tijdens de daaraan voorafgaande oefening: ‘Wat heeft deze oefening met je gedaan, wat heb je over jezelf geleerd, vooral met het oog op operationele inzet?’ De nadruk ligt dus op het individu en hoe je als individu werkt met je buddy en in het verlengde daarvan hoe je werkt in de groep. Vanuit GV-oogpunt luidt de doeloriëntatie: ‘Bewustwording van persoonlijke kwaliteiten, waarden en normen met het oog op functionele samenwerking in operationele omstandigheden.’” In 2008 heeft een viertal KMSL-conferenties plaatsgevonden met in totaal 148 deelnemers. De eerste drie conferenties waren conferenties volgens een stramien dat het midden hield tussen een AMO-conferentie en een KMS-spijkerbroekconferentie. De laatste conferentie was een ‘nieuwe’ conferentie, dat wil zeggen een conferentie binnen de nieuwe AMO Klu opleiding. Door omstandigheden was dit een ééndaagse conferentie. Alle conferenties werden inhoudelijk goed gewaardeerd door de deelnemers. • KMAR De contactpersoon op Beukbergen van de GV-conferenties tijdens de initiële opleidingen van de Koninklijke Marechaussee (KMAR) is dominee Arjen Velema. Uit zijn jaarverslag het volgende: “De conferenties voor de wachtmeesters en beveiligers in opleiding van de KMAR werden in 2008 negen keer gehouden. Het ging om vrij grote groepen waarbij meerdere GV’ers als begeleiders betrokken waren. De opzet van de conferentie voor de wachtmeesters in opleiding was feitelijk gelijk aan die voor de leerlingen van de KMS/KMSL. Daar kwam verandering in toen raadsvrouw Edith Cohen een andere opzet voorstelde. De conferenties voor de beveiligers werden gehouden onder leiding van collega John van Eck. Deze collega heeft inmiddels de dienst verlaten en wordt begin 2009 afgelost. Er is ten aanzien van deze conferentie een brainstormsessie geweest op Beukbergen waarbij ook Jaap Knoop, krijgsmachtpredikant bij de KMAR, aanwezig was. Daarbij is een aantal thema’s genoemd die voor deze leerlingen wellicht van belang zijn. Er wordt ingezet op de ‘levenslijn’ en van daaruit wordt verder gewerkt, maar dit alles is nog in ‘status nascendi’. Nadere uitwerking wordt verzorgd door raadsvrouw Edith Cohen. Over het algemeen zijn de conferenties ' oude stijl ' positief gewaardeerd door de deelnemers. De excursie naar Kamp Amersfoort werkte goed in het geheel van het programma. Die excursie vindt ook plaats in de conferentie ' nieuwe stijl '. En ook daar zijn de deelnemers positief over. Een fundamentele verandering deed zich voor, van oud naar nieuw, toen in het programma een zeer grote mate van zelfwerkzaamheid van de deelnemers gevraagd werd. Onder het thema ' Uitvoeren..…mars ' werden de deelnemers uitgenodigd zelf een item te behandelen en daar een presentatie over te geven. De tijd daarvoor is beperkt, namelijk de avond van de eerste dag. Niettemin blijkt dat zij zeer wel in staat zijn een redelijke prestatie neer te zetten, vaak ook met creatieve invallen. De gastsprekers bij de conferentie voor de wachtmeesters deden het goed. Opvallend was dat er een grote openheid bij hen was om ook gevoelige zaken aan de orde te stellen. Deze bijdragen worden ervaren als waardevol. 13

Er is wel enige discussie geweest over wat nu het aandeel van de GV is bij deze conferentie. Die bezinning vond ook intern plaats tussen de verschillende GV’ers en resulteerde in een vorm van een mondelinge gedragscode waarin aan de GV’er die de conferentie leidt de vrijheid wordt gegeven om zelf ethische noties in te brengen, wanneer het gaat om 'Uitvoeren….mars'. Vooral vragen als: op grond waarvan eigenlijk? En: hoe blijf ik zelf als mens overeind? Kan ik mijzelf eerlijk in de spiegel zien? Wat lever ik in en wat geef ik? Het is waardevol wanneer GV’ers vanuit uit hun eigen achtergrond en overtuiging over deze vragen van gedachten wisselen met de deelnemers aan de conferenties. Uit GV-optiek is het niet verstandig en ook niet professioneel, wanneer men domweg de voorgeschreven schematiek volgt. De eigen inbreng van een GV’er bepaalt nu eenmaal ook de kwaliteit van de conferentie, hoezeer de deelnemers zelf hun conferentie maken dan wel niet maken. Deze boeiende dialectiek is eigen aan het vormingswerk onder militairen.” • KMS Op de Koninklijke Militaire School (KMS) in Weert worden de onderofficieren opgeleid. In 2008 is dertien keer een KMS-conferentie gehouden met gemiddeld 35 deelnemers, doorgaans verdeeld over drie groepen. Raadsman Hugo Houtgast was op Beukbergen de contactpersoon voor de KMS-conferenties en uit zijn jaarverslag het volgende: “De ervaringen met de KMS-conferenties zijn erg wisselend. Allereerst is er het verschil tussen ‘spijkerbroeken’ die nieuw zijn binnen defensie en ‘doorstromers’ die als soldaat wel al een de nodige militaire ervaringen hebben opgedaan. Over het algemeen zijn spijkerbroeken gemotiveerder voor de conferentie dan doorstromers. Doorstromers zijn vaak opleidingsmoe (de conferentie zit laat in de opleiding) en dit heeft dan zijn weerslag op de KMS-conferentie. Er zijn echter ook groepen doorstromers die gemotiveerd en geïnteresseerd binnenkomen. Het verschil kan soms erg groot zijn: groepen met erg veel weerstand staan tegenover zeer geïnteresseerde groepen. In 2008 bleek de KMS-conferentie vaak laat in de opleiding te zitten, namelijk vlak voor de eindoefening. Met het GV-team van de KMS is afgesproken dat zij proberen de conferentie naar voren te halen. Ook de deelnemers spreken met enige regelmaat de wens uit om de conferentie eerder te houden omdat de conferentie voor de groep meer nut zou hebben halverwege de opleiding. In de meeste groepen van de KMS is het groepsgedrag tamelijk manifest aanwezig. Dit heeft vaak invloed op de bereidheid van de individuen om zich open op te stellen tijdens de bijeenkomsten op zaal. De militairen hebben de neiging om gedurende de opleiding weinig in de groep te investeren en er is dan ook niet veel bereidheid zich kwetsbaar op te stellen. Ze ervaren de groep als tijdelijk. Als gevolg van dit groepsgedrag tijdens de plenaire bijeenkomsten kan een KMS-conferentie erg bewerkelijk zijn in de pauzes: dan willen nogal eens individuen op de begeleider afstappen om hun verhaal te vertellen. Kortom: vaak veel zorg in de pauzes! Er zijn dit jaar wegens onderbezetting op de KMS helaas geen GV’ers vanuit de opleiding meegekomen. Juist om een goede aansluiting te krijgen tussen Beukbergen en de KMS wat betreft de inhoud van het programma is het wenselijk dat er regelmatig opleidingsGV’ers meekomen. Door het GV-team van de KMS werd eerder in het jaar opgemerkt dat de militairen achteraf vaak behoorlijk te spreken zijn over de tweedaagse KMAR-conferentie.” In samenwerking met het Nederlandse Instituut voor Militaire Historie (NIMH) is tijdens de conferentie in november een poging gedaan om een nieuwe draai te geven aan de inhoud: een battletour op de Grebbeberg. Het is de bedoeling dat het NIMH een aantal keer een historische rondleiding verzorgt en dat het GV-team van Beukbergen deze rondleiding vervolgens overneemt en verdiept. Aan de hand van een aantal casussen kunnen dan morele en leiderschapsvraagstukken aan de orde komen. Deze pilot zal een vervolg krijgen. Meteen de eerste keer is er een aantal vragen en verbeterpunten naar boven gekomen. Er ligt een uitdaging om naast de Grebbeberg-tour ook de rest van het programma zodanige accenten te geven dat met name de doorstromers makkelijker betrokken raken. Er zit vaak veel uitzendervaring in de groep doorstromers. Hoe kan deze ervaring gebruikt worden? Hoe kan de goede inhoud die we hebben gekoppeld worden aan deze ervaring? 14

• NLDA (KIM en KMA) Nu de officiersopleidingen bij de krijgsmacht zijn samengevoegd in de Nederlandse Defensieacademie (NLDA) lopen er ook adelborsten op de Koninklijke Militaire Academie (KMA) in Breda rond en kom je cadetten tegen op het Koninklijk Instituut voor de Marine (KIM) te Den Helder. Het zou natuurlijk mooi zijn indien de initiële officiersopleiding op KIM en KMA eenduidig een GV-conferentie in haar curriculum had opgenomen, maar dit lijkt geen haalbare kaart. Hoewel daar al jaren over gesproken wordt is het vooralsnog alleen het KIM dat structureel Beukbergen in haar opleidingsprogramma heeft opgenomen. Jaarlijks nemen de tweedejaars adelborsten van het KIM deel aan de zogenoemde Leiderschap & Communicatie (LEC)-week, doorgaans onder begeleiding van een GV’er en een divisiechef van het KIM. In 2008 is deze LEC-week vanwege de reorganisatie opgehouden te bestaan en daarvoor in de plaats komen de adelborsten die de lange opleiding volgen nu verspreid over de vier jaar drie keer twee dagen naar Beukbergen voor een GV-conferentie, waarin elementen uit de LEC-week zijn opgenomen. Op de KMA zijn ze nog niet zover, ondanks de geslaagde conferentie in 2007 voor derdejaars cadetten die aangevraagd was omdat in het jaarprogramma onverwacht een week overbleef. De voorzitter van het Bestuur Vormingswerk, de hoofdkrijgsmachtraadsman Van Dorp, heeft in een onderhoud met de gouverneur van de KMA, generaal-majoor mr. Van Groningen, gesproken over de mogelijkheid om ook de cadetten in navolging van de KIMconferenties naar Beukbergen te laten gaan. Er is afgesproken dat een eventuele GVconferentie niet ten koste zou mogen gaan van het lespakket van de GV op de KMA, maar dat het voor 3e jaars cadetten mogelijk moet zijn om een GV-conferentie mee te maken. In 2006 was al een visiestuk opgesteld over de bijdrage van de GV aan vorming & onderwijs aan de NLDA, met in een voetnoot de ambitie om de mogelijkheid te onderzoeken van een GV-conferentie over de persoonlijke identiteit van militaire leiders. Voor het KIM was dit met de LEC-week al geregeld en dit is in 2008 met de driemaal tweedaagse GV-conferentie nog eens verbeterd ook; het lijkt er op dat de KMA er nu ook voorzichtig in begint te geloven wat een GV-conferentie betreft. En dat is verheugend, want vanuit GV-perspectief dienen alle initiële opleidingen bij de krijgsmacht een GV-conferentie is haar zorgaanbod opgenomen te hebben, dat geldt nog eens in het bijzonder voor cadetten die vertrouwd dienen te zijn met de meerwaarde van het vormingswerk op Beukbergen gezien hun verantwoordelijkheid als toekomstige commandanten. • DGV In 2008 is voor het eerst een GV-conferentie gehouden voor nieuwe GV’ers, die inhoudelijk in het rijtje past van ‘initiële conferenties’ aangezien de vraag centraal staat: wie ben ik als geestelijk verzorger bij de krijgsmacht, wat is mij “heilig”? Deze nieuwe, interdenominatieve conferentie vindt haar oorsprong in een oud verzoek van de Hoofden van Dienst, waarin zij aandacht vroegen voor het stimuleren van meer kennis en begrip van elkaars levensbeschouwing door middel van een conferentie op Beukbergen. Doel van de conferentie is de deelnemers zich meer bewust te laten worden van hun eigen levensbeschouwing en de invloed ervan op het werk als GV’er. Er wordt gehoopt dit te bereiken, onder andere door het laten vertellen van ieders persoonlijke levensbeschouwelijke autobiografie. Tevens is het doel om meer inzicht in en begrip te bewerkstelligen voor andere tradities en levensbeschouwelijke stromingen door gebruik te maken van zelf meegebrachte muziek en symbolen en door het spelen van het op Beukbergen ontworpen Levensbeschouwelijk Triviant. Nevendoel is dat deze conferentie vermoedelijk op termijn zal bijdragen aan een nog betere samenwerking tussen de diverse denominaties. De conferentie wordt als verplichte bijscholing met terugwerkende kracht aangeboden aan allen die na 1 januari 2006 als GV’er zijn begonnen en mogelijk op termijn ook aan alle andere actief dienende GV’ers.

15

Uitzendconferenties In 2008 hebben in totaal 1.360 militairen aan een uitzendconferentie in het kader van ISAF deelgenomen, het jaar daarvoor waren dit er 912. De grootste club in beide jaren was het 45e pantserinfanteriebataljon. Alle conferenties worden geëvalueerd en in de betreffende kwaliteitsgroepen besproken, van de uitzendconferenties die in de eerste maanden van 2008 gehouden zijn is een uitgebreid verslag gemaakt ter bespreking in het hele GV-team. Uit dit verslag, gebaseerd op 250 evaluatieformulieren, komen de volgende punten: • Wat de inhoud betreft was men, algemeen gesproken, tevreden over de opbouw van de conferenties en over de onderwerpen die ter sprake kwamen. Een meerderheid vond het mede bepalen van de conferentie, de eigen inbreng, een prima zaak, al waren er ook die graag een duidelijk programma vooraf hadden gezien. De nodige verdieping was goed, maar volgens sommigen ook deprimerend. Het ‘beeld’ geschetst van de uitzending vond men realistisch, de ongedwongen en ontspannen sfeer deed veel onderwerpen als vanzelf bovenkomen. Een enkeling gaf aan geen behoefte te hebben aan dit soort GV en zich daarom alleen maar geïrriteerd te hebben. • Op de vraag wat de conferentie voor de deelnemers op zich betekend heeft waren de reacties veelal dat je tijdens de conferentie beelden die je hebt van anderen bijstelt, want een andere setting doet je anders kijken. Het bleek gewaardeerd te worden om stil te staan bij confronterende zaken zoals omgaan met de dood, je zag collega’s en kader zich meer open en kwetsbaar opstellen; er zat toch meer in de ander dan soms werd gedacht! Meer degenen die binnen twee jaar drie keer een GV-conferentie hadden meegemaakt vonden dat wel wat veel. • De betekenis van de conferentie voor de groep werd meer gewaardeerd naarmate de groep kleiner was, waarbij de goede sfeer en de ontspanning verbindend werkten. De conferentie had onderling begrip bevorderd en verschillen duidelijker neergezet. • Doorgaans zijn de deelnemers aan de conferenties goed te spreken over hun eigen inbreng en deelname, zoals ook in dit verslag. Over het algemeen vond men de eigen deelname verhelderend, constructief, open, kwetsbaar en intensief. Er was het nodige opgestoken, al was er soms te weinig tijd voor een echt gesprek. • En meer nog dan hun eigen deelname wordt, doorgaans, de inbreng en begeleiding van de begeleiders gewaardeerd. Vooral humor, openheid, rust, duidelijkheid, kennis van zaken, betrokkenheid en echte interesse waren kwaliteiten die zeer gewaardeerd werden. Een ‘neutrale’ buitenstaander zou dingen makkelijker losmaken, iemand die randvoorwaarden combineert met een relaxte aansturing. De begeleider moet kunnen prikkelen, voor afwisseling weten te zorgen en inspelen op de actualiteit, ruimte bieden en ruimte laten en bovenal geduld hebben om lastige en beladen onderwerpen in een machocultuur aan de orde te krijgen. Dat dit niet altijd lukt moge duidelijk zijn, zo waren er ook kritische opmerkingen over de begeleiding. Soms waren begeleiders teveel zelf aan het woord en soms gingen ze te lang door met ‘zagen’ of wilden ze te diep gaan. Het gebeurde ook wel dat het intakeverslag begeleiders op het verkeerde spoor gezet had. • Het beste in de evaluaties komt Beukbergen als accommodatie er altijd van af, in dit verslag met termen als: toptent, luxe, puik, netjes, schitterende omgeving. Ook de mogelijkheden om te ontspannen vielen goed, al waren er wel veel opmerkingen over de incompleetheid van toestellen en toebehoren. En het bierbeleid met de beperking van bierbonnen vond met niets. Dit is overigens een terugkerend punt van discussie. Wat de aan uitzending gerelateerde conferenties betreft is er in 2008 begonnen met het experimenteren van een nieuwe opzet, aangezien het in de praktijk steeds lastiger bleek te zijn om de deelnemers, die soms al voor de 4e of zelfs 5e keer een uitzendconferentie meemaakten, voldoende te motiveren. Deze andere opzet houdt in dat de 1e dag voor de lunch de deelnemers arriveren en gaan legeren om na de lunch inhoudelijk met het programma aan de slag te zijn. Na het diner neemt de eenheid zelf verantwoordelijkheid voor het avondprogramma, mogelijk met een filmvertoning. 16

De 2e dag wordt op verzoek van de eenheid in de ochtend gesproken over een bepaald thema, bijvoorbeeld ethische dilemma’s, waarna de conferentie met de lunch beëindigd wordt. In deze opzet wordt de ‘praattijd’ meer geïntensiveerd in een korter tijdsbestek. Ook is het mogelijk in de conferentie een sport- of ontspanningsmoment op te nemen, georganiseerd door de eenheid zelf, waardoor het ‘GV-moment’ tussendoor veel sterker tot zijn recht blijkt te kunnen komen. Een en ander wordt voorafgaande aan elke conferentie tijdens een intake met vertegenwoordigers van de betreffende eenheid vastgelegd en aan de GV’ers die de groepen gaan begeleiden meegedeeld. Terugkeerconferenties Het projectplan ‘Terugkeerbijeenkomsten ISAF’ dat in samenwerking met de Basis en met het Veteraneninstituut is ontworpen en met nadrukkelijke ondersteuning van de Inspecteurgeneraal der Krijgsmacht in februari 2007 is gepresenteerd, is slechts in beperkte mate uit de verf gekomen. Net als het jaar daarvoor was het alleen 400 GNK (Geneeskundige dienst uit Ermelo) dat volwaardig aan het project deelnam met een goede samenwerking tussen begeleiders van Beukbergen en van de Basis, al kwam daarbij ook wel naar voren dat het verschil van insteek van beide instellingen weliswaar aanvullend op elkaar kon zijn, maar soms ook wel vragen opriep. Bovendien bleek het in de praktijk lastig om nieuwe aanvragen, die zowel op de Basis als op Beukbergen binnen kwamen, organisatorisch goed op elkaar af te stemmen, mede vanwege verschillen in de organisatie van de financiën. Dit heeft er uiteindelijk in geresulteerd dat verreweg de meeste terugkeerconferenties toch los van elkaar werden uitgevoerd. De enorme toename van aanvragen voor terugkeerconferenties bleek bij de intakes gekoppeld aan een grote schakering van behoeftes, afhankelijk van de samenstelling en de opdracht van de betreffende eenheid en van het moment waarop de conferentie moest plaatsvinden, waarbij het ook nog wel eens voorkwam dat op het moment van de conferentie de inhoud van de intake gedateerd bleek te zijn. Binnen Beukbergen heeft een en ander er in 2008 toe geleid dat een tijdelijke werkgroep ‘Terugkeerconferenties’ werd ingesteld met als opdracht om het eigene van GV bij terugkeerconferenties te verwoorden en op basis daarvan met een gedifferentieerd aanbod te komen. In een voorlopige rapportage is de werkgroep met de volgende uitgangspunten gekomen: • GV zoekt het geestelijk welzijn van mensen door aandacht voor het levensverhaal op te brengen in een atmosfeer van ruimte, tijd en veiligheid. Het vormingswerk doet dat in groepen, omdat ook de groep een ' zingever' is. Je ' organiseert' aandacht voor elkaar. Zingeving betekent dat mensen in hun context betekenis geven aan wat zij als persoon ervaren in en aan een uitzending. • GV zoekt een focus op de bronnen van mensen. In een proces van vitaliseren en bewustmaken van de bronnen richt GV zich op de kracht van mensen. • Mensen zoeken een balans na een uitzending. Daarvoor is 'een pas op de plaats' gevraagd om stil te staan bij het goede en bij dat wat beschadigde. • In dit verband vinden ook wij dat er beter niet van 'doelstellingen' gesproken wordt maar veeleer van ' doeloriëntaties' met woorden als: ' erkenning geven, aandacht, bewustwording en krachtbronnen.' (Hoe dan ook is hier een 'transcendent moment' aan de orde) • Een GV-terugkeerconferentie gaat uit van het ' hier en nu'. Men wekt geen verwachtingen die irreëel zijn. • GV zoekt een weg om mensen te ' verleiden ' na te denken over het gegeven dat mensen meer zijn dan hun functioneel optreden in de krijgsmacht. In 2009 wordt dit verder uitgewerkt met als streven te komen tot een korte en krachtige tekst die voor betrokken commandanten een duidelijke inzage geeft van de verschillende mogelijkheden op het gebied van terugkeerconferenties, waarbij eventueel doorverwezen kan worden naar de Basis, zoals dat ook andersom mogelijk is. 17

FLO-conferenties bij dienstverlating Al bijna 35 jaar worden met veel succes conferenties bij Functioneel Leeftijdsontslag (FLO) aangeboden aan het luchtmachtpersoneel, sinds 5 jaar aan het personeel van de landmacht en van de marechaussee en sinds ruim 2 jaar uiteindelijk ook aan het marinepersoneel, waarbij overigens nadrukkelijk eveneens de partners worden uitgenodigd. Daarmee is toen een belangrijk deel van de doelstelling van Beukbergen bereikt, namelijk het krijgsmachtbreed aanbieden van conferenties bij ‘scharniermomenten’, in dit geval bij dienstverlating. En met bijna 1.700 FLO-conferentiedagen in 2008 is het hoogste aantal tot nu toe gerealiseerd. Opmerkelijk hierbij is de stijging van ruim 50% bij de marine, waar kennelijk de mare rondgaat dat het welbestede dagen zijn. Overigens is het niet de GV die uitnodigt, maar zijn het de krijgsmachtdelen zelf dat doen en daartoe voeren zij ook de nodige administratie. Beukbergen geeft uitvoering aan de conferentie en neemt de verdere organisatie voor haar rekening. Het beproefde conferentieprogramma, waarin vooral de partners van de militairen een belangrijke rol vervullen, wordt regelmatig met nieuwe werkvormen aangevuld terwijl de rode draad blijft: terugblikken, stilstaan en vooruitkijken om samen met een goed gevoel afscheid te nemen van ‘het uniform’. De driedaagse FLOconferentie wordt begeleid door eigen GV’ers uit de verschillende krijgsmachtdelen, samen met GV‘ers van Beukbergen. De GV van de luchtmacht kent al sinds lange tijd regelmatige bijscholing voor begeleiders van FLO-conferenties, in augustus 2008 heeft voor het eerst een bijeenkomst plaatsgevonden waar alle begeleiders van FLO-conferenties bij uitgenodigd waren. Tijdens deze bijeenkomst bleek een groot verschil in ervaring in het begeleiden van FLO-conferenties, waardoor relatieve onbevangenheid en gedegen ervaring elkaar soms met heel praktische tips konden ‘bestuiven’. Degene die de bijscholing begeleidde was Mylene Akkerman, zij heeft een eigen bureau Opleiding & Consultancy en ze heeft jarenlang de Pensioen in Zicht (PIZ)-cursus begeleid voor burgermedewerkers van defensie. Tijdens de bijscholing heeft zij het model ‘Leven in Balans’ uitgewerkt, dit model gaat uit van tien elementen waarop het verlies van een betaalde baan invloed heeft. Met deze elementen kan de deelnemer bewust zelf sturen op een nieuwe balans in zijn of haar leven na FLO. De keuzes ten aanzien van de elementen vormen het fundament voor een nieuwe balans. Het aantrekkelijke model is als nieuwe werkvorm opgenomen in de begeleidermap. Een heel andere, nieuwe werkvorm is het speciaal voor de FLO-conferenties ontworpen bronzen kunstwerk getiteld ‘Groeiwijze’. Als regelmatige begeleider van FLO-conferenties bood ds. Henk Fonteijn aan om een alternatief te regelen voor de werkvorm met de enigszins gedateerde ‘Januskop’. De Stichting Beukbergen was bereid dit alternatief te financieren en de vrouw van Henk, Mirjam Fonteijn, is ermee aan de slag gegaan. Mirjam is kunstzinnig therapeut en heeft voor Beukbergen het bronzen kunstwerk vervaardigd. Zij schrijft hierover: “’Groeiwijze’ is een werkstuk dat uit twee stukken bestaat die ten opzicht van elkaar kunnen verschuiven. De eerste boom is een jonge boom, met knoppen en bloesem. Ambitieus is hij, er ligt nog een lange weg voor hem. De boomfiguur is voorwaarts gericht en ziet het als een uitdaging om die weg te gaan. De tweede boom is een rijpere boom, vol takken, bladeren en vruchten. Hij is al langer onderweg maar heeft nog zeker een opwaartse weg te gaan. Hij heeft veel aan te bieden en te delen. ‘Leun tegen mijn stam, rust even uit, geniet van mijn schaduw, eet van mijn vruchten.’ Als kunstzinnig therapeut vraag je je voortdurend af wat een bepaalde situatie of omstandigheid - bijvoorbeeld de overgang van een intensief arbeidzaam bestaan naar de levensfase die ingaat met het FLO - met een mens doet. Dat vertaal je vervolgens naar materiaal en beeld.” In september 2008 is het kunstwerk officieel aangeboden aan de voorzitter van de Stichting Beukbergen en het heeft nu in het Koetshuis een vaste, mobiele plek. Dat wil zeggen: het kunstwerk is verrijdbaar om gebruikt te kunnen worden tijdens de FLO-conferenties. Theatermaker, schrijver en theoloog Kees van der Zwaard heeft er een passend gedicht bij geschreven. (zie Bijlage II – FLO-kunstwerk en gedicht ‘GROEIWIJZE’) 18

Themaconferenties De themaconferenties die door Beukbergen aangeboden worden zijn denominatief gekleurd, dat wil zeggen alle diensten GV kunnen hun eigen conferenties rond een bepaald thema organiseren, het defensiepersoneel kan zich op individuele basis aanmelden voor deelname, want jaarlijks heeft het recht op een tweedaagse conferentie, indien de dienst het toelaat. In 2008 zijn de verschillende themaconferenties vooral via de GV-bladen en de website van Beukbergen onder de aandacht gebracht, terwijl in het najaar voor het eerst gebruik is gemaakt van een folder met het aanbod van de themaconferenties, die met de GV-bladen naar de huisadressen werd meegestuurd. De bedoeling is dat dit nu twee keer per jaar gebeurd, met het voorjaars- en najaarsaanbod. In 2008 hebben de volgende themaconferenties plaatsgevonden: • SamenwerkingsProcesBegeleiding • Ken uzelf en begrijp de ander • Pelgrimage Santiago de Compostela • Motorbedevaart naar Lourdes • Communiceren en waarderen • Bezielend Leidinggeven • Homoseksualiteit en Krijgsmacht • Duel versus dialoog • Humanitair Oorlogsrecht • Respectvol Samenwerken • Socratische gespreksvoering • Het zesde zintuig • Omgaan met werkstress • Moment voor jezelf • Ken uzelf en begrijp de ander Voor een aantal andere conferenties bleek onvoldoende belangstelling te zijn en deze gingen dan ook niet door, zoals: • Muziek - beleven • Het Evangelie van Marcus • Protestantisme in films • SPB De conferentie SamenwerkingsProcesBegeleiding (SPB) is nog steeds het ‘paradepaardje’ van het vormingswerk op Beukbergen, ook in 2008 werd deze conferentie weer naar volle tevredenheid gevolgd en is er zelfs sprake van een forse wachtlijst. Dat mag opmerkelijk genoemd worden voor een conferentie die al 30 jaar oud is en al die tijd qua inhoud en opzet vrijwel ongewijzigd is gebleven. Kennelijk is er sprake van een ijzersterke formule. In december 2008 heeft op initiatief van ds. Ruurd van der Weg, begeleider van de SPB, te Beukbergen de reünie plaatsgevonden in verband met 30 jaar SPB. Opmerkelijk hierbij was dat alle nog levende (oud-)begeleiders aanwezig waren, waaronder Henk Visser die een van de pioniers is van de SPB. Hij vertelde voor de SPB eerst een andere naam bedacht te hebben, nl. Persoonlijke- en Leiderschaps-Ontwikkeling, maar dat de afkorting hiervan in die tijd te gevoelig lag. Door de jaren heen heeft de SPB afwisselend glorietijden en schrale perioden van puur ‘overleven’ gekend, waarbij ze zich nu weer kan verheugen in een gezonde belangstelling. Naar goed SPB-gebruik was er tijdens de reünie geen programma en ging het toch ergens over. Al met al was het een bijzonder geslaagde bijeenkomst. • ReSa Op Beukbergen heeft vele jaren de vormingscursus Respectvol Samenwerken (ReSa) gedraaid, waarbij de duobegeleiding bestond uit een GV’er van Beukbergen en een militaire trainer met ervaring in groepswerk. De ReSa is bedoeld om leidinggevenden op indringende 19

wijze vertrouwd te maken met het omgaan met ongewenst gedrag binnen de krijgsmacht in relatie tot ieders eigen waarden en normen. Te denken valt hierbij aan seksuele intimidatie, discriminatie (op grond van religie, geaardheid, of etnische afkomst), maar ook aan pesten en treiteren. Nadat de ReSa in 2006 vrijwel ter ziele was gegaan, leek het rapport Staal een uitgelezen kans de ReSa te doen herleven. Na een succesvolle en dit keer paarse doorstartpoging in februari 2007 is er lange tijd gewacht op een Haagse reactie op de aanbeveling van de ReSa, maar omdat deze uitbleef is in overleg met de formele ‘eigenaar’ van de ReSa, de voormalige KMS-D te Weert, nu School voor Leidinggeven en Onderwijs (SLO), afgesproken dat Beukbergen de cursus overneemt als Themaconferentie. Een oude co-trainer van de ReSa, luitenant-kolonel Hans Schoenmakers, was weer beschikbaar zodat hij samen met humanistisch raadsvrouw Karen Joachim in het najaar van 2008 een ReSaweek kon begeleiden. Ook is geprobeerd om vanuit de operationele krijgsmachtdelen cotrainers beschikbaar te krijgen zodat volwaardig aan een paarse ReSa gewerkt kon worden, maar positieve reacties hierop zijn helaas uitgebleven. Hoofden opleidingen van verschillende krijgsmachtdelen gaven aan dat onderdelen van de ReSa verspreid over de nieuwe leiderschapstrainingen ook al aan de orde komen. De kracht van de ReSa is echter dat in een volle week de onderdelen integraal worden behandeld, waardoor de kans op een attitudewijziging vele malen groter is, mede in verband met de confronterende opzet van de ReSa. Ook in 2009 wordt de ReSa nog aangeboden. • HOR De conferentie “Humanitair Oorlogsrecht”, die in 2006 op initiatief van de luitenant-kolonel Hendrik Faber als specialist in deze materie voor het eerst was georganiseerd, heeft in 2008 al voor de 6e keer plaatsgevonden. Aan de hand van concrete informatie en met audiovisueel materiaal stond de vraag centraal: ‘Wat doet oorlog met mij en wat doe ik met oorlog?’ De conferentie werd door Faber zelf begeleid, samen met een GV’er van Beukbergen. • Motorbedevaart Bijzonder succesvol in 2008 was de motorbedevaart naar Lourdes, die als themaconferentie op Beukbergen werd voorbereid onder begeleiding van aalmoezenier Jan Wolters, die ook als oorspronkelijke initiatiefnemer de verdere organisatie voor zijn rekening nam. In de denominatieve bijdrage van de Rooms-katholieke GV doet hij er verslag van. In september waren de gemotoriseerde bedevaartgangers weer op Beukbergen aanwezig voor evaluatie en reünie. Onderdeelsconferenties Onderdeelsconferenties worden meestal geïnitieerd door GV’ers van een bepaald onderdeel en in een enkel geval door een leidinggevende militair. Deze conferenties worden zoveel mogelijk op maat gemaakt. Zo heeft in januari 2008 een conferentie plaatsgevonden voor militairen van de verbindingsdienst die in subteams werken met commando’s. Bij de (nieuwe) luitenant was er een gevoelde noodzaak om als onderdeelgroep elkaar beter te leren kennen en elkaar een anders mee te maken en daartoe bood Beukbergen de gelegenheid. Het is overigens vooral het Korps Mariniers dat al sinds jaar en dag dankbaar gebruik maakt van deze conferentiesoort op Beukbergen. Ook is de adaptatietraining van de Militaire Medische Geneeskundige Zorg (MGGZ) als onderdeelsconferentie aangemerkt aangezien hierbij GV’ers direct betrokken zijn en een prominente rol spelen bij de adaptatie van terugkerende ISAF-militairen op Kreta.

20

Denominatieve bijdrage Rooms-katholieke GV – ‘De Bedevaart is weer terug’ Vorig jaar reisde een groep van 43 militairen in de meimaand naar Lourdes. Niet per trein, niet per vliegtuig, niet per bus, maar op de motor! De ‘normale’ militaire bedevaart vond voor de 50ste keer plaats, maar de motorbedevaart, die daar een onderdeel van vormt, is van recentere datum: pas voor de derde keer reden gemotoriseerde militairen naar de Pyreneeën om bij te komen in de spiritualiteit van de internationale militaire verbroedering. Op de motor naar Lourdes is gemakkelijker gezegd dan gedaan. Er gaat een gedegen voorbereiding aan vooraf die start met een voorlichting in het Militair Vormingscentrum Beukbergen. Weet waar je aan begint! De tocht is onvoorspelbaar en lang. Reken vanuit Nederland gauw op 3500 kilometer heen en terug. Drie dagen heen (met dagtochten tot 700 kilometer) en zeker vier dagen weer terug. De reden om in vier dagen terug te rijden is simpel: vanwege de veiligheid. Het weekend in Lourdes, waar ruim 15.000 militairen van over de hele wereld bij elkaar komen, vraagt de nodige energie. Maar daarover straks meer. Wat de motorbedevaart vooral ook zwaar maakt zijn de ontmoetingen en inzichten onderweg. Zo heeft het afgelopen jaar de overste Wouter Hagemeijer van het Nederlands Instituut voor Militaire Geschiedenis op locatie in Sedan verschillende lezingen gehouden over hoe het toch mogelijk is dat het de Duitsers tot drie keer lukte met succes Frankrijk nou net daar binnen te vallen. Als je dan een uur later bij het Ossuaire (knekelhuis) in Verdun staat en daar de botjes, schedels en andere resten van honderdduizenden gesneuvelde militairen uit de Eerste Wereldoorlog ziet dan gaat er wat door je heen. Je bent er hooguit een half uur: toch houden die beelden je de hele verdere reis bezig. Hoe is het toch mogelijk dat in de vorige eeuw miljoenen en miljoenen (vooral jonge) mensen vermoord zijn? Hoe is dat zover gekomen? Je begint dan ook te begrijpen dat alleen vanuit de Duits-Franse controverse de internationale militaire ontmoeting in Lourdes te begrijpen is. Niet alleen nieuwe inzichten maken de motorbedevaart zwaar: de tocht zelf is lang en iedere dag heeft een deadline. Voor 17.00 uur moet ieder groepje (van 4-5 motoren) binnen zijn in een Franse kazerne, want anders: geen eten! Er blijft in de praktijk maar weinig tijd over voor andere zaken dan rijden, rijden en rijden. Daarbij dient de nodige discipline in acht te worden genomen. Tanken, pauzeren, eten: alles moet onverbiddelijk binnen een bepaalde tijd gebeuren. Wie een kwartier oponthoud heeft opgelopen in de ochtend betaalt dat aan het eind van de dag! Gelukkig zijn er aan het eind van iedere - fysiek zware - dag de Franse kazernes! Bij de eerste militaire motorbedevaarten zag je nog wel eens de wenkbrauwen fronsen, maar vorig jaar hadden we het idee dat het voor hen een eer was dat we via ‘hun’ kazerne naar het weekend van ‘hun’ PMI (Pelerinage Militaire International) reden. Hoewel de slaapplaatsen in de Franse kazernes soms behoorlijk primitief kunnen zijn is het omgekeerde ook mogelijk. Wat keken we onze ogen uit op de terugweg in de kazerne van Angers waar we een mega uitgebreid ontbijt kregen voorgeschoteld .... allerlei soorten Franse kaas, vis, kaviaar, broodjes en pasteitjes en dat om 06.30 uur in de ochtend. En het zeven man sterke personeel maar glunderen! Het mocht allemaal enige naam hebben. En dan Lourdes. Superlatieven ontbreken hier. In het weekend van de internationale militaire verbroedering is het er een grote kermis. Duizenden en duizenden meest vreemd uitgedoste militairen proberen in de kleine straatjes van het uit zijn voegen gegroeide dorp in de Pyreneeën hun weg te vinden. Van vroeg tot laat is er van alles te zien en te beleven. Van serene rust - ook dat - tot luidruchtig hossende en feestende groepen militairen. Met name de Italianen kunnen er wat van! Als Nederlander vind je veel niet om aan te zien en begrijp je er ook niet zoveel van. Hoe kan een serieus en oprecht religieus moment in de geschiedenis zo ontaarden in, laat ik zeggen, toeristisch vermaak? Het beste is het maar over je heen te laten komen. Veranderen doe je het toch niet. 21

Maar aan de andere kant valt het ook op dat je, ondanks het hoge kermisgehalte om je heen, plotseling met een wildvreemde de meest wezenlijke dingen zit uit te wisselen. Verschillen in nationaliteiten, rangen en leeftijden vallen er volledig weg. Wat overblijft ben jij als mens met een bepaalde levensloop en levensverwachting, wat ons vreemd genoeg niet van elkaar verwijdert, maar juist bindt. Je wordt in Lourdes op jezelf teruggeworpen en vindt in dat proces - tot je verrassing - vele gelijkgestemden. De militaire motorbedevaart kun je fysiek zwaar noemen. Het is een behoorlijk flinke opgave voor mens en machine. Maar het militaire weekend in Lourdes overleven is weer van een heel andere orde. Dat merk je als je op maandagochtend na al het vermaak en vertoon van de dagen ervoor weer op je zadel klimt en als in een droom het Pyreneeënstadje verlaat. Wat heb ik allemaal gedaan? Wat heb ik allemaal meegemaakt? Zou ik al die mensen waar ik zo close mee ben geworden nog weer terug zien? Niet uit te leggen thuis.... Zo mijmerend rijd je terug naar huis in vier dagen tijd. Op de laatste avond nog een gezellig samenzijn en de ochtend daarna is het operatie stofwolk: ieder gaat zijn/haar eigen weg terug naar huis. Vol met gedachten, beelden, verhalen en met de wens de groep weer terug te zien op de reünie in september. Een enorm evenement is de militaire motorbedevaart wel te noemen. Qua organisatie, qua fysieke en mentale belasting, vormt het zonder meer de buitencategorie, om in Franse wielertermen te blijven. Wie het eenmaal heeft meegemaakt ervaart ook dat het tiendaagse motorspektakel naderhand blijft haken in je bewustzijn. En dat voedt weer het verlangen het nog een keer mee te maken. En nog een keer en nog een keer. Misschien niet ieder jaar – dat zou voor menigeen te veel worden – maar “zet me maar op de lijst van belangstellenden voor 2010!” En zo gaat dat: de bedevaart is weer terug en hoe! Vlootaalmoezenier Jan Wolters

Deelnemers aan de motorbedevaart te Lourdes 22

4.

DOCUMENTATIECENTRUM

De ontwikkeling van een gedigitaliseerd documentatiecentrum op Beukbergen speelt al vanaf 2004 en is een zaak van de zeer lange adem geworden. De vertraging zit voornamelijk in de spanning tussen de door Beukbergen beoogde, nieuwe OLIS-applicatie (Online Library Information System) en de standaardisering van informatiesystemen binnen defensie. Streven blijft om met dit nieuwe informatiesysteem al het vormingsmateriaal en mogelijk op termijn ook ander GV-materiaal te catalogiseren en te ontsluiten op zowel primair niveau binnen Beukbergen als op secundair niveau binnen de gehele DGV, tot in uitzendgebieden aan toe. In 2008 werd de lange adem onderbroken door een zucht van verlichting wegens een opmerkelijke doorbaak. Want de aanvraag voor een tijdelijk en parttime coördinator documentaire informatievoorziening (CDI) in verband met de ontwikkeling van het documentatiecentrum werd in juli 2008 gehonoreerd met de komst van Ria Bijl. Zij heeft eerder een bibliotheeksysteem ontwikkeld voor de Joodse GV. Wat de ontwikkeling van het documentatiecentrum verder betreft heeft in juni een systeemontwikkelaar van OLIS Beukbergen bezocht en geconcludeerd dat OLIS inderdaad nog steeds het meest geschikte bibliotheeksyteem voor Beukbergen lijkt te zijn. Bijl was bij dit gesprek aanwezig en zij heeft haar tanden erin gezet om het systeem nu ook daadwerkelijk beschikbaar te krijgen voor Beukbergen. Voor de inhoudelijke ontwikkeling van het documentatiecentrum is aalmoezenier Jan Wolters verantwoordelijk. Tijdens de maandelijkse teamvergaderingen geeft hij regelmatig een update van de laatste films en documentaires die beschikbaar zijn gekomen voor het vormingswerk en met Bijl heeft hij afspraken gemaakt om de grote hoeveelheid DVD’s te herschikken op alfabetische volgorde en naar trefwoorden met daarnaast ruimte voor ‘toppers’ en nieuwe aanwinsten. Ook heeft hij een nieuwe rubriek over film en kunst gemaakt. Voor de kenners: het documentatiecentrum beschikt over audiovisueel materiaal van Milgram tot Das Experiment en van The Wave tot Die Welle. Vooral actuele documentaires over Uruzgan doen het goed bij verschillende conferenties. 5. STRUCTURELE EXTERNE CONTACTEN Czech Military Chaplaincy Sinds 2004 is er een nauwe band tussen Beukbergen en het Pastoraal Centrum van de Czech Military Chaplaincy (CMC) in het Moravische dorpje Luleç. Het Pastoraal Centrum te Luleç heeft een omvangrijke renovatie ondergaan, zodat daar nu op kleinschalig niveau het vormingsconcept van Beukbergen wordt toegepast. De stichting Beukbergen heeft op financiële wijze samen met andere sponsoren uit Nederland en Duitsland de reconstructie ondersteund. Daarbij is naast deze financiële ondersteuning ook gewerkt aan een inhoudelijke band tussen Beukbergen en Luleç. In juli 2007 is het Pastoraal Centrum te Luleç officieel heropend en tijdens een korte plechtigheid werd de samenwerkingovereenkomst gesloten met de ondertekening van een partnerschapsovereenkomst door de directeuren van beide centra. Dit partnerschap houdt in dat op het gebied van de geestelijke verzorging de banden zullen worden aangehaald en dat gezamenlijke conferenties worden ontwikkeld voor Nederlandse en Tsjechische militairen. Vanwege het partnerschap hebben ds. Ids Smedema, die in Praag heeft gestudeerd en vloeiend Tsjechisch spreekt, en ds. Klaas Henk Ubels in februari 2008 een bezoek gebracht aan het Tsjechische hoofdkwartier in Praag voor overleg met Chief-of-Chaplains van de geestelijke verzorging bij de Tsjechische krijgsmacht, Jan Kozler. Het overleg beperkte zich niet tot de samenwerking tussen Beukbergen en Lulec maar ging ook over samenwerking tussen de CMC en de Hollandse DGV. Wat dit laatste betreft is bij de CMC grote behoefte aan ondersteuning bij het opzetten van zorg rondom missies, zoals conferenties, adaptatie, thuisfrontzorg en scholing in ethiek. 23

In juni hebben hoofdkrijgsmachtpredikant ds. Paul van der Meulen en aalmoezenier Ko van der Krabben op uitnodiging van de CMC namens de Hoofden van Dienst het tienjarig bestaan van de Tsjechische GV in Praag bijgewoond. Bij deze gelegenheid kregen zij persoonlijk uit handen van de Tsjechische CDS een legpenning overhandigd als blijk van waardering voor de vruchtbare samenwerking, waarbij hij in het bijzonder doelde op de overeenkomst tussen Beukbergen en het pastoraal centrum te Luleç. Begin juli heeft Kozler vanuit Beukbergen een werkbezoek gebracht aan Nederland. Doel hiervan was kennismaken met het vormingswerk, met de veteranenzorg, met de thuisfrontzorg, met het ethiekonderwijs en met de Humanistische GV. Daartoe werden bezoeken gebracht aan het Veteraneninstituut en De Basis in Doorn, aan het PMT in Ermelo en aan Kamp Amersfoort. Verder stonden te Beukbergen ontmoetingen op het programma met de hoofdkrijgsmachtraadsman, met ds. Ids Smedema over adaptatie op Kreta en met de overste Koen van der Berg over ethiekonderwijs op de NLDA. Het bezoek werd afgesloten met een diner, aangeboden door de hoofdkrijgsmachtpredikant, waarbij het ontwerp van een samenwerkingsovereenkomst tussen de CMC en de Nederlandse GV ter tafel kwam. Vervolgens keerde Kozler terug naar Praag met een groot aantal Engelstalige documenten, onder andere van het Hoofd Bureau Thuisfrontzaken en een vertaling van het Handboek Militaire Ethiek. Als vervolg op dit bezoek en in het kader van het partnerschap zijn twee GV’ers van Beukbergen, namelijk aalmoezenier Suzanne Hagenaars en humanistisch raadvrouw Christy van Hastenberg, in november naar Luleç gegaan om een aantal zogenoemde Recruits Ethical Seminaries bij te wonen en ervaringen uit te wisselen met Tsjechische collega’s op het gebied van ethiektraining en vormingswerk. Na afloop van het bezoek mailde Kozler het volgende naar de directeur Beukbergen: “Thank you very much for sending Suzanne and Christy to Lulec. It was great pleasure for us to host them. (…) I have been speaking with them all Thursday about what they think about our seminars and I must say this was very precious feedback I have ever been given. Their visit also brought a kind of a proof that our cooperation could proceed even though Czech and Dutch languages must be always bridged by English. I was a bit unsure of how this process would work and now I see it is not for sure an obstacle. Thank you once again for picking up these wonderful persons and perfect chaplains of yours. I think you can be happy to have them for work in Beukbergen.” Kamp Amersfoort Beukbergen werkt al een aantal jaren samen met de Stichting Nationaal Monument Kamp Amersfoort en dat is extra interessant vanwege de kiem van het vormingswerk, die in een concentratiekamp in Duitsland ligt. De stichting Kamp Amersfoort wil de oorlogsherinnering aan het Kamp in stand houden en aan al degenen die daar door het nazi-bewind vastzaten en omkwamen; de directeur van Kamp Amersfoort, dhr. Cees Biezeveld, heeft hier bijna zijn levenswerk van gemaakt. In de samenwerking krijgen groepen militairen die op Beukbergen aan een conferentie deelnemen een rondleiding op het Kamp Amersfoort, zo is een bezoek aan het Kamp standaard opgenomen in conferenties voor de KMS, de KMAR en de EVO. In het kader van de samenwerking heeft Kamp Amersfoort een project lopen, waar een fraaie brochure uit is voortgekomen met als titel “Een rondleiding voor militairen” en een korte introductiefilm over Kamp Amersfoort en de relatie met Beukbergen. Als motivatie staat in het projectplan geschreven: “Uniform, macht en middel kunnen aanleiding vormen tot ontsporingen van allerlei aard. De plek van Kamp Amersfoort vormt een les uit het verleden. Ervaring leert dat het doorgeven van het verleden en het verwijzen naar de lessen die aan de hand daarvan kunnen worden geleerd, een goede voedingsbodem vormen voor de persoonlijkheidsvorming van vandaag en het handelen van morgen. Dit kan een tegenwicht vormen in de bedreigingen die uitgaan van een gesloten bedrijfscultuur met een voedingsbodem voor machocultuur, gekoppeld aan 24

de spanningen en maatschappelijke isolatie bij zware belastingen zoals tijdens vredesmissies en de verwerking van daarbij opgelopen traumatisering.”In juni 2008 was een afvaardiging van Kamp Amersfoort speciale gast op Beukbergen bij de première van de film ‘Thuisfront’ (zie PR-activiteiten), namelijk de gidsen die de groepen militairen rondleiden en de oude en de nieuwe directeur. Dit in het kader van het jaarlijkse ‘blijk van waardering’ voor hun inspanningen. Voorafgaande aan de première vond een vergadering plaats om de laatste, wederzijdse ervaringen door te spreken. Tevens is afscheid genomen van Biezeveld als directeur, waarbij hij een bijdrage leverde aan de Traditiekamer van Beukbergen in de vorm van een unieke prentkaart uit WO II. De nieuwe directeur van Kamp Amersfoort is dhr. Maurits Nibbering, voorheen directeur van het Filmhuis in Den Bosch. Ook met hem is de samenwerking uitstekend en als nieuwe directeur heeft hij grootse plannen. Vaste Kamercommissie voor Defensie In mei 2008 heeft een afvaardiging van de Kamercommissie voor Defensie een werkbezoek gebracht aan Beukbergen. Als Kamerleden waren hierbij aanwezig: Mevr. Eijsink (PvdA), dhr. Knops (CDA) en dhr. Boekesteijn (VVD). In het bijzonder ging de aandacht van de Kamerleden uit naar aan uitzending gerelateerde conferenties. Tijdens de rondleiding door de gebouwen en over het terrein toonde de commissie zich zeer onder de indruk van de geboden accommodatie. Nadat in de bar van het Koetshuis veel aandacht was uitgegaan naar het fenomeen FLO-conferenties, werd in de Bestuurskamer de lunch genuttigd. Daarna stond een verkorte uitzendconferentie van drie uur op het programma en dat hebben ze geweten! Onder bezielende begeleiding van ds. Ruurd van der Weg en raadsvrouw Marlies Joosten hebben ze vijf werkvormen beleefd die ook bij uitzendconferenties gebruikt worden. Tijdens het afscheid zei mevr. Eijsink als delegatieleider, dat alle commissieleden het werkbezoek als heel bijzonder hadden ervaren, dat ze met de conferentie nu eens écht aan het werk waren geweest tijdens een werkbezoek en dat ze dingen gezegd hadden die ze nooit eerder aan elkaar hadden verteld. Ze hoopte verder op een structureel contact met Beukbergen en met de DGV in het algemeen. Als dank werd Beukbergen een schildje aangeboden van de Tweede Kamer - goed voor de Traditiekamer. In juni heeft het Algemeen Overleg Veteranennotitie 2008 plaatsgevonden tussen de Kamercommissie voor Defensie en de Staatssecretaris. In deze notitie komt de aandacht voor GV en Beukbergen er bekaaid af, zeker vergeleken met voorgaande jaren. Argument hierbij is dat het in de notitie alleen om veteranen gaat en daarom niet of nauwelijks over GV, met uitzondering van de veteranen-GV’ers. Het werkbezoek van de Kamerleden aan Beukbergen heeft Eijsink wel nog meer tot pleitbezorger voor de GV gemaakt, Knops is er niet meer over gehoord en Boekesteijn noemde alleen ‘het beroemde conferentieoord’. Veteraneninstituut / Basis Uit de al jarenlange contacten tussen Beukbergen en het Veteraneninstituut en De Basis is in 2007 het Projectplan Terugkeerbijeenkomsten ISAF voortgekomen. De drie instellingen hebben daarin hun krachten gebundeld en willen hun maatschappelijke verantwoordelijkheid nemen uit zorg voor (ex-)militairen en het betreffende thuisfront. Het plan beoogt een korte bijeenkomst voor eenheden die uitgezonden zijn geweest in het kader van ISAF, ongeveer een half jaar na terugkeer van de uitzending. Maar zoals in dit jaarschrift al aangegeven is, is het projectplan nooit echt goed van de grond gekomen, met uitzondering van de terugkeerconferenties voor de militairen van de Geneeskundige Dienst uit Ermelo. Overigens heeft dit geen schade berokkend aan de goede samenwerking, want alle partijen zijn het met elkaar eens dat ze, vanwege de goede intentie en de plezierige samenwerking, het projectproces zo weer zouden overdoen! In de loop van 2008 hebben de drie instellingen elkaar op de hoogte gehouden van allerlei activiteiten en zijn ook regelmatig bij speciale gelegenheden bij elkaar te gast geweest, zoals op Beukbergen bij de filmpremière van ‘Thuisfront’ en met het bezoek van de Tsjechische chief-of-chaplains Kozler aan De Basis en het Veteraneninstituut. 25

6.

PR-ACTIVITEITEN

De PR-werkgroep van Beukbergen bestaat uit GV’ers die de verschillende denominaties op Beukbergen vertegenwoordigen, verder een vertegenwoordiger namens de medewerkers, de directeuren facilitair en vormingswerk en de communicatiemedewerker van de DGV, mw. Charlotte Bolderman. Bolderman heeft in december 2008 helaas aangekondigd dat zij een andere baan gevonden heeft, niet duidelijk is wie haar zal gaan aflossen. PR is belangrijk voor Beukbergen omdat het vormingswerk van de DGV een beetje vreemde eend is in de militaire bijt, met het risico dat onbekend onbemind maakt. Daarbij komt dat óók binnen de DGV Beukbergen voortdurend werk moet blijven maken van zijn naam en van de mogelijkheden die het vormingscentrum te bieden heeft. In verband hiermee verschijnt twee keer per jaar een nieuwsbrief Beukbergen die binnen de gehele DGV met ingang van 2008 op digitale wijze wordt verspreid. Het jaarschrift Beukbergen is extern bedoeld en voor een substantieel deel gebaseerd op de inhoud van de nieuwsbrieven. Zo is Beukbergen in de loop van de afgelopen jaren niet alleen steeds meer het centrale ontmoetingspunt voor de DGV zelf geworden, maar is het in feite ook de enige ‘homebase’ waar de DGV echt thuis is en waar militairen (in burger!) bij de GV op bezoek komen, in plaats van andersom. Het ontvangen van bezoek is overigens een belangrijke activiteit in het kader van PR voor Beukbergen, want het fraaie en vruchtbare vormingscentrum ‘verkoopt’ als het ware zichzelf het beste. Het werkbezoek van een afvaardiging van de Kamercommissie voor Defensie in mei heeft een goede indruk achtergelaten bij de betreffende Kamerleden en ook het bezoek in juli van de Tsjechische chief-of-chaplains aan Beukbergen heeft indruk op hem gemaakt. Maar het jaar 2008 begon, wat bezoekers betreft, meteen goed met de komst van de IGK. Kennismakingsbezoek Inspecteur-generaal der Krijgsmacht In januari heeft de Inspecteur-generaal der Krijgsmacht (IGK), vice-admiraal Van Maanen, samen met zijn adjudant Kees Gravenmaker het kennismakingsbezoek gebracht aan Beukbergen, dat eerder al in juni 2007 gepland stond maar toen wegens omstandigheden niet doorging. De IGK werd door de directie van Beukbergen ontvangen in de Traditiekamer, waar hij als ‘zoenoffer’ (zoals de IGK dat noemde) vanwege het uitgestelde bezoek een geschenk aanbod in de vorm van vier onderzetters met het IGK-wapen - de zoveelste aanwinst voor de Traditiekamer. De IGK was in 1972 voor het eerst (en voor het laatst!) op Beukbergen geweest, toen hij als adelborst een ‘Training in Groepswerk’ meemaakte. Hij stelde het bijzonder op prijs ruim 35 jaar later bijgepraat te worden over Beukbergen. Verder is, onder andere, gesproken over onderwerpen die tijdens het werkbezoek van de vorige IGK in juni 2006 aan de orde waren geweest, maar waar nog weinig schot in zat. Ook deed de IGK de toezegging het projectplan Terugkeerbijeenkomsten bij de nieuwe Staatssecretaris van Defensie onder de aandacht te zullen brengen en vroeg hij naar de stukken met betrekking tot de vormingscursus Respectvol Samenwerken. Na het gesprek in de Traditiekamer heeft de IGK een rondleiding gekregen en daarbij raakte de admiraal in de kelderbar in gesprek met cadetten die een conferentie over morele dilemma’s aan het bijwonen waren en daar redelijk positief over deden. Tot slot heeft de IGK geluncht in de Bestuurskamer en heeft hij een stropdas ontvangen, bestemd voor ‘vrienden van Beukbergen’. De admiraal beloofde deze met gepaste trots te zullen dragen, waarmee een einde kwam aan een ontspannen en vriendelijk bezoek, dat de IGK een goede indruk heeft gegeven van een volop in bedrijf zijnd Beukbergen. Andere bezoekers Oktober 2008 was een drukke bezoekersmaand voor Beukbergen, zo hebben journalisten van de defensiekrant van Noorwegen een bezoek gebracht aan het vormingscentrum in verband met een artikel over de GV in Nederland. Zij waren vooral geïnteresseerd in de onderlinge samenwerking tussen de verschillende diensten GV, nu in Noorwegen naast GV’ers van de Lutherse staatskerk ook andere denominaties tot de krijgsmacht gaan toetreden. 26

Eveneens in oktober heeft dhr. Jelle Los een kennismakingsbezoek gebracht aan Beukbergen. Los is nieuw bestuurslid van het Humanistisch Verbond en heeft in zijn portefeuille de Humanistische GV bij defensie, justitie en bij zorginstellingen. Verder heeft TV-Brabant in oktober Beukbergen bezocht in verband met drie Brabanders die op missie gingen naar Uruzgan en die tijdens hun voorbereiding daarop, waaronder het meemaken van een uitzendconferentie, gevolgd werden. Traditiekamer Bij het ontvangen van bezoek op Beukbergen speelt de traditiekamer een belangrijke rol. Elk zichzelf respecterend onderdeel bij de krijgsmacht heeft namelijk een specifieke ruimte waarin historische objecten worden verzameld en openlijk tentoongesteld. Deze objecten maken de veelal rijke tradities zichtbaar en tastbaar (voor zover je er aan mag komen) en kunnen zodoende een belangrijke bijdrage leveren aan het besef van identiteit als eenheid. Zo kennen het vormingswerk en de diensten GV bij de krijgsmacht een lange en bonte geschiedenis en het bijzondere van de traditiekamer op Beukbergen is dat daar objecten uit de historisch en cultureel sterk verschillende tradities van de in 2008 nog vijf onderscheiden diensten GV in één ruimte samengebracht zijn. De traditiekamer kent zelf ook een stukje historie, want het is in juni 2006 met het werkbezoek van de toenmalige IGK officieel ‘ingewijd’. Daarna zijn in 2007 aan deze groeibriljant nog diverse objecten toegevoegd, waaronder de oude vergadertafel en zeven stoelen van de legendarische hoofdvlootpredikant ds. Sillevis Smitt. Sillevis Smitt heeft tijdens en vooral na WOII een belangrijke rol gespeeld bij het ontwikkelen en positioneren van de GV binnen de krijgsmacht en onderhield daarbij goede contacten met het koninklijk huis, zo was hij onder meer direct betrokken bij de huwelijksviering van Beatrix en Claus. Naast de tafel zijn ook de twee daarbij behorende en nog ontbrekende kopstoelen toegezegd aan Beukbergen. Deze waren in Geneve beland via de oud-hoofdvlootpredikant, ds. Leen Lamens. De verwachting is dat in 2009 tafel en stoelen herenigd worden in de traditiekamer, waarmee dit pronkstuk weer compleet is. In 2008 heeft ds. Rob Fechner, samen met Gladys Bikker, een schriftelijk overzicht gemaakt waarin alle objecten van de traditiekamer beschreven staan met daarbij, voor zover nog bekend, het achterliggende verhaal. In de inleiding van dit overzicht, dat inmiddels als klein boekje in de traditiekamer ter inzage ligt, schrijft Fechner: “Deze collectie is ontstaan toen bij een aantal mensen het besef groeide dat er iets te bewaren viel. Objecten die verbonden waren aan de GV dreigden te verdwijnen omdat de omgeving waar deze objecten een plek hadden gekregen verdween. Oude foto’s, een uniform, een bel, avondmaalsattributen en dergelijke vervielen toen meestal aan degene die het wilde hebben, maar tegelijkertijd verdween daarmee een stukje tastbare geschiedenis en samenhang van de dingen die te maken hebben met de geschiedenis van de Geestelijke Verzorging en dat vonden we jammer. We hebben geprobeerd een overzicht te maken van de geschiedenis van de GV aan de hand van objecten die we uit legaten en giften kregen.” Filmpremière ‘Thuisfront’ Het veelgeprezen theaterstuk ‘Thuisfront’, geschreven door Barry Hofstede, is in 2006 voor het laatst opgevoerd door de Theatergroep Wederzijds. Het stuk laat zien wat een uitzending (in dit geval naar Bosnië) met een militair kan doen als hij weer thuis is. Op initiatief van Beukbergen en gefinancierd door de DGV is, onder productie van de Audiovisuele Dienst Defensie en onder regie van Kees Hin, de verfilming van dit theaterstuk tot stand gekomen. De filmmaker Hin heeft het vak geleerd als regieassistent van Bert Haanstra en hij heeft onder andere meegewerkt aan ‘Alleman’, volgens kenners de beste Nederlandse documentaire ooit. In juni 2008 heeft in de Kapelzaal van Beukbergen de première plaatsgevonden van de film. Het was een druk bezochte bijeenkomst met een bont gezelschap gasten, waaronder de theatermensen van Wederzijds, militairen van de KMS en GV’ers. Verder waren aanwezig afvaardigingen van de Bestuurlijke Organisatie van de GV, van de andere stichtingen voor vormingswerk en van het Veteraneninstituut. 27

Voorafgaande aan de première werden drie scènes uit het theaterstuk nog één keer opgevoerd en direct na afloop van de filmvoorstelling gingen de spelers in gesprek met het publiek. Daaruit bleek dat het kunstzinnig gehalte van de film bijzonder hoog is, wat door de één meer werd gewaardeerd dan door de ander. Al met al is het een bijzonder project van bijna twee jaar geworden, waar alle partijen procesmatig bijzonder enthousiast over waren maar waarvan het eindresultaat voor het vormingswerk zelf helaas te hoog gegrepen is. Website Beukbergen In 2008 is een begin gemaakt met de vernieuwing van de website van de Stichting (www.beukbergen.nl), dit in overleg met de websitebouwer, oud-legerpredikant en voormalig directeur Beukbergen ds. Erik Stam. De bedoeling is in eerste instantie om de site technisch te vernieuwen zodat deze in het vervolg door Beukbergen zelf kan worden beheerd en actueel gehouden kan worden met allerhande extra informatie. In tweede instantie volgt mogelijk een aparte ingang die alleen toegankelijk is voor GV’ers en waarop informatie en werkvormen van de verschillende conferenties beschikbaar komen. Ook kan hierop mogelijk de knipselkrant ‘Opnieuw Uitgelezen’ in het vervolg digitaal worden ondergebracht. In 2008 is deze verzameling van artikelen met betrekking tot geestelijke verzorging en krijgsmacht (uitsluitend bedoeld voor intern gebruik), twee keer onder auspiciën van de PR-werkgroep uitgebracht. Jubileaviering 2010 De Stichting tot Steun van de Protestantse Geestelijke Verzorging bij de Nederlandse Strijdkrachten, die onder deze naam op 27 juni 1948 is opgericht en die eigenaar is van Landgoed Huize Beukbergen, heeft op 23 februari 1950 Huize Beukbergen geopend als eerste vormingscentrum bij de krijgsmacht. Verder is de nieuwe, oude villa van Huize Beukbergen opgeleverd in 1910. Een en ander is aanleiding om in 2010 een dubbel jubileum te vieren, namelijk vanwege honderd jaar Villa Beukbergen en zestig jaar Vormingswerk bij de Krijgsmacht. Zowel de Stichting ‘Beukbergen’ als het Bestuur Vormingswerk hebben zich beide van harte bereid verklaard deze Jubileaviering gezamenlijk mogelijk te maken. Doel van de Jubileaviering Beukbergen 2010 is met verschillende groepen uit krijgsmacht en samenleving de genoemde feiten te vieren. In 2008 zijn de voorbereidingen op de jubileaviering voortgezet, in het bijzonder met de voorstudie voor het schrijven van verschillende hoofdstukken voor het jubileaboek waarvoor een speciale redactieraad is samengesteld. Ook is begonnen met het maken van foto’s voor de jubilea-expositie. De datum van de viering is nu vastgesteld op exact 60 jaar na de opening van Huize Beukbergen als vormingscentrum: dinsdag 23 februari 2010.

Denominatieve bijdrage Humanistische GV: ‘Zelf denken, samen leven’ Zelf denken en samen leven. Dit korte zinnetje geeft in een notendop weer waar het in het humanisme om te doen is. In het humanisme kunnen twee samenhangende, belangrijke motieven en inspiratiebronnen worden onderscheiden: het ideaal van een menswaardig bestaan voor allen en het ideaal van autonomie, individuele vrijheid en het ontwikkelen van het vermogen zelf na te denken. Humanisme is een levensbeschouwing waarin de mens en de menselijke ontwikkeling centraal staan. Humanisten hebben er vertrouwen in dat ieder individu zelf kan nadenken, zelf kan oordelen en zijn eigen leven kan inrichten. Dit is zeker geen gemakkelijke opgave. In het dagelijks leven word je geconfronteerd met allerlei moeilijkheden, met onmacht van jezelf en van anderen, met verwachtingen, met starre omstandigheden. Zelf denken en je leven inrichten op een manier die bij jou past, is geen makkelijke opgave maar het is wel het ideaal dat humanisten nastreven. 28

Ieder mens is anders, en deze verschillen zijn wat humanisten betreft goed en waardevol. Het gaat er in de humanistische levensbeschouwing dus niet om dat iedereen hetzelfde doet of vindt, het gaat erom dat mensen proberen hun leven zo in te richten dat het voor hen waardevol en betekenisvol is, dat ze zich erin herkennen, dat ze een leven leiden dat voor hen als individu waardevol en betekenisvol is. Dat kan voor iedereen anders zijn. Dit ‘zelf denken’, deze poging een autonoom mens te worden, vindt plaats in een samenleving. En dat is maar goed ook. Het individu staat niet in zijn eentje op aarde. De autonome mens is niet een doorgeschoten individualist. Humanisten gaan ervan uit dat individuele vrijheid en autonomie niet betekenen dat je zomaar je eigen gang gaat. De humanistische levensbeschouwing streeft een menswaardig bestaan voor iedereen na, voor alle individuen. In een samenleving verdient ieder mens respect en heeft iedereen recht op ontplooiing. Niet omdat ze tot een bepaalde groep behoren, een bepaalde huidskleur hebben of bepaalde kleren dragen, maar omdat ze mens zijn. Zelf denken kan pas in een goede samenleving en goed samen leven vraagt kritische individuen die zelf denken. Een plek waar dit zeker naar voren komt is het fraai gelegen vormingscentrum Beukbergen, waar in 2008 vijf humanistisch geestelijk verzorgers actief waren. Christy van Hastenberg, Hugo Houtgast, Karen Joachim, Marlies Joosten en Pieter van der Kulk werkten daar op een goede en plezierige manier samen met de collega’s van de andere denominaties. En op deze wijze werd ook dit jaar weer een zichtbare bijdrage geleverd aan de behaalde resultaten van Beukbergen. Het Humanistische GV-team

Kwaliteitenspel tijdens AMO-conferentie 29

7.

FACILITAIR BEUKBERGEN

Accommodatie De voor het vormingswerk benodigde ondersteuning in de vorm van huisvesting, facilitaire diensten en andere middelen wordt verzorgd door de stichting Beukbergen. Voor de dagelijkse leiding heeft de stichting een directeur facilitair, dhr. Jan Reuvers, in dienst en vijftien - voor een deel parttime - facilitaire medewerkers. Op het terrein van Beukbergen woont een beheerder die zorg draagt voor behoud en ontwikkeling van het ook in cultuurhistorisch opzicht interessante landgoed Beukbergen. Het landgoed is gelegen te midden van een bosrijke omgeving op de Utrechtse Heuvelrug en Beukbergen beschikt over een hotel- en conferentieaccommodatie met tien vergader- en conferentiezalen, 132 bedden op tweepersoonskamers, moderne keuken, restaurant, bars, kantoor- en ontspanningsruimtes. Facilitair personeel Het facilitair personeel heeft in 2008 opnieuw prima werk afgeleverd, gastvrijheid staat bij de stichting hoog in het vaandel. Er is een bijzonder goede verstandhouding tussen de directie facilitair en de directie vormingswerk. In 2008 zijn enkele gezamenlijke activiteiten ontplooid voor allen die op Beukbergen werkzaam zijn zoals een barbecue en een kerstdiner, in combinatie met het ‘uit eten’ van vertrekkende collega’s. Naast deze investering in de bedrijfscultuur is ook nadrukkelijk aandacht geschonken aan de bedrijfsveiligheid door middel van een gezamenlijke (bij)scholing als bedrijfshulpverlener. In juni 2008 heeft de Stichting Beukbergen haar 60-jarig bestaan gevierd met een vaartocht door de Biesbosch en een diner aan boord met leden van de stichting en met allen die op Beukbergen werkzaam zijn en hun partners. DPD-overleg Op 1 juli 2006 zijn de DGV ondergebracht bij de bedrijfsgroep Defensie Personele Diensten (DPD) van het Commando Dienstencentra (CDC), waardoor het financiële beheer van de verplichtingen van defensie die voortkomen uit het convenant met de stichting Beukbergen sindsdien gevoerd wordt door controller DPD. In oktober 2008 is er een bijeenkomst geweest met vertegenwoordigers van de Bestuurlijke Organisatie DGV, de Stichting Beukbergen, de Directie Vormingswerk en leden van de Staf DPD. Daarbij is in het bijzonder gesproken over het zoveel mogelijk ondervangen van het verschil in opkomstcijfers en realisatiecijfers en over de betaling van de zogenoemde nachtwacht. PRO-proces Met PRO-proces wordt bedoeld het proces van Planning, Realisatie en Opkomst. Pogingen om de verschillen in de betreffende cijfers te verkleinen hebben helaas nog niet tot het beoogde resultaat geleid. Sterker nog, het verschil tussen realisatie en opkomst was in 2007 al groter geworden (van 15,6% in 2006 naar 17,1% in 2007) en is in 2008 zelfs toegenomen tot 19,7%. Met ‘realisatie’ wordt het aantal conferentiedagen bedoeld dat, volgens de vigerende annuleringsregeling, door de Stichting in overeenstemming met het convenant is opgevoerd. Dit cijfer wijkt af van dat van de daadwerkelijke opkomst, want men wil het in een laat stadium nog wel eens laten afweten of zelfs helemaal niet op komen dagen, terwijl de bedrijfsvoering in facilitair opzicht en qua GV-begeleiding er wel volledig op is afgestemd en in die zin is gerealiseerd; ook deze opkomstcijfers worden bijgehouden. Overigens vindt incidenteel ook wel het omgekeerde plaats, namelijk dat er meer deelnemers verschijnen dan was aangevraagd, wat op dat moment weer heel andere bijzonderheden oplevert. De pogingen om vooral opkomst en realisatie dichter bij elkaar te brengen hielden om te beginnen in dat meer vat is gekregen op het hele proces door gebruik te maken van een formulier waarin alle relevante informatie per aanvraag is terug te vinden inclusief het verloop ervan, het zogenoemde Conferentie Registratie Formulier Planning. Verder is met de Defensie Telematica Organisatie overleg gevoerd over een nieuwe release van PLANON, de planningsapplicatie waar Beukbergen al jaren gebruik van maakt en die nu krijgsmachtbreed wordt ingevoerd. In maart 2008 is deze nieuwe release op Beukbergen geïmplementeerd. 30

Ook zijn, via het overleg met Staf DPD, contactpersonen gevonden die benaderd kunnen worden indien bij een uitzendconferentie de opkomst weer eens flink afwijkt van de opgave. Maar in de praktijk is hier geen gebruik van gemaakt omdat het elke keer andere eenheden zijn die een uitzendconferentie meemaken. Bovendien zitten de ‘boosdoeners’ vooral bij de initiële opleidingen. Zo is het opvallend dat het opkomstpercentage voor AMO-conferenties vanuit schoolbataljon Noord 84,2% bedraagt, terwijl dit percentage voor schoolbataljon Zuid 62,5% is. Mogelijk hangt dit samen met het opheffen van schoolbataljon Centraal, want die opleidingsopdracht is grotendeels naar Zuid overgegaan wat in de bijlage ‘Realisatiecijfers’ duidelijk zichtbaar wordt. Uit navraag bleek verder dat personeelswisselingen op betreffende bureaus ook niet bevorderlijk waren voor deze cijfers. Maar de rust schijnt, wat dat betreft te zijn teruggekeerd, voor zover het jongste cijfer daarvan een indicatie kan zijn: in het 1e kwartaal van 2009 hebben vier blokken militairen van Zuid een AMO-conferentie bijgewoond, met als opkomstpercentage 89,8%! Personeelswisselingen waren ook debet aan het lage opkomstpercentage van de EVOconferentie van het Korps Mariniers, dat als dieptepunt in deze cijfers net als het jaar daarvoor beneden de 50% ligt. Vorig jaar hing dit probleem samen met een reorganisatie en een verhuizing bij de basisopleiding voor mariniers, dit jaar bleek het te maken te hebben met wisselingen van de wacht bij bureau planning in Rotterdam. Structureel probleem in deze is wel dat in een paar (annulerings)weken tijd vaak een flink aantal mariniers met de loodzware opleiding stopt, terwijl het ook wel gebeurt dat er in dezelfde periode van tijd vrijwel geen afvallers zijn. En er gloort hoop in Rotterdam, want in het 1e kwartaal van 2009 hebben vier ‘blokken’ van mariniers Beukbergen bezocht met een opkomstpercentage van 66%. Het kan overigens zijn dat de toename in verschil tussen realisatie en opkomst een defensiebrede tendens is in verband met de grote druk die op de organisatie staat vanwege de buitenlandse missies in combinatie met allerlei interne reorganisaties. Nachtwacht In januari 2007 heeft de voorzitter van de Stichting Beukbergen aan de Staatssecretaris van Defensie verzocht spoedig overleg te voeren naar aanleiding van de aanbeveling van de predikantdirecteur vormingswerk om een nachtwacht aan te stellen. In afwachting van dit overleg heeft de stichting met ingang van april 2007 een civiele nachtwacht aangesteld om de bedrijfshulpverlening (BHV), de brandveiligheid en de rust en gastvrijheid gedurende de avond en de nacht op Beukbergen zoveel mogelijk te garanderen. In januari 2008 heeft het Hoofd ARBO, Milieu & Veiligheid bij het CDC, dhr. Richard Marchand, een onderzoek ingesteld waarbij ook gekeken is naar de wenselijkheid van een nachtwacht en hij is vervolgens hierover met een positieve aanbeveling gekomen, vooral op basis van de wettelijk verplichte BHV-taken. Zowel het stichtingsbestuur als het bestuur vormingswerk hebben aangegeven voorkeur te verlenen aan uitbreiding van het convenant zodat het huidige contract met de civiele beveiligingsorganisatie kan worden voortgezet en de nachtwacht strikt een facilitaire aangelegenheid blijft. Tijdens het werkbezoek van de staatssecretaris aan Beukbergen in april 2009 is uiteindelijk ook over dit onderwerp gesproken, nader overleg volgt. Nieuwe bomen In het zogenoemde ‘ei’ voor de ingang van het hoofdgebouw zijn in 2008 twee extra leilinden gepland waarmee het totaal op zes komt, deze linden staan symbool voor de zes diensten GV. De appelboom van het oude Hollandse ras Groninger Kroon staat nog steeds in het midden van de leilinden als symbool voor de vrachten van het vormingswerk op Beukbergen. Even dreigde deze boom op tuinarchitectonische gronden verplaatst te worden, maar op nadrukkelijk verzoek van het Bestuur Vormingswerk is het totale symbool door de Stichting Beukbergen in tact gelaten. In het voorjaar van 2009 is met de komst van de Islamitische Geestelijke Verzorging (IGV) de zesde dienst aan het toch al kleurrijke aanbod van geestelijke verzorging bij defensie toegevoegd. De takken van de leilindes groeien steeds meer naar elkaar toe, er was dit voorjaar echter één leilinde die wel wat moeilijk op gang kwam… 31

Nabestaandenbijeenkomsten In december 2007 hebben nabestaanden van een aantal in Afghanistan omgekomen militairen deelgenomen aan het tv-programma ‘Spraakmakende Zaken’. In de voorbereiding van het programma is de nabestaanden de gelegenheid geboden kennis met elkaar te maken. Naar aanleiding van deze bijeenkomst hebben de nabestaanden aangegeven vaker behoefte te hebben aan dergelijke bijeenkomsten. Deze behoefte werd ook onderkend door de GV en door het bedrijfsmaatschappelijk werk van defensie, die al plannen hadden om dergelijke bijeenkomsten te organiseren. De plannen zijn uitgewerkt door Bureau Casecoördinatie van het CLAS wat geresulteerd heeft in het bieden van bijeenkomsten voor nabestaanden op een zondagmiddag in april en in november 2008 te Beukbergen Ecoduct Beukbergen Bij Beukbergen gaat de provincie een ecoduct realiseren over de Amersfoortseweg. Dit ecoduct maakt deel uit van de westelijke corridor van de ecologische zone van het zogenoemde Hart van de Heuvelrug. De Amersfoortseweg wordt ter hoogte van Beukbergen twee meter verdiept, zodat het ecoduct goed aansluit bij de bospercelen aan weerszijden van de weg. Het ontwerp van het ecoduct is tot stand gekomen in overleg met Het Utrechtse Landschap en de Stichting Beukbergen, die beiden grond bezitten rondom dit deel van de weg. Daarbij is afgesproken dat het project geen negatieve invloed mag hebben op de taak van het vormingscentrum. En het is eerder te verwachten dat het juist positief zal uitwerken omdat Beukbergen nog meer rust kan gaan bieden. Om nog maar te zwijgen van de symboliek die in het verdiepen van de weg schuilgaat en in het overbruggen met stilte. Het is de bedoeling dat het ecoduct in 2009 in gebruik wordt genomen. Ontwikkelingen • De receptie in de hal van het logiesgebouw is fors uitgebreid en is sinds juli 2008 de vaste ontvangstruimte voor de gasten, daartoe is in de hal van het slaapgebouw tevens een stijlvolle leestafel geplaatst met nieuwe stoelen en een beeldscherm met verwijzing naar de zalen.

32

•

De kamer van de directeur facilitair is opgeknapt en zoveel mogelijk als representatieve ruimte in de oude stijl van de villa teruggebracht.

•

In de conferentiezalen zijn nieuwe, grotere beeldschermen geplaatst.

•

In de meeste conferentiezalen is draadloos internet aangebracht.

•

Op planningsgebied heeft in 2008 een doorbraak plaatsgevonden, dat wil zeggen Beukbergen is onderdeel geworden van het defensiebrede planningsprogramma PLANON. In maart is het oude systeem zonder al teveel problemen overgezet in de nieuwe release.

•

Ook voor Beukbergen geldt het wettelijk rookverbod met ingang van 1 juli 2008. Dit betekent dat de enige rookvrije ruimte in de kelder van de villa nu als ‘nicotarium’ juist de enige rookruimte is geworden.

•

Het stiltecentrum is, mede op initiatief van een aantal GV’ers, flink opgeknapt.

•

En wat de plannen voor 2009 betreft: in de Kapelzaal is al een telebeamer en een groter, ophaalbaar filmscherm aangebracht, voor een groot deel bekostigd door de RK Stichting Vlasakkers. Het archief van de Stichting Beukbergen is door het Gelders Archief geïnventariseerd en eenvoudig toegankelijk gemaakt. En er wordt gewerkt aan een extra conferentiezaal in het Koetshuis en aan het opknappen van de buffetuitgifte in de Villa.

8. TOEKOMSTPLANNEN Verschillende onderzoeken hebben uitgewezen dat van de plannen in bedrijfsleven en overheid gemiddeld slechts 20 - 30% uiteindelijk ook daadwerkelijk wordt gerealiseerd, dit maakt dat met enige mildheid naar de toekomstplannen als jaarlijkse ‘actiepuntenlijst’ van Beukbergen gekeken kan worden. Hieronder volgt een overzicht van plannen die in het vorige jaarschrift genoemd werden (en waarover een en ander in dit jaarschrift aan de orde is geweest), met de stand van zaken nu en de eventuele verwachtingen voor de toekomst. • KMA-conferenties Het oude plan om ook cadetten van de KMA een GV-conferentie op Beukbergen mee te laten maken heeft in 2008 op hoog niveau aandacht de nodige gekregen en het voornemen is nu om daar in 2009 een begin mee te maken. • Overige initiële conferenties De ingrijpende reorganisatie van alle andere initiële militaire opleidingen met als doel via de civiele regionale opleidingscentra jongelui een instroomdiploma te laten halen voor een baan bij defensie, gaat ook gevolgen hebben voor de GV-zorg tijdens deze opleidingen. In 2008 heeft de hoofdkrijgsmachtpredikant, ds. Paul van der Meulen, hierover gesproken met de commandant van het opleiding- en trainingcommando van het CLAS, brigadegeneraal Theo Vleugels. De generaal heeft daarbij aangegeven een groot voorstander te zijn van GV-zorg, zeker ook bij de initiële opleidingen. In 2009 zal blijken waar dit concreet toe gaat leiden. • Uitzendconferenties De poging om het percentage deelnemers aan ISAF-conferenties te doen verhogen is in 2008 aardig gelukt, de grens aan de capaciteit vanwege het beperkte aantal specialisten om deze conferentie te kunnen begeleiden is dat jaar echter wel geraakt. Daarom heeft de commandant van het CDC, mw. drs. Marion Gout-van Sinderen, ruimte geboden binnen de zogenoemde integriteitclausule zodat ook GV’ers b.d. die korter dan twee jaar met FLO zijn hiervoor incidenteel kunnen worden ingehuurd. Wat uitzendconferenties bij de marine betreft is van een poging om een varende eenheid ervoor te interesseren na de teleurstellende ervaring met de bemanning van de Hr.Ms.Van Nes in 2007, weinig terechtgekomen, met uitzondering van een verbindingseenheid van de Hr.Ms. Van Speijk. Wel hebben in het voorjaar van 2009 de mariniers die zich opwerken voor de ISAF-missie een uitzendconferentie meegemaakt. Bij de luchtmacht heeft het verschijnsel van aan uitzending gerelateerde conferenties in 2008 een lichte landing gemaakt, wat wil zeggen een eenheid van vliegbasis Volkel heeft een dergelijke conferentie bijgewoond. • Documentatiecentrum Het weerbarstige dossier dat ‘documentatiecentrum’ heet heeft in 2008 toch belangrijke doorbraak gekend met de aanstelling van een coördinator documentaire informatievoorziening. De verwachting is dat in 2009 een begin kan worden gemaakt met de implementatie van het beoogde bibliotheeksysteem zodat op termijn het documentatiecentrum van Beukbergen zelfs kan uitgroeien tot studiecentrum van heel de DGV. • Basis / Veteraneninstituut Het gezamenlijk projectplan Terugkeerbijeenkomsten zal in 2009 vermoedelijk verder worden afgebouwd, zoals eerder in dit verslag is aangegeven. De goede onderlinge band zal hierdoor vermoedelijk echter eerder gesterkt worden dan verwateren! • Lulec In 2008 is het uitstekend gelukt om aan de partnerschapsovereenkomst tussen Beukbergen en Lulec nader uitvoering te geven en de contacten met de Tsjechische GV vitaal te houden. Het plan om de samenwerking tussen de DGV en de Tsjechische GV uit te breiden lijkt vooral vanwege capaciteitsbeperkingen aan Nederlandse zijde verder weinig kans te maken. 33

• Kamp Amersfoort Met de nieuwe directeur van Kamp Amersfoort, dhr. Maurits Nibbering, is in 2008 een goed contact opgebouwd. Hij heeft grote plannen voor de toekomst, ook wat de samenwerking met Beukbergen betreft en de afstemming van de rondleidingen op de GV-conferenties. Vermoedelijk zullen in 2009 de eerste resultaten hiervan zichtbaar worden. • Onderzoek gedragswetenschap Van het oorspronkelijke plan uit 2006 om het Bureau Gedragswetenschap van defensie een gedegen onderzoek te laten doen naar ervaringen die conferentiegangers met het vormingswerk op Beukbergen hebben, is wegens geldgebrek niets terecht gekomen. Het alternatieve plan om Beukbergen te laten participeren in het ‘Onderzoek Beleving Geestelijke Verzorging’ onder defensiepersoneel heeft wat het vormingswerk betreft vervolgens weinig opgeleverd. In januari 2008 zijn de eerste resultaten van dit onderzoek bekend geworden, waarbij GVlessen en -conferenties zonder onderscheid zijn onderzocht met als resultaat dat 28% van de ondervraagden de voorafgaande twee jaar in aanraking is geweest met een GV-les of conferentie en dat dit gemiddeld genomen gewaardeerd is met een 7,0. • Visiestuk op Vormingswerk Na de totstandkoming van het Vademecum Beukbergen in 2007 is er de behoefte om met een nieuw visiestuk te komen aangezien de vigerende, denominatieve visiestukken, die met oog op de colocatie in 2001 geschreven zijn, in kwalitatief opzicht onderling sterk verschillen. Het opstellen van een nieuw visiestuk over vormingswerk met daarin het onderscheid tussen was de verschillende denominaties hierin bindt en wat hen van elkaar onderscheid, is afhankelijk van een dergelijk visiestuk voor heel de DGV. In 2009 wordt dit stuk verwacht. • PRO-proces In het jaarschrift is onder ‘Facilitair’ al aangegeven dat in het proces van planning, realisatie en opkomst, ondanks pogingen dit beter in de hand te krijgen, zich een aanzienlijke toename in het verschil tussen realisatie en opkomst heeft voorgedaan. De afspraken die in 2007 met de schoolbataljons zijn gemaakt om het tegenvallende opkomstpercentage zo vroeg mogelijk te kunnen verdisconteren in het proces, hebben wel gewerkt voor Noord en Luchtmobiel, maar niet voor Zuid dat in 2008 geconfronteerd werd met meer dan 50% opkomst vergeleken met het jaar daarvoor vanwege het opheffen van schoolbataljon Centraal. En ook bij het Korps Mariniers in Rotterdam blijkt dit een hardnekkig probleem te zijn. Voor de toekomst is het plan om met de organisatie van de paarse, militaire basisopleiding die vermoedelijk op drie verschillende plaatsen in Nederland gegeven gaat worden en waarin de GV-conferentie een plaats heeft, zo goed mogelijk afspraken te maken op het gebied van deze PRO-cijfers. • RESA De vormingscursus Respectvol Samenwerken, die zich in een forse bestaanscrisis bevindt, zal toch ook nog in 2009 als themaconferentie worden aangeboden. Maar er wordt wel overwogen om de opzet van de ReSa te wijzingen en te moduleren naar de tweedaagse zogenoemde ‘diversiteitbijeenkomst’ die inhoudelijke overeenkomsten vertoond met de ReSa en die als onderdeelsconferentie succesvol binnen de KMAR wordt aangeboden. • Werkgroep Ethiek De GV’ers van Beukbergen die gekoppeld zijn aan de ReSa, raadsvrouw Karen Joachim en aalmoezenier Suzanne Hagenaars, maken ook deel uit van het Nederlands Instituut voor Militaire Ethiek (NIME). Daardoor is aan de orde gekomen wat nu eigenlijk GV te bieden heeft op het gebied van de ethiek, of beter gezegd: op het gebied van de morele vorming. Op Beukbergen is een tijdelijke werkgroep benoemd die zich over deze vraag is gaan buigen, in 2009 wordt het verlossende antwoord verwacht.

34

• REM-conferentie Op verzoek van het Kenniscentrum van het Opleidingscommando Initiële Opleidingen (OCIO) is er een conferentie ontwikkeld voor de remedialpelotons van de schoolbataljons van het CLAS, omdat deze herstellende militairen qua GV-zorg nog wel eens tussen wal en schip vallen. In eerste instantie was het niet de bedoeling om de conferentie op Beukbergen te laten plaatsvinden, omdat dit teveel als een vorm van beloning ervaren zou kunnen worden (!). Bij het ontwikkelen van de conferentie zijn raadsvrouw Hanneke ter Beest en dominee Ruurd van der Weg direct betrokken geweest en daarbij is besloten de bedoelde tweedaagse toch op Beukbergen te doen. Dat was nog een hele uitdaging, omdat het echt iets anders moest zijn dan de bestaande AMO-conferentie. De GV’ers zijn uitgegaan van de "levenskunst": de conferentie is opgebouwd rondom de drie thema's "zorg voor je lichaam", "zorg voor je ziel" en "zorg voor je geest", met daarbij ook wat creatievere werkvormen. Tevens wordt er een kaderconferentie aan gekoppeld om de kaderleden vanuit GV-optiek (nog) beter te leren omgaan met de REM-militairen. Als pilot gaat deze conferentie in mei 2009 voor het eerst plaatsvinden, een jaar later wordt de nieuwe conferentie geëvalueerd. • LSC-conferentie In december 2008 hebben trainers van het Loopbaan Service Centrum (LSC) van de Bestuursstaf voor burgermedewerkers een oriënterend bezoek gebracht aan Beukbergen. Het loopbaancentrum heeft een zogenoemd Management Development Trainings- en Begeleidingsprogramma ontwikkeld waarmee burgermedewerkers worden voorbereid op leidinggevende functies. Het centrum is al acht jaar actief en is nu bezig met het ontwikkelen van een voortgezet programma, waarbij de trainers graag ook gebruik willen maken van de expertise van Beukbergen. Vermoedelijk zal in de loop van 2009 een pilot gaan draaien. • Intervisie Een nieuw plan is om binnen het GV-team van Beukbergen een vorm van denominatieoverstijgende intervisie aan te bieden op het gebied van vormingswerk, onder begeleiding van supervisoren van de Klinisch Pastorale Vorming te Zon & Schild in Amersfoort. • Ascencion Een oud plan om de band met het vormingscentrum Ascencion op Curaçao aan te halen, is nieuw leven ingeblazen. Dit in verband met de komst van een infanterie-eenheid van de landmacht naar het Antilliaanse eiland die de taken van de mariniers gaat overnemen met een wisseling van personeel om de vier maanden. Zowel in financieel organisatorisch opzicht als vanwege toenemende capaciteitsdruk gaat dit grote gevolgen hebben voor Ascencion en er is een appél gedaan om gebruik te maken van de ervaring op Beukbergen, qua organisatie en qua inhoudelijke ontwikkelingen. 9. TOT SLOT Het is altijd een genoegen om de oprit van Beukbergen te nemen, vooral in het voorjaar wanneer de rododendrons langs de weg weer in volle bloei staan. Vaak zie je bij de ingang van de Kapelzaal in het verlengde van de oprit een grote groep jongelui staan met militaire tassen, meestal zijn dit militairen die de AMO-opleiding volgen en voor het eerst op Beukbergen zijn. Als je verder gaat kom je langs de parkeerplaats en daar staan dure auto’s van iets oudere militairen, die een uitzendconferentie gaan bijwonen. En bijna wekelijks lopen er ‘oudere’ echtparen over het parkeerterrein richting het Koetshuis, op weg naar de FLO-conferentie. Het is een mooie gedachte dat de FLO-gangers dan de jongere collega’s zien en zich mogelijk kunnen herinneren hoe zij tijdens eerdere scharniermomenten in hun militaire loopbaan ook op Beukbergen waren. Zo is het vormingscentrum van de DGV bij defensie al bijna 60 jaar de centraal gelegen plek waar de nodige verdieping plaatsvindt om ‘vorming’ te kunnen geven aan de mens die je in essentie bent. Want ook als militair ben je in de eerste plaats mens. 35

BIJLAGE I - REALISATIECIJFERS Op basis van de cijfers van de stichting Beukbergen, die in haar jaarverslag van 2008 voorzien zijn van een accountantsverklaring, geven onderstaande cijfers het overzicht van de gerealiseerde conferentiedagen in 2008. Overigens dient hier meteen nadrukkelijk bij gezegd te worden dat de essentie van geestelijke verzorging en van het vormingswerk absoluut niet in cijfers valt weer te geven. Onderstaande cijfers willen dan ook niet meer zijn dan een indicatie van ontwikkelingen en verschuivingen in het veelkleurige vormingspalet van de DGV en om de tendensen te kunnen onderscheiden worden de cijfers over aan langere periode (vanaf 2005) vermeld. Zoals eerder aangegeven: met ‘realisatiecijfer’ wordt het aantal conferentiedagen bedoeld dat, volgens de vigerende annuleringsregeling, door de Stichting in overeenstemming met het convenant is opgevoerd. Dit cijfer wijkt af van dat van de daadwerkelijke opkomst. Het opkomstcijfer in 2008 is 15.244 dagen, dat is 80,3% van het realisatiecijfer 18.933. Per operationeel krijgsmachtdeel is de verdeling hiervan als volgt, waarbij R het realisatiecijfer aangeeft en O het opkomstcijfer met daaraan toegevoegd het percentage van O vergeleken met R. Daarachter het totaal aantal personen per krijgsmachtdeel dat heeft deelgenomen aan een conferentie, waarbij er rekening mee dient te worden gehouden dat niet elke conferentie dezelfde lengte heeft. CLAS: R = 13.449, O = 10.889 (= 81,0%), 5.502 personen CZSK: R = 3.286, O = 2.444 (= 74,4%), 1.396 personen CLSK: R =

936, O =

716 (= 76,5%),

389 personen

KMAR:R = 1.322, O = 1.195 (= 90, 4%), 584 personen Totaal aantal deelnemers aan conferenties in 2008 is 7.871 personen, waarvan 755 buiten Beukbergen. In 2007 was dit in totaal 6.904 personen, waarvan 865 buiten Beukbergen. Het is dus gelukt om het aantal gerealiseerde conferentiedagen buiten Beukbergen terug te brengen van 1.990 in 2007 tot 1.662 in 2008 en dit ondanks de forse toename in het totale aantal gerealiseerde dagen. Overigens is ook het aantal keren dat een GV’er b.d. werd ingehuurd teruggebracht van 44 keer in 2007 tot 27 keer in 2008. Hulde, hiervoor, aan de planning! Want dat het om een flinke inspanning gaat, mag ook blijken uit de cijfers van de afgelopen vier jaren van de geplande conferentiedagen op basis van de 1e aanvragen: in 2005 - 16.395, in 2006 - 20.126, in 2007 - 21.956 en in 2008 - 24.397 conferentiedagen. Onderstaande cijfers geven het overzicht van de gerealiseerde conferentiedagen per krijgsmachtdeel, onderscheiden naar soorten conferenties van 2008 – 2005. De enige ‘ruis’ die hier in zit is dat de cijfers van de themaconferenties ondergebracht zijn bij het CLAS, terwijl deelname afkomstig is uit de volle breedte van de krijgsmacht, inclusief burgerpersoneel. Overigens haalt dit het gemiddelde opkomstpercentage van het CLAS wel enigszins omhoog, want bij themaconferenties ligt dit op 99,1%!

36

GEREALISEERDE CONFERENTIEDAGEN 2008 2007 2006 2005 (totaal 18.993) (totaal 16.823) (totaal 16.358) (totaal 14.390) COMMANDO LANDSTRIJDKRACHTEN Initiële opleidingen Schoolbataljon Noord Schoolbataljon Centraal Schoolbataljon Zuid Schoolbataljon Luchtmobiel Subtotaal

(buiten BB) (buiten BB) (buiten BB) 1.536 1.622 1.146 1.534 302 904 (120) 1.109 2.010 (130) 1.296 (74) 888 1.037 792 1.042 (600) 942 910 4.338 4.262 3.880 4.590

KMS KMA

972 (360) 70 5.380

1.486 216 5.964

1.256 57 5.193

1.256 36 5.882

2.983 (386) 238

2.286 (930) 303 (80) 124 360 (210) 3.073

2.238 (408) 1.695

1.522

3.933

1.522

Totaal

Uitzendingen Uitzendconf. ISAF Uitzendconf. EUFOR Uitzendconf. NRF Terugkeerconferentie ISAF Totaal FLO Conferentie Reünie

1.988 (427) 5.209 672 180 852

705 106 811

987 117 1.104

725

Onderdeelsconferenties Adaptatietraining MGGZ Bedrijfsethiek KMS Overig Totaal

391 120 478 (60) 989

404

517

572

Themaconferenties SPB Homoseksualiteit & Krijgsmacht Motorbedevaart Lourdes Communiceren & Waarderen RESA Overig Totaal

418 114 97 80 65 245 (21) 1.019

441 104 20 60 60 395 1.080

428 81 8 68 0 489 1.074

234 40 225 573 1.072

11.332

11.812

9.773

140 302 334 486 92 1.354

120 352 342 214 8 1.036

325 221 290 0

Totaal

CLAS - REALISATIE

13.449

725

COMMANDO ZEESTRIJDKRACHTEN Initiële opleidingen KIM (o.a. L&C) EVO MARNS EVO KM EMMV MBK

Totaal

408 342 254 (48) 830 45 1.879

836

37

Uitzendingen VLG SQR Hr.Ms. Van Speijk Terugkeerconferentie MARNS Totaal

20 26 20 66

320

306

226 9 235

66

Totaal

323 43 366

66

Onderdeelsconferenties MARNS V&E MARNS Kader Overig Totaal

547 255 173 975

468 144 285 897

566 219 304 1.089

810

3.286

2.806

2.489

2.684

476 (96)

516

148

FLO Conferentie Reünie

CZSK - REALISATIE

38 1.018

COMMANDO LUCHTSTRIJDKRACHTEN Initiële opleidingen

Totaal

294 (170)

Uitzendingen

Totaal

73

Totaal

397 82 479

358 76 434

380 106 486

733

Totaal

90

126

60

96

936

1.036

1.062

977

FLO Conferentie Reünie Onderdeelsconf.

CLSK - REALISATIE

KONINKLIJKE MARECHAUSSE Initiële opleidingen

Totaal

984 (60)

882

882

836

Uitzendconferentie

Totaal

174

194

104

120

Totaal

64 100 164

158 415 573

KMAR - REALISATIE

1.322

1.649

986

956

Onderdeelsconf. Diversiteiten Overig

Totaal Buiten BB

38

(1.662)

(1.990)

(528)

TOTAALOVERZICHT In onderstaand overzicht zijn de gerealiseerde conferentiedagen van de afgelopen vier jaar zowel per krijgsmachtdeel als in zijn geheel op een rijtje gezet, afgezet in percentages van de totale realisatie per krijgsmachtdeel. TOTAAL CLAS CZSK CLSK CKMAR TOTAAL

REALISATIE ‘08 ’07 13.449 11.332 3.286 2.806 936 1.036 1.322 1.649 18.993 16.823

’06 ’05 11.821 9.773 2.489 2.684 1.062 977 986 956 16.358 14.390

-

PERCENTAGE ’08 ’07 ’06 70,8% 67,4% 72,3% 17,3% 16,7% 15,2% 4,9% 6,1% 6,5% 7,0% 9,8% 6,0% 100,0% 100,0% 100,0%

‘05 67,9% 18,7% 6,8% 6,6% 100,0%

Tot slot wordt in onderstaande cijfers de totale realisatie krijgsmachtbreed van 2008 – 2005 gegeven, onderverdeeld naar de hoofdonderscheiding van de verschillende conferenties en dit is, daarnaast, omgezet in percentages. TOTAAL Initiële opleidingen Uitzendingen FLO REGUL. CONF. THEMACONF. ONDERD. CONF.

REALISATIE ‘08 ‘07 8.537 8.676 5.522 3.587 1.697 1.480 15.756 13.743 1.019 1.080 2.218 2.000

’06 7.627 4.239 1.656 13.522 1.074 1.762

’05 7.702 2.540 1.458 11.700 1.072 1.598

PERCENTAGE ’08 ‘07 - 44,9% 51,6% - 29,1% 21,3% 8,9% 8,8% - 82,9% 81,7% - 5,4% 6,4% - 11,7% 11,9%

’06 46,6% 25,9% 10,1% 82,6% 6,6% 10,8%

’05 53,6% 17,7% 10,1% 81,4% 7,4% 11,1%

BIJLAGE II - FLO-kunstwerk ‘GROEIWIJZE’, gemaakt door Mirjam Fonteijn

39

GROEIWIJZE je leerde lang geleden lopen door de tuin van het bestaan je weet niet hoe, alleen maar dát en dat weet je alleen, omdat je nu nog loopt trager dan toen, want meer beladen je zoekt nu anders evenwicht het snakken van de knop naar bloei is uitgemond in langzaam proeven van de vrucht je hebt niet stilgestaan en ondertussen is je boom veranderend je boom gebleven Kees van der Zwaard

40