‘GRENZEN STELLEN, PERSPECTIEF BIEDEN’ Aanvalsplan voor lagere criminaliteitscijfers, meer veiligheid en een betere leefbaarheid in de gemeente Helmond
Versie: 1.0 april 2016
1
INLEIDING Een leefbare stad is een veilige stad. Het vergroten van de veiligheid is dan ook een belangrijk speerpunt in het beleid van de gemeente Helmond, wat onder meer terugkomt in het coalitieakkoord 2014-2018. Over de hele linie bekeken is Helmond in 2015 een beduidend veiliger stad dan vijf jaar geleden. Het totaal aantal misdrijven is in 2015 ten opzichte van 2011 met 11% afgenomen. Uit de meest recente cijfers lijkt deze daling zich in het nieuwe jaar voort te zetten. Desondanks geeft de ontwikkeling van de veiligheid voldoende aanleiding voor een intensivering van het beleid, een focus op de stedelijke criminaliteit en het inzetten op nieuwe interventiemiddelen. Vooral binnen de zogenoemde ‘High Impact Crimes’ (waarbij wordt gekeken naar de impact van een delict op het slachtoffer) blijft de ontwikkeling in Helmond achter bij onze referenties: Nederland, de politie-eenheid Oost-Brabant en Basisteam Peelland. Bovendien scoort Helmond minder goed in vergelijking met andere steden met 50.000 tot 100.000 inwoners. Dit uit zich tevens in het veiligheidsgevoel van de Helmonders. Ongeveer een op de vijf inwoners voelt zich soms onveilig in de eigen buurt, en 3,7% voelt zich vaak onveilig. Een kleine stijging ten opzichte van 2014. Op 8 maart jl. is de gemeenteraad op de hoogte gesteld van de meest actuele cijfers via een Raadsinformatiebrief. Bovendien is in die brief een aanvalsplan aangekondigd. Dit document vormt de basis van dat plan, waarin de uitgangspunten, de belangrijkste acties en de financiële consequenties worden beschreven. Dit plan is op donderdag 14 april jl. door de burgemeester gepresenteerd aan de Commissie Bestuur en Economie.
CRIMINALITEITSCIJFERS Binnen veel delicten is een positieve beweging zichtbaar. Deze is in lijn met de prioriteiten die begin 2015 door de Peel-gemeenten zijn afgesproken en die hebben geresulteerd in het Uitvoeringsprogramma Integrale Veiligheid Peelland. Het aantal openlijke geweldplegingen en het aantal overvallen zijn gedaald, waarbij de afname sinds 2011 nog groter is. Ditzelfde geldt voor het aantal gevallen van zakkenrollerij, vernielingen, fietsendiefstallen en het aantal inbraken/diefstallen bij bedrijven en instellingen. Minder positief binnen de ‘High Impact Crimes’ zijn de cijfers binnen de categorieën zedenmisdrijven en bedreigingen. Ook het aantal diefstallen van motorvoertuigen en brom- en snorfietsen en het aantal winkeldiefstallen is in 2015 toegenomen ten opzichte van 2014. De achterblijvende resultaten van Helmond ten opzichte van vergelijkbare steden vallen echter vooral toe te rekenen aan de delicten woninginbraken en straatroven, beide behorende tot de criminaliteit met een zeer grote impact op de slachtoffers. Het aantal woninginbraken is in 2015 met 15% gestegen ten opzichte van 2014. Hiermee blijft Helmond ver achter ten opzichte van de Peel (+5%), Oost-Brabant (-8%) en Nederland (-9%), een tendens die zich ook in de eerste maanden van 2016 voortzet. Het aantal straatroven nam in 2015 met 36% toe, en hoewel de eerste cijfers van 2016 op dit gebied een beduidend positiever beeld laten zien, scoort Helmond ook binnen deze vorm van criminaliteit minder goed dan in de referentiegebieden.
2
Een totaaloverzicht van de ontwikkeling binnen delicten in Helmond laat het volgende beeld zien:
Criminaliteitscijfers gemeente Helmond
Absoluut 2015
2015 t.o.v. 2011
2015 t.o.v. 2014
Totaal aantal delicten Openlijk geweld Overvallen Zakkenrollerij Vernielingen Fietsendiefstallen Inbraken/diefstallen bedrijven/instellingen Zedenmisdrijven1 Bedreigingen Diefstallen motorvoertuigen Diefstallen brom- en snorfietsen Winkeldiefstallen Woninginbraken Straatroven
6323 36 10 81 680 987 174
-11% -40% -41% -61% -25% -19% -41%
-6% -23% -9% -47% -21% -9% -7%
55 294 115 115 309 523 34
+12% +8% +20% 0% +30% -12% -29%
+12% +3% +29% +19% +14% +15% +36%
Op basis van deze cijfers zal in eerste instantie worden ingezet op een intensivering op de delicten woninginbraken en straatroven. Naast de forse groei die hierbij zichtbaar is, wordt deze aanpak mede ingegeven door de impact en de absolute cijfers. (Immers, anders was een intensievere aanpak op de diefstal van motorvoertuigen en brom- en snorfietsen meer gerechtvaardigd geweest.) Deze delicten maken ook onderdeel uit van de geprioriteerde delicten (‘straatroven’ als onderdeel van ‘geweld’) in de Kadernota Integrale Veiligheid Peelland.
UITGANGSPUNTEN ACHTER VEILIGHEIDSBELEID Wij zijn ervan overtuigd dat de veiligheid in Helmond kan worden verbeterd als er (nog) meer en vooral nog gerichter in wordt geïnvesteerd. Hierbij is het belangrijk dat vanuit een gedeelde visie wordt geacteerd. Aangezien we meer willen inzetten op informatiedeling en – daar vanuit – op dynamisch werken op wijkniveau en persoonsniveau, kan het zijn dat beleid zich in de loop der tijd zal verschuiven naar andere prioriteiten. De volgende uitgangspunten staan daarbij altijd voorop: Veiligheid is van ons allemaal De voorgenomen acties in het aanvalsplan kunnen alleen een succes worden als alle partners hiermee instemmen. Commitment van gemeente, politie en Openbaar Ministerie is onontbeerlijk, maar ditzelfde geldt voor de buurtpreventieteams. Door hen een meer prominente rol te geven in het veiligheidsbeleid en hen meer te ondersteunen Zedenmisdrijven vallen niet onder de High Impact Crimes gerekend. Belangrijke reden hiervoor is dat deze groep misdrijven een bijzonder brede range van criminaliteit beslaat. Met mogelijke vormen van ontucht als ernstige vorm, en ‘schennis’ als delict met minder impact op slachtoffers. Uit politiecijfers blijkt dat een groot deel van de 55 zedenmisdrijven in Helmond aan één verdachte vallen toe te rekenen. Het ging hierbij om de politie om een persoon die de zeden op een lichte wijze overtrad. 1
3
en te faciliteren, voelt veiligheid ook meer als een onderwerp van iedereen. Ook partijen als de woningcorporaties hebben in dit beleid een nadrukkelijke rol. Preventie als het kan, repressie als het moet Helmond zet in op een optimale mix tussen preventie aan de voorkant en repressie (ingrijpen) als dat nodig is. Ingrijpen zal in sommige gevallen en bij sommige personen altijd noodzakelijk blijven. Toch is het voor de samenleving in het geheel beter als er ook wordt ingezet op ‘voorkomen’. Vandaar dat aandacht wordt besteed aan de samenwerking met andere gemeentelijke afdelingen en het benaderen van jongeren , hun ouders en docenten op scholen. Inwoners worden betrokken en aangesproken op eigen verantwoordelijkheid Iedereen heeft behoefte aan een veilige en leefbare stad. Dat collectieve belang vraagt ook om een collectieve verantwoordelijkheid. In lijn met de nieuwe visie op handhaving zullen inwoners ook op hun eigen rol worden aangesproken. Enerzijds via platforms waarin zij zich hebben georganiseerd (wijkraden, buurtpreventieteams), anderzijds individueel. De overheid geeft zelf het goed voorbeeld Pas als de overheid zelf handelt volgens de regels mag het van inwoners verlangen dat zij dit ook doen. De ingezette lijn waarin aandacht wordt besteed aan integriteit, vormt een belangrijke steunpilaar onder de legitimiteit van de gemeente Helmond om meer aandacht te besteden aan de aanpak van (georganiseerde) criminaliteit. We werken informatiegestuurd De huidige samenleving vraagt om snelheid en flexibiliteit. Handelen en ingrijpen op basis van de meest actuele cijfers vormt de basis onder het aanvalsplan. Het is niet meer van deze tijd om aan het begin van een kalenderjaar een overzicht met interventies uit te rollen. Dit impliceert tevens dat in de loop der tijd de focus op andere wijken, andere personen, maar ook op andere delicten kan komen te liggen. Deze uitgangspunten vormen ook de basis onder de Kadernota Integrale Veiligheid Peelland 2015-2018, die door de gemeenteraden van de zes Peelgemeenten is aangenomen. (De raad van Helmond heeft deze Kadernota op 3 maart 2015 vastgesteld.) Het Helmondse aanvalsplan moet niet worden beschouwd als een vervanging van bestaand beleid, maar als een intensivering en verdieping om de problematiek binnen de stad Helmond verder aan te pakken. Doordat de uitgangspunten nauw in elkaars verlengde liggen, kan een goede uitwisseling tussen al bestaande en nieuwe prioriteiten en middelen vorm krijgen.
PIJLERS ONDER AANVALSPLAN Pijler onder het aanvalsplan is ‘informatiegericht werken’. We opteren voor een (nog) betere afstemming binnen de informatievoorziening en –deling tussen gemeente, politie en Openbaar Ministerie. Hiermee wordt ingehaakt op de zich verder ontwikkelende technische mogelijkheden. Het ‘real-time’ beschikbaar hebben van informatie biedt de kans om een goed, scherp en actueel beeld te vormen. Idealiter maken we de komende jaren een slag van het
4
ingrijpen na een delict (de ouder situatie) via real-time en flexibel anticiperen op beschikbare informatie (de beoogde situatie met dit aanvalsplan) naar een situatie waarbij we zelf kunnen voorspellen waar en wanneer delicten zich voordoen (de toekomst). De doelstelling om meer proactief te werk te gaan, uit zich onder meer via: Cijfers worden actief door de gemeente gecommuniceerd; Cijfers vormen (nog meer) de basis voor het pakket aan interventies; Cijfers bepalen op welke delicten, op welke locaties (wijken, straten) en eventueel op welke personen het pakket aan interventies wordt gericht. Concreet betekent dit: o De gemeente houdt – in samenspraak met de politie – een actueel overzicht van de criminaliteitscijfers bij. Twee keer per jaar worden deze (los van de AD Misdaadmeter) pro-actief gecommuniceerd richting de Raad. o De ingezette speerpunten zijn niet in beton gegoten. Als de actualiteit vraagt om een verschuiving naar andere delicten, vormt dit – in onderlinge afstemming tussen de betrokken actoren – een mogelijkheid. o Als op een bepaald moment – vanuit de cijfers – een piek zichtbaar wordt in het aantal woninginbraken in een specifieke wijk, wordt erop ingezet om de buurttent rondom dit delict zeer spoedig in die wijk actief te hebben. We blijven denken in de lange termijn, maar willen daarbinnen snel schakelen. Dit geldt niet alleen voor woninginbraken, maar ook voor andere delicten.
Analyse en monitoring (Nadere analyses van de ontwikkeling van woninginbraken + doorontwikkelen van Project Informatiegestuurd Werken)
Preventief + Repressief beleid Betrekken burgers bij opsporing Gemeente regiehouder, politie belangrijkste uitvoeringspartner Hotspot-aanpak en (sterkere) persoonsgerichte aanpak
Samenwerking We richten ons op al onze partners binnen de samenleving om een bijdrage te leveren aan een veiliger stad. Ook bijv. scholen en woningcorporaties hebben hierin een prominente rol.
Krachtige communicatie Pro-actief communiceren van criminaliteitscijfers Successen delen Gemeente, politie en andere partners communiceren samen Grote rol voor “eigen initiatieven in de wijken
5
Vanuit deze ‘analyse en monitoring’ kunnen betere en effectievere maatregelen worden uitgezet, zowel binnen preventie als binnen repressie en opsporing. Daarbij zal altijd de brug worden gelegd met andere partners binnen de samenleving in het algemeen en het veiligheidsdomein in het bijzonder. Bij het ingezette veiligheidsbeleid betrekken we onder meer: Buurtpreventieteams, Scholen, Woningcorporaties en Ondernemers (binnen bepaalde delicten en criminaliteit) Hierdoor fungeren deze partners niet als losse eilanden, maar vormen ze een integraal onderdeel van de ingezette koers. Mét hen kunnen bovendien de prioriteiten worden gezet waar de samenleving om vraagt.
TOP-5 AANVALSPLAN Binnen deze intensiveringsslag is het van belang om focus aan te brengen. Zoals eerder aangegeven kan op basis van de informatievoorziening en –deling geschakeld worden tussen prioriteiten. Ditzelfde geldt voor maatregelen. Als blijkt dat andere maatregelen in de toekomst beter werken, of als we worden ingehaald door innovatie, zullen we daarop anticiperen. Dat past naadloos binnen de lijn van flexibiliteit en dynamiek die we voorstaan. Op dit moment vatten we de verdiepingsslag echter samen in 5 speerpunten. Dit betreft:
1* Buurtpreventie in heel Helmond Acties: Buurtpreventie in de hele stad, meer uitwisseling van kennis & betere ondersteuning De veiligheid kan alleen worden vergroot als ook inwoners daar hun bijdrage aan leveren. Helmond beschikt met 26 buurtpreventieteams over veel ogen en oren in de stad. Vijf nieuwe buurtpreventieteams zijn momenteel in oprichting. Toch toont de stadskaart aan dat enkele wijken nog niet voorzien zijn van inwoners die waken over de eigen veiligheid. Dit kan verschillende redenen hebben. Geen wijk is echter vrij van woninginbraken, risico’s op brand en andere vormen van onveiligheid. Kortom: buurtpreventie is van belang voor de hele stad. Vandaar ook onze harde ambitie om Helmond de komende tijd verder te voorzien van buurtpreventieteams. Zodat veiligheid straks in alle elf de wijken (verder) wordt omarmd door de eigen bewoners. Natuurlijk, buurtpreventie is in eerste instantie van de inwoners zelf. De gemeente en veiligheidspartners hebben echter wel een rol in het faciliteren. Concreet zullen we meer avonden gaan organiseren waar informatie-uitwisseling kan plaatsvinden, staan de WhatsApp-groepen centraal en worden successen onderling uitgerold.
6
2* Meer preventie, minder woninginbraken Acties: Lokwoningen, mobiele alarmsystemen & elke 2 weken inzet van de inbraaktent Voorkomen is beter dan genezen. Ook binnen het veiligheidsdomein. Via diverse methoden willen we mensen wijzen op de gevaren van woninginbraken. Om op die manier het bewustzijn bij inwoners te vergroten en er zo – mét alle Helmonders – voor te zorgen dat het aantal pogingen en voltooide woninginbraken daalt. Ten eerste gaan we meer gebruik maken van de inbraakpreventietent. We willen deze tent tweewekelijks inzetten en door telkens opnieuw – flexibel – te bepalen waar de tent moet staan, bereiken we inwoners daar waar het thema leeft. De stadswachten van SSH spelen hierin in de toekomst een nog prominentere rol. Ten tweede zetten we in op innovatieve systemen om inbraken tegen te gaan. Concrete voorbeelden hiervan zijn het inzetten van mobiele alarmsystemen in woningen of het inzetten van lokwoningen. Na een inbraak worden alle huishoudens in een bepaalde straal rondom de getroffen woning aangeschreven. Mensen kunnen zich aanmelden, waarna de politie de meest geschikte woningen kiest. Het alarmsysteem stuurt, na detectie, een melding naar de meldkamer en agenten in de omgeving worden gewaarschuwd. De lokwoning – ingericht door de gemeente – heeft als doel inbrekers naar de woning toe te trekken. Tot slot zetten we binnen onze preventieaanpak nog sterker in op de samenwerking met woningcorporaties en buurtpreventieteams.
3* Lik-op-stukbeleid Acties: Strenger Damoclesbeleid, uitbreiding HIT & BIBOB op vastgoed Zeker nu de georganiseerde criminaliteit de grenzen tussen onder- en bovenwereld soms laat vervagen, is het belangrijk aan te tonen wie de baas is: de georganiseerde overheid moet de baas blijven over de georganiseerde criminaliteit. De zwaardere en ondermijnende misdaad kan dan ook rekenen op een lik-op-stukbeleid. De tijd van waarschuwen is voorbij. De bestuurlijke gereedschapskist van de burgemeester zal maximaal worden ingezet om de veiligheid in Helmond te vergroten. Dit is ook de lijn binnen het nieuwe, aangescherpte Damoclesbeleid waarmee harder wordt opgetreden tegen het aantreffen van drugs in een woning of bedrijfspand. Tegelijkertijd gaan ook hier repressie en preventie hand in hand. Als kinderen in het spel zijn, wordt alles op alles gezet hen een veilig heenkomen te bezorgen. We breiden de BIBOB-screenings uit naar vastgoed en de succesvolle controles en acties van het Helmond Interventie Team zullen worden doorgezet en, waar daar aanleiding voor is, uitgebreid. Sowieso is het onze ambitie om het aantal aangesloten partners bij het HIT verder toe te laten nemen. Focuspunten van het HIT blijven: het oprollen van hennepplantages en het tegengaan van sociale fraude. Wetten en regels gelden voor iedereen, daar mag niemand zich aan onttrekken. Binnen de aanpak van het Helmond Interventie Team wordt echter ook verder ingezet op de (betere) relatie met zorgaanbieders, om zo in te kunnen spelen op de negatieve neveneffecten van de decentralisaties naar de gemeenten.
7
4* Inzet camera’s zo flexibel mogelijk Acties: altijd overwegen inzet camera’s & gebruik maken van flexibel cameratoezicht Het inzetten van camera’s heeft verschillende doeleinden. Het live meekijken met incidenten om vervolgens te kunnen ingrijpen is er daar een van. Daarnaast bestaat de mogelijkheid om via camerabeelden daders van misdrijven op te pakken én kunnen camera’s positief uitwerken op het veiligheidsgevoel van inwoners. Vanuit deze drie argumenten is het flexibel inzetten van camera’s een belangrijk onderdeel van het veiligheidsbeleid. Een in maart door de Eerste Kamer aangenomen wetsvoorstel voegt aan de Gemeentewet de mogelijkheid van ‘Flexibel Cameratoezicht’ toe. Dit is bovenop de vormen die we al kenden: structurele camera’s (maximaal 5 jaar) en tijdelijke camera’s (maximaal 6 maanden). Wij willen graag van deze mogelijkheid gebruik maken. Het flexibel inzetten van camera’s vergroot voor de burgemeester de mogelijkheden om snel te anticiperen als overlast of criminaliteit zich verplaatst. Telkens zal per locatie worden gekeken wat de mogelijkheden zijn, maar vanuit het camera moratorium waar Helmond over beschikt, wordt het inzetten van flexibele camera’s telkens een serieuze optie die zal worden overwogen.
5* Meer aandacht voor jeugd en hun problematiek Acties: Gastcolleges op scholen, Campagne richting ouders, PGA Risicojeugd Het is belangrijk om nu te investeren, om daar in de toekomst van te profiteren. Vandaar dat we veel aandacht besteden aan jeugd en hun problematiek. Speerpunt in het aanvalsplan is het inzetten op het voorkomen van het in de criminaliteit belanden van jongeren. Dit beleid is meerledig. Om criminaliteit bespreekbaar te maken zal de burgemeester, in samenwerking met de politie, elke twee maanden op een school een gastcollege geven over veiligheid. Zowel qua vorm als qua inhoud wordt hierin aansluiting gezocht bij de belevingswereld van jongeren. Zij kunnen zowel slachtoffer als mogelijk (toekomstige) dader zijn. Naast de leerlingen wordt via communicatiecampagnes ook ingezoomd op de positie van docenten en ouders. Ook de Integrale Preventie Risicojeugd krijgt een centrale plaats. Zoals jongeren van boven de 18 jaar via de Persoonsgerichte Aanpak (PGA) individueel worden benaderd én aangepakt om te voorkomen dat zij verder afglijden, zetten wij erop in dat dit ook met de jongeren van 12 tot 18 jaar gebeurt. Hierbij beginnen we met 10 casussen per jaar. De informatie vanaf de straat (door bijvoorbeeld wijkagenten) is leidend in deze aanpak. (Hiervoor volgt nog het separate beleidsvoorstel ‘Integrale Preventie Risicojeugd)
8
FINANCIËLE CONSEQUENTIES Om de stad ook echt veiliger te maken, moet urgentie worden gegeven aan bovenstaande maatregelen. Consequentie van enkele punten uit bovenstaande top-5 is dat hier financiële middelen voor moeten worden vrijgemaakt. Wij willen de Raad voorstellen om een totaalbedrag van €100.000 te reserveren als aanjaaggeld voor deze maatregelen. Dit bedrag maakt onderdeel uit van de integrale besluitvorming tijdens de behandeling van de Voorjaarsnota door de gemeenteraad op 2 juni as. Hieronder volgt een verdere specificatie van de kosten, verdeeld over de actiepunten. Actiepunt 1: Buurtpreventie in heel Helmond Kosten: Voor het invoeren van dit speerpunt zijn extra kosten benodigd. Om de doorontwikkeling van de buurtpreventieteams en de verdere ondersteuning van deze teams vanuit de gemeente verder vorm te willen geven is een eenmalig bedrag van € 50.000 benodigd. Dit wordt gebruikt voor het organiseren van extra buurtpreventiebijeenkomsten, het aanbieden van scholing/cursussen aan de buurtpreventieteams en het opzetten van een communicatiecampagne waarmee ook de wijken die nu geen of weinig preventie kennen kunnen worden geactiveerd. Actiepunt 2: Meer preventie, minder woninginbraken Kosten: De diverse aanpakvormen waarmee we de preventie rondom woninginbraken willen vergroten kosten geld. Deels worden deze al gedekt vanuit lopende programma’s. Deels is een eenmalig bedrag van €20.000 nodig. Dit bedrag kan worden ingezet voor meer activiteit en betere bemensing van de inbraakpreventietenten. Daarnaast gebruiken we dit bedrag voor het inzetten van innovatieve systemen, zoals de lokwoningen en de mobiele alarmsystemen. Deze systemen kosten €300,= per stuk. Actiepunt 3: Lik-op-stukbeleid Kosten: Lik-op-stukbeleid an sich vraagt geen extra middelen bovenop de middelen die nu al aan repressie worden besteed. Het gaat hier vooral om het sneller en breder inzetten van de bestuurlijke bevoegdheden. Wel is ons streven om in overleg met de politie op flexibele wijze maatregelen te kunnen nemen in de inzet van politiepersoneel. Daarnaast zetten we nog meer in op het Helmond Interventie Team door hen de mogelijkheid te bieden meer bekendheid te verwerven via communicatiecampagnes en informatiebijeenkomsten voor betrokkenen (zoals ondernemers) te organiseren. Hiervoor wordt een eenmalig bedrag van €10.000 gevraagd. Actiepunt 4: Inzet camera’s zo flexibel mogelijk Kosten: De extra kosten die moeten worden gemaakt voor de aanschaf en het uitlezen van camera’s worden separaat voorgelegd aan de gemeenteraad via de uitwerking van de visie en het beleidskader cameratoezicht Helmond 2015-2018. Daar bovenop is eenmalig €10.000 nodig om camera’s snel van positie te kunnen laten verschuiven. Deze kosten zitten niet in het aanschaffen of uitlezen van deze apparatuur, maar in de mankracht en tijd die nodig zijn om camera’s flexibel in te zetten en deze te laten verplaatsen.
9
Actiepunt 5: Inzet en aandacht voor jongeren Kosten: Het creëren van bewustzijn, scholing en begeleiding kosten geld. Voor het vergroten van de aandacht voor jongeren wordt een eenmalig bedrag van €10.000 gereserveerd. Dit bedrag wordt voornamelijk uitgegeven aan campagnes richting jongeren, ouders en docenten. De kosten die gemoeid zijn met het beleidsvoorstel ‘Integrale Preventie Risicojeugd’ (separaat document) à €20.000,= zullen worden gedekt uit de middelen Jeugd & Veiligheid. Aanjaaggeld aanvalsplan Veiligheid Actiepunt
Benodigd aanjaaggeld
Buurtpreventie Preventie tegen woninginbraken Lik-op-stukbeleid Flexibele inzet camera’s Inzet en aandacht voor jongeren
€ 50.000 € 20.000 € 10.000 € 10.000 € 10.000 € 100.000
10