GRATIS KWARTAALBLAD VAN JMW VOOR IEDEREEN MET EEN JOODSE ACHTERGROND ROSJ HASJANA 2012 JAARGANG 25 NR. 89

GRATIS KWARTAALBLAD VAN JMW VOOR IEDEREEN MET EEN JOODSE ACHTERGROND • ROSJ HASJANA 2012 • JAARGANG 25 • NR. 89

René Kahn: Hoogleraar klinische en biologische psychiatrie Ik meen alles wat ik zeg...

Rosj Hasjana Marco Overmeer: handelaar in effecten Succes creëert een paar valse vrienden en een hoop echte vijanden. ....

Lancering Jonet Vanaf 1 oktober 2012 online met o.a. 'de agenda', nieuws en discussies

Liefdewerk oud papier: Jaap van Velzen Ik wilde laten zien dat het niet waar is, dat alle Joden schatrijk waren

WENS DE KINDEREN IN SHA’AR HANEGEV EN SDEROT OOK EEN SJANA TOVA

De Collectieve Israel Actie bevestigt de ontvangst van een gift op naam van

www.israelactie.nl

Max en Mirjam van der Ster Wij wensen jullie een Sjana Tova. Jaap en Sharon de Jong en kinderen

Geef dit jaar met onze Sjana Tova-certificaten een bijzonder cadeau. Uniek en persoonlijk voor de ontvanger, onvergetelijk voor kinderen in de regio’s Sha’ar hanegev en Sderot. Zo wenst u hen ook een Sjana Tova. U geeft al een certificaat vanaf 18 euro, maar een hoger bedrag is natuurlijk meer dan welkom. Vanzelfsprekend kunt u ook een certificaat geven ten behoeve van een ander project in Israël.

Dichtbij zijn patiënten, collega’s, medewerkers en dichtbij de regio. Ziekenhuis Amstelland is in veel opzichten Aangenaam dichtbij.

Bestel nu door te bellen met (020) 644 84 29 of een e-mail te sturen naar [email protected]. Kijk voor meer informatie op www.israelactie.nl. SJANA TOVA! UW BIJDRAGE WERKT!

www.ziekenhuisamstelland.nl W W W. I S R A E L AC T I E . N L

Joods Muziek Festival & Concours

Mis het www.jo

10 t/m 14 oktober 2012

o ds m u z

niet!

iekfestiv

al .nl

24 top ensembles uit 14 landen: Sefardisch • klezmer • jazz • klassiek • folk Portugese Synagoge, Amsterdam 10 oktober - Openingsconcert

Programma & kaartverkoop www.joodsmuziekfestival.nl

Compagnietheater, Amsterdam 11 & 12 oktober - Concours Voorrondes 13 oktober - Concours Finale & Prijsuitreiking 14 oktober - Workshops • Open Podium • Cultuurmarkt • Winnaarsconcert

IN DEZE BENJAMIN

INTERVIEW

Zangeres Noa ••• 28 ‘Net als iedere vrouw moet ik jongleren, het is net een balanceer act’

BENJAMIN NIEUWS

5

JOODS

6

HUMAN INTEREST

10

CULTUUR & WETENSCHAP

28

STEVE ROSEN

NEDERLANDSE JODEN IN HET BUITENLAND Jaap van Wesel over Steve Rosen ••• 14 ‘In 2005 viel hij van zijn voetstuk omdat hij werd beschuldigd door de FBI van spionage voor Israël’

HISTORISCHE COLUMN JMW PAGINA’S

36

Een Joodse Lommerd: de Leenbank Honen Dalim ••• 31 SJOEK

43

ACTIVITEITEN

46

‘Voor een leenbank werd gekozen omdat het verstrekken van renteloze leningen binnen het Jodendom de hoogste vorm van liefdadigheid is’

EITZES VAN ESTHER

Uw donatie helpt! Bent u nog geen donateur van de Benjamin, maar wilt u wel financieel bijdragen? Maak dan uw donatie over op rekening 204420. t.n.v. Stichting JMW Bijdragen & Fondsen o.v.v. donatie Benjamin. De Lairessestraat 145-147, 1075 HJ Amsterdam. Ga voor een online donatie naar www.debenjamin.info.

Chaos beheerst mijn leven ••• 44 ‘In bed lig ik mij op te vreten, de stress giert door mijn lijf’

voor zorg en beveiliging in Joods Nederland

Steun Joods Nederland Namens Joods Bijzonder Onderwijs, Cheider, Bne Akiwa, Haboniem, Studentenhuis Mokum, Joods Maatschappelijk Werk, Sinaï Centrum, mr. L.E. Visserhuis, Joods Hospice Immanuel en Stichting Financiering Beveiliging, heel hartelijk dank voor uw gift.

Weerdestein 46, Amsterdam · 020 - 442 07 82 · info@cefina.nl · www.cefina.nl Bankrekening 191 800 · Geven kan ook via een nalatenschap.

THEMAMIDDAGEN

juist hier juist nú

18 OKT EN 13 DEC

JOODSE HIGHLIGHTS IN DIEREN De Dierense Sjoel is sinds 2010 weer in gebruik als sjoel èn voor culturele activiteiten. Voor Joden in Gelderland en omgeving een mooie plek om elkaar te ontmoeten. JMW organiseert themamiddagen in samenwerking met de sjoel. donderdag 18 oktober première in Dieren

Joods zijn in Nederland Film met nagesprek over de maatschappelijke positie van de Joden in Nederland in deze tijd donderdag 13 december zesde Chanoeka kaarsje

Een kwestie van leven en dood Film met nagesprek over zorg rond het levenseinde, vanuit Joods perspectief Lokatie De Dierense Sjoel, Spoorstraat 34, Dieren Tijd 14.00 - 17.00 uur Entree € 7,50, Reserveren via 020-577 65 66 of [email protected] Betalen aan de zaal of met iDeal via www.joodseactiviteiten.nl

Schrijf je in op de website en ontvang GRATIS op jou afgestemde informatie en het kwartaalblad de Benjamin!

www.joodseactiviteiten.nl

BENJAMIN NIEUWS

5

TEKST HANS VUIJSJE

De toekomst van Joods nederland Wat gaan de jaren snel. Er staat een nieuw Joods jaar voor de deur. Het afgelopen jaar is niet makkelijk geweest. De economische situatie in de wereld is wankel en in Nederland beginnen wij dat te merken. Ook Joods Nederland ontkomt niet aan problemen. Een aantal organisaties staat behoorlijk onder druk. Het is overigens niet alleen de economische situatie die zorgen baart, maar ook de verstrakte houding van de Nederlandse samenleving naar religieus-culturele groepen. Discussies over het ritueel slachten, de besnijdenis en de Nationale Herdenking zijn pijnlijk. Onze samenleving dreigt zijn traditie van tolerantie te verliezen. Laten wij hopen dat 5773 (2012 - 2013) een beter jaar zal worden. JMW wacht de ontwikkelingen niet af, maar werkt – samen met zijn partners – hard aan de toekomst. Dat geldt zowel voor haar kerntaak als welzijnsorganisatie, als voor haar taak in het kader van de gemeenschapsontwikkeling. Met Beth Shalom, het Sinai Centrum en Ziekenhuis Amstelveen, kijken wij naar verdere samenwerkingsmogelijkheden die onze posities binnen de welzijns- en gezondheidszorg kunnen versterken en de dienstverlening aan de Joodse doelgroep kan verbeteren. In het kader van de gemeenschapsontwikkeling kijken wij naar de toekomst van Joods Nederland. Hoe moet het verder? Op 24 juni was er, ter gelegenheid van het afscheid van Harry van den Bergh als voorzitter en Theo van Praag als vicevoorzitter, een door JMW georganiseerde conferentie over de maatschappelijke positie van de Joden in Nederland anno 2012. Deze conferentie heeft mij gesterkt in de overtuiging dat nieuw vormen van verbinding en ontmoeting moeten worden ontwikkeld. Door historicus Bart Wallet en socioloog Herman Vuijsje werd één en ander op een rij gezet. De conclusie na de conferentie kan niet anders zijn dan dat de Joodse gemeenschap onder druk staat. De samenleving staat steeds kritischer t.o.v. de (Joodse) gebruiken die mede onze identiteit bepalen; het overgrote deel van degenen met een Joodse achtergrond heeft niets met religieuze organisaties; een meerderheid, waaronder degenen die zich op enigerlei wijze verbonden achten binnen het georganiseerde Jodendom, voelt zich niet vertegenwoordigd door specifieke

Joodse organisaties en wil dan ook niet door deze organisaties vertegenwoordigd worden. Toch voelt een aanzienlijk deel van degenen met een Joodse achtergrond ontegenzeggelijk een binding met het Jodendom. Een binding waarvan met name de gezamenlijke levensgeschiedenissen en de lotsverbondenheid de basis vormen. Een aanzienlijk deel van deze groep zou informatie willen hebben over wat er zoal gebeurt in Joodse Nederland en in één of andere vorm gelijkgezinden willen ontmoeten. Voor de toekomst is het van belang dat er naast de bestaande Joodse organisaties meer mogelijkheden worden ontwikkeld waar mensen elkaar vrijblijvend en laagdrempelig kunnen ‘ontmoeten’, lijfelijk of digitaal. Initiatieven die open staan voor iedereen met een Joodse achtergrond en waar wij ons niet als Joden afsluiten, maar waar iedereen die belangstelling heeft kan meekijken. De niet-Joodse familieleden, de vrienden, de buren en de Nederlandse samenleving als geheel. Een nieuwe vorm van binding en ontmoeting die niemand pretendeert te vertegenwoordigen, die niet religieus is en a-politiek. JMW, JHM, JONAG, Crescas, de Joodse Omroep, het NIW en Maccabi Nederland doen hiertoe een voorzet met het digitaal platform Jonet. Wij bieden daarmee een faciliteit, maar willen wij daar met elkaar echt iets van maken, dan is dat niet aan ons, maar vooral aan u. Alleen u kunt ervoor zorgen dat Jonet voldoet aan de ideeën die bij u leven. U kunt dat doen door www.jonet.nl te bezoeken en te kijken wat zich daar zoal afspeelt. U kunt ook zelf een actieve rol spelen door gelijkgezinden op te zoeken die Jonet.nl als sociaal medium frequenteren en door bijvoorbeeld als vrijwilliger bij te dragen aan het Jonet succes. Jonet.nl is maandag 1 oktober live. Ik wens u een prachtig Joods Nieuwjaar en, ook als u niets heeft met religie, een zoet appeltje met honing als symbool voor een zoet en hoopvol 5773! Hans Vuijsje, Algemeen directeur JMW

6

JOODS - JOODSE FEESTDAGEN TEKST AVIVA PELS PASTORAAL WERK JMW - ILLUSTRATIE HANS HOGENDOORN

Rosj Hasjana: nieuwe ronde, Een zomerse dag met het oog op het najaar...

Esther is bijna vijftig jaar, gescheiden en moeder van twee volwassen zonen en een dochter. Zij werkt als manager in een ICT bedrijf. Tijdens een afspraak met haar wisselen we van gedachten over het Joodse najaar. Over haar jeugd vertelt Esther: ‘Joods zijn was zowel gezellig als ingewikkeld voor mij. Ik heb een niet-Joodse vader, maar mijn moeder vond het vanzelfsprekend ons de belangrijkste Joodse tradities door te geven. Een daarvan was het vieren van Joods Nieuwjaar, dagen waarop ik vrij kreeg van school. Waarom ik overigens geen Oud & Nieuw vierde kon ik aan mijn schoolvrienden maar moeilijk uitleggen. Mijn moeder kookte de traditionele familiegerechten. Thuis werd niet veel uitgelegd, maar van de Joodse zondagles kreeg ik wel wat mee’.

Verwatering School ruilde ik in voor een studie in Tilburg en de ‘Jiddisjkeit’ verwaterde snel. Door het drukke sociale leven en mijn zware studie had ik geen tijd het te missen. Tot groot verdriet van mijn moeder stond Jiddisjkeit plots ver van mij af. Ik ontmoette mijn ex-man en we kregen kinderen. Intussen verhuisde ik met mijn gezin terug naar Amsterdam. Een vaag verlangen ontstond naar een beetje Joods gevoel... voor met name mijn kinderen. De eerste keer dat ik weer Rosj Hasjana wilde vieren was ik gespannen. Hoe moest dit vorm krijgen, ik was zoveel meer thuis in de ‘gewone’ wereld dan in de Joodse cultuur?

7

nieuwe kansen! Je hart volgen... Uit mijn jeugd kende ik een Joodse vriendin die wat traditioneler was opgevoed. Ik belde haar en vroeg botweg: kun je me helpen de feestdagen voor te bereiden en wat uitleg te geven? Lachend antwoordde ze, ‘een Joodse nesjomme (ziel) is altijd op zoek...!’ Er zijn genoeg Joodse studieboeken, maar die gingen mij allemaal veel te ver en diep in op de zaken. Mijn eerste eigen Rosj Hasjana, nu ongeveer 25 jaar geleden, werd meteen een succes. Ik probeerde op bescheiden wijze kritisch naar mezelf te kijken en ‘tesjoewa’ te doen (tot inkeer te komen). Heel nostalgisch zat ik met betraande ogen het appeltje met honing te eten. Ik stond voor een nieuw begin en wilde dat laatste restje Jodendom niet verloren laten gaan. Niets moest perfect, als ik tenminste maar iets positief Joods kon doorgeven aan mijn kinderen. Mijn kinderen heb ik bewust naar JBO (Joodse school) gestuurd, omdat ik niet wilde dat zij zich ook zo’n uitzondering zouden voelen als ik in mijn jeugd. Gelukkig stond mijn ex-man hier achter. Het heftigste moment was voor mij het horen van de klanken van de sjofar- (ramshoorn). Ik was het bijna vergeten, maar mijn moeder stond in sjoel naast me en kneep liefdevol in mijn hand. Ongebonden Joods Inmiddels heb ik bij verschillende organisaties Joodse en hebreeuwse cursussen gevolgd. Lid worden van een Joodse gemeente of sjoel was te benauwend. We shopten wat van sjoel naar sjoel. Ik vond het erg moeilijk me werkelijk geaccepteerd te voelen. Ik wil zelf kunnen bepalen aan welke regels ik me houd. Joodse tradities zijn mij lief, maar de overstap naar een kosjere huishouding wilde ik niet maken. En Sjabbat is bij ons thuis ook echt Sjabbes. Een paar maanden terug nam die oude vriendin me mee naar

een vrij nieuwe sjoel in Amsterdam. Modern Orthodox noemen ze zich. En daar ‘viel het kwartje’ als het ware. Een informele sfeer, je wordt niet beoordeeld op je (uiterlijke) vroomheid en je voelt je als zoekende Jood welkom. Ik verheug me dit jaar dus extra op Rosj Hasjana. De gebeden zeggen me nu meer dan vroeger, hoewel ik de diensten soms nog erg lang vind duren. Maar de combinatie van de prachtige idealen van Rosj Hasjana (je kunt altijd weer met een schone lei beginnen), samen met de gezelligheid geven deze dagen eindelijk de inhoud waarnaar ik zo lang op zoek was...! Ik bedank Esther voor haar openhartigheid en we spreken af binnenkort een broodje Meijer te eten! Sjana Tova oeMetoeka Een goed en zoet jaar gewenst!

8

JOODS - DE ACHTERGROND VAN JOODSE ACHTERNAMEN TEKST ERNA HOUTKOOPER-BAREND

Barend ‘Voor je het weet ben je je familienaam kwijt’

Langzaam en mondjesmaat moest ik informatie uit hem trekken. De juiste namen, geboortedata en dergelijke wist hij zich niet meer te herinneren. Hij kon mij alleen wat voornamen noemen en ook wist hij dat zowel zijn vader en zijn grootvader een aantal broers hebben gehad, die allemaal getrouwd waren geweest en kinderen hebben gekregen. Daar is niemand meer van teruggekomen, liet hij mij toen met plotseling heel geëmotioneerde stem weten. In een spraakzame bui kon hij nog wel eens opscheppen over zijn rijke voorouders, dus ik vrolijkte hem op door te zeggen ‘Pa, wie weet ontdek ik dan gelijk welke rijke voorouders je hebt gehad.’

Als men het telefoonboek openslaat of op internet kijkt kan niet ontkend worden dat er toch wel een behoorlijk aantal keren de naam Barend staat vermeld. Soms eindigende op een ‘t’, maar ook wel met een toegevoegde ‘s’. Zou dit nu allemaal familie zijn? Ruim 23 jaar geleden ben ik op verzoek van mijn vader Leonard Barend, die toen 75 werd, op zoek gegaan naar eventueel nog overgebleven familie. Aangezien hij, zoals zoveel Joodse vaders die WO-II hebben meegemaakt na de oorlog nooit meer over de oorlog, laat staan over de familie heeft kunnen spreken, vroeg ik hem dan ook om mij dan in ieder geval wat informatie te geven.

‘Pa, wie weet ontdek ik dan gelijk welke rijke voorouders je hebt gehad’

Aangezien ik door mijn werk binnen het notariaat exact wist hoe ik informatie uit de burgerlijke stand archieven op redelijk korte termijn kon verkrijgen (inclusief de gegevens, die normaal gesproken niet zijn opengesteld voor stamboom onderzoek), heb ik een beetje misbruik gemaakt van mijn positie. Ik heb namens het kantoor uitgebreide informatie gevraagd omdat ik deze nodig zou hebben voor de afhandeling van een erfenis. Helemaal onwaar was dit niet, aangezien het weliswaar niet om een financiële erfenis ging, maar wel om een emotionele erfenis. Het scheelde mij in ieder geval een heleboel tijd en zoekwerk, terwijl ik tevens nu alle gegevens met juiste namen, huwelijkstoestand, geboortedata en sterfdata op volgorde had. Aan de hand van die gegevens ben ik verder gaan zoeken in het Gemeentearchief. Daar ontdekte ik al snel dat de ‘rijke’ voorouders bestonden uit een sjouwerman, een schoenpoetser een enkele diamantsnijder en venters. Al na enkele dagen speurwerk en hulp van de echtgenoot van een verre achternicht heb ik kunnen terugvinden, dat de naam Barend afkomstig is van onze stamvader Izaäk Barend Pozze. (P’Ozë). De naam komt voor op een officiële akte opgemaakt op 4 augustus 1823, waaruit blijkt dat Isaac Barend Pozze is begraven op 9 september 1807 te Zeeburg. Dit stuk was nodig voor het huwelijk van één van

9

hun kinderen Mozes Isaak Barend met Klaartje Levie Schijveschuurder op 15 november 1823. Waarschijnlijk is in dit stuk de naam Pozze per ongeluk weggevallen, aangezien vanaf die tijd uitsluitend de naam Barend wordt genoemd. Isaac Barend Pozze moet geboren zijn omstreeks 1750 en is gehuwd geweest met Mietje Mozes Smit. Weer een aanknopingspunt, want uit de naam Pozze blijkt dat wij oorspronkelijk afkomstig zijn uit Polen (Asjkenazische Joden).

‘Iemand met een lastige achternaam, had vanaf die tijd ook Barend als familienaam’ Uit het huwelijk tussen Isaac en Mietje zijn onder andere geboren: Mozes Isaäc Barend en Jacob Barend. Ik ben afkomstig van Mozes Isaäc Barend en mijn hiervoor genoemde verre achternicht is een nakomeling van Jacob Barend. Die twee takken zijn helemaal uitgezocht tot heden. De overige zonen die geboren zijn uit het huwelijk tussen Isaak Barend Pozze en Mietje Mozes Smit heb ik niet uitgezocht, maar het zou dus best kunnen zijn dat Frits Barend en Sonja Barend toch afkomstig zijn van dezelfde stam-vader.

Uit de namen die ik indertijd heb opgevraagd bij Sonja Barend en via haar moeder heb gekregen, blijkt in ieder geval wel dat er overeenkomsten zijn in de naamgevingen. Ik weet echter niet of alle kinderen geboren uit het huwelijk van Isaac Barend Pozze later ook onder de naam Barend zijn verder gegaan. Ook heb ik nog niet uitgezocht of er soms mensen zijn die als achternaam Pozze hebben en wellicht eveneens nakomelingen zijn van voornoemd echtpaar. Hieruit blijkt ook dat niet iedereen die de achternaam Barend heeft, deze naam altijd heeft gehad. Als iemand die toevallig ook de voornaam Barend had en een voor die tijd voor een ambtenaar wat lastige achternaam – of gewoon door toedoen van een slordige ambtenaar – plotseling een naam kwijt was, had die vanaf die tijd ook Barend als familienaam. Wat dat betreft herhaalt de geschiedenis zich, aangezien wij toen we ons trouwboekje nakeken na ons huwelijk ontdekten, dat er plotseling een o minder in onze naam voorkwam (Houtkoper in plaats van Houtkooper). Wij waren wat oplettender en hebben de betreffende ambtenaar verzocht om een nieuw trouwboekje met de juiste schrijfwijze van de familienaam. Vóór je het weet ben je je familienaam gewoon kwijt.

Vereenvoudigde stamboom in rechte lijn van Erna Barend Stamvader geboren ongeveer 1750 • Isaäc Barend Pozze (P’Ozê) gehuwd met Mietje Mozes Smit • Mozes Isaäc Barend 19-8-1798 gehuwd met Klaartje Levie Schijveschuurder • Isaac Barend 15-8-1831 gehuwd met Klaartje Leendert Piller • Leendert Barend 1-10-1861 gehuwd met Saartje Plukker • Isaäc Barend 21-04-1889, gehuwd met Johnna Cohen en in tweede echt gehuwd met Martha Zomerplaag • Leonard Barend 29-10-1914 gehuwd met Helena Cornelia Ankringa • Erna Barend 6-5-1940 gehuwd met Jacob Houtkooper

10 HUMAN INTEREST - MIJN LEVEN TEKST JOLAN TOFF - FOTOGRAFIE PATRICK STERNFELD

Marco Overmeer, handelaar in effecten ‘Het mooie is dat je midden in alle wereldontwikkelingen staat’

Marco Overmeer (43), geboren in Amsterdam, woonachtig in Amstelveen, tien jaar getrouwd met Liora. Drie kinderen, Yoella (9), Noam (8) en Sarah (3).

Beroep Al vijfentwintig jaar effectenhandelaar. Ik ben begonnen op de oude beursvloer op het Beursplein. Dit is de beste opleiding die je kunt krijgen omdat je daar leert onderhandelen. Later ben ik Sales Trading gaan doen. Nu gaat alles via computers, dat vermindert het gevoel bij de handelaar.

Het mooie is dat je midden in alle wereldontwikkelingen staat. Alles heeft effect op de koersen. De wereld is een dorp; door de transparantie is alles aan elkaar gerelateerd. Bijvoorbeeld op het moment dat er een winstwaarschuwing is in de voedingsindustrie heeft dit effect op de supermarkten, om maar niet te spreken van 9/11 en de financiële crisis in Griekenland. Het eerste wat ik ‘s ochtends doe als ik wakker word, is op mijn iPhone kijken en op de beurssite Bloomberg kijken wat de beurzen in Azië hebben gedaan. Tussen 7.00 en 8.15 uur neem ik altijd een aantal kranten en e-mails door. Vroeger,

MARCO OVERMEER SAMEN MET ZIJN KINDEREN

11

tijdens mijn vakanties, was ik daar ook mee bezig, nu we drie kinderen hebben liggen mijn prioriteiten anders. Mijn mooiste herinnering De geboorte van onze drie kinderen en mijn onbezorgde jeugd. Ik kom uit een hardwerkend en gelukkig gezin. Sport Ik ga regelmatig naar Ajax of AZ. Ik heb lang gevoetbald, maar nu doe ik dat te weinig. Ik kijk graag naar mijn zoon Noam. Hij voetbalt in de F6 van AFC. Eten Is voor mij heel belangrijk. Ik eet graag Japans/Aziatisch. Ik ben elke maandagavond bij Oceania in de Scheldestraat met een vaste ploeg. We praten dan over het nieuws, voetbal en vooral over eten. Ik heb alle restaurants van Amsterdam wel zo’n beetje gezien. Maar het lekkerste blijft toch de kippensoep op vrijdagavond. Joods Mijn huwelijk, kinderen, vriendenkring. Ik voel mij hier erg mee verbonden. Het gevoel is niet uit te leggen. Ik vind het belangrijk dat mijn kinderen het Jodendom meekrijgen. Ik ben niet religieus opgevoed, maar ga wel met de Hoge Feestdagen naar sjoel. Ik ga graag naar Israël, dat betekent veel voor mij.

‘Ik ga graag naar Israël dat betekent veel voor mij’ Televisie Ik kijk relatief weinig Nederlandse zenders, behalve nieuws en sport. Wel vaak naar de BBC; die hebben goede documentaires, vaak over de financiële wereld. Krant Ik lees de Financial Times en Het Financieele Dagblad. Online lees ik de meeste andere kranten. Verder in het weekend de Belgische Tijd. Een uitstekende krant met bijdragen van vooraanstaande economen. Mop Als ik een goeie mop wil horen dan bel ik Leo Groenteman, die ooit meedeed aan Moppentoppers op de televisie.

Boeken Ik heb alles van Leon de Winter gelezen, Kaplan, Supertex. Het herkenbare Joodse gevoel. Ook lees ik graag zijn weblog. In de vakantie probeer ik altijd een boek te lezen over mijn vakgebied. Zoals Liar’s Poker en The Big Short van Michael Lewis. Niemand kan zo zuiver en goed beschrijven hoe het eraan toe gaat in de financiële wereld als deze man. Winkel Ik hou van kleine winkeltjes, waar je echt ouderwets als klant behandeld wordt. Bij Pauw in Amsterdam kom ik daarom graag. Hekel aan De politieke spelletjes van een aantal huidige topmensen en managers bij sommige banken. Het gaat er niet meer om hoe goed je in je vak bent, maar hoe goed je politiek bent. En dat is jammer. Jammer voor het vak en slecht voor de kwaliteit bij die banken. De meeste familiebedrijven worden beter gerund, want het is hun eigen geld dat in het bedrijf zit. Uiteindelijk gaan dezelfde bankiers als ambtenaren eindigen. Als ik één ding zou moeten noemen wat ik echt geleerd heb in mijn vak dan is het dat succes een paar valse vrienden en een hoop echte vijanden creëert. Bewondering voor Mensen die van helemaal niets iets opbouwen. Dat zie je ook vaak in familiebedrijven terug. De kunst is ook om het succesvol te houden. Uitzicht Vanaf de zeventiende verdieping van het Hilton Hotel in Tel Aviv. Dat is mooier dan welk uitzicht ook in New York of Amsterdam. Het is een gevoel, je wordt er vrolijk van. Markt De beurs is één grote markt. Kom graag Bij mijn vriendengroepje in en rond Amsterdam. Grootste wens Dat mijn gezin, familie en vrienden gezond blijven. JMW Voor iedere Joodse Nederlander goed dat het bestaat. Iets wat nooit mag verdwijnen...

12 HUMAN INTEREST - HOBBY TEKST MARIANNE FUCHS - FOTOGRAFIE PATRICK STERNFELD

Liefdewerk oud papier ‘Het vooroorlogs leven van de gewone man’

Jaap van Velzen (1931) wil iets behouden van wat weg is. Zo begon hij 45 jaar geleden met het kopen van één prent. Zijn verzameling bestaat nu uit ruim 4000 ansichtkaarten en Joodse voorwerpen. Wat ooit

Allemaal miljonairs... Jaap van Velzen is een vriendelijke man, die graag vertelt over het leven van voor de oorlog. Na de oorlog zat hij in het Joods jongensweeshuis. Hij groeide op in de Jodenbreestraat, zijn vader stond op de markt met bananen.

begonnen is als het kopen van een oude prent, is meer dan een dagtaak geworden, een passie.

Wijzend op een ansichtkaart van de vooroorlogse Jodenbuurt: ‘Dit was de Neue Sjoel, hiernaast stond het rabbinaat en hier loopt een schjnorrer, die om geld komt bedelen.’ Hij pakt in zijn woonkamer in Diemen een oud boek van de bovenste plank van zijn boekenkast, die vol staat met oude Joodse boeken, slaat het open. Er komt een Joodse nieuwjaarskaart tevoorschijn uit 1921, een soort poezieplaatje met een Hebreeuwse tekst; dan laat hij mij een boek zien, gedrukt in 1811, ter herinnering aan het bezoek van Napoleon aan de Portugese synagoge. ‘De bijeenkomst is nooit doorgegaan, maar het was al gedrukt.’

Hij zelf was handelaar in oud metaal. ‘Kwam je bij klanten en kreeg je te horen, ken je Bram Polak? Hij was schatrijk. En ken je ook de firma Cohen? Die waren miljonair en dat ging maar door. Alsof alle Joden voor de oorlog schatrijk waren.’ Zijn eerste prent, een afbeelding van een marskramer, een arme sloeber die veters en knopen verkoopt, hangt aan een muur vol met Joodse prenten. Het beeld van zijn jeugd, de drukte, de dagelijkse strijd om het bestaan, die hij van vroeger kende, dàt begon hij te verzamelen. Boodschappen voor artiesten Tip Top Gewone voorwerpen zoals een kandelaar, een Chanoekalamp, een stoffer en blik voor Pesach, een schoenlepel van een niet meer bestaande schoenwinkel uit de Jodenbuurt, etiketten van warenhuis Gerzon en reclamefolders van

13

VLNR: KINDERBOEKJE ‘AMBACHTEN EN BEDRIJVEN’ VERHALEN VOOR KINDEREN (1824) ECHTPAAR VAN VELZEN, GEZETEN VOOR EEN ANTIEKE CHINESE KAST AFDRUK VAN DE EERSTE BEKENDE AFBEELDING VAN DE ASJKENAZISCHE GROTE SYNANGOGE AMSTERDAM (1671) MARSKRAMER, GRAVURE UIT ‘PERKOIS EN PRINS’ (VERZAMELING ‘MANS EN VROUWENSTANDEN’,1733) PLATEN EN HOEZEN VAN HET ZANGDUO JOHNNY EN JONES (ROND 1938)

Joodse firma’s. Hij heeft een aantal fotoboeken samengesteld waarin een tijdperk tot leven komt, een tijd van armoede en honger, maar ook van uitgaansleven, emancipatie en assimilatie. ‘Hier staat op deze foto het huis waar ik heb gewoond, vijf huizen van theater Tip Top. Ik ging als kind boodschappen doen voor de artiesten. Dat was leuk, ik kende hun liedjes uit mijn hoofd. Jaren later ben ik de grammofoonplaten gaan verzamelen van Louis Davids (Kleine man met een confectiepakkie an), het zangduo Johnny en Jones (Mijnheer Dinges weet niet wat swing is) en al snel kwamen daar muziekbladen en posters bij. Het werd zoveel dat mijn collectie nu bij het Joods Historisch Museum is te zien.’ Kosjere ramen Hij pakt weer een fotoboek uit de kast met een grote foto op de cover van een poelier in de Jodenbreestraat, met als opschrift op de winkelruit: Onder Rabbinaal Toezicht. ‘Ken je Rabbijn Drukarch?’ Ik knik. ‘Toen ik de Rabbijn deze foto liet zien zei hij, weet je wat er kosjer aan is? Alleen de ramen.’

De helft van de kamer wordt in beslag genomen door de Joodse collectie, in de andere helft staat een Aziatische verzameling van kunstvoorwerpen, verzameld door zijn vrouw Ronny van Velzen-Tierlier, verder veel foto’s van kinderen en kleinkinderen. Ronny vertelt dat zij altijd op pad ging met haar man naar veilingen en markten, aldaar scheidden zich hun wegen en ging zij de Aziatische voorwerpen bekijken en stortte Jaap zich op de prentbriefkaarten. Nu is hij wel klaar met het verzamelen, hij heeft veel minder energie. Hij heeft veel erkenning gekregen en een lintje van de koningin ontvangen. ‘Je begint met een prentje te kopen en nu denk ik: mooi dat ik mensen met mijn verzameling gelukkig kan maken. Maar ik heb het ook een beetje uit kwaadheid gedaan, ik wilde laten zien dat het niet waar is, dat alle Joden schatrijk waren.’ Voor de collectie Jaap van Velzen, zie www.jhm.nl

14 HUMAN INTEREST - NEDERLANDSE JODEN IN HET BUITENLAND TEKST JAAP VAN WESEL

Correspondent Midden Oosten en Amerika Discussie kan beschaafder

Jaap van Wesel (1944 geboren in Nederland) woont en werkt in Washington D.C. Hij is journalist en werkte vele jaren als correspondent in het Midden Oosten en Amerika.

Het was in het voorjaar van 1977. Ik was als correspondent in Israël in Washington en ging op bezoek bij Steve Rosen, een lobbyist van de machtige pro-Israël lobby AIPAC. Bij een volgend bezoek aan Washington belde ik hem weer. ‘Ik vind je best aardig,’ was zijn antwoord.’ Maar ik heb niets aan jou. Jij hebt niets wat voor mij waardevol is. Het is eigenlijk zonde van mijn tijd.’ Dat was het einde van onze relatie voor ongeveer 10 jaar. In 1988 schreef ik een groot verhaal over de toenadering tussen Amerika en de PLO. Ik was intussen corrrespondent in Amerika geworden voor Trouw, en de Zweedse minister van buitenlandse zaken had me een in de keuken laten kijken hoe de Amerikaanse erkenning van de PLO tot stand was gekomen. Nu had ik Steve wel wat te bieden, want hij was niet op de hoogte van het spel dat de toenmalige Amerikaanse minister van buitenlandse zaken George Schultz had gespeeld. Niet dat we daarna regelmatig contact haddden, maar af en toe spraken we met elkaar. Steve Rosen was intusssen een van de meest invloedrijke Amerikaanse Joden geworden: hij had een groot net van contacten van zeer belangrijke politici. Ministers van buitenlandse zaken, functionarissen van het Witte Huis, het Pentagon.

STEVE ROSEN

Senatoren en congresleden briefden hem regelmatig. Hij was ‘Mister AIPAC’, de personificatie van de machtige pro-Israël lobby in Washington. Handelaar in geheime en andere waardevolle informatie, onofficeel contact man tussen de Israëlische en de Amerikaanse regering. Totdat hij in 2005 van zijn voetstuk viel omdat hij door de FBI beschuldigd werd van spionage voor Israël.

‘Maar ik heb niets aan jou. Jij hebt niets wat voor mij waardevol is’ Het was een geruchtmakende zaak die uiteindelijk werd geseponeerd zonder dat Rosen een aantal van zijn bronnen, zoals oud minister van buitenlandse zaken Condoleeza Rice en andere belangrijke functionarissen uit de regering hoefde op te roepen als getuigen. Onder druk van de FBI was Rosen door AIPAC inmiddels ontslagen. Ik schreef voor de Jerusalem Report een verhaal over het proces. De conclusie was dat de Amerikaanse contra spionage dienst geloofde dat er nog steeds Israëlische spionnen in Washington rondlopen en dat de beruchte Jonathan Pollard niet alleen gehandeld kan hebben. Maar Rosen had gedaan wat zoveel lobbyisten in Washingtn doen: uitwisselen van geheime en publieke informatie. Hij heeft nu meer tijd, en we lunchen zo eens in de twee maanden. Hij vindt mijn visie en die van het vredeskamp dat een oplossing op basis van het Arabische vredesplan goed is voor Israël hopeloos naïef. Ik noem zijn geloof naief dat Bibi ooit concessies zal doen die een twee staten oplossing mogelijk maken. Rosens ideeën komen overeen met die van heel veel Amerikaanse Joden: in theorie steunen ze vrede op basis van twee staten. Maar voor ieder concrete stap in die richting deinzen ze terug. Ik zeg dat dat soort steun Israël op de lange duur alleen maar schaadt omdat de tijd tegen Israël werkt. Hij zegt dat mijn bereidheid om risico’s te nemen Israël al op de korte termijn schaadt. In een restaurant luistert een heer aan een ander tafeltje ons af: ‘Ik wou dat meer discussies op zo een beschaafde manier gevoerd zouden worden,’ verzucht hij.

HUMAN INTEREST - COLUMN

15

Gaby Santcroos

De tijd vliegt Zwart kanten jurk. Drie tinten groene oogschaduw, blauwe eyeliner, rode lippenstift. Roze oorbellen, gouden ketting. De dag begint, ik ga naar bed. Ik schuif een rijdend tafeltje over mijn liggende benen en zet mijn laptop voor me aan. Dit ochtendritueel doe ik 364 dagen per jaar. Mijn bed is mijn kantoor. Dat is erg effectief, want ik kom nooit te laat. Oud worden is wat we willen Nieuwe ronde, nieuwe kansen. Een nieuw jaar. We worden oud. Dat willen we ook, oud worden. En dan lekker zeiken, dát we ouder worden. We doen er alles aan om ouder te worden, de hele dag door. We voeden ons, de thuiszorg kleedt ‘onszelf’ warm aan en we gaan op tijd naar de dokter. De vitaminepreparaten staan op alfabetische volgorde in het kruidenrekje. De sinaasappels worden geperst, smoothies worden geshaked. Ouder worden gaat niet vanzelf. De dagen gaan wel vanzelf voorbij. De tijd vliegt. Het gaat zelfs zo snel dat toen de film: ‘Back to the future’ werd gemaakt, de tijdmachine voor in de toekomst werd ingesteld op 27 juni 2012. Dat is alweer verleden tijd. Zo snel kan dat gaan. We knippen met onze vingers en er is weer een seconde voorbij. Deze column bijna ook. Nu moet ik snel zijn, anders heb ik geen enkel punt gemaakt. Behalve de punt na de zin. Die moeten we niet onderschatten, anders lezen we de zin verkeerd. Dan eindigt de zin niet en kabbelt dit maar door. En dat willen we niet, doorkabbelen. We willen dingen doen die er toe doen. We willen iets achterlaten voor ons nageslacht. We willen onze voorouders zijn en tegelijkertijd onze voorouders herdenken.

Het eten blijft in de koelkast en de laptop laat ik dicht We willen zoveel, maar de dag is zo kort. En zo kom je op een dag bij de cursus ‘timemanagement’. Een manager zijn over je eigen tijd. De tijd nemen, om de tijd te vangen. Zo een grote ego hebben wij immers wel. We denken dat we invloed hebben op zaken, waar G’d om zou lachen als hij wist wat je plannen waren. We denken dat we controle hebben en dat hebben we ook. Over onze gedachtes. Over onze acties. Over ons ego. Een keer per jaar. Op Jom Kipoer. Dan blijft het eten in de ijskast. Dan laat ik de laptop dicht, maar dan lig ik wel nog steeds op bed. Met een vangnetje voor de tijd. Als ik mijn ogen sluit, dan maak ik een sprong van het heden naar het verleden en een sprong naar de toekomst. Als ik mijn ogen weer open, dan hoop ik dat heel even mijn netje gevuld zal zijn. Dat ik heel even het moment mag vasthouden, om gewoon simpelweg te genieten. Punt. http://gabstar25.wordpress.com/

16

HUMAN INTEREST - INTERVIEW

17

TEKST LEA VAN COEVERDEN - FOTOGRAFIE MAURICE MOL

‘Ik meen alles wat ik zeg...’ Psychiatrie bleek voor mij het meest interessant

René Sylvain Kahn, (1954) studeerde Geneeskunde in Groningen en specialiseerde zich als psychiater. Hij is hoogleraar klinische en biologische psychiatrie aan de Universiteit van Utrecht en hoofd van de afdeling psychiatrie van het Universitair Medisch Centrum Utrecht.

‘Ik heb twee Joodse ouders en een jongere broer. Ik groeide op in Amsterdam in een Joods gezin waar regelmatig de vrijdagavond werd gevierd. Mijn grootmoeder van moeders kant was er dan altijd ook. Zij was nogal zionistisch. Naar sjoel gingen we niet vaak, wel op dagen als Rosj Hasjana, Kol Nidre en Jom Kipoer. Pesach vierden we ook, soms bij ons thuis. Ik heb een mooie jeugd gehad. Een normale jeugd zoals ieder ander kind van mijn generatie dat niet Joods is. Zeker niet met een schaduw van de oorlog over ons heen. Niet belast door het oorlogsverleden van mijn ouders, mijn vader was ondergedoken, mijn moeder heeft in Westerbork en Bergen Belsen gezeten, maar de waarden die we meekregen waren er wel door gekleurd. Mensen werden na de oorlog toch ingedeeld in categorieën van ‘goed’ en ‘fout’ in de oorlog. We mochten bijvoorbeeld niet in bepaalde winkels kopen omdat die van mensen waren die fout waren geweest. Dat speelde wel een rol in ons gezin. De veerkrachtige geest Mijn vier grootouders hebben de oorlog overleefd en mijn ooms en tantes zijn ook de oorlog doorgekomen, dus ik had familie. Er waren natuurlijk wel gaten in de familie gevallen. Neven en nichten van mijn vader zijn niet teruggekomen. Mijn beide ouders leven gelukkig nog. De oorlog heeft geen invloed gehad op onze jeugd. In algemene zin ben ik niet iemand die vindt dat iets altijd ergens door ‘komt’. Als een kind mishandeld wordt dan is dat een traumatische ervaring. Maar alleen het feit al dat mensen de oorlog hebben overleefd, vreselijke dingen hebben meegemaakt en toch een redelijk normaal leven

hebben kunnen leiden, laat zien hoe ongelofelijk veerkrachtig de geest van de mens is. Er werd thuis gewoon gesproken over de oorlog, er werd niet geheimzinnig over gedaan. Mijn vader heeft wel last van een soort survivors guilt, (zich schuldig voelen dat hij de oorlog wel heeft overleefd. red.). Maar hij heeft daar ook wat mee gedaan. Het samenstellen en uitgeven van het Memorboek was zijn initiatief. Hij heeft dat wat hij heeft meegemaakt zeer constructief omgezet in iets blijvends. Ik vind het dan ook heel goed dat dit boek er is. Wat me stoort is dat er nog steeds in Nederland geen monument is voor de vermoorde Joden. Wat er in Praag bijvoorbeeld wel is. Terwijl Nederland procentueel gezien het hoogste aantal vermoorde Joden heeft.’ Cynisch zegt hij: “Honderdduizend van de honderdveertigduizend Joden zijn vermoord, daar kunnen de Nederlanders trots op zijn...” Het feit dat Anne Frank zo mooi ‘in de markt gezet’ is doet buitenlanders denken dat Nederlanders zo heldhaftig waren en de bevolking louter bestond uit verzetsstrijders en mensen die met gevaar voor eigen leven Joden lieten onderduiken. Dan wordt maar al te makkelijk vergeten dat Anne Frank natuurlijk verraden is. Door Nederlanders. Hoe werkt het brein Ik heb lang getwijfeld tussen een specialisatie interne geneeskunde of psychiatrie. Maar ik wist al vroeg dat ik wetenschappelijk aan het werk wilde blijven. Ik wilde niet in een ‘gewoon’ ziekenhuis werken. Ik besloot dus, als ik dan toch de wetenschap in wilde, te kiezen voor psychiatrie, omdat ik dat het meest interessant vond en vind. Hoe werkt het brein, waarom gedragen mensen zich vreemd, wat gebeurt er dan in het brein. Een tweede reden is dat ik dacht dat daar de meeste wetenschappelijke winst te behalen was, want er is nog steeds heel veel onbekend op het gebied van de psychiatrie. Ook qua behandeling. Begin 1980 was psychoanalyse nog erg in zwang. Analyse is mooi en het is een heel elegante manier van behandelen, maar als behandelmethode is hij inefficiënt. Het waarom, de behandeling duurt veel te lang afgezet tegen de winst die

18 HUMAN INTEREST

behaald kan worden. Er zijn andere therapieën zoals gedrags- en cognitieve therapie die veel vlugger werken en net zo goed zijn.

cebo-effect. We moeten gaan beseffen dat het placeboeffect, ook in de psychiatrie, erg groot is. Dat wil niet zeggen dat andere behandelingen niet werken.

Pillen-psychiater? Ja, zo word ik wel genoemd en dat is dan maar zo. Het wordt vaak negatief bedoeld en dat is jammer. De misvatting is dat veel mensen denken dat praten, psychotherapie, niets in je brein doet en pillen wel. Als je een trauma hebt meegemaakt dan doet dat ook wat met je brein, dan veranderen er ook processen. In die zin zijn zowel praten als pillen biologie en kunnen beide bijdragen aan de verwerking van een trauma.

Verschil tussen mannen en vrouwen Bijna alle patiënten keren weer terug in de maatschappij. Het aantal mensen dat wordt opgenomen in een instelling is maar een heel klein percentage van het aantal patiënten. En dan uitsluitend wanneer men een gevaar is voor zichzelf of de omgeving. Mensen die lijden aan schizofrenie en dat zijn meer mannen dan vrouwen, worden allemaal wel eens een keer opgenomen. De ontwikkeling van het brein van een jongen verloopt trager dan die van een meisje. Bij depressies is het andersom, er zijn meer vrouwen met een depressie en/of angststoornis dan mannen. Bij ADHD zijn het meer mannen dan vrouwen. Autisme komt drie of vier keer vaker voor bij jongens dan bij meisjes. Hoe dat komt? Ik weet het niet. Maar het is wel zo. Soms is het beloop van een aandoening bij de vrouw beter

Parkinson genees je niet, Alzheimer ook niet. Dat zijn chronische ziekten zoals manische depressiviteit en schizofrenie dat ook zijn. Je kunt ze wel behandelen. Een depressie is behandelbaar maar als je eerder een depressie hebt meegemaakt dan blijf je kwetsbaar voor een volgende. Kunnen we mensen genezen in de psychiatrie? Nee niet allemaal, sommigen wel. Mensen die chronisch lijden aan angstaanvallen of depressies kun je zoals in de hele geneeskunde wel behandelen, in toom houden en onder controle brengen, maar genezen?. Mensen die lijden aan schizofrenie zijn soms lang opgenomen maar velen kunnen op termijn een begeleid bestaan leven, mits de maatschappij daarop is ingericht. Helaas zijn er ook mensen die levenslang behoefte hebben aan hulp hoewel dat een kleine groep is.

Transcraniële magnetische stimulatie (TMS) is een neurofysiologische techniek die berust op de wetten van elektromagnetisme. Door middel van een korte magneetpuls wordt stroom opgewekt in het brein, waardoor hersengebieden kunnen worden gestimuleerd.

Zijn er revolutionaire ontwikkelingen op uw vakgebied? Er wordt nu veel aandacht besteed aan TMS, Trans Magnetische Stimulatie. We hebben er onderzoek naar gedaan bij mensen die stemmen horen, hallucinaties hebben. Het werkt fantastisch. Maar een placebobehandeling werkt net zo goed. Dat wil niet zeggen dat TMS nergens bij helpt en geen enkel effect heeft, maar de geneeskunde is vergeven van behandelingen die prachtig lijken en goed getest zijn, maar dan blijkt heel vaak dat het niet meer is dan het pla-

19

te behandelen dan bij de man. Maar waarom dat zo is weten we niet. Het ontstaan van schizofrenie Op dit moment ben ik bezig de relatie tussen de ontwikkeling van de hersenen en het ontstaan van schizofrenie te onderzoeken. We denken dat schizofrenie ontstaat omdat er een stoornis is van de hersenen tijdens de pubertijd. We proberen er achter te komen wat die stoornis is. Dat is een deel van het onderzoek. We weten dat schizofrenie ontstaat door een samenspel van een erfelijk bepaalde kwetsbaarheid en omstandigheden in de omgeving en we proberen er achter te komen welke genen en welke omgevingsfactoren daarin een rol spelen. Dat maakt echter de behandeling op korte termijn niet anders. Wat je met de kennis kunt is proberen, als je weet welke systemen er verstoord verlopen, deze wellicht op den duur te beïnvloeden met medicijnen. Er bestaat deep brain

stimulation, een behandeling die bij angststoornissen en depressies een goed effect lijkt te hebben, maar we weten niet hoe lang die effecten aanhouden. Er worden kleine elektroden in de hersenen geplaatst. Dit zijn zware ingrepen waar een mens z’n hele leven aan vast zit. Bij deze behandeling is het duidelijk dat dat geen placebo-effect heeft. Joods in Nederland Jodendom is op dit moment niet een hoofdthema in mijn leven. Het is echter niet makkelijk om niet-geassimileerd te leven in Nederland. We hebben acht jaar in New York gewoond. Het Jodendom is daar een gewoon onderdeel van de maatschappij want Joden in New York zijn volkomen geïntegreerd. Dat is een hele positieve en normale manier van het Jodendom beleven. Dat groepsgevoel is in Nederland door de oorlog stuk gemaakt. Dat is er niet meer. En dat is een buitengewoon traumatische ervaring op groepsniveau, een ramp. Dus dat dat in de Nederlandse Joodse gemeenschap een rol speelt begrijp ik wel. Ik denk dat er ook heel veel positiefs aan het Jodendom te beleven valt en dat geprobeerd moet worden het verleden los te laten. Dat dat mensen moeite kost begrijp ik wel. Het Jodendom bloeit weer wat op, de Joodse gemeenschappen worden weer wat groter. Het blad Benjamin is daar een goed voorbeeld van, het bedient een grote groep Joden en mensen met een Joodse achtergrond. Dat is een buitengewoon goede ontwikkeling. Dat is iets dat we moeten koesteren en waar we een bijdrage aan moeten leveren, op welke manier dan ook.’ Volgt u de ontwikkelingen in Joods Nederland? Hij lacht: ‘Nee, dat niet, ik kan niet alles bijhouden. Ik volg meer niet dan wel.’

‘Er is geen enkele aanwijzing voor een groter aantal psychiatrische problemen bij Joden. Er is wel een aantal neurologische ziekten waarvan we weten dat deze erfelijk bepaald zijn en dus vaker voorkomen bij Joden, vaak zeer zeldzame aandoeningen.’

20 HUMAN INTEREST TEKST HANS VUIJSJE

De schaamte voorbij, op ‘Het mooie is dat je midden in alle wereldontwikkelingen staat’

Op 24 juni was er een door JMW georganiseerde conferentie over de maatschappelijke positie van de Joden in Nederland. Inleidingen van historicus Bart Wallet en socioloog Herman Vuijsje hebben mij aan het denken gezet over de toekomst van de Joodse gemeenschap. Mijn invalshoek is de wisselwerking tussen samen-

De Nederlandse samenleving Bart behandelde de periode na de Sjoa. Hij onderscheidt drie perioden. De periode onmiddellijk na de oorlog wordt gekenmerkt door herstel van de Nederlandse samenleving. Niet de door velen gehoopte ‘vernieuwing’ wordt gerealiseerd, maar Nederland gaat terug naar de verzuiling. In die verzuilde samenleving bestaat er naast de katholieke, protestante, socialistische en liberale zuil, een kleine Joodse zuil. De Joodse gemeenschap wordt louter als een religieuze groep gezien. Dat religie voor slechts een klein deel van de overlevenden een rol speelde en velen zich afwendden van de religieus-Joodse gemeenschap door hun ervaringen tijdens de Sjoa, wordt nauwelijks erkend.

leving, individu en Joodse gemeenschap. Ik maak hier dankbaar ge-/misbruik van de inzichten die Bart en Herman mij gaven.

‘Schaamte’ is een belangrijke emotie voor ‘ons’ Joden Rond 1970 verandert de samenleving drastisch. De komst van gastarbeiders en de emancipatiegolf leidt tot meer belangstelling voor minderheden en vormt het begin van een multiculturele samenleving. Er ontstaat steeds meer belangstelling voor de Joden in Nederland. Het besef van de omvang en impact van de Jodenvervolging groeit, maar ook de erkenning dat Joden zeer succesvol geïntegreerd zijn in de Nederlandse samenleving. De Joden in Nederland worden daarmee niet meer alleen als een religieuze groep gezien, maar steeds meer als een culturele groep. De tolerante multiculturele samenleving eindigt met 9/11 en de moorden op Fortuin en van Gogh. De samenleving verstrakt. Angst en weerzin tegen religieus fundamentalisme groeit en de beeldvorming t.a.v. religieus-culturele groepen verliest zijn nuance. Religieus-culturele groepen worden gezien als gesloten, sekteachtige bewegingen met onaanvaardbare gebruiken. Het leidt tot de huidige discussies over ritueel slachten en de besnijdenis van mannen die voor moslims en Joden grote impact hebben.

21

weg naar de toekomst De Joden in Nederland En hoe kijken wij naar ons zelf? Dan heb ik het over iedereen met een Joodse achtergrond, met een Joodse moeder en/of vader. Natuurlijk is je Joodse achtergrond daarbij bepalend, maar ook de beeldvorming binnen de samenleving heeft hier invloed op! Na de oorlog koos een deel van de Joden, vanwege religieuze motieven, uit solidariteit of om Hitler niet de oorlog te laten winnen, voor aansluiting bij de Joodse gemeenschap. Een groot deel probeerde echter te assimileren. Daarbij speelde de les die zij trokken uit de Sjoa een grote rol. Maar ook het gevoel lid te zijn van een religieuze gemeenschap stond velen tegen. Herman Vuijsje noemt daarnaast een belangrijke factor die bij velen een rol speelde: schaamte. Schaamte dat men zich zo heeft laten wegvoeren, schaamte over wat je ouders is overkomen, schaamte niets te weten over het Jodendom, schaamte dat je niet geaccepteerd wordt omdat je alleen een Joodse vader hebt. ‘Schaamte’ is een belangrijke emotie voor ‘ons’ Joden. Die schaamte maakte velen een relatieve buitenstaander in de Joodse gemeenschap, maar ook in de samenleving. De multiculturele samenleving bracht daar in voor een aantal mensen verandering. De meer genuanceerde beeldvorming, de erkenning van de gevolgen van de Jodenvervolging voor de slachtoffers, en later ook hun kinderen, maakte het meer mensen mogelijk om na de afwijzing, meteen na de oorlog, zich open te stellen voor de gezamenlijke levensgeschiedenissen en voor Joodse cultuur. JMW begon in 1989 met zijn afdeling Samenlevingsopbouw en overal in Nederland ontplooiden gelijkgezinde individuen Joods-culturele activiteiten. Activiteiten waar de ontmoeting tussen personen met eenzelfde achtergrond en belangstelling centraal stonden.

Die situatie is sinds 9/11 niet echt veranderd. Men is wellicht wat voorzichtiger geworden met het uitkomen voor hun Jodendom, maar volgens het demografisch onderzoek voelt een overgroot deel van degenen met een Joodse achtergrond zich verbonden met het Jodendom. De diversiteit van onze groep is wellicht nog wel wat verder toegenomen. Van strikt orthodox (een kleine groep) tot geen enkele religieuze binding. Herman is Vaderjood en behoort tot de groep van mensen met noch een religieuze, noch een culturele Joodse affiniteit. Hij omschrijft zich als een ‘outsider’. Toch onderkent hij nadrukkelijk zijn Joodse erfenis. Zijn neiging om met taal en logica te willen spelen, de behoefte om waar te nemen en commentaar te leveren, het plezier in leren en ruzie maken – noem het ‘eigenwijsheid’ – dat maakt voor hem, samen met de oorlogsherinnering, de Joodse kant van zijn identiteit uit. Herman ziet een ontwikkeling in het gevoel van ‘schaamte’. Een groot deel van de eerste generatie is inmiddels overleden, de tweede generatie is ouder geworden en heeft meer afstand. Mensen als Sonja Barend, Bram Moszkovicz (en Herman zelf) gaan opener spreken over de invloed van de oorlog en hun Joodse achtergrond in hun leven. Daarvoor blijkt ook bij deze groep, die verder af staat, nu meer ruimte. De Joodse gemeenschap Hoe positioneert de georganiseerde Joodse gemeenschap zich tussen de samenleving en ‘de Joden in Nederland?’ In de verzuilde samenleving zagen de Kerkgenootschappen zich als dé vertegenwoordiger van Joods Nederland. Zij vertegenwoordigden het Jodendom en Joden die niet lid waren werden gezien als ‘marginale Joden’.

22 HUMAN INTEREST

‘Samen zijn met mensen die jouw Jodendom op een zelfde manier beleven en een zelfde belangstelling hebben’

In de multiculturele samenleving veranderde dat, maar niet echt veel. Het bewustzijn dat de Joodse gemeenschap breder vertegenwoordigd moest worden werd vorm gegeven in de oprichting van het Centraal Joods Overleg (CJO). De Joodse Kerkgenootschappen bleven daarin echter een doorslaggevende rol spelen. In die situatie is ook nu nog weinig veranderd. De meerderheid van degenen met een Joodse achtergrond, en ook een groot deel van degenen die aangesloten zijn bij georganiseerd Joods Nederland, voelt zich echter niet vertegenwoordigd door het CJO en wil ook niet vertegenwoordigd worden door Joodse organisaties die namens hen spreken. De huidige samenleving kenmerk zich door een sterk individualisme. Die tendens beperkt zich niet meer alleen tot de ongebondenen met een Joodse achtergrond, je ziet die ook binnen de religieuze stromingen. Binnen orthodoxJoodse organisaties staat de eenheidsgemeente onder druk. Vele modern-orthodoxe leden nemen afstand van het charedische Jodendom (streng orthodoxe stroming) en ontwikkelen hun eigen plek in een meer gematigd orthodoxe stroming. De Joodse gemeente Amsterdam (NIHS) ontwikkelt een plan waarin de band met de eigen synagoge centraal komt te staan. Eigenlijk zie je ook hier een tendens waar binnen de religieuze context een grote behoefte bestaat aan ‘ontmoeting’ met gelijkgezinden. Samen zijn met mensen die jouw Jodendom op een zelfde manier beleven en een zelfde belangstelling hebben.

‘Toch voelt een heel groot deel van degenen met een Joodse achtergrond een binding met het Jodendom’

Waar gaat de Joodse gemeenschap naar toe? Wat we zien is dat ‘de Joodse gemeenschap’ onder druk staat. De samenleving is steeds kritischer; het overgrote deel van degenen met een Joodse achtergrond heeft niets met religieuze organisaties; het overgrote deel van degenen met een Joodse achtergrond voelt zich niet vertegenwoordigd door de Joodse Kerkgenootschappen of het CJO en willen ook niet door deze organisaties vertegenwoordigd worden. Toch voelt een heel groot deel van degenen met een Joodse achtergrond een binding met het Jodendom. Een binding waar de gezamenlijke levensgeschiedenissen en lotsverbondenheid de basis van vormen. Een deel van deze groep zou best in één of andere vorm gelijkgezinden willen ontmoeten of informatie willen hebben wat er zoal gebeurt in het Joodse Nederland. De JMW-conferentie over de maatschappelijke positie van de Joden in Nederland heeft mij gesterkt in de overtuiging dat Joods Nederland nieuwe vormen van verbinding en ontmoeting moet ontwikkelen. Naast de Joodse Kerkgenootschappen/organisaties moeten er meer mogelijkheden worden ontwikkeld, waarbinnen mensen zich verbonden kunnen voelen, elkaar vrijblijvend en laagdrempelig kunnen 'ontmoeten', lijfelijk of digitaal. De nieuwe omgeving staat open voor iedereen met een Joodse achtergrond, sluit niemand daarbij uit en laat belangstellenden meekijken. Je niet-Joodse familieleden, je vrienden, je buren en de Nederlandse samenleving als geheel. Een nieuwe vorm van binding en ontmoeting die niemand vertegenwoordigd, die niet religieus is en à-politiek. Laten wij het ‘Jonet’ noemen!

HUMAN INTEREST - INTERVIEW

23

TEKST EMIEL NETER

Maccabiade ‘Presteren naar de mogelijkheden, dat is het doel’

Mijn naam is Emiel Neter, 35 jaar, geboren in Amsterdam. Ik heb na Rosj Pina en Maimonides de A(cademie) voor L(ichamelijke) O(pvoeding) gedaan en ben op het moment werkzaam als docent LO op het Hervormd Lyceum Zuid in Amsterdam Zuid. Ik ben getrouwd met Tamar, die ik op de Maccabiade in Israël heb ontmoet en we hebben twee kinderen.

Ik ben gevraagd om sportcoördinator voetbal te worden voor de komende Maccabiade in Israël. Een enorme eer, die ik met twee handen heb aangegrepen. Ik ben al een ervaren rot in het vak als het gaat om de Maccabiade. Drie keer meegegaan als sporter en inmiddels al drie keer als trainer/coach. Mijn rol als sportcoördinator voetbal houdt onder andere in dat ik samen met de aangestelde trainers/coaches ga onderzoeken met welke disciplines binnen het voetbal we af kunnen reizen naar Israël. We gaan voor het maximaal haalbare. We zetten in op senioren voetbal, jeugdvoetbal, heren zaalvoetbal, dames zaalvoetbal en wellicht meisjes zaalvoetbal. De laatste twee categorieën zijn nieuw voor Nederland, maar we gaan er vol voor!

Ons doel is om te gaan presteren naar de mogelijkheden. Alle deelnemers zullen worden voorbereid op een zwaar toernooi. De concurrentie is enorm. Of onze teams goed genoeg zijn en hun prestaties zullen gaan leiden tot medaillewinst, zullen we af moeten wachten. Wat de sporters in elk geval mee zullen nemen uit Israël is een onvergetelijke ervaring en een onbeschrijfelijk gevoel dat ze nooit meer zullen vergeten.

‘De sporters zullen een onbeschrijfelijk gevoel en ervaring meenemen’ We zijn hard op zoek naar voetballers in alle categorieën. Kun je goed voetballen en wil je ook een Maccabiade meemaken... mail dan naar [email protected]

24 HUMAN INTEREST - ETEN & OPETEN TEKST LEA VAN COEVERDEN EN RAYA LICHANSKY

De Hoge Feestdagen met hun hemelse gerechten De Hoge Feestdagen naderen en mijn gedachten vliegen terug naar vroeger. Hoe het vroeger thuis was en hoe het nu bij velen van ons anders is. Als ik denk aan Rosj Hasjana, dan ruik ik de geur van appelcompôte met rozijnen, gember en kaneel die zowel mijn grootmoeder als moeder maakten.

Een grote klepperende en stomende pan op het vuur waarin kippensoep werd getrokken. Niets uit een pakje, gewoon de hele kip in de pan, wortel en selderij er bij en uren laten trekken. Daarna keken we als kind met afgrijzen hoe de kip bij de poten werd gevat, vakkundig werd ontleed en al het vlees terugging in de soep. Inclusief maagje, levertjes, halsje en dooiertjes. Intussen werd rosbief gebraden, de aardappels werden er mooi omheen geschikt en bruinden mee. Van het vrijgekomen braadvocht werd met een papje van bloem, rode wijn, kruidnagel, laurier en water een lobbig sausje gemaakt dat je dan naar wens over het vlees kon gieten. Na het eten gingen we naar de synagoge en als we dan weer thuis kwamen was er voldoende tijd verstreken na het eten van de vleesgerechten om ons te storten op het dessert dat meestal bestond uit eigengemaakt slagroomijs met aalbesjes en door mijn vader zelf gebakken kletskoppen.

Van afbijten tot aanbijten Jom Kipoer, tien dagen later. En weer het hele circus. Koortsachtige voorbereidingen voor de afbijt (de laatste maaltijd voor het vasten) en de aanbijt (de eerste maaltijd na het vasten). Ook hierbij weer standaardrecepten. Voedzaam, maar niet te machtig want dan krijg je extra honger tijdens de lange vastendag. Gebraden kip, tutti frutti erbij, compôte van cranberry’s, dikke linten pasta, Bandnudeln noemde mijn uit Duitsland afkomstige moeder die, tegenwoordig heten ze ‘gewoon’ tagliatelle. Want dat waren veel koolhydraten en dan kon je beter vasten. Aan alles werd gedacht. Als toetje een fruitsalade want die vitamientjes kwamen je lichaam ook ten goede. En dan vasten tot de volgende avond na nacht. Wodka Aanbijten begon bij ons standaard als mijn vader z.l. zijn eerste glas wodka had genuttigd. Had hij van Moniek Goldfinger z.l. geleerd was zijn standaardsmoes. ‘Dat bijt zo lekker aan...’ Dan was er een overdadig gedekte tafel met challes, eiersalade, gerookte zalm, viskoekjes en natuurlijk mijn moeders befaamde haringsalade. Met bietjes en appel. En de Waldorf salade die mijn vader speciaal voor mij maakte toen ik had besloten vegetarisch te gaan eten. Inderdaad, zonder kip maar vol met walnoten, bleekselderij en mandarijntjes. En iedereen die geen aanbijtplek had was welkom en werd meegenomen uit sjoel. En zo zijn velen van ons opgegroeid met de onlosmakelijk aan elkaar verbonden Joodse traditie van feestdagen met hun eigen gerechten en het met het gezin samen zijn en eten. Wij wensen u nog veel jaren in goede gezondheid. Dat het nieuwe Joodse jaar mag brengen waar u op hoopt. Een goede gezondheid, veel simches en weinig tsores. En natuurlijk een goede afbijt en gezonde aanbijt!

25

Appelbrood met honing 3 grote Braeburn appels, ca. 600 gram sap en geraspte schil van een halve citroen 1 el honing 200 g gebuilde tarwebloem (biowinkel) 150 g havermoutvlokken 2 theelepels bakpoeder 175 g vloeibare honing 4 eetlepels zonnebloemolie 1,75 dl volle melk 3 eiwitten > Verwarm de oven voor op 175 graden, vet een flinke cakevorm in met boter. > Schil de appels, verwijder de klokhuizen en snijd het vruchtvlees in kleine blokjes. > Schep om met honing en citroensap en -rasp voor smaak en tegen verkleuren. > Meng in een wijde kom de tarwebloem, havermoutvlokken en bakpoeder. > Klop met de mixer de honing, olie, melk en eiwitten tot een soepele mix. > Klop het natte mengsel door het droge en schep er de appelblokjes met vocht door. > Schep het deeg in de voorbereide cakevorm, strijk de bovenkant glad en bestrooi met extra havermoutvlokken. > Bak het appelbrood in ruim een uur goudbruin en gaar (een erin gestoken satéprikker moet er droog uitkomen). > Laat het appelbrood een kwartiertje rusten buiten de oven voor je het uit de vorm haalt. Heerlijk met roomboter en honing, of geroosterd, of als wentelteefje, bestrooid met kaneelsuiker! Je kunt eventueel kaneel door het deeg mengen of pompoenpitjes, allebei ook erg lekker!

Tutti frutti Tutti frutti compôte, een recept van vroeger Laat 1 pond tutti frutti een nacht weken in water. Hoeveel water? Precies een vingerkootje boven de vruchtjes. Breng de volgende dag het water met de vruchten aan de kook met twee eetlepels suiker en houd het water 45 minuten tegen de kook aan. Giet de vruchten af door een zeef, vang het kookvocht op. Bind het kookvocht met 1 afgestreken eetlepel aardappelmeel die je losroert met water. Als het vocht mooi glazig gebonden is, gaan de vruchten terug in de pan.Laat de tutti frutti afkoelen in een wijde schaal. Tutti frutti anno 2012 > Laat 1 pond tutti frutti een nacht weken in water waarin je een theezakje earl grey hangt. Maakt niet uit dat het water niet heet is want de smaak trekt er ook uit in koud water! > Breng de volgende dag het water met de vruchten en een vers theezakje earl grey aan de kook met één zakje vanillesuiker, één kaneelstokje, twee repen sinaasappelschil en een schijfje verse gember en houd het water 45 minuten tegen de kook aan. > Giet de vruchten af door een zeef, verwijder het theezakje, het kaneelstokje, de sinaasappelschil en het stukje gember, vang het kookvocht op. Bind het kookvocht met één afgestreken eetlepel aardappelmeel die je losroert met water. Als het vocht mooi glazig gebonden is, gaan de vruchten terug in de pan. > Laat de tutti frutti afkoelen in een wijde schaal. Appeltjes met honing op Rosj Hasjana, zo vreselijk lekker en zo’n prachtig symbool. Maar je kunt met die gouden combinatie natuurlijk ook in de keuken aan de slag.

Joods Studiecentrum Cursussen 5773 / 2012 Leiden Ook in het nieuwe jaar 5772 (seizoen 2011/2012) verzorgt het JSL w een divers aanbod van interessante cursussen op het uitgebreid van de Joodse cultuur. Vraag vrijblijvend het studiegidsje aan!

HOERA!

Ook in het nieuwe ja r 57 2 (seizoen 201 /2012) verzorgt het JSL weer e n divers a nbod van interes ante cursus en op het uitgebreide ter ein van de Jo dse cultu r. Vra g vrijblijvend het studiegidsje a n! HET JSL BESTAAT 30 JAAR!

Joods Studiecentrum te Leiden

Levendaal 14 • 2311 JL Leiden • Tel.: 071-514.8078 • Tussen Tenach en Talmoed... een ontdekkingsreis Mobiel: 06-13379562 • E-mail: informatie@joodsstudiecentrum • Bijbelswww.joodsstudiecentrum.nl Hebreeuws Website:

• Bijbelverklaring en bijbelvertaling • Siddoer Hebreeuws • Ivriet (7 kitoth!) • Jiddisch (2 klasjes) • Joden en de Oranjes Cursussen / 2011-2012 • Joodse 5772 literatuur

Joods Studiecentrum Leiden

Vraag vrijblijvend onze studiegids aan of bezoek onze Ook in het nieuwe jaar 5772 (seizoen (seizzoen 2011/2012) verzorgt het JSL weer website: www.joodsstudiecentrum.nl van interessante een divers aanbod interessannte cursussen op het uitgebreide terrein terrrein van de Joodse cultuur. Vraag vrijblijvend het studiegidsje aan!

Joods Studiecentrum te t Leiden Levendaal L evendaal 1144 • 22311 311 JL JL L Leiden eiden • T Tel.: el.: 0071-514.8078 71-514.8078 Mobiel: Mobiel: 06-13379562 06-13379562 • E E-mail: -mail: [email protected] [email protected] Website: W ebsite: www.joodsstudiecentrum.nl www.joodsstudiecentrum.nl

ELAH centrum voor psycho-sociale begeleiding

Elah wenst u een goed en zoet jaar!

We zijn er nog! De Nederlandse oorlogsoverlevenden in Israël. En Elah staat naast ons. Word donateur en help Elah ons te helpen. Stort een bijdrage op rek. 55.05.09.615 t.n.v. Stichting Elah Nederland.

Voor meer informatie over Elah: www.elah.org.il [email protected]

N

E LIK ABI C ON C MA LAND R EDE

ONS TWEEDE THUIS Een handicap én leven in een joodse sfeer? Ons Tweede Thuis is een stichting voor mensen met een verstandelijke of meervoudige handicap. In Amstelveen heeft Ons Tweede Thuis twee voorzieningen voor mensen met een joodse achtergrond: woon- en dagcentrum Maccabiadelaan en woonvoorziening Groenhof/ Na’ot. In deze voorzieningen is veel aandacht voor de joodse manier van leven.

Hoe doen we dit in de praktijk? - In gemeenschappelijke ruimtes gelden de joodse spijswetten - Er zijn Sjabbatvieringen - Er is veel aandacht voor joodse feesten - Er is een medewerker voor activiteiten rond de joodse identiteit - Er is begeleiding bij bezoek aan de sjoel Contact: Vuurdoornstraat 11, 1431 RM Aalsmeer 0297 353800 [email protected]

Voor meer informatie en vacatures kijk op: www.onstweedethuis.nl

mr L.E. Visserhuis Joods woonzorgcentrum mr L.E. Visserhuis

Limmoed

woonzorgcentrum NieuwJoods woonzorgcentrum in Benoordenhout, Den Haag met ruime appartementen Nieuw woonzorgcentrum in en verpleegunits. Benoordenhout, Den Haag met ruime appartementen Ruime appartementen voor ouderen zonder zorg of met zorg op maat, en verpleegunits.

2012 21

oktober Het Sieraad Postjesweg 1 in Amsterdam

inclusief kortdurende revalidatiezorg na ziekenhuis opname. Ruime appartementen voor ouderen Psychogeriatrische en somatische zonder zorg of met zorg op maat, verpleegplaatsen in kleinschalige inclusief kortdurende revalidatiezorg woonunits (twee units kosjer). na ziekenhuis opname. Een gezellig restaurant en zonnige Psychogeriatrische en somatische tuin. Winkels en terrasjes op verpleegplaatsen in kleinschalige loopafstand. woonunits (twee units kosjer). Een gezellig restaurant en zonnige Er zijn nog enkele appartementen tuin. Winkels en terrasjes op beschikbaar. loopafstand.

Kom ook. Meld je aan.

www.limmoed.nl Een dag lang kun je kiezen uit een zeer breed programma dat alle kanten van de Joodse wereld belicht. Wetenschappers, rabbijnen, publicisten en vele anderen vormen het stimulerende en aantrekkelijke middelpunt van Limmoed.

Tot 30 sept. inschrijven met korting

Hét Joodse kennis- en cultuurfestival

Nu ook parkeerplaatsen te huur in onze ondergrondse parkeergarage. Nu ook parkeerplaatsen te huur in onze ondergrondse parkeergarage.

Er zijn nog enkele appartementen Voor meer informatie: beschikbaar.

070-3143800 of de website: www.jbc-visserhuis.nl Voor meer informatie: 070-3143800 of de website: www.jbc-visserhuis.nl

28 CULTUUR & WETENSCHAP - INTERVIEW TEKST YONINA WWW.YONINA.NL

NOA - Zangeres en tekstschrijver ‘Net als iedere vrouw moet ik jongleren, het is net een balanceer act’

Op 2 oktober 2012 schittert de internationaal bekende Israëlische zangeres en tekstschrijfster Noa tijdens een concert in Theater Carré in Amsterdam. Eerder trad ze op met o.a. Stevie Wonder, Sting en Andrea Bocelli. Begin september komt haar nieuwe CD ‘Classic Noa’ uit. Met haar unieke stemgeluid raakt ze de harten van velen. Gedreven door liefde en passie zet ze zich al jaren in voor tolerantie en wereldvrede. Haar passie voor haar vak en haar gezin en haar multiculturele achtergrond schiepen onmiddellijk een band tussen ons en legden de basis voor een openhartig interview. Wat kunnen we verwachten van je concert op 2 oktober in Carré? ’Tijdens mijn concert breng ik ondermeer een selectie van liedjes van de meerdere albums die ik de afgelopen twintig jaar samen met mijn producer en gitarist Gil Dor heb gemaakt. Daarnaast zingen we ook topnummers uit ‘The Israeli Songbook’. Dat is een hommage aan de prachtige klassieke Israëlische liedjes die invloed hebben gehad op de Staat Israël. Ze zijn opgenomen onder begeleiding van het Jerusalem Symphony Orchestra. De golf van immigranten met hun dromen en verwachtingen hebben dit land verrijkt. Onze muziek is een fusie van Europese cultuur en de cultuur van het Midden Oosten. Ik zing ook enkele Jemenitische selecties. We worden begeleid door The Solis String Quartet. Onze speciale gast is de Palestijnse zangeres en tekstschrijver Mira Awad.’ Je bent moeder van drie jonge kinderen en je hebt een internationale zangcarrière, hoe creëer je balans en rust in je leven? ‘Net als iedere vrouw moet ik jongleren, het is net een balanceer act. Ik heb er zelfs een lied over geschreven, het staat op mijn CD Genes & Jeans. Ik prijs me gelukkig dat ik zoveel lieve mensen om me heen heb. Mijn voornaamste steun en toeverlaat is mijn man, hij is kinderarts en een fantastische vader. Hij steunt me enorm in mijn carrière.

NOA

Hij is echt een geschenk. Verder kan ik rekenen op mijn liefdevolle ouders; ze volgen mijn carrière met grote toewijding en ze staan altijd voor mij en de kinderen klaar. In mijn zakelijk leven heb ik al twintig jaar een inspirerend en creatief partnerschap met Gil Dor. Onze samenwerking is een constante factor en dat draagt bij aan balans en rust’. Kan je met ons delen wat Rosj Hasjana en Jom Kipoer voor je betekenen? Voor mij bijvoorbeeld zijn de Hoge Feestdagen ondermeer een mogelijkheid tot inkeer. ‘De Hoge Feestdagen zitten vol met rituelen die mensen tot elkaar brengen. Ik voel ook dat naastenliefde geldt voor de hele mensheid: ‘hou van je naaste zoals je van jezelf houdt’. En daar bedoel ik elk mens mee, ongeacht

29

‘Hier in Nederland hebben Joden en Moslims het unieke privilege om weg te zijn uit het land met conflicten en te kunnen leven in vrede’

ras, religie of economische status. Veel organisaties in Israël zetten zich daarvoor in. De pers focust meestal alleen op de conflicten en problemen in Israël. Bijna nooit lees je iets positiefs over de opbouwende activiteiten die er dagelijks zijn tussen Joodse en Palestijnse bewoners van ons land, die geloven dat er ook een andere manier is van vreedzaam met elkaar samenleven. Ik zie het als een deel van mijn baan om dat meer onder de aandacht te brengen. Ik ben er van overtuigd dat, wanneer politici op enig moment een vredesverdrag zullen ondertekenen, het volk direct zal klaarstaan om dat in de praktijk te implementeren. Daarmee wordt begonnen met de wederopbouw van vertrouwen tussen onze twee volken, zodat we als vrienden en buren kunnen leven in een harmonieuze samenleving’. Hoe kunnen we in Nederland werken aan meer harmonie tussen verschillende culturen? ‘Het belangrijkste is je te richten op de overeenkomsten die je met elkaar hebt en dat zijn er zoveel, in plaats van je te focussen op de verschillen. Er zijn redenen genoeg te vinden om het leven met elkaar te vieren, zoals daar zijn onze overeenkomsten, muziek, eten, kunst, maar ook de manier van communiceren met onze handen. We zijn warme en levendige mensen en in onze culturen spelen rituelen en feestdagen een belangrijke en verrijkende rol. We hebben een geschiedenis van vredelievend naast, en met elkaar leven, in landen als Marokko en Turkije. Hier in Nederland hebben Joden en Moslims het unieke privilege om weg te zijn uit het land met conflicten en te kunnen leven in vrede. Kinderen zijn de toekomst. Als we van jongs af aan onze kinderen laten zien dat er zoveel overeenkomsten zijn, dan zul je elkaar beter leren begrijpen en kun je werken aan een vreedzame maatschappij.’ Wat is de speciale band die je hebt met Nederland? ‘Enkele jaren geleden ontmoetten we Theo Roos, de toenmalige directeur van Universal Music, in Nederland. Hij had een grote invloed op onze carrière en we zijn hem heel dankbaar. We hadden een contract met Universal Nederland, we werkten hier aan ons meest succesvolle

album 'Blue touches Blue'. Mijn oudste zoon zette zijn eerste stappen in de Wisseloord Studio’s in Hilversum, dat was heel speciaal! We hebben vaak in Nederland opgetreden, het publiek is warm en enthousiast en ik heb het gevoel dat mijn teksten hier worden begrepen. Daardoor ontstaat er een band tussen ons en het publiek. We hebben warme herinneringen aan onze concerten in Paradiso, het North Sea Jazz Festival, Carré. En onze samenwerking met Mira Awad begon hier in Nederland. En nu staan we 2 oktober weer in Carré. We verheugen ons er nu al op!’ Hoe komt je Jemenitische, Amerikaanse en Israëlische achtergrond tot uiting in je muziek en je leven? Mijn multiculturele achtergrond helpt me om mensen te omarmen, waar ze ook vandaan komen. Van jongs af aan ben ik ondergedompeld in kunst en cultuur en ik heb zoveel mogelijk in me opgenomen. Doordat ik in Amerika zo vroeg in aanraking kwam met muziek, theater en dans, heeft dat mijn horizon verbreed. Muziek overstijgt de tekst, het is een internationale taal die geen grenzen kent. Wat zijn je wensen voor de toekomst? Mijn grootste droom is dat ik nog mag meemaken dat Israël haar weg naar vrede vindt, zodat ik met een gerust hart mijn kinderen kan achterlaten, wetende dat ze een mooie toekomst hebben. Ik heb altijd gezegd dat ik wil zingen bij het tekenen van het vredesverdrag tussen Israël en Palestina, mocht mij die kans gegeven worden. Daarnaast is mijn droom om samen met Gil Dor nog lang deze fascinerende muzikale weg te mogen wandelen. Voor sommige musici is het een instrument naar roem en rijkdom. Voor ons is het onze manier van leven. Ik leef mijn droom! Noa treedt op in Theater Carré in Amsterdam op 2 oktober 2012 om 20.00 uur. Kaarten verkrijgbaar via www.ticketmaster.nl

30 CULTUUR & WETENSCHAP TEKST MARIANNE FUCHS - ILLUSTRATIE BAS VAN DER SCHOT INTERMEDIAIR ©

Schat, dat moet ik even googelen! Liefde en internet

Over dit onderwerp spreek ik met sociaalpsychologe Linda Muusses. Ze is een proefschrift aan het schrijven aan de VU over de invloed van internetgebruik op liefdesrelaties. Linda is 28 jaar, getrouwd, en houdt van muziek maken met haar man. Ze is Joods en viert Joodse feestdagen ‘light’ met zowel Joodse als nietJoodse vrienden. Ik vraag haar hoe ze geïnteresseerd is geraakt in dit onderwerp. ‘Het houdt mij bezig hoe mensen elkaar beïnvloeden en hoe ze beïnvloed raken door wat er om hen heen gebeurt. Zowel in mijn studie sociale psychologie als in mijn studie communicatiewetenschap richtte ik mij op hoe mensen door media beïnvloed kunnen worden, en hoe ze die media gebruiken.’

Waarom heb je die vakantiefoto van mij in bikini op facebook gezet? ‘Ik vond een promotieplek aan de VU, waarbij ik romantische relaties en de invloed van internet kan onderzoeken en kan kijken of er iets in de relatie verandert. Het zou zo kunnen zijn dat als de relatie slecht is, mensen meer gaan internetten.

Internetten is op zich voor veel mensen al bevredigend, maar wat we tot nu toe vaker vinden is dat als mensen meer gaan internetten, er daardoor iets verandert in de relatie.’

We hebben toch een leuk huis, hou nou eens op met Funda! ‘Het is natuurlijk ook zo dat het Internet het makkelijker maakt contact te hebben met mensen die wat verder weg zijn, zoals kennissen en familieleden in het buitenland, maar de tijd die mensen online besteden gaat vaak ten koste van de tijd die ze anders met hun gezin hadden doorgebracht.’ Internet is in korte tijd een grote rol gaan spelen in ons leven, en we denken nog weinig na over wat voor rol dat speelt in onze liefdesrelaties, maar er valt veel over te vertellen. Linda geeft op donderdag 25 oktober om 20.00 uur een presentatie over liefde en internet, aansluitend vertelt een stel over hoe ze elkaar via internet hebben gevonden. Bagels & Beans Parnassusweg 218, Amsterdam. Iedereen met of zonder internetervaring is welkom. Aanmelden: [email protected] of tel. 020-577 65 66. Entree: € 7,50 incl. koffie en taart.

CULTUUR & WETENSCHAP - HISTORISCHE COLUMN

31

BIJSCHRIFT

Tirtsah Levie Bernfeld

Een Joodse Lommerd: de Leenbank Honen Dalim Hoe kwam je vroeger in Amsterdam aan geld als je even krap bij kas zat? Je kon gaan lenen bij vrienden of familie. Ook kon je tegen rente een onderpand afgeven bij de Lommerd, de huidige Stadsbank van Lening. Maar zo’n instelling was ook veel dichter bij huis, binnen de Portugese Gemeente; een Joodse lommerd ook bekend onder de naam Honen Dalim. En beter dan anderen want daar werd volgens Joodse traditie geen rente in rekening gebracht en kon geleend worden tot maxima van ongeveer vijftig gulden, equivalent aan een redelijk maandsalaris lang geleden. Pestepidemie Een pestepidemie (1623 - 1625) was aanleiding tot oprichting van deze Joodse lommerd. Ook onder Joden had deze besmettelijke ziekte veel slachtoffers gemaakt. In Amsterdam werd overgegaan tot oprichting van een liefdadigheidsinstelling (hevrah) net als elders na rampen in het Joods Europa van die tijd. Volgens Haham Saul Levi Morteira was het nodig ‘Gods toorn te verzachten’ en ‘te boeten voor onze zonden’. Voor een leenbank werd gekozen omdat het verstrekken van renteloze leningen binnen het Jodendom de hoogste vorm van liefdadigheid is. Portugezen konden zich van hun beste kant laten zien door lid te worden van deze leenbank. Venetië - Amsterdam Initiatiefnemers waren vooral Haham Morteira en Haham David Pardo. Zij hebben het idee bijna zeker uit Venetië gehaald. Daar kwamen zij namelijk vandaan. In Italië was het aantal leenbanken groot. Ze heetten ook wel monti de pietá. Armen konden er geld op onderpand lenen, gratis of tegen een lage rente. Eigenlijk waren die monti een tegenhanger van Joodse leenbanken, die volgens de katholieke autoriteiten hun onderdanen te hoge rente

berekenden en de bevolking zo tot armoe brachten. In Venetië was het anders geregeld want Joodse banken mochten van de staat Venetië als pandjesbank fungeren als zij maar een laag rentetarief in rekening brachten. Zo hielpen Joodse banken de Venetiaanse bevolking uit de brand. Panden en veilingen Wat werd er geleend? Basisbehoeften zoals bedden, linnengoed en gereedschappen mochten volgen de Joodse wet niet worden ingebracht. Maar wat dan wel? Het waren natuurlijk zilveren en gouden voorwerpen, zoals ringen en kettingen; of fraaie kleren; en ook ceremoniële voorwerpen zoals Esterrollen in zilveren kokers en mooi uitgegeven (gebeden)boeken met waardevolle sloten. Als de panden niet binnen een jaar werden gelost, hield de Portugese Gemeente een veiling in de Ma'amad (bestuurskamer) van de Portugese Gemeente. Wie leenden er? De Amsterdam Portugese leenbank was vooral in trek bij mensen die nog altijd genoeg spullen in huis hadden die ze tijdelijk konden missen en voor geld inwisselden. We hebben het dus niet over straatarme mensen, want die bezaten gewoon niets. Interessant is het dat we zo de doelgroep met verborgen armoede beter in beeld krijgen. Ook anderen dan Portugezen kwamen op de leenbank af omdat het immers de enige plek in de stad was waar je renteloos kon lenen. De Portugese Gemeente was not amused en probeerde deze praktijken tegen te gaan: exclusief voor Portugezen! Kortom Ook in vervlogen tijden bracht een natuurramp niet alleen dood en verderf, maar was die aanleiding tot ware filantropie. Ontleend aan, Poverty and Welfare among the Portuguese Jews in Early Modern Amsterdam (Oxford 2012), pp. 113-117 door Tirtsah Levie Bernfeld.

32 CULTUUR & WETENSCHAP - WIZO LITERATUURPRIJS 2012 TEKST TAMARA GIJRATH

Nieuw boek Leon de Winter VSV genomineerd voor literatuurprijs

Journalist Daphne Meijer schreef in het kader van de WIZO Literatuurprijs een recensie van het nieuwste boek van Leon de Winter, VSV. Het boek was al bij voorbaat genomineerd voor de prijs en kwam weliswaar later dan verwacht uit, maar bleek het wachten en het vertrouwen meer dan waard te zijn. Op de website van WIZO kunt u andere verslagen en reacties lezen, alsmede zelf uw mening delen. Op 18 november wordt bekend gemaakt wie de allereerste WIZO literatuurprijs wint, tijdens deze bijzondere bijeenkomst zullen ook de genomineerden voor 2013 bekend worden gemaakt. U bent van harte welkom! Wilt u alsnog meelezen, dan kan dat uiteraard. U kunt zelf een boekenclub samenstellen of u aansluiten bij één van de vele leesgroepen verspreid over het land.

Uitgeverij De Bezige Bij had Leon de Winters VSV aangekondigd voor verschijning in 2010. Het werd 2011 zonder dat het uitkwam en tijdens de feestelijke openingsmiddag van de WIZO Literatuurprijs was het er nog steeds niet. Het was geen goede voorbode. Er kunnen allerlei redenen zijn waarom iets vertraagd is, maar een schrijver met zoveel ervaring als Leon de Winter, die anderhalf jaar te laat is met een roman... dat is foute boel. Ik veronderstelde dat het iets te maken had met het uitgangspunt, want zoveel was daarover in de loop der maanden wel naar buiten gebracht: Marokkaanse terroristen gijzelen de kinderen op een basisschool in Amsterdam Zuid. Zij willen dat Mohammed Bouyeri uit de gevangenis wordt vrijgelaten. Hun plannen worden in de war geschopt door crimineel Max Kohn. Kohn is een man met een agenda; hij heeft een harttransplantatie meegemaakt en zoekt nu de vrouw die hem jaren tevoren verliet.

Ik dacht dat Leon de Winter vast was gelopen op de beschrijvingen van de gijzelnemers, dat hij zich had verdiept in de Marokkaans-Nederlandse gemeenschap en nu aan het hannesen en worstelen was met zijn personages. Fout! Leon zat niet vast, hij had een nieuw boek geschreven. Inmiddels is VSV of Daden van onbaatzuchtigheid verschenen en naar nu blijkt is Leon de Winter halverwege het schrijven helemaal opnieuw begonnen. Zijn plot bestaat deels nog, maar Leon voegde een personage aan het verhaal toe. Heel verrassend: Theo van Gogh, die al acht jaar verblijft in het voorgeborchte (de intakebalie) van de hemel. Hij kan niet ‘door’ zolang hij geen goede daad heeft verricht. Direct toen ik met lezen begon, begreep ik waarom de schrijver hiervoor koos. De gedeelten waarin Leon vanuit het perspectief van Theo van Gogh het niet-leven na de dood beschrijft, zijn het meest interessant. Hier gaat het over morele kwesties, de daden van onbaatzuchtigheid waar niemand uiteindelijk onderuit komt. Dit is een kwestie van persoonlijke literaire smaak, en ik kan me voorstellen dat andere lezers het niet met me eens zijn. Maar ik heb zitten genieten. Het lijkt alsof Leon de Winter naarmate hij het realisme verder loslaat, een andere bron van zijn schrijverschap aanboort. Zijn taal wordt lyrischer, zijn verteltempo lager. In VSV is déze Leon de Winter aan het woord in de hoofdstukken die in de hemel spelen. Die zijn voortreffelijk, maar behalve het literaire bevalt ook de opvallende mildheid me die hij aan de dag legt voor Theo van Gogh. Ik vond Van Gogh een weerzinwekkend iemand, en ik vraag me af of ik dat had kunnen opbrengen. Maar nu het boek er is, ben ik er blij mee. Er moest vroeger of later een roman verschijnen over Theo van Gogh en allerlei vrienden van de man, die in de loop der jaren een tweede carrière hebben gekregen dank zij hun connectie met Theo en alles waar hij voor stond, hebben niet die literaire middelen in huis gehad. Er bestaat in het Nederlandse taalgebied klaarblijkelijk geen ander dan Leon de Winter die iets over Theo van Gogh kan en durft te schrijven. Met liefde en rachmones (medelijden, red.).

33

In VSV is Job Cohen geen partijleider van de PvdA geworden, maar burgemeester gebleven. Jessica en Leon zijn gescheiden. Je kunt je afvragen wat dit spel betekent. Probeert Leon de Winter ons, zijn lezers, iets te vertellen over ons voyeurisme? Of toont hij ons iets anders?

Déze Leon de Winter zal ik tot in het oneindige blijven lezen. Met de thriller-auteur heb ik het echter inmiddels wel gezien, vooral omdat de plot zovele losse eindjes bevat. Het is door andere recensenten al vaker gezegd: het Winteriaanse universum is een tot aan de nok toe met luxe artikelen volgestouwde omgeving waarin geld geen rol speelt. De privé-vliegtuigen, eersteklasvliegtickets, horloges, wijnen en andere spullen verbloemen niet dat de mannelijke hoofdpersonen wanhopige ongelukkigen zijn. En de vrouwen zijn bloedmooi, natuurlijk – maar dat zijn ze altijd. En we zien ze vrijwel alleen aan de buitenkant, door de ogen van de mannen die hen begeren. Blijft over dat er nog iets anders te ontdekken is in VSV. Leon de Winter speelt een spel met de media-aandacht. Een stoet min of meer bekende Nederlanders trekt voorbij, van Mohammed Bouyeri tot Job Cohen tot Eva Jinek tot Leon en zijn echtgenote Jessica Durlacher zelf. Maar deze romanwereld zit toch net iets anders in elkaar dan de werkelijkheid zoals wij buitenstaanders die denken te kennen.

Hoe gaat het met de boekenclubs die allemaal samen met de WIZO de genomineerde boeken lezen? Een greep uit de vele positieve reacties vanuit het land. Riet Mendel van Alé Hie (Blad Zij), de boekenclub van WIZO Gelderland, vertelt dat vooral Hydromania van Assaf Gavron de meeste discussie teweeg bracht: ‘Of je gaat er helemaal in op of je vindt het vreselijk, beangstigend en wenst dat dit beeld van de wereld een ver-van-je-bed-show blijft. Uiteindelijk blijft het een geweldig actueel boek die de moderne wetenschap en de problematiek in Israël niet schuwt. We vinden het allemaal ontzettend leuk dat we samen met WIZO boeken lezen, die we normaal niet zo snel zouden hebben uitgekozen. Het is erg verdiepend en leuk om met vriendinnen op deze manier totaal andere onderwerpen te bespreken. Onze gezamelijke Joodse identiteit is wel een bepalende factor bij het beoordelen van de boeken. Het bepaalt ons beeld en onze vizie. Bovendien zaten we anders misschien niet bij elkaar en lazen we misschien ook niet deze boeken! Maar bovenal hebben we ontzettend veel plezier met elkaar en met al die prachtige boeken!’ De leesclub van LJG Utrecht noemt ook Hydromania als het boek waar het meest over is gesproken: ‘Met zo’n mooie, uitgedachte WIZO leeslijst, waren we ervan overtuigd dat we een prachtige diversiviteit aan titels te lezen zouden krijgen en dat maakt deelname aan dit initiatief zo leuk. Onze gezamenlijke Joodse identiteit is geen bepalende factor bij het beoordelen van een boek. Het is wel de voorwaarde voor mensen die zich bij ons aansluiten om boeken te lezen van een Joodse schrijver of met een Joodse inhoud. Of het verhaal boeit is bij ons veel meer van doorslaggevende aard.’ Meer informatie vindt u op www.wizo.nl

In onze Sjoel zijn er meer manieren om Joods te zijn In onze sjoel leeft het besef dat de rijke Joodse traditie ruimte biedt aan verschillende interpretaties. Ervaar een sjoel waar uw persoonlijke invulling ruimte krijgt en waar u deel kan nemen aan een rijk en eigentijds joods-cultureel programma. Iedere Joodse man, vrouw en kind is bij ons van harte welkom. Bel of mail voor een persoonlijke kennismaking en vraag naar Madelon Bino.

LJG, dé Joodse Gemeente van Amsterdam 020 5400120 s [email protected] s Zuidelijke Wandelweg 41

Traditioneel en Eigentijds 1079 RK Amsterdam s www.ljgamsterdam.nl

Sjana Tova WIZO Nederland wenst u een goed en zoet 5773. WIZO-vrouwen uit de hele wereld - ook hier in Nederland - helpen mee de leefomstandigheden van kinderen, vrouwen en ouderen in Israël - ongeacht hun achtergrond - te verbeteren. Met hun financiële steun in meer dan 800 projecten maken WIZO-leden van 18 tot 120 jaar het verschil voor hen die het zo nodig hebben. Word voor € 40,-- per jaar lid of donateur van WIZO en draag bij aan een hoopvolle toekomst. WIZO helpt, help WIZO.

WIZO is ANBI gecertificeerd

A.J. Ernststraat 735A, 1082 LJ Amsterdam - T (020) –64 63 017 - E [email protected] - www.wizo.nl - ING 535617

CULTUUR & WETENSCHAP

35

TEKST KARIEN ANSTADT - FOTOGRAFIE HAROLD VAN MECHELEN

Voormalige Joodse begraafplaats Alphen aan den Rijn

In 1963 werd de Joodse begraafplaats aan de Aarkade te Alphen aan den Rijn geruimd met instemming van het NIK/Leiden. Een boek van Anke Bakker uit 2005 bracht dit in de publiciteit en was aanleiding tot een nieuw initiatief. In 2007 werd een comité opgericht bestaande uit Anke Bakker, Alice Besseling, Lily Kahn, Hans Wertheijm en Betty Braat met als doel om op die grond een herinneringsplek te creëren. De gemeente Alphen aan den Rijn gaf hieraan volle medewerking.

DE PLAQUETTE OP DE VOORMALIG JOODSE BEGRAAFPLAATS

Op 18 april 2012 onthulden minister Liesbeth Spies en Betty Braat de plaquette en zei Rabbijn Shmuel Katzman het kaddisj-gebed. De herinneringsplek functioneert ook als stadsparkje want er ligt niet alleen een Davidster, maar er zijn banken geplaatst van Spaans graniet, bekleed met bamboehout en er is een prachtige Robenia (boom) geplaatst. De plek is uniek omdat er van drie geruimde Joodse begraafplaatsen nu één is ingericht als herinneringsplek. De wandeling is opgenomen in het Stadsgilde.

JaGDaF JaGDaF (betekent samenzijn) is een kwartaal magazine voor Joden in Groningen, Drenthe en Friesland. Het werd 25 jaar geleden op initiatief van JMW opgezet, maar gemaakt door vrijwilligers. In het begin met behulp van een bescheiden subsidie van JMW, later door middel van abonnementsgelden en advertenties. Het doel is om ouderen in de noordelijke mediene meer informatie te verschaffen over activiteiten en Joodse aangelegenheden, zoals Joodse boeken, tentoonstellingen, monumenten, geschiedenis enz.. Marcel Möring was in de begintijd eindredacteur. Vervolgens hebben velen jarenlang meegewerkt aan het tot stand komen van dit blad. In september 2012 verschijnt het 120ste nummer! Wij wensen elkaar dan: Ad mea we’esriem, tot 120. Waarom? Dat wordt in dat nummer onthuld door Shimon Evers. Wilt u zich abonneren, dan kan dat voor minimaal € 15,– per jaar. [email protected]. Redactieadres: Postbus 550, 9700 AN Groningen

LLI 11 O IVVEE OKK VVAA TO NNA BEE AFF RR gids joods Nederland

donaties

english

english zit”

english donaties

gids joods Nederland voorstellen hoedonaties dat zo

over Jonet

ods Nederland

niet voorstellen hoe dat zo zit”

F NA R VA B E VE TO LI O K 1

“Zelden zo’n feest meegemaakt als gisteren”

“Zelden zo’n feest meegemaakt als gisteren” over Jonet

gids joods Nederland

donaties

“Ik kan me niet voorstellen hoe dat zo zit”

english

over Jonet

La Streisand opent Mokumse Bazaar

La Streisand bij Mokumse Bazaar

vrijdag 12 maart 2012 11 tisjri 5772

Djjh jsdjsdshshh hdjhjs skdksjsjkdd. kdks skdkk skhfdksfs ksfjk jksfj kjskfs ksjdk kjdksj ds ldjkdj dks skjds jdskjsks ksjskde s hh hdjhjs skdksjsjkdd. kdks skdkk skhfdksfs ksfjk jksfj kjskfs ksjdk kjdksj ds ldjkdj dks skjds jdskjsks ksjskde sdskjdkjsdskjdkjs hh hdjhjs skdksjsjkdd. kdks skdkk skhfdksfs ksfjk jksfj kjskfs ksjdk kjdksj ds ldjkdj dks skjds jdskjsks ksjskde sdskjdkjsdkjskjd skjdk sjdk jsdj. amstelveen, vamaf 16.00 uur. Meer.....

Jiddische muziek Optreden Cursussen Prof. Cohen Open Dag 2012 Joods Historisch Museum Familietournooi Maccabi Tennis

donaties

“Ik kan me niet voorstellen hoe dat zo zit”

english

Nieuws

Nieuws

Agenda

gids joods Nederland

over Jonet

Joods cultuurfeest in Amstelveen Gecombineerde lezing in Kamp Amersfoort

Open Dag 2012 JMW

Forum

Onthulling Monument Beverwijk

‘Kom die tunnel uit en baf; zo’n 70 wagens boven op mekaar op een berg’

M

D W

D

V

Z

Z

Te koop: collectie postzegeld Israël, vanaf 1948 tot ca. 1980 bijna compleet. Cataloguswaarde ong. 795.-

of ga naar de complete agenda ...

—Eli Chawi in forum/tekoop Naar complete forum ...

Commissie keurt blokkade goed

+NMGMVGVMGMVKMVKGMKGVMKGMKMOGOVOVGNVOćNVOOVOOVNOV GOVOVNGONćOVIVONVXHLIKKHFRKKFRVRVFKR[RKFR[ [OMFRKFR[RYK Assen

WANNEER?

Meisjesvoetbal op de Maccabiade

Vandaag

BAN op scherp

Deze week

Deze maand

Sport

Cultuur

BAN op scherp Amsterdam

Religie

Gezelligheid

+NMGMVGVMGMVKGMKGVMKGMKMOGOVOVGNVOćNVOOVOOVNOVGOV OVNGONćOVIVONVXHLIKGMKGVMKGMKMOGOVOVGNVOćNVOO VOOVNOVGOVOVNGONćOVIVONVXHLIKKKKKMVKGMKGVMKGMKM Amstelveen, va. 16.00 uur.

Leren

Mediene km. rondom woonplaats

Tweets

Maccabi Chanoekafeest 7 november 2012

#Barbra jhfjdh jdh jcd jhvj vjhdj hj jdcjdhc jhd jhjd Amstelveen rules! – 5hr. ago

Gecombineerde lezing in Kamp Amersfoort

+NMGMVGVMGMVKNODGVMOVNćVNIOVNIRVMIOOV]NVOF[OI KM[N[NIK[NOIMGMVGVMGMVKNODGVMOVNćVNIOVNIRVMI OOV]NVOF[OIKM[N[NIK[NOIMOOMFVOFMOFMOOMFVOFMOFFMVKGM KGVMKGMKMMGMVGVMGMVKNODGVMOVNćVNIOVNIRVMIOOV]NVO F[OIKM[N[NIK[NOIMOOMFVOFMO Amsterdam hele dag vanaf 09.00 uur

3 favorieten toegevoegd

12 maart 2012

Kickoff programma Crescas

Li Edelkoort in Holon

1

ledenvergadering uitgesteld

6

30 april 2012

Vacature bij JHM...

3

1 dag geleden

Barbra Streisand komt naar NL!

45

1 dag geleden

ledenvergadering uitgesteld

1

14 mei 2012

ledenverkiezing overnieuw

3

1 dag geleden

kabinet valt niet over zoiets

1

WAT helemaal niet klopt aan...

43

wie weet iets over de aanstaande verg.,

2

IHEUXDUL

Overig

wie weet iets over de aanstaande verg.,

2

IHEUXDUL

Humor

jofel jiddisj opnieuw te koop

2

1 dag geleden

Buitenland

belgische verbond op bezoek, wie kan....

2

Politiek

Discussie

+NMGMVGVMGMVGONćOVIVONVXHLIKKHFRKKFRVRVFKR[R KFR[[OMFRKFR[RYKKMVKGMKGVMKGMKMOGOVOVGNVOćNVOO VOOVNOVGOVOVNGONćOVIVGONćOVIVONVXHLIKKHFRKKFR VRVFKR[RKFR[[OMGONćOVIVONVXHLIKKHFRKKFRVRV FKR[RKFR[[OMFRKFR[RYKFRKFR[RYKONVXHLIKKHFR KKFRVRVFKR[RKFR[[OMFRKFR[RYK Assen

Commissie keurt blokkade goed

#Daviud De hksjhfd dskjdksd skdj sdkjs ksjd jdh jcdjdcjdhc jhd jhjd – 1 day. ago

Barbra Streisand komt naar NL!

Meeting University Leiden

Meisjesvoetbal op de Maccabiade

65 oproepen sinds je vorige bezoek

3

Dating

1 dag geleden

BAN op scherp

17 chat-sessies ...of scrol voor meer nieuws

12 mei 2012 11 mie 2012 2 dagen geleden 1 mei 2012

12 mei 2012

Sjoeldienst Beit Ha’Chidush

WAAR?

Joods cultuurfeest in Amstelveen

BAN op scherp

Vacature bij JHM...

12 maart 2012

WAT?

Meisjesvoetbal op de Maccabiade

Nog een nieuwe sjoel?

12

12 maart 2012

Maak een keuze...

Nog een nieuwe sjoel?

14 nieuwe vrijgezellen zijn net aangemeld

11

Tel AViv Appartement

Kickoff programma Crescas

OPMERKELIJK

Kuifje goes Jiddisch

Jingles...

vakantiewoniong

Meeting University Leiden +NMGMVGVMGMVKNODGVMOVNćVNIOVNIRVMIOOV]NVOF[OI KM[N[NIK[NOIMGMVGVMGMVKNODGVMOVNćVNIOVNIRVMI OOV]NVOF[OIKM[N[NIK[NOIMOOMFVOFMOFMOOMFVOFMOFFMVKGM KGVMKGMKMMGMVGVMGMVKNODGVMOVNćVNIOVNIRVMIOOV]NVO F[OIKM[N[NIK[NOIMOOMFVOFMO Amsterdam hele dag vanaf 09.00 uur

Li Edelkoort in Holon

De opeoing van skdksjsjkdd. kdks skdkk skhfdksfs ksfjk jksfj kjskfs ksfkjs kjskfs skfj ajgdja jdj sjdgjdj sjgd jdg j jdsgj opeoing van skdksjsjkdd. kdks skdkk skhfdksfs ksfjk jksfj kjskfs ksfkjs kjskfs skfj ajgdja jdj sjdg j jdsgj opeoing van skdksjsjkdd. kdks skdkk skhfdksfs ksfjk jksfj kjskfs ksfkjs kjskfs skfj ajgdja jdj sjdgjdj sjgd jdgj jdsgsjg dnsdj ksddjkjj ksd ksj kd sgj opeoing van skdksjsjkdd. kdks skdkk skhfdksfs ksfjk jksfj kjskfs ksfkjs kjskfs skfj ajgdja jdj sjdgjdj sgj opeoing van skdksjsjkdd. kdks skdkk skhfdksfs ksfjk jksfj kjskfs ksfkjs kjskfs skfj ajgdja jdj sjdgjdj jks kdjks dksjdsd. Yudksjdk kjdksj ds ldjkdjdioe eieeoeopej jjsk. Meer.....

—Ayellet B. in joods.nl/forum

laatste post

1

Nieuws

12 maart 2012

Holocaust Memorial Week

Kickoff programma Crescas

Kies een dag...

replies

boekencollectie

&ODVVLİHGV

Hkjdjsd sjdjs hjsh jahdka akda akdjksdjkadjkdk ksdjksdjksdjk skjdskj sdjkzdjkj k`dj skdjkjdkdj kdjjzkdjzkjdjzdjz kjdzdj kz kajddj hdsjh djhj Amstelveen, va. 16.00 uur.

BAN op scherp

NIKnet geheel nieuw

Forum onderwerp

Meisjesvoetbal op de Maccabiade

Volledig nieuwsoverzicht ...

Cursussen Prof. Cohen

english

12 maart 2012

Familietournooi Maccabi Tennis

BUITENLAND

Sjoeldienst Beit Ha’Chidush

donaties

Agenda

BINNENLAND

Brit Ahawa in de LJG

Djjh jsdjsdshshh hdjhjs skdksjsjkdd. kdks skdkk skhfdksfs ksfjk jksfj kjskfs ksfkjs kjskfs skfj ajgdja jdj sjdgjdj sjgd jdgj jdsgj gsjg dnsdj ksddjkjj ksd ksj kdjks kdjks dksjdsd. Yudksjdk kjdksj ds ldjkdjdioe eieeoeopej jjsk.De sdskjdkjsdkjskjd skjdk sjdk jsdj. Amstelveen, vamaf 16.00 uur. Meer.....

gids joods Nederland

1 dag geleden

16 maart 2012

...of scrol voor meer forums

... of scroll door de lijst

Hot topics... ...of scrol voor meer data

Opmerkelijk... ‘Kom die tunnel uit en baf; zo’n zeventig wagens boven op mekaar’

nieuws

gids joods Nederland

donaties

over Jonet

english

Tweets

'RORU(LXVPRG tempor incididunt' ut labore et dolore magna aliqua.quis 1 hour eiusmod duis 48,RIĆFLD– 1hr. ago

adipisicing4XLVQRVWUXGH[HUFLWDWLRQXOODPFR /DERULVQLVLXWDOLTXLSH[HDFRPPRGR consequat. –2 days. ago

6LW$PHW87 @ consectetur: Eprehenderit in voluptate velit! (Esse pariatur!)...quis 1 hour eiusmod duis VeniamCommodo. – 5hr. ago

gids joods Nederland

donaties

over Jonet

adipisicing4XLVQRVWUXGH[HUFLWDWLRQXOODPFR /DERULVQLVLXWDOLTXLSH[HDFRPPRGR consequat. – 7hr. ago

Duisaute irure dolor in reprehenderit in Voluptate Velit. quis 3 occaecat eiusmod duis amet. – 7hr. ago

Sed posuere consectetur est at lobortis. Curabitur blandit tempus porttitor. Cras mattis consectetur purus sit amet fermentum. Cum sociis natoque penatibus et magnis dis parturient montes, nascetur ridiculus mus. Praesent commodo cursus magna, vel scelerisque nisl consectetur et.

t

Aan meerdere instellingen t

1RWDUL­OHDNWHPRJHOLMN Bij doorlopende schenkingen vanaf een bedrag van €.500,- per jaar en met een minimum duur van vijf jaar kunt u een notariële akte laten opmaken voor een eenmalig bedrag van €.150,-. Naast de kosten van de notaris zijn hier ook de BTW en de kosten voor het opvragen van een verklaring uit het Gemeentelijke Admin. (voorbeeld uitvouw carousel) t

Meewerkende instellingen

U kunt éénmalig of op doorlopende basis een gift overmaken. Bij doorlopend is de keuze uit maandelijks, per kwartaal, per halfjaar, per jaar, per twee jaar, of per drie jaar.

kwartaal

Het totale bedrag dat u [éénmalig of frequent] wenst te doneren is

€ 500

Elit Occaecat cupidatat non proident... Sunt in FXOSDTXLRIĆFLDGHVHUXQW0ROOLWDQLPLGHVW laborum.quis 3 occaecat eiusmod duis VeniamNostrud. – 8hr. ago

toevoegen?

WRWDOH donatiebedrag

7RWDDO besteed bedrag

SedDoEiusmod 48,RIĆFLD /RUHPLSVXPGRORU sit amet consectetur adipisicing: KWWSDGML[FRPHNGTXLVRFFDHFDWHLXVPRG GXLV48,RIĆFLD– 11hr. ago

SedDoEiusmod 48,RIĆFLD /RUHPLSVXPGRORU sit amet consectetur adipisicing: KWWSDGML[FRPHNGTXLVRFFDHFDWHLXVPRG GXLV48,RIĆFLD–1 week ago

:,=2



&HĆQD



õ

&,$



õ

õ

-RRGV=RUJFLUFXLW



õ

-%2



õ

-1)







õ



õ

1RJWHEHVWHGHQEHGUDJ

gids joods Nederland

donaties

english

Jingles 25

Bridge Drive Hkjdjsd sjdjs hjsh jahdka akda akdjksdjkadjkdk ksdjksdjksdjk skjdskj sdjkzdjkj k`dj skdjkjdkdj kdjjzkdjzkjdjzdjz kjdzdj kz kajddj hdsjh djhj. Amstelveen, va. 16.00 uur

Nieuwsbrief 2012

Bestuur Margreet Shabi (waarnemend voorzitter) David Serphos (lid) Sasja Martel (directeur) Ruben van Coevorden (hospicearts/medisch adviseur) Nannette Blitz-Verdooner (coördinator vrijwilligers) Lija Hellendall (coördinator vrijwilligers) -DQVMH6WRGHOOHGHQHQĆQDQFL­OHDGPLQLVWUDWLH Yvonne de Wolff (fondsenwerving

JONET

Elit Occaecat cupidatat non proident... Sunt in FXOSDTXLRIĆFLDGHVHUXQW0ROOLWDQLPLGHVW laborum.quis 3 occaecat eiusmod duis VeniamNostrud.åGD\V. ago

over Jonet

komende activiteiten

+NMGMVGVMGMVKNODGVMOVNćVNIOVNIRVMI OOV]NVOF[OIKM[N[NIK[NOIMGMVGVMGMVKNODG VMOVNćVNIOVNIRVMIOOV]NVOF[OIKM[N[ VNćVNIOVNIRVMIOOV]NVOF[OIKM[N[NIK[N lfjlljc slcjl. Amsterdam. hele dag vanaf 09.00 uur

Stichting Vrienden Joods Hospice Immanuel Amstelveenseweg 665 1081 JD Amsterdam Info: 020-4420676 Donaties: ABNAMRO 455444277

Maak uw keuze uit de navolgende instelling(en) die meewerken aan de Jonet donatietool.

LQVWHOOLQJ

“DE ONLINE DATING VOOR JOODS NEDERLAND E.O.”

english

Amstelveenseweg 665 1081 JD Amsterdam T (020) 4420676 | M (06) 25252884

3. Welke instellingen? 6LW$PHW87 @ consectetur: Eprehenderit in voluptate velit! (Esse pariatur!)...quis 1 hour eiusmod duis VeniamCommodo. åGD\V. ago

forum

Joodse gids

Met één handeling ondersteunt u één of meerdere instellingen op een YHLOLJHHQVQHOOHPDQLHU

2. Welk bedrag? 'RORU(LXVPRG tempor incididunt' ut labore et dolore magna aliqua.quis 1 hour eiusmod duis 48,RIĆFLDåGD\V. ago

donaties

Stichting Joods Hospice Immanuel

Voordelen van de Jonet donatietool:

Doneren met gebruikmaking van deze donatietool aan de navolgende ANBI instellingen heeft veel voordelen (zie hiernaast).

doorlopend, n.l.

gids joods Nederland

Donaties

Welkom op de donatietool van de Stichting Jonet

éénmalig

– Ron Hijman in joods.nl/discussie

“Ik kan me niet voorstellen hoe dat zo zit”

english

1. Eenmalig of doorlopend? Duisaute irure dolor in reprehenderit in Voluptate Velit. quis 3 occaecat eiusmod duis amet. – 2 days. ago

‘Kom die tunnel uit en baf; zo’n zeventig wagens boven op mekaar’

agenda

“Zelden zo’n feest meegemaakt als gisteren”

“Ik kan me niet voorstellen hoe dat zo zit” over Jonet

– Eveline B. in joods.nl/dating

Jom Ha’Voetbal zondag 11 juni JMW Ledenraad maandag 14 april Maccabi Chanoekafeest 7 november

– Ron Hijman in joods.nl/discussie

home

‘Waarom mannen toch steeds witte sokken kopen’

Alvast noteren...

DAVIDCO7

Nieuwste matches

meer matches

$DQWDOEH]RHNHUVDDQMHSURĆHO 0DLOVGRRUMRXEHDQWZRRUG

Overzicht Berichten (5) Favorieten Updates

20

Sarah007

22

BIBI_NL

Lincs (29)

25

VIOLA

25

TECHGRL1

Nieuwe singles (10)

Vrijwilligersdag 2011 +NMGMVGVMGMVGONćOVIVONVXHLIKKHFR KKFRVRVFKR[RKFR[[OMFRKFR[RYK KMVKGMKGVMKGMKMOGOKFR[RYKFRKFR[RYK ONVXHLIKKHFRKKFRVRVFKR[RKFR[[OMK NODGVMOVNćVNIOVNIRVMIOOV]NVOF[OIKM[N[ NIK[NOIMOHVDFKYLHULQJLQ$PVWHUGDP

20

Sarah007

Verjaardagen

22

BIBI_NL

meer verjaardagen

... naar complete agenda

Sarah007

25

VIOLA

AKKOORD VOOR ONDERTEKENING?

‘Kom die tunnel uit en baf; zo’n zeventig wagens boven op mekaar’

– Ron Hijman in joods.nl/discussie

tweets

Aan het ontbijt van Curabitur blandit tempus porttitor.

Detailopnem dige samenstelling van Integer posuere erat a ante venenatis ere velit aliane van de blandit tempus porttitor ivm. Pesach-viering.

Alvast noteren...

Resultaten...

Jom Ha’Voetbal zondag 11 juni JMW Ledenraad maandag 14 april Maccabi Chanoekafeest 7 november

‘Met de bijdrage van vorige maand hebben we ziekenhuis ingericht’

– Voorzitter Chai Knai -1)

donaties

joodse gids

“Zelden zo’n feest meegemaakt als gisteren”

Agenda

maak hier je keuze en kijk op de kaart...

WANNEER?

Vandaag

WAT?

Sport

WAAR?

Amsterdam

Deze week Cultuur

Deze maand

Religie

Gezelligheid

Leren

Mediene km. rondom woonplaats

24 maart 2012

Cursussen Prof. Cohen Praesent commodo cursus magna, vel scelerisque nisl consectetur et. Duis mollis, est non commodoest non commodo luctus, nisi erat porttitor ligula, eget lacinia odio sem nec elit. Donec ullamcorper nulla est non commodo luctus, nisi erat porttitor ligula, eget ullamcorper nulla non metus auctoon metus auctor fringilla. Fusce d luctus, nisi erat porttitor ligula, eget laciniaentum nibh, ut fermentum massa justo sit, Amsterdam, Boelelaan 14, 14.00-16.00 Scrol voor meer of zoek… besloten, op uitnodiging www.joodsegemeenteleiden.nl

WANNEER? Vandaag Deze week Deze maand

delen met



WAT? Sport Cultuur Gezelligheid



AVOND123

3URİHOEH]RHNHUV

20

Opmerkelijk...

23

Online

oude activiteiten

... bekijk de foto-gallerij

De volledige samenstelling van Integer posuere erat a ante venenatis dapibus posuere velit aliquet. Curabitur blandit tempus porttitor.

Sara012

Matches (16)

Verjaardagen

Stel bij donatie aan meerdere instellingen van €.800,- levert dit het volgende plaatje op. (Kan niet worden ingevuld, wordt automatisch berekend). Gahsg jdajhd kdj kdj kjdskjs dkj ksdj sjdsksj djsd.

8ZGHĆQLWLHYHGRQDWLHHQEHWDOLQJ doet u pas na xxwdddvs sn,s VćNGMONGOGJOIćKOIIIKIçIKèć çćèćèIEèOEèOOQèOçQ

23

Lijsten:

Hulp bij invullen

... of ga naar onze pagina op Twitter

AVOND123

Blinddates

TOTAAL DONATIEBEDRAG 

23

Nieuwe foto’s

Religie Leren



WAAR? Amsterdam Mediene



km. woonplaats

Ook voor smart phone & tablet

jingles

Nieuwe foto’s

JONET

37

TEKST KEMAL RIJKEN

Het nieuwe Jonet.nl Uniek digitaal project ‘Met u en vele andere Nederlanders met een Joodse en niet-Joodse achtergrond sta ik voor het avontuur dat ‘Jonet’ heet. Voor dit unieke digitale project, dat begin oktober in een geheel vernieuwde site online gaat, mag ik de eervolle rol van webcoördinator vervullen. Ik ben daarbij de spin in het web: van het plaatsen van nieuws(berichten), het ondersteunen van vrijwilligers en bestuurders en van het leggen van nieuwe contacten tot het aanmoedigen van donateurs voor onze unieke donatietool; het hoort er allemaal bij. Voordat onze nieuwe site Jonet.nl gaat beginnen, wil ik mezelf even aan u voorstellen. Laat ik meteen met de deur in huis vallen. Mijn naam, Kemal Rijken, correspondeert niet met een Joodse achtergrond, maar wat doe ik dan bij een Joods project zoals Jonet? Sinds begin 2011 ben ik betrokken bij Joods Nederland door te schrijven voor het NIW. Door die werkzaamheden leerde ik de gemeenschap kennen als een diverse club, waar veel stromingen, overeenkomsten en tegenstellingen bestaan. Joden zijn enthousiaste mensen, die stuk voor stuk vooral zichzelf willen zijn. Met mijn eigen achtergrond – mijn vader komt uit Turkije – kan ik me inleven in de Joodse gemeenschap. Ook ik weet wat het is om er soms wel en soms niet bij te horen en zie in dat het goed is om bij je roots te blijven. In totaal heb ik ruim een jaar elke week voor het NIW gewerkt. De positieve energie die ik daarbij kreeg als ik ergens langs kwam voor een interview of reportage was altijd ongekend. Dat had ik als journalist voor onder meer het AD nog nooit zo meegemaakt.

Toen Jonet in het voorjaar op zoek was naar een webcoördinator besloot ik om te reageren. Vooral de inclusiviteitsgedachte, waarbij iedereen met een Joodse achtergrond – halachisch of niet – welkom is, sprak me erg aan. Het gaat er immers niet om wie je bent, maar om hoe je jezelf voelt. Jonet is ervoor om mensen die zich Joods voelen bijeen te brengen en een plek te bieden waar zij zich thuis kunnen voelen. Dat kan en moet op een digitale manier. Straks kan iedereen de nieuwste agendapunten en de laatste nieuwtjes op één website volgen. Discussies – die zijn de Joden niet vreemd – kunnen gevoerd worden op het online forum en nieuwe vriendschappen en relaties kunnen aangegaan worden op de datingpagina’s van Jingles. Het is toch fantastisch mooi dat dit alles straks samenkomt op één digitale plek? Het is aan mij om het in goede banen te leiden. Ik vind het een grote eer om dit als niet-Jood voor Joods Nederland te mogen doen. Het digitale avontuur Jonet drijft op het Jonet-team, onze partners (JHM, Maccabi Nederland, JMW, Crescas, Jonag, de Joodse Omroep en het NIW), onze vrijwilligers en mijzelf. De vrijwilligers wil ik bedanken voor alle inzet tot nu toe. In Amsterdam en de Mediene zijn zij aan de slag gegaan om Joden en niet-Joden te bereiken en te attenderen op Jonet. Ja, ook niet-Joden die belangstelling hebben in Joods Nederland zijn namelijk welkom op onze site. Deze webstek moet het visitekaartje van de gemeenschap worden. Een site met een open karakter, die laat zien dat de Nederlandse Joden volledig geïntegreerd zijn en volop bijdragen aan de samenleving en allesbehalve geheimzinnig zijn. Daar draag ik graag mijn steentje aan bij.’

38 JONET

Regiovrijwilliger van Jonet ‘Iedereen met een Joodse achtergrond is er welkom’

Daan Acohen (30) is een van de regiovrijwilligers van Jonet, het nieuwste digitale initiatief voor de Joodse gemeenschap in Nederland. Deze Joodse Hagenaar zal de site onder meer gaan testen op het gebied van beveiliging. Wie is Daan Acohen eigenlijk? ‘Ik heb farmacie gestudeerd en ben in Leiden afgestudeerd in de bio-informatica. Momenteel werk ik als softwareontwikkelaar in de buurt van Den Haag, de stad waar ik woon. Dagelijks maak ik computermodellen voor wetenschappelijke projecten. Buiten dat ik een echte bèta en een IT’er ben, heb ik een Joodse achtergrond.’ Hoe ziet jouw Joodse achtergrond er uit? ‘Zoals veel Nederlandse Joden ben ik geboren in Amsterdam. Mijn vader is Joods en orthodox opgevoed. Mijn moeder heeft echter geen Joodse achtergrond. Ja, ik ben een Vaderjood, zoals sommige mensen dat oneerbiedig noemen. Maar toch heb ik veel Joodse zaken meegekregen. Bij mijn oma vierden we Joodse feestdagen en mijn vader vertelde me wel eens iets over het geloof. Maar ik ben niet religieus opgegroeid.’ Heb je een Joodse beleving? ‘Jazeker. Ik heb veel interesse in mijn achtergrond. Die interesse is in de laatste jaren sterk bij me opgekomen. Ik verdiep me niet in het Jodendom door veel boeken te lezen en sites te bezoeken, maar door er op uit te gaan en Joodse plekken te plekken te bezoeken. Een aantal maanden geleden ben ik naar het Joods Historisch Museum geweest, waar ik op Joodse kunstschatten stuitte. Ook ben ik rondgeleid in de Snoge. De gids hield een indrukwekkend verhaal: in de oorlog zijn er namelijk veel Joodse schatten vernietigd, echter de meeste van de schatten van de Snoge werden verstopt en bleven bewaard. Naast mijn verdiepingstocht, zoek ik contact met mensen die dezelfde soort achtergrond hebben als ik. Via Jonet wil ik hen bereiken.’

Hoe kwam Jonet op je pad? ‘Ik ben ooit naar een presentatie over een demografisch onderzoek van het JMW geweest. Daar heb ik iemand gesproken die met Jonet bezig was en zo ben ik erin gerold. De open houding van Jonet sprak en spreekt me heel erg aan. Binnen dit project maakt het niet uit hoe Joods je bent, maar dat je jezelf Joods voelt. Iedereen met een Joodse achtergrond, zelfs met Joodse schoonouders, is welkom. Dat vind ik echt mooi. Zodoende dat ik actief wilde worden als vrijwilliger.’ Waarom wil je vrijwilliger zijn? ‘John F. Kennedy zei ooit eens: denk niet na over wat je land voor jou kan doen, maar denk na over wat jij voor je land kunt doen. Ik ben het daarmee eens. In dit geval gaat het niet over ons land, maar over Joods Nederland en de maatschappij als geheel. Als vrijwilliger wil ik iets terug doen voor de gemeenschap. Bij Jonet denk ik dat mijn streven het beste tot zijn recht komt.’ Wat ga je precies voor Jonet doen? ‘Als IT-specialist zal ik me bezig houden met de beveiliging van de site. Jonet wordt een community-site, waarop veel mensen terecht kunnen. Zo’n open website staat ook open voor mensen met verkeerde bedoelingen. In de afgelopen twee jaar is er bij grote bedrijven al eens ingebroken op hun websites. Dat gebeurde door eerstejaarsstudenten die aan het hacken waren en de beveiliging eenvoudig kraakten. Ik ga proberen om dat bij Jonet te voorkomen, zodat iedere gebruiker van de site zich veilig kan voelen.’ Maar je wordt ook regiovrijwilliger, toch? ‘Dat klopt. In de regio Haaglanden ga ik alle Joodse organisaties benaderen om op Jonet actief te worden. Het is voor mij een manier om contacten te leggen voor Jonet, maar ook voor mezelf. Ik ben daar erg enthousiast over, onder meer omdat ik mensen kan leren kennen met een Joodse achtergrond. Het gaat erg leuk worden, denk ik, want we willen vanuit Jonet ook activiteiten in Den Haag organiseren. Maar dat kan ik niet alleen. Bij deze wil ik iedereen oproepen om mee te doen. Hoe meer vrijwilligers, hoe beter we met Jonet in Den Haag en daarbuiten kunnen slagen.’

JMW

39

TEKST ESTHER SCHOLTENS

Leerlingmediation Samen problemen oplossen

In dit voorjaar werden op de Joodse basisschool Rosj Pina in Amsterdam een groep kinderen uit groep 7 opgeleid tot ‘leerlingmediator’. Zij kregen een training in het oplossen van conflicten en leerden hoe ze bij ruzies tussen medeleerlingen kunnen bemiddelen. Ook kregen alle leerlingen uit groep 7 lessen over Ruzie, Communicatie en Gespreksvaardigheden. Op 22 mei kregen, tijdens een feestelijke bijeenkomst op school, met alle leerlingen en de directeur van Rosj Pina en de collega’s van de jeugdhulpverlening van JMW, twaalf leerlingen hun certificaat. De leerlingmediators waren zichtbaar trots op hun diploma en gingen met hun zonnebloem op de foto.

Nu lopen de leerlingmediators tijdens de pauzes, duidelijk herkenbaar in hun felgekleurde hesjes, over het schoolplein. Bij ruzies tussen medeleerlingen zorgen zij ervoor dat de kinderen met elkaar in gesprek gaan en helpen zij hen om samen tot een oplossing te komen. Deze aanpak geeft leerlingen meer eigen verantwoordelijkheid om er samen iets goeds van te maken en heeft geleid tot een verbeterd sociaal klimaat op school. De schoolleiding is erg enthousiast en heeft de mediators van JMW gevraagd het project in het nieuwe schooljaar met de nieuwe leerlingen van groep 7 te herhalen.

ADVERTENTIE

PRESENTATIE DONDERDAG 25 OKTOBER

LIEFDE IN TIJD VAN INTERNET Contacten via internet • Wat is de invloed van internet op je relatie? • Hoeveel deel ik met vrienden op Facebook? • Hoe intiem chat ik met anderen? • Kan ik nog zonder internet? • Wat zijn de ervaringen met internetdaten? Linda Muusses, sociaal psycholoog aan de VU doet promotieonderzoek naar de invloed van internetgebruik op romantische liefde. Zij geeft een

© Bas van der Schot Intermediair

presentatie en gaat in op alle vragen. Hannah Drees en Marjo van Hal vertellen hoe zij via internet hun grote liefde hebben gevonden. Donderdag 25 oktober 2012 om 20.00 uur Bagels & Beans, Parnassusweg 218, Amsterdam Entree € 7,50 inclusief koffie en taart Opgave [email protected] of 020-577 65 66

Schrijf je in op de website en ontvang GRATIS op jou afgestemde informatie en het kwartaalblad de Benjamin!

www.joodseactiviteiten.nl

40 JMW - ACTIVITEITEN

Groepen en cursussen Joodse identiteit: lust? Last? Deze gespreksgroep is bedoeld voor mensen met een Joodse achtergrond die met elkaar van gedachten willen wisselen over belangrijke thema’s zoals: Joodse identiteit, familie, relaties en het dagelijks leven. In deze groep zullen de thema’s worden bekeken met de bril van nu, vanuit het besef dat iedereen zijn eigen geschiedenis met zich meedraagt. Door herkenning van de verhalen van anderen is het de bedoeling dat je meer inzicht krijgt in je eigen situatie. Zes bijeenkomsten één keer per twee weken, kosten € 45,–

Joodse cultuur op één zondag Leren over het dagelijkse Jodendom van geboorte tot graf en alles er tussenin. Kosten € 22,50, inclusief lunch

Kind in de oorlog, 65 jaar later De oorlog is zo lang geleden, maar gevoelsmatig zeker niet. Als je de oorlog als kind hebt meegemaakt, kun je nu nog plotseling opkomende gevoelens van angst, onveiligheid, eenzaamheid en gemis aan dierbaren ervaren. Als u dit herkent, praat dan mee in een groep van gelijkgestemden, waarbinnen je je veilig kunt voelen. Zes bijeenkomsten, kosten: € 45,–

Naoorlogse Generatie groep Hoe kun je last hebben van de oorlog van je ouders? Je hebt de oorlog zelf niet meegemaakt, maar je bent wel opgevoed door ouders die zelf vervolgd werden en veel familie hebben verloren. Wat heeft dat voor invloed

op je (intieme) relaties, je stemmingen, je maatschappelijk functioneren, je Joodse binding? Door met elkaar van gedachten te wisselen kun je een beter inzicht in je eigen situatie krijgen. Zes bijeenkomsten, kosten: € 45,–

Kinderen van Joodse vaders Je hebt een Joodse vader en een niet Joodse moeder en voelt je niet geaccepteerd in de Joodse wereld. Vaak voel je je solidair met de Joden, maar tegelijkertijd heb je soms het idee dat je een buitenstaander blijft. Hoor je nu bij de Joodse wereld of de nietJoodse wereld? Waar ligt je loyaliteit? Hebben anderen dat ook, hoe gaan ze er mee om? Wil je meepraten, meld je dan aan. Zes bijeenkomsten, kosten: € 45,–

Help! Ik ben met een Israëli getrouwd... Voor iedereen met een Israëlische partner. Een relatie met iemand uit een ander land, Israël, kan vaak inspirerend en verrijkend zijn. Maar soms zijn de verschillen in cultuur zo groot dat je elkaar niet meer goed begrijpt. Het wordt dan een uitdaging om goed met elkaar te blijven communiceren. Wordt er veel geschreeuwd of juist gezwegen? Begrijp je elkaars lichaamstaal? Zijn er misverstanden over het Iwriet of Nederlands taalgebruik? Moet je altijd stipt op tijd komen of mag het een uurtje later worden? Komt de familie uit Israël (te) vaak logeren of is de Israëlische familie (te) gastvrij? Word je als nietJoodse vrouw ge accepteerd? Worden

de kinderen verwend of juist te strak gehouden? Over deze dilemma’s gaan we met elkaar in gesprek. Partners zijn ook welkom. Vier bijeenkomsten, kosten: € 30,–

NIEUW Foute man; heb ik weer... Als liefde meer verdriet dan vreugde brengt en het lukt je niet om los te laten. Je gevoel voor eigenwaarde en (zelf)inzicht zeggen je: houd er mee op... maar je blijft toch ‘hangen’... Herken je bovenstaande? Heb je dit (vaker) meegemaakt. Ben je bang om een nieuwe relatie aan te gaan, die weer kan mislukken? Deze gespreksgroep bekijkt, stap voor stap hoe je de aantrekkingskracht van ‘foute’ mannen kunt herkennen. Wat maakt dat je voor hem valt en hoe komt het dat je jezelf wijsmaakt dat hij echt van je houdt? Hoe kun je loslaten en niet weer in deze valkuil stappen? Zes bijeenkomsten, kosten: € 45,–

Deel je ervaring! Heb je deelgenomen aan één van de groepen of cursussen en wil je je ervaringen met anderen delen? Schrijf het ons: [email protected]

Informatie en aanmelden Mail naar [email protected] of bel naar Marianne Fuchs 020-577 65 66. Voorafgaand aan de groep vindt een kennismakingsgesprek plaats.

41

De tekengroep is op zoek naar nieuwe mensen Iedere maandochtend tussen 10.30 en 12.30 uur wordt er getekend (zonder begeleiding). Huis van de Wijk, A.J. Ernststraat 112 1082 LP Amsterdam. € 1,– per keer, Informatie: 020-577 65 88

GROEPSWERK TEAM

Ik hier, mijn familie daar...

• Je zoon woont in Israël en je mist je kleindochter

Workshop: Het verhaal over je familie o.l.v. Ad van Liempt Voor mensen die hun levensverhaal willen schrijven.

• Je vader is ernstig ziek en je kan niet bij hem zijn • Je kan niet helpen bij de bevalling van je zus • Op Joodse feestdagen en andere highlights ben je er niet bij • Je kan niet passen op je kleinkind

We zijn kosmopolieten, reizen de wereld rond en wonen ver weg van familie en vrienden. Het kan je leven verrijken, maar het heeft ook een keerzijde. Hoe ga je om met gevoelens van eenzaamheid, schuld en twijfels als je ouders of (klein)kinderen in het buitenland wonen? Al deze dilemma’s gaan we in een groepsgesprek uitdiepen. Je hoort hoe anderen er mee om gaan en komt misschien tot nieuwe inzichten. Drie bijeenkomsten, kosten: € 22,50

• Van losse verhalen tot een leesbaar boek • Hoe pak je het aan? Mensen die bezig zijn hun levensverhaal op papier te zetten, voor hun kinderen of kleinkinderen, kunnen soms moeite hebben om op gang te komen of de juiste structuur te vinden. JMW heeft Ad van Liempt, journalist, publicist en maker van televisieprogramma’s gevraagd om een workshop te geven over hoe je het beste een verhaal of een boek kunt indelen. Maak gebruik van de kans om te Ieren van Ad van Liempt. Deze workshop zal op zondagmiddag 9 december gegeven worden in theater Bellevue in Amsterdam. Heeft u belangstelling, mail dan naar [email protected]

www.joodsmaatschappelijkwerk.nl > Gespreksgroepen en Cursussen

42 JMW - BSP

Benjamin Servicepakket Voor € 17,50 per jaar kunt u lid worden van het Benjamin Servicepakket. Met dit (gezins) lidmaatschap kunt u gebruikmaken van allerlei aanbiedingen, zorg en gemaksdiensten, artikelen en cursussen. Het volledige aanbod kunt u lezen op www.benjaminservicepakket.nl. Naast de algemene diensten hebben wij ook een aantal ‘Joodse diensten’; zoals JMW a la carte, Sari’s kookpunt en In je nopjes aan de knopjes.

Sari’s Kookpunt zoekt vrijwilligers! Wegens succes van Sari’s Kookpunt zijn wij op zoek naar nieuwe vrijwilligers. Sari’s Kookpunt kookt voor mensen die het niet altijd opbrengen om zelf thuis te koken maar die wel graag thuis willen eten, alleen of met een gast. De oudere bepaalt wat er gegeten wordt en de vrijwilliger bereidt de maaltijd.

Een lekkere warme maaltijd door uzelf samengesteld bij u thuis gebracht

Vindt u het leuk om te koken, vindt u het prettig om een praatje te maken en heeft u een of twee dagdelen per week over? Dan wilt u misschien wel meedoen met ons project Sari’s Kookpunt. Informatie bij Irene Hirsch 020-577 65 88 / [email protected]

Informatie bij JMW afd. 50+ 020-577 65 88 van maandag tot en met donderdag van 9.00 tot 17.00 uur of via e-mail [email protected]. U kunt zich ook direct aanmelden via onze site of door gebruikmaking van de antwoordbon in deze Benjamin. Stuur deze naar JMW o.v.v. Lidmaatschap Benjamin Servicepakket. Bent u lid en wilt u gebruik maken van een van onze diensten dan kunt u bellen naar bovenstaand telefoonnummer. Voor de algemene diensten kunt u terecht bij Amstelring Ledenservice 0900-1866 (onze samenwerkingspartners). Binnen 48 uur wordt u verder geholpen door de desbetreffende dienstverlener.

SJOEK - SJOEKERTJES EN OPROEPEN

43

GEZOCHT Betty Metzelaar

Gestoffeerde kamer

Bijgaande foto is waarschijnlijk in 1941 genomen. Mijn zus

Joodse werk-student (25) zoekt, door

Betty Metzelaar, links op de foto, was negen jaar. Ik sta rechts

persoonlijke omstandigheden, met

op de foto en was toen elf jaar. Wij waren tezamen met het

spoed gestoffeerde kamer in

meisje in het midden bruidsmeisjes bij een huwelijk in een

Amsterdam-Zuid, Buitenveldert,

synagoge. Wie in het huwelijk trad is ons niet bekend. Mijn

Amstelveen. Bereid o.a. gratis in

zusje en ik hebben de oorlog overleefd. Vaag staat ons bij dat het om iemand ging die

huishouding mee te werken.

onze vader kende uit de Joodsche Raad, waar onze vader als administrateur onderwijs

Wie helpt mij? 06-348 562 50 of

werkte na zijn ontslag per 1 maart 1941 als gemeenteambtenaar bij het Wilhelmina

06-143 925 02

Gashuis in Amsterdam. Wij weten niet wie het meisje in het midden op de foto is. Herkent iemand haar? Graag uw inlichtingen aan: Renée Hennis-Metzelaar, Overveen, e-mail adres: [email protected].

Joodse vrienden JINGLE 602 Gedateerd avontuurlijk meisje uit Mokum met auto zoekt drie bendeleden in de Randstad (50 - 70 jaar) om stad en land af te schuimen naar cultuur

Op zoek naar gezelschap, vrienden of meer?

en natuur. Brieven met achtergrondinformatie en terreinen van

Aarzel dan niet en stuur ons uw oproep. Wij plaat-

belangstelling zie ik met genoegen tegemoet en worden alle beantwoord.

sen uw berichtje gratis in de volgende Benjamin en zenden de binnengekomen reacties aan u door.

JINGLE 603 Joodse vrouw, 61, woonachtig in Noord- Limburg zoekt lieve gezellige

Wilt u reageren op een van de oproepen, stuur ons

vriend, om samen nog wat van het leven te maken. Ik hou van reizen,

uw brief in een gesloten envelop met linksboven in

koken, fietsen en sporten. Hoop op een leuke reactie.

de hoek het nummer van uw keuze. Wij sturen uw gesloten envelop door aan de geadresseerde.

JINGLE 604

‘Benjamin redactie, o.v.v. Schadchen,

Vrouw 60 jaar, Joodse wortels, slank, 1.60 m., zoekt vrouw voor: samen

De Lairessestraat 145-147, 1075 HJ Amsterdam’ of

delen en samen genieten van natuur en cultuur, van wandelingen, samen

per mail [email protected]. Of kijk eens op

koken/eten/praten en misschien meer. Belangrijk vind ik: humor/diepgang/

www.joodsevrienden.nl, de grootste vrienden- en

spiritualiteit/stilte/gek doen/niet–rokend. Herken je jezelf hierin? Stuur je

datingsite voor Joods Nederland.

reactie, liefst met foto.

JINGLE 605

Vlinders?!... Stuur ons uw liefdesverhaal!

Ik, jong ogende aantrekkelijke avontuurlijke weduwe 68 jaar, slank

Heeft u uw partner gevonden via een

1.66 m. ben op zoek naar vitale goed uitziende man 1.85 m. slank leeftijd

oproepje in de Benjamin of bloeide de liefde op na

55 - 65 jaar met gevoel voor stijl en humor. Belangrijk: genieten van

kennismaking op www.joodsevrienden.nl?

reizen, cultuur, natuur, samen koken, wandelen, en een goed gesprek.

Wij plaatsen graag uw liefdesverhaal (mag ook

Geen roker. Reactie alleen met foto. Mijn thuishaven is omgeving (tijdelijk)

anoniem)! Benjamin redactie, De Lairessestraat

Eindhoven.

145-147, 1075 HJ Amsterdam of per mail [email protected]

JINGLE 606 Dame 73 jaar zoekt contact met een leuke man uit Amsterdam of Rotterdam. Graag leuke reacties.

44 JMW - EITZES VAN ESTHER TEKST ESTHER SCHOLTENS

Chaos beheerst mijn leven Vraag

Eitze

Tien maanden geleden ben ik (vrouw, 35 jaar) van Groningen naar Amsterdam verhuisd. Ik vond dat ik in het noorden te ver van het Jodendom leefde en ik hakte dan ook al snel de knoop door. Een goede vriend stelde me voor bij hem een kamer te huren. Ik dacht: ik ben alleen, een kamer is groot zat. Inmiddels ben ik een jaar verder en het kamertje staat nog altijd vol met verhuisdozen. Daar tussenin slaap ik op een matras op de grond. Ik ben constant spullen kwijt, vergeet afspraken en kom eigenlijk nergens meer aan toe. Het liefst blijf ik maar in bed en probeer ik heel hard niet te denken aan alles wat ik nog moet regelen en doen. In bed lig ik me echter op te vreten en giert de stress door mijn lijf.

Ai, dat klinkt niet goed. Nu is verhuizen een zeer stressvolle gebeurtenis, waarin de chaos neigt op te lopen, maar een jaar later nog tussen de verhuisdozen kamperen, doet vermoeden dat de verhuizing is verworden tot de status quo. Ik begrijp dat je zelf geen uitweg meer ziet en aan de bel trekt. Heel goed. We kunnen natuurlijk heel lang praten en nadenken over het waarom: hoe komt het dat je in deze situatie terecht bent gekomen? De beslissing lijkt nogal impulsief en zonder oog voor (vervelende) consequenties genomen. Daarnaast lukt het je blijkbaar niet om in je nieuwe woonomgeving orde op zaken te stellen en je leven op te bouwen. Integendeel, de problemen zijn zo hoog opgelopen dat vluchten in niets doen je enige optie lijkt. De vraag is: is het verstandig om in deze situatie veel tijd en aandacht te besteden aan oorzaak en reden? Ik denk het niet. In de hulpverlening is het gebruikelijk eerst de materiële problemen aan te pakken en daarmee de ruimte te creëren om stil te kunnen staan bij de immateriële problemen.

De vriend bleek ook nog een enge kerel te zijn, die maar twee dingen van mij wil: geld (de huur) en seks. Ook daarom blijf ik maar liever in mijn kamer, met de deur op slot. Intussen heb ik nog altijd geen baan gevonden en leef ik van mijn spaargeld. Dit kan zo niet doorgaan!

‘Het liefst blijf ik maar in bed en probeer ik heel hard niet te denken aan alles wat ik nog moet regelen en doen’

Maar wat betekent dit voor jou? Je zegt dat chaos je leven beheerst. Laten we beginnen te structureren door de situatie op te delen in ‘aandachtsgebieden’ en een actieplan te maken, waarmee jij de regie weer in handen neemt. Je noemt je kamer, de verhuurder en werk/financiën. Volgende vraag: welke van deze aandachtsgebieden heeft prioriteit? Dat kan ik niet bepalen, maar stel dat jij het ongewenste gedrag van de verhuurder zou noemen. Je voelt je immers niet veilig in je eigen kamer. Misschien kun je hem in de aanwezigheid van iemand anders (niet alleen!)

45

In deze rubriek geeft Esther Scholtens een kijkje in haar werk als maatschappelijk werker bij JMW. De vragen en antwoorden zijn gebaseerd op voorbeelden uit de praktijk, maar zijn uiteraard geanonimiseerd.

aanspreken. Als hij zijn gedrag niet wijzigt, zou je zelfs aangifte bij de politie kunnen doen. De sfeer zal er niet beter op worden, maar geef toe, dat is hij nu evenmin en je moet nu een grens trekken. Ook dat is structureren. Als we ons vervolgens richten op je kamer komen we veel verhuisdozen tegen. Ik vraag me af wat je nodig hebt om deze uit te pakken en je kamer in te richten. Wellicht een uitpakplan of hulp? We kunnen bespreken wat je wanneer en met wie gaat doen. Je zult zien dat zo’n plan al het halve werk is. Het is vaak moeilijk om aan een omvangrijke taak te beginnen want het vooruitzicht van al dat werk kan iemand heel moedeloos maken. Maar is de eerste doos eenmaal uitgepakt, dan volgt de rest vanzelf! Het zou toch prachtig zijn als je dan vanuit een opgeruimde kamer op zoek kunt naar werk. Heb je getracht een uitkering aan te vragen? Het kan zijn dat de DWI (Dienst Werk en Inkomen) verwacht dat je inderdaad je spaargeld aanspreekt voordat ze de uitkering uitbetalen. Werk zoeken is om meer dan deze reden een goed plan want een baan biedt namelijk een nuttige dagbesteding en de kans je sociale netwerk uit te breiden. Je hebt de juiste beslissing genomen door bij de hulpverlening aan te kloppen, want een maatschappelijk werkster zal je in het bovenbeschreven proces zeker kunnen ondersteunen. Te zijner tijd kun je met de maatschappelijk werker eveneens proberen antwoord te vinden op de waarom vraag en zodoende voorkomen dat je leven niet meer overheerst zal worden door chaos.

ekuur Wijziging avondspre woensdagavond ober 2012 vervalt het Met ingang van 1 okt ening in Amsterdam. de afdeling Hulpverl inloopspreekuur van nd op kantoor om op woensdagavo Wel blijft het mogelijk ak te maken. Amsterdam een afspra

46 ACTIVITEITEN - AGENDA

ALMERE

Zondagmiddag 9 december

ARNHEM

Theater Bellevue in Amsterdam. Di z’n Koffie

Informatie: [email protected]

Sjmoes-inn geen JMW groep

19 september Richard Bierman vertelt een

of www.joodseactiviteiten.nl

6 september koffieochtend

verrassend verhaal met de titel Hij zit bij

Iedere eerste en derde donderdag van de

het vak. Ook wordt dan Rosj Hasjana

JMW gaat Pathé - Life in Stills

maand van 10.30 - 12.30 uur

gevierd.

Film met nagesprek. Een realistische,

V&D Velperplein, Arnhem

3 oktober Soekot bij Mieke

humoristische en ontroerende film waarin

Aanmelden: Fred Senator 057-554 23 15

24 oktober Marianne Fuchs geeft een

de relatie oma - kleinzoon centraal staat.

workshop over Joodse identiteit

Beste Film en Editing Award in DocAviv

14 november Bingo

Int’l Film Festival

28 november verkoop van Israëlische

29 oktober om 13.30 uur in De Roos,

artikelen

P.C. Hooftstraat 183 in Amsterdam

Finjan

12 december Chanoekaviering

Entree: € 7,50.

12 september aanvang nieuwe seizoen

Bijeenkomsten iedere woensdag vanaf

Opgave: [email protected]

Viering 12,5 jarig bestaan van Finjan

9.30 uur inloop koffie-ochtend in de

020-577 65 66

Boottocht door de Biesbosch

buurt Parkwijk.

BREDA

Uitnodiging met informatie volgt

Informatie en opgave: Judith Heslenfeld

Liefde en Internet

Bijenkomsten iedere tweede woensdag

036-532 81 35 of Mieke Gaarenstroon

Linda Muusses doet als sociaal psycholoog

van de maand

036-522 86 52

aan de VU promotie onderzoek naar de

Informatie: 076-542 22 78

invloed van internet op romantische relaties.

AMSTERDAM

25 oktober om 20.00 uur

DEN BOSCH

Bagels & Beans, Parnassusweg 218 in Ouderenwerk Amsterdam

Amsterdam

Bejachad

19 september Rosj Hasjana maaltijd

Entree: € 7,50 incl. koffie en taart

20 september Rosj Hasjana bijeenkomst

3 oktober Soekot maaltijd

Opgave: [email protected]

Muziek en zingen met Ithamar Lehmann

18 december Chanoeka maaltijd

of 020-577 65 66

Koffie, thee en veel lekkers

Informatie en aanmelden: 020-577 65 88 of [email protected]

Informatie: 073-521 48 05 of [email protected] Workshop van Ad van Liempt: Het verhaal over je familie

International Jewish Music Festival

Voor mensen die hun levensverhaal

Ken Gould, Director

willen schrijven

Van 10 t/m 14 oktober strijden in Amster-

Ad van Liempt, journalist, publicist en tv

dam 24 ensembles uit de hele wereld voor

programmamaker geeft een workshop

Mitzwe Bar

prijzen t.w.v. €100.000 in het 3e Internatio-

over hoe je een verhaal of boek kunt

11 september Mitzwe Bar seizoenstart

naal Concours Joodse Muziek. Na het ope-

indelen.

Rosj Hasjana bijeenkomst

ningsconcert in de Portugese Synagoge

9 december Voorafgaand aan de literaire

Natuurlijk met zoete appeltjes met honing

gaat het concours in het Compagnie-

middag Familie tegen het licht.

en heerlijke Apfelstrudel.

theater door. Op de laatste dag zijn

Theater Bellevue in Amsterdam

Vanaf 14.30 uur

workshops, een cultuurmarkt, een Open

Aanmelden: [email protected] 3 oktober LET OP Soekot high tea

Podium en een slotconcert met jamsessie. Een topjury en scouts uit de hele wereld komen luisteren en kijken. U toch ook?

Sandwiches, Petit fours, nootjes en sapjes.

APELDOORN

Informatie en kaartverkoop via www.joodsmuziekfestival.nl

DEN HAAG

Vanaf 14.30 uur. Entree € 7,50 Informatie: 0172-430 628

HaMakor geen JMW groep 21 september koffieochtend

Alle bijeenkomsten in: Brasserie Mazzeltov

Familie tegen het licht

Bijna iedere derde vrijdag van de maand

(mr L.E. Visserhuis). Theo Mann

Op de eerste dag van Chanoeka

van 10.00 - 13.00 uur.

Bouwmeesterlaan 75 Den Haag

organiseert JMW een literaire middag

Iedereen is welkom.

Informatie: Mirjam Samson

in Amsterdam. Acht bekende dichters en

Kosten € 2,–

020-577 65 66 of

schrijvers houden de familie tegen het

Aanmelden: Channa Alliki 055-542 08 63

[email protected]

licht. Presentatie literair auteur Ingrid

of [email protected]

Hoogervorst.

47

HAARLEM/ BLOEMENDAAL

HILVERSUM

Bijeenkomsten iedere derde woensdag van

Gooise Nesjomme

LJG, Mozartlaan 99, ingang Bachlaan,

Tsevet

20 september Huiskamerkoffie bij Willy

Rotterdam

16 oktober Lezing Bart Wallet over de

in Hilversum

Informatie: 0180-314539

Geschiedenis van Joods Nederland

18 oktober Koffie ochtend in de Koepel

1945 - 2010

15 november Huiskamerkoffie bij...?

Koffiekrans

13 november lezing Esther Voet, adjunct-

Wie meldt zich aan?

7 oktober gezellige sjmoesmiddag

directeur CIDI over de werkzaamheden

25 november Lezing Ellis Vyth over

4 november kom gezellig koffie drinken

van het CIDI

Voeding en Gezondheid en na afloop

11 december Chanoeka vierde kaarsje.

heerlijke kosjer style lunch! Meer details in

Bijeenkomsten voor 70 plussers. Altijd op

Neem u eigen chanoekia mee!

de volgende nieuwsbrief van de Gooise

de eerste zondag van de maand van

Bijeenkomsten vanaf 19.30

Nesjomme

14.00 - 16.00 uur.

Informatie: 023-526 22 81 of

13 december (LET OP, gewijzigde datum!)

Informatie en aanmelden: Frieda van Koot

[email protected]

Chanoeka koffie met het vijfde kaarsje

015-262 39 40/ 06-231 791 05 of Engeline

in de Koepel

Lermer 010-407 49 04 / 06-300 084 10

HEERENVEEN

de maand van 10.30 - 12.30 uur

Bijeenkomsten iedere derde donderdag van de maand, mits anders vermeld.

ZAANDAM

Sjemoe’ot

Informatie: Edith Bernards-Baas

12 september sjmoesdag

035-541 47 50 of [email protected];

Koffie-bijeenkomst

10 oktober Johan van Gelder met een

www.gooisenesjomme.nl

19 september Rosj Ha’sjana met appeltjes

lezing en een film over Bennie Behr en

en honing

Sem Nijveen

31 oktober gezellige koffie ochtend in ons

14 november Bob Theewis- een lezing

ROTTERDAM

over Golda Meir

historisch Lokaal 28 november gezellige sjmoesochtend

12 december Chanoeka vijfde kaarsje

Joffie Koffie

12 december Chanoeka vierde kaarsje met

(begintijd: 17.00 uur!)

19 september gezellige bijeenkomst.

soefganiot. Neem uw eigen Chanoekia

9 januari film

Meer informatie volgt

mee, dan steken we allemaal samen de

17 oktober film met Ruben van Coevorden

kaarsjes aan!

Gezellige en informatieve bijeenkomsten

- Een Kwestie van Leven en Dood over de

Bijeenkomsten iedere laatste woensdag

op de tweede woensdag van de maand.

zorg rond het levenseinde

van de maand van 10.00 tot 12.00 uur

Informatie: http://smoezen.israel-online.nl

21 november muziek

Informatie: Erna Houtkooper-Barend

Aanmelden: Gineke van Dam 0514-541 193

19 december Chanoeka lunch

06-224 731 71 of

of: [email protected]

[email protected]

HEILOO

ZWOLLE

Tsafon

Rosj Ha’sjana bijeenkomst

12 september start van het nieuwe

20 september Weer een gezellige

seizoen met een optreden. Natuurlijk

Rosj Ha’sjana bijeenkomst met appeltjes

met iets lekkers erbij.

en honing in Zwolle.

10 oktober gezellige avond

Informatie: Barbara Tanenbaum

7 november (LET OP, gewijzigde datum!)

020-577 65 66 of

12 december Chanoeka bijeenkomst

[email protected]

vijfde kaarsje Bijeenkomsten vanaf 19.30 uur, start bijeenkomsten 20.00 uur Informatie: 072-533 31 27 of

Nieuwsbrief Joodse Activiteiten

[email protected]

Wilt u ook de tweemaandelijkse nieuwsbrief van Joodse Activiteiten ontvangen? Maak dan nu een profiel aan op onze website www.joodseactiviteiten.nl onder ‘inloggen/registreren JMW’ (rechtsboven) en geef uw voorkeuren aan.

JMW à la carte

GEZOCHT

Gastvrouw / Gastheer gezocht voor Pesach in Lunteren

Lekker en niet duur, kosjer of kosjerstyle eten in een restaurant naar uw keuze

Ieder jaar organiseert JMW ‘Pesach in Lunteren’. Een gezamenlijke Pesach in de bossen van Lunteren. 10 dagen lang wordt, onder begeleiding van een Rabbijn de Pesach gevierd. Er komen ongeveer 50 deelnemers. Wij zijn dringend op zoek naar nieuwe gastvrouwen/ gastheren die samen met een hel crew Pesach tot een succes maken. Gastvrouwschap betekent dat je de gasten ontvangt en samen met hen de Pesach periode viert en doorbrengt in een prettige sfeer. De gastvrouwen bepalen samen met de sjoumer en de Rabbijn het menu en zijn verantwoordelijk voor de boodschappen. Het religieuze aspect wordt door onze Rabbijn gedaan. Kennis van het Jodendom is een pre. Vanzelfsprekend staat er een vergoeding tegenover. Informatie bij Irene Hirsch: 020-577 65 88/ [email protected]

Word lid van het Benjamin Servicepakket en u ontvangt € 3,50 korting (excl. drankjes) op een maaltijd. Kijk op onze website voor voorwaarden van deelname en de nieuwste ontwikkelingen in het aanbod. Informatie en reservering Maandag t/m donderdag 020-577 65 88 of [email protected]

www.joodseactiviteiten.nl www.benjaminservicepakket.nl

FILM WOENSDAG 17 OKTOBER OM 10.30 UUR - ROTTERDAM

EEN KWESTIE VAN LEVEN EN DOOD Iedereen wordt vroeg of laat geconfronteerd met de laatste levensfase ten gevolge van ziekte, of het nu om familieleden of vrienden gaat of om jezelf. Twijfels, angsten en vragen kunnen dan de kop opsteken. • Zal er een lange lijdensweg zijn? • Wat zijn de mogelijkheden van pijnbestrijding? • Hoe zit het eigenlijk met euthanasie? • Wat is palliatieve zorg? • Hoe wordt er binnen het Jodendom over deze zaken gedacht? JMW nodigt u uit voor een film waarin hospice-arts R. van Coevorden ingaat op facetten van de laatste levensfase.

‘Vragen rond de laatste levensfase’

Wanneer Woensdag 17 oktober 2012 om 10.30 uur Waar Liberaal Joodse Gemeente, Mozartlaan 99, 3055 KJ Rotterdam Entree € 2,50 inclusief koffie en thee Aanmelden Tel. 020-577 65 66 of [email protected] Betalen aan de zaal of via website www.joodseactiviteiten.nl met iDeal

Schrijf je in op de website en ontvang GRATIS op jou afgestemde informatie en het kwartaalblad de Benjamin!

www.joodseactiviteiten.nl

JMW GAAT PATHÉ LIFE IN STILLS MAANDAG 29 OKTOBER 2012 Regie: Tamar Tal Miriam Weissenstein had nooit kunnen bedenken dat ze op 96-jarige leeftijd een nieuw hoofdstuk in haar leven zou beginnen. Maar als het Photo House in Tel Aviv, het levenswerk van haar overleden man, gesloopt moet worden roept ze de hulp in van haar kleinzoon Ben. Tegen de achtergrond van een waargebeurde familietragedie volgen we de redding van 1 miljoen historische beelden van Israël. Een realistische, humoristische en ontroerende film waarin de relatie oma kleinzoon centraal staat. De film is Engels ondertiteld en Ivriet gesproken. Houd je van een goede film met nagesprek? Dan ben je van harte welkom! Plaats Centrum de Roos, P.C. Hooftstraat 183 Amsterdam Datum Maandag 29 oktober 2012 om 13.30 uur Entree € 7,50 reserveren via 020-577 65 66 of [email protected] en betalen aan de zaal of met iDeal via www.joodseactiviteiten.nl

IT IN G BE ST E FI LM EN ED V IN T’ L AW AR D IN DO CAVI FI LM FE ST IVAL

Nieuw! Het is nu ook mogelijk om je via www.joodseactiviteiten.nl aan te melden en met iDeal te betalen.

www.joodseactiviteiten.nl

Sari’s kookpunt

Voor 65+ers

Bij Sari’s Kookpunt wordt voor u een lekkere oud Hollandse ‘Joodse’ maaltijd (kosjerstyle) gemaakt. Voor € 5,– + de kosten van de ingrediënten kunt u

Een lekkere warme maaltijd door uzelf samengesteld bij u thuis gebracht

samen met de vrijwilliger uw favoriete maaltijd samenstellen en deze wordt bij u thuis gebracht. Meer informatie bij afd. 50+ 020-577 65 88 / [email protected] BSP leden krijgen € 3,50 korting

www.benjaminservicepakket.nl

50 JMW BUREAUS

Amsterdam Spreekuur maandag t/m vrijdag 9.30 - 12.00 uur en woensdagavond op afspraak 020-577 65 77 [email protected] Arnhem Uitsluitend telefonisch spreekuur dinsdag 9.30 - 11.30 uur 026-445 12 89 [email protected] Den Haag Uitsluitend telefonisch spreekuur dinsdag 14.00 - 15.30 uur 070-355 56 72 [email protected] Eindhoven Uitsluitend telefonisch spreekuur dinsdag 9.30 - 11.30 uur 040-243 45 45 [email protected] Enschede Uitsluitend telefonisch spreekuur dinsdag 9.30 - 11.30 uur 053-431 85 02 [email protected] Friesland, Groningen en Drenthe Uitsluitend telefonisch bereikbaar via kantoor Amsterdam. [email protected] Rotterdam Uitsluitend telefonisch spreekuur dinsdag 14.00 - 15.30 uur 010-466 86 66 [email protected]

COLOFON

De Benjamin wordt uitgegeven door JMW (Joods Maatschappelijk Werk) en verschijnt vier keer per jaar in een oplage van 9.500 exemplaren. Het blad wordt op aanvraag gratis verstuurd naar in Nederland wonende abonnees. Personen in het buitenland ontvangen de Benjamin indien minimaal € 25,– (meer mag ook) per jaar wordt gedoneerd. U kunt zich abonneren door gebruikmaking van de antwoordbon in deze Benjamin, of door registratie op de website www.debenjamin.info. Het volgende nummer (90) verschijnt in december 2012. Hoofdredacteur Michel Kotek Redactie Karien Anstadt, Marianne Fuchs, Esther Scholtens, Jolan Toff, Jacqueline de Boer (secretariaat) en Lea van Coeverden. Redactieadres JMW De Lairessestraat 145-147, 1075 HJ Amsterdam Tel. 020-577 65 18 (redactie) Tel. 020-577 65 66 (abonnementadministratie) E-mail: [email protected] / www.debenjamin.info Advertentieverkoop Romeo Delta: [email protected] of bel 0544-352 235 Vormgeving en druk Dickhoff Design, Amsterdam en Hega Offset, Rijswijk Foto cover Maurice Mol Inleveren kopij De sluitingsdatum voor het aanleveren van kopij voor het Chanoeka nummer is 8 oktober 2012

Bezoek onze website www.joodswelzijn.nl voor een volledig en actueel overzicht van de openingstijden, diensten en activiteiten!

Nieuwsbrief Joodse Activiteiten Wilt u ook de tweemaandelijkse nieuwsbrief van Joodse Activiteiten ontvangen? Maak dan nu een profiel aan op onze website www.joodseactiviteiten.nl onder ‘inloggen/ registreren JMW’ (rechtsboven) en geef uw voorkeuren aan.

www.debenjamin.info

Uw donatie helpt! Bent u nog geen donateur van de Benjamin, maar wilt u wel financieel bijdragen? Maak dan uw donatie over op rekening 204420. t.n.v. Stichting JMW Bijdragen & Fondsen o.v.v. donatie Benjamin. De Lairessestraat 145-147, 1075 HJ Amsterdam. Ga voor een online donatie naar www.debenjamin.info.

Abonnement voor buitenlandse Benjamin abonnees Stopzetting van de gratis verspreiding van de Benjamin aan de groep buitenlandse Benjamin abonnees heeft tot een toestroom van nieuwe buitenlandse donateurs geleid. Vanaf een jaarlijkse donatie van € 25,– ontvangen de buitenlandse abonnees de Benjamin ook in de toekomst gratis. De minimale donatie is toereikend om de jaarlijkse portokosten te bekostigen. Buitenlandse Benjamin lezers kunnen er ook voor kiezen om voor de verschijning van het laatste Benjamin nummer een e-mail te ontvangen met een link naar de te downloaden Benjamin. Deze laatste service is gratis, wat de redactie nodig heeft is slechts een online registratie met uw voorkeuren. Ga hiervoor naar www.debenjamin.info. Voor vragen weet u ons te vinden.

Bezoek onze website... en meld je aan voor de Benjamin! www.debenjamin.info

Antwoordbon 89 naam

voorletter(s)

voornaam

geboortedatum

man

vrouw

nationaliteit

wel

geen Joodse achtergrond

adres

postcode

telefoon

e-mail

woonplaats

Gegevens partner (indien van toepassing) naam

voorletter(s)

voornaam

geboortedatum

man

vrouw

nationaliteit

wel

geen Joodse achtergrond

Ik wil graag een gratis abonnement op de Benjamin. Ik wil graag informatie over de gesproken Benjamin. Ik wil meer informatie over:

Ik wil graag deelnemen in de vriendenkring van het Joods Zorgcircuit en ontvang ook graag de nieuwsbrieven van het Joods Zorgcircuit (2 maal per jaar).

datum

handtekening

Uw persoonlijke gegevens worden conform de wet op de privacy behandeld.

Ik wil deelnemen aan Joodse identiteit: lust? Last? Joodse cultuur op één zondag Kind in de oorlog, 65 jaar later Naoorlogse Generatie groep Kinderen van Joodse vaders Help! Ik ben met een Israëli getrouwd... Foute man; heb ik weer... Ik hier, mijn familie daar... Het verhaal over je familie

Ik maak graag gebruik van het Benjamin Servicepakket € 17,50 uitsluitend per automatische incasso. Bankrekening: Burgerlijke staat: Ongehuwd Weduwe Samenwonend

Gehuwd Weduwnaar

Deze bon zenden naar: JMW – Joodse activiteiten De Lairessestraat 145-147 1075 HJ Amsterdam

Werk in uitvoering LANCERING OKTOBER 2012

Jonet.nl – dé website voor Joods Nederland! • De agenda van heel Joods Nederland. Ontdek wat er in jouw buurt gebeurt • Discussieer mee over nieuws en Joodse kwesties • Ontmoet oude bekenden en maak nieuwe vrienden • Doneer met een muisklik aan Joodse goede doelen Jonet, voor iedereen met een Joodse achtergrond en voor mensen met interesse in Joodse cultuur. Jonet is religieus en politiek onafhankelijk en staat open voor iedere vorm van Jodendomsbeleving.

a geen mo

jou in de b

eite

uurt hen Chann a appy ends

de

rla n d

Samenwerkingsverband van e M a c c a bi N