B enjamin. Rosj Hasjana Mijn leven Jacob van Hoorn Pagina 29. Hét benefiet buurtfeest van JMW voor Warchild Pagina 10

JMW • september/oktober 2008 • jaargang 20, nr 73

73

Mijn leven Jacob van Hoorn Pagina 29

Hét benefiet buurtfeest van JMW voor Warchild Pagina 10

De wondere wereld van geloof en materie van Simon Cohen

Met Taglit-Birthright naar Israël

Pagina 20

Pagina 18

Rosj Hasjana 5769

Benyamin Oded Nechemya Kampen Geboren op 6 november 2006

B en j am i n

JMW 60 jaar, still going strong

JMW gaat Pathé

Looking for the missing piece - Oded Lotan Houd je van een goede Joodse film? Maandag 22 september om 14.00 uur Filmmuseum, Vondelpark 3 in Amsterdam Om 17.00 uur gelegenheid voor kosjer driegangen diner in Nesjomelet, Kastelenstraat 84, Amsterdam Entree film € 5,– Combi film en diner € 12,50 Aanmelden van te voren verplicht [email protected] of bel 020-577 65 66

Film met gesprek na en voor wie wil een kosjer diner De hoofdpersoon van de film, een Joodse jongen, wordt op de achtste dag van zijn leven besneden. In zijn volwassen leven rijzen er veel vragen over zijn besnijdenis, aangezien zijn partner niet besneden is. Op dat moment besluit hij op zoek te gaan naar zijn ontbrekende stukje. (missing piece) Via zijn reis wordt dit eeuwenoude ritueel beschreven d.m.v. tekeningen, interviews en animaties.

www.joodswelzijn.nl Aanmelden en Informatie [email protected] of tel. 020-577 65 66

Uw makelaar wenst u nog vele jaren! Hogeweg 10 • 1098 CB Amsterdam • T: (020) 66 55 606 F: (020) 66 85 582 • [email protected] • www.pappie.nl

Exclusief voor Benjamin Abonnees 10% korting op het gehele assortiment

Hans Vuijsje, Algemeen directeur

JMW actueel Werken bij JMW Werken bij JMW blijft altijd iets bijzonders. Ik mag dat nu al zo’n 26 jaar doen en het blijft enerverend. Bij JMW werk je aan zaken uit het verleden die – soms geheel onverwacht – in het heden weer actueel worden, je werkt natuurlijk aan het hier – en nu – en je bereid je voor op de toekomst. Als belangenbehartigende organisatie haalde JMW in samenwerking met andere (Joodse) organisaties, w.o. het Verbond Belangenbehartiging Vervolgingsgetroffenen (VBV) en het Nederlands Auschwitscomité, een belangrijk punt binnen voor vervolgingsslachtoffers. De Duitse regering zwichtte onder de druk die JMW met vele andere organisaties uitoefenden en verruimde de mogelijkheden voor Joodse vervolgingsslachtoffers in Nederland voor een uitkering uit het zogenaamde Artikel 2 Fonds van de Claims Conference. Oorlogsgetroffenen die in de zestiger jaren een kleine, eenmalige uitkering van de CADSU II ontvingen komen nu – onder bepaalde voorwaarden – toch in aanmerking. Het ‘hier-en nu’ komt aan de orde in de nieuwe cursus (in oktober-november) die JMW samen met het Joods educatief centrum Crescas heeft opgezet. Vanuit het gedachtegoed van een aantal Joodse denkers als Rosenzweig, Mendelssohn en Levinas worden een

aantal ideeën aangereikt en besproken. Het is een laagdrempelige cursus waarbij discussie en persoonlijke inbreng centraal staat. Het hier en nu (en voor degenen die altijd zaken uitstellen: de toekomst) staat ook centraal in de nieuwe workshop ‘Over eten, afvallen, op gewicht blijven en jezelf accepteren’. Over deze cursus, de workshops en vele andere activiteiten kunt u meer informatie vinden in deze Benjamin. Het ‘hier- en nu’ en de toekomst van ‘de Joden in Nederland’ staat natuurlijk ook centraal in het nieuwe sociaaldemografisch onderzoek dat JMW aan het voorbereiden is. Met dit onderzoek willen we het sociaaldemografisch onderzoek dat JMW in 1999 heeft uitgevoerd u ‘updaten’. Het onderzoek zal ons weer veel nieuwe gegevens geven over de Joden in Nederland en hun binding met het Jodendom! JMW biedt in de komende maanden dus weer genoeg voedsel om over na te denken en in de praktijk te brengen. Zeer gepast in een periode rond Rosj ha-Sjana (Joods Nieuwjaar) en Jom Kippoer (Grote Verzoendag), waarin goede voornemens zo centraal staan! Ik wens u nog vele gezonde jaren toe! Hans Vuijsje, Algemeen directeur

Ontmoet je vrienden op Jingles Jingle?

Voor iedereen met een Joodse achtergrond Kijk op www.stichtingjingles.nl

In deze Benjamin o.a. 3 5 6 8 10

14 15 16

18

20

26

30

34 36 38 42

JMW Actueel Benjamin nieuws Groepen en cursussen Activiteiten JMW 60 jaar, still going strong 60 jaar JMW in Meppel JMW’s verjaarsfeesten in Amsterdam De High Tea voor 70++ Benjamin Servicepakket Joods Zorgcircuit Jeugd tot 18 jaar Een neefje! En een brit... Puzzel Een goed en zoet jaar Jongeren 18 tot 35 jaar Met Taglit-Birthright naar Israël Jong Joods: De toekomst van Joods Nederland Volwassenen en gezin Interview met Simon Cohen Redactielid in de spotlights... Mireille Oei-Jas Column - Roel Abraham Column - Tamara Gijrath Babyboomers Nooit meer naar huis ‘Het verhaal en de mens achter het boek’ Zes manieren om Humous te eten Mijn Leven – Jakob van Hoorn Tot 120 Wat blijft is de herinnering... Onze hoop Het Oma- & Opaproject Tsavta Cultuur & educatie Op zoek Reacties & ingezonden stukken

Sluitingsdagen JMW • di 30 sept - i.v.m. Rosj Hasjana (Joods Nieuwjaar 5769) • wo 01 okt - i.v.m. Rosj Hasjana (Joods Nieuwjaar 5769) • wo 8 okt - i.v.m. Kol Nidré (ingang Grote Verzoendag) v.a. 16:00 uur • do 9 okt - i.v.m. Jom Kippur (Grote Verzoendag) • di 14 okt - i.v.m. Soekot (Loofhuttenfeest) • wo 15 okt - i.v.m. Soekot (Loofhuttenfeest) • di 21 okt - i.v.m. Sjemini Atseret (Slotfeest) • wo 22 okt - i.v.m. Simchat Tora (Vreugde der Wet) 3 Benjamin

JMW 60 JAAR, STILL GOING STRONG

SAMEN WERKEN AAN UNIEK

VREDESKLEED Wilt u ook een bijdrage leveren aan een vredeskleed, waarvan de opbrengst ten goede komt aan War Child? Onder leiding van een activiteitenbegeleidster wordt vanaf oktober op maandagmiddag in Amsterdam gestart met dit unieke project.

ar a j 0 6 J M W tmarathon

Benefie

Feestin Den Bosch

voor iedereen die onder de lijn Amsterdam-Arnhem woont JMW bestaat 60 jaar en daarom organiseren we een feest voor alle deelnemers en vrijwilligers uit het zuiden van Nederland (onder de lijn Amsterdam Arnhem). Het feest zal plaatsvinden op zondag 2 november 2008 in Den Bosch. Wat staat er op het programma: • Live muziek van ‘The new klezmer trio’ • Joodse smartlappen zingen • Renée Sanders, een kleinkunstig programma • Film: tijdsbeeld van de babyboomgeneratie • Heerlijk eten en drinken kosher style Hou uw brievenbus in de gaten voor de uitnodiging!

voor

Aanmeldingen via Esther Bouw 020-577 65 77, of [email protected]

Het noorden heeft al feest gevierd in Meppel. Zie het verslag op p. 10 Gratis entree Aanmelden en informatie [email protected] Tel. 020-577 65 66 / 020-577 65 77

www.joodswelzijn.nl www.joodswelzijn.nl

Benjamin nieuws Een heerlijke zomervakantie is voor de meeste Nederlanders het begin van een flitsende start. Deze zomer voerde ons gezin na een tussenstop in Knokke (België) naar Bretagne. Na ons vertrek op vrijdagavond na een kidoesj (zegen over wijn) en het nuttigen van een heerlijke kippensoep belandden wij vrijwel meteen met de auto in een urenlange file. Deze file bleek later het enige fileleed van de hele vakantie te vormen. Je zou toch bijna denken dat een hogere macht ingreep. De dagen van bezinning staan voor de deur en dat is zo nu blijkt niet voor niets. Het Joods Nieuwjaar 5769 vormt

jaarlijks voor de Benjamin redactie een moment om ook de inhoud van de Benjamin weer eens kritisch tegen het licht te houden. Het eerste product van de brainstorm is de nieuwe rubriek ‘mijn leven’, waarin dit keer Jacob van Hoorn in vogelvlucht de revue passeert. We krijgen altijd veel reacties op de Benjamin en de redactie vindt het leuk om te horen wat jouw mening is over de voorliggende Benjamin. Het levensverhaal van Simon Cohen is ronduit indrukwekkend, van gevierd beleggingsspecialist tot bruggenbouwer. JMW viert in 2008 haar 60 jarig betaan. Dit heeft ook consequenties

voor de websites van JMW (zie www.joodswelzijn.nl). Elke afdeling krijgt in 2008 zijn eigen website. Meer hierover in de volgende Benjamin. Afsluitend wijs ik de lezers op de bijgevoegde acceptgiro en machtiging. Als je nu echt een goede start wilt maken en je bent nog geen donateur, laat dan nu maar zien waar zo’n moment van bezinning al niet goed voor is. Nog belangrijker dan dat wens ik alle lezers goede feestdagen in een goede gezondheid. Michel Kotek

Sjana tova oe metoeka En dan is het opeens Rosj Hasjana... een voorbeeld om je voor te bereiden De maand elloel (vanaf 1 september) is aangebroken en ik vraag me af of nog onafgemaakte zaken met mijn vrienden en familie heb? Even bij die vriendin op bezoek om te zeggen dat het me spijt... van laatst... uitpraten, goedmaken en met een schone lei beginnen, dat voelt goed. Kan ik al ergens Sjofar horen? Ik wil in de sfeer komen, het is alweer een jaar geleden... hé, ik vraag gewoon of ik langs mag komen op een Joodse school, daar wordt elke dag voor alle kinderen geblazen. Even bellen hoe laat... Moet ik werken op JomTov… even mijn agenda nakijken... mmm... dinsdag en woensdag... dat gaat weer van mijn vakantie af. Maar deze Rosj Hasjana wil ik niet missen, dat wordt mijn spirituele rustpunt. Ook een beetje vakantie dus. Hoe ziet mijn huis eruit? Nou het is dan wel geen Pesach, maar een beetje opruimen geeft ook een opgeruimd gevoel in mijn hoofd. Ik wil een feestelijk huis, dus aan de slag. Oude rotzooi weg! Vast wat inkopen. De kaarsen, voor de jom tov (feestdag),

heb ik die nog? En tenminste een paar kaartjes om te versturen. Wie vindt het niet leuk om goede wensen voor een nieuw jaar te krijgen? Ik schrijf er nog wat persoonlijks bij. Kookboeken genoeg, maar ik wil iets origineels maken. Kijken of er nieuwe recepten voor jom tov op internet staan. Maar de traditionele dingen mogen niet ontbreken op tafel... Of word ik uitgenodigd dit jaar...? Ik wacht niet af en neem contact op. Goede vrienden zijn blij als ze me spreken en vragen meteen wat ik ga doen op Rosj Hasjana. Dit jaar niet op vakantie? Dan kom je bij ons, plek zat! Gezellig! Is er een sjoel (synagoge) in mijn buurt? Al versta ik niet zoveel van de gebeden en heb ik niet zoveel zitvlees... de sfeer is fantastisch. Iedereen is bij elkaar met de intentie er het beste van te gaan maken. En de sjofartonen brengen me terug naar vroeger toen mijn moeder me leerde stil te zijn. Zouden de tonen tot hart en ziel doordringen? De vertaling in de sidoer leerde me dat ik

niet de enige ben die niet zo tevreden is over zichzelf. Maar ga ik opnieuw beginnen! Het is bijna zover. Mijn huis is om door een ringetje te halen. Van binnen voel ik me alsof ik op reis ga... bijzonder! Ik leg een wit tafellaken neer en controleer of ik appeltjes en honing in huis heb. Nee? Gauw even halen! En dit jaar heb ik zelfs ronde (zoete) challes! Tisjri. Het is nu Chag (feest). JomTov, Rosj Hasjana. De wereld draait zoals altijd door maar nu zijn wij met iets anders bezig. Wat mij betreft: het kan wel weer iets beter dan het afgelopen jaar. Ik heb allerlei plannen. Een heel jaar vol mogelijkheden opent zich opeens in mijn fantasie. Misschien zelfs weer op Joodse les. En waarom zou ik niet af en toe een uurtje vrijwilliger kunnen zijn? De Joodse gemeenschap kan altijd aangevuld worden met activiteiten en elk individu kan iets verbeteren. Ik sta bij de start! Dit zijn mijn Olympische Spelen! Aviva Pels, pastoraal werker 5 Benjamin

Heb je deelgenomen aan één van de groepen of cursussen en wil je jouw ervaringen met anderen delen? Schrijf het ons dan: [email protected] Wil je meer informatie over een cursus? We sturen je graag een flyer toe. Bel 020-577 65 77

Groepen en cursussen

JMW Putten uit Joodse bronnen, een persoonlijke excursie i.s.m. Crescas Vanuit de Joodse denkers Rosenzweig, Mendelssohn en Levinas worden een aantal centrale ideeën aangereikt. Vragen die daarbij worden opgeworpen: Kan het Jodendom mij inspireren, hoe geef ik daar diepgang aan, steunt mij dat in de omgang met de niet-Joodse wereld en wat betekent zingeving in mijn leven? Het is een laagdrempelige cursus, waarbij discussie en persoonlijke inbreng centraal staan. Chaim van Unen, docent Joodse filosofie en Marianne Fuchs, groepsbegeleider JMW geven samen deze cursus. Wanneer 4 bijeenkomsten, 29 oktober, 5, 12 en 19 november 2008 van 19.30-21.30 uur Waar in de Roos, P.C. Hooftstraat 182, Amsterdam. Kosten € 45,– Informatie en aanmelden bij Marianne Fuchs, [email protected]

Je zal maar Joods zijn! - Drie bijeenkomsten over alle plussen en minnen van Joods zijn Voor de één is het Joods zijn met de paplepel ingegoten, voor de ander is het een nieuwe ervaring. Voor de één horen Vaderjoden erbij, voor de ander niet. Voor de één is Joods zijn alleen maar verbonden met de oorlog, voor de ander heeft het een spirituele invloed op het leven. De één heeft last van vervelende opmerkingen over Joden, de ander heeft nog nooit zo iets meegemaakt. Kortom een scala van persoonlijke ervaringen, die we met elkaar bespreken en uitdiepen. Waar komen deze gevoelens vandaan, hebben we er last van, kunnen we ze veranderen en hoe ervaren anderen het? Hoe belangrijk is het Joods zijn nu in je leven? Wat betekenen de Joodse cultuur en traditie voor jou? Maak samen de balans op en overwin je onzekerheden en dilemma’s. Flyer op aanvraag. Waar? JMW, de Lairessestraat 145, Amsterdam Kosten: € 15,– Cursus Joodse cultuur in één dag Hoe was het ook alweer? Wat is een brit mila, (besnijdenis). Wanneer begint sjabbes, (zaterdag). Waarom vieren we Rosj Hasjana. (nieuwjaar). Op al deze vragen en nog veel meer krijgt u antwoord. Deze cursus is bedoeld voor iedereen die niets of weinig weet van de Joodse tradities. Voor iedereen met een Joodse achtergrond ook partners zijn welkom. Informatie Mirjam Samson, [email protected]

6 Benjamin

Van je familie moet je het hebben – of niet... Drie gespreksbijeenkomsten over familierelaties. Familie krijg je, vrienden zoek je uit. Familierelaties zijn relaties met een geschiedenis. Familiebanden kunnen dierbaar zijn en tegelijkertijd gecompliceerd. Soms is het contact met familie moeizaam of zelfs tijdelijk verbroken. Pogingen om in gesprek te komen lopen vast. Bij JMW horen we deze verhalen regelmatig. Tijdens deze bijeenkomsten kun je jouw verhaal kwijt en horen hoe anderen omgaan met hun ervaringen. Je kunt elkaar vertellen waar het misloopt of waar het stokt. en door het uitwisselen van ervaringen kun je nieuwe mogelijkheden ontdekken om het gesprek aan te gaan of de realiteit onder ogen zien en te leren accepteren. Bij voldoende deelname worden deze drie bijeenkomsten overal in het land georganiseerd. Kosten € 15,– Schrijfcursus Mozaïek van je leven. Voor iedereen die van schrijven houdt en er in zijn eentje niet toe komt. Onder begeleiding en met leuke en boeiende opdrachten schrijven over persoonlijke onderwerpen die na aan het hart liggen. De cursisten lezen elkaar voor en krijgen reacties op de teksten. Schrijftalent is niet nodig! Een aanrader! Tien bijeenkomsten. Kosten € 50,–. Flyer op aanvraag Joods, maar Christelijk opgevoed Als je een Joodse achtergrond hebt, maar je bent Christelijk opgevoed, hoe hervind je dan de juiste balans? Welke gevolgen heeft het voor je familie? Hoe hebben anderen dit ervaren? Misschien trokken in het verleden beide kanten je en ben je nu op een ander spoor. In deze gespreksgroep wordt de invloed van je achtergrond helder en kan je de keuze maken die bij je past. Vijf bijeenkomsten. Kosten € 25,– Flyer op aanvraag

Informatie Meer weten over alle groepen en cursussen bel Marianne Fuchs op 020-577 65 77 e-mail [email protected]

Aanmelden Opgave via de bon op de achterpagina. Met uitzondering van de cursussen Joodse Cultuur en ‘Wie schrijft die blijft’, vindt vooraf een kennismakingsgesprek plaats.

JMW in samenwerking met Sinai Centrum Omgaan met dementie - Ondersteuningsgroep voor partners en kinderen van dementerende ouderen Het is vaak heel moeilijk om te accepteren dat iemand, om wie je veel geeft, geestelijk aftakelt, zich niet meer verzorgt en bijna onherkenbaar verandert. Dit kan bij de naastbetrokkenen leiden tot gevoelens van machteloosheid en verdriet, angst voor de toekomst en schaamte tegenover de omgeving. De zorg voor een dementerende kan ook een grote psychische en fysieke belasting vormen, zodat je minder tijd hebt voor ontspanning en sociale contacten. De ondersteuningsgroep heeft als doel:

Kind in de oorlog – 60 jaar later Wat moet je daar nù nog over zeggen? De oorlog ligt 60 jaar achter ons. Toch blijft bij de kinderen ‘van toen’ de oorlog als een soort cactus van binnen steken. Kennissen en soms ook goede vrienden kijken je vreemd aan als je probeert iets over je achtergrond te vertellen. Als je de oorlog als kind hebt meegemaakt kun je nu nog plotseling opkomende gevoelens van eenzaamheid en onveiligheid, of het gemis van dierbaren voelen. Is dit herkenbaar? In een veilige sfeer wissel je ervaringen uit en vind je herkenning en erkenning. Acht bijeenkomsten, tweewekelijks. Kosten € 40,– Flyer op aanvraag

• Uitwisselen van ervaringen; • Informatie krijgen over het proces van dementeren; • Tips geven en krijgen voor het oplossen van praktische problemen. Vijf bijeenkomsten en één terugkombijeenkomst, tweewekelijks. Flyer op aanvraag. Kosten € 30,–

Gespreksgroep naoorlogse generatie Hoe kun je last hebben van de oorlog, als je deze niet zelf hebt meegemaakt? Toch droom je er soms over. Je merkt dat je opvoeding is beïnvloed door wat je familie heeft meegemaakt. Je hebt vragen over de relatie met je ouders, over je Joods zijn, over het aangaan van intieme bindingen en nog veel meer. In deze groep kun je in gesprek met anderen tot nieuwe inzichten komen. Tien bijeenkomsten, tweewekelijks. Kosten € 50,– Flyer op aanvraag

Zin in vriendschap! - Cursus voor vrouwen boven de 55 jaar, Amsterdam Met een vriendin kun je lachen en huilen, kun je vertrouwelijk praten, afspraken maken, op stap gaan, een film zien. Soms vragen vrouwen zich af: waarom heb ik dat niet, wat heb ik verkeerd gedaan? Had ik het te druk met mijn werk, mijn gezin? Ben ik te kritisch geweest? In de ‘Vriendschapscursus’ kun je ontdekken wat vriendschap voor jou betekent. Ter sprake komt hoe je omgaat met conflicten en teleurstellingen in vriendschappen en hoe je nieuwe contacten legt. Flyer op aanvraag. Tien bijeenkomsten van 2 uur. Kosten € 50,–. Informatie Marianne Fuchs 020-577 65 77, e-mail [email protected], of Sinai, Marja Schraal 020-545 72 00

Deelnemer aan het woord Strand of Sores Vandaag zou ik graag mijn sores willen stallen Het liefst bij een stoelenman op het strand, De dag door niets en niemand laten vergallen Vooral geen krant Vandaag alléén: blote voeten in het zand Dan vliegen meeuwen in hoge bochten Een ererondje voor dit stadse mens, Te turen over zee is wat mijn ogen zochten Het voldoet zo aan mijn liefste wens, Veel later zal ik die sores weer uit de stalling halen Want zónder is zo eenzaam, zeg ik maar zodat ik me dan zonder dralen Weer vrolijk bij de massa schaar. Deelneemster schijfgroep mozaïek van je leven Nora Groenendijk-Oostenbroek

WERKEN IN DE THUISZORG TIJDENS JE STUDIETIJD? Dat kan als THUISHULP A voor huishoudelijk werk, of als VERZORGENDE (geen diploma’s vereist) voor overdag, avond en weekend - flexibele werktijden

Leuk, zelfstandig en verantwoordelijk werk! Meer info? Bel Jolan Toff of Jaap Kos 020-577 65 11 of kijk op www.joodswelzijn.nl

JMW, de zorgcoördinator van Joods Nederland

7 Benjamin

Activiteiten Almere, Di z'n Koffie 17 september Bingo 8 oktober Rosh Hasjana receptie met appeltjes en honing 1, 15 en 22 oktober géén kofie-ochtend i.v.m. de Jam’im Toviem. 29 oktober normaal. Info Betty 036-844 76 86 of Mieke 036-522 86 52 Amsterdam, Kosjere Eetttafel Nesjomelet 6 oktober vindt het jaarlijkse Rosh Hasjana diner plaats. De sjofar wordt geblazen en voordat het diner begint zal er een gezellige activiteit plaatsvinden. De kosten voor dit uitgebreide diner zijn € 9,– 16 oktober Nesjomelet-maaltijd in de Soeka Vanaf 5 uur. Kosten € 9,– Info en reserveren [email protected] of 020-577 65 66 Amsterdam, Putten uit Joodse bronnen, een persoonlijke excursie i.s.m. Crescas, Chaim van Unen, docent Joodse filosofie. Vanuit Joodse denkers Rosenzweig, Mendelsohn en Levinas worden centrale ideeën uitgereikt met o.a. als vraag kan het Jodendom mij inspireren? 4 bijeenkomsten 29 oktober, 5, 12 en 19 november van 19.30-21.30 uur, Amsterdam, € 45,– Aanmelden: bon achterpagina Amsterdam, Samen werken aan ‘uniek Vredeskleed’ Wilt u ook een bijdrage leveren aan een vredeskleed, waarvan de opbrengst ten goede komt aan War Child? Onder leiding van een activiteitenbegeleidster wordt vanaf oktober op maandagmiddag in Amsterdam gestart met dit unieke project. Aanmelden via Esther Bouw 020-577 65 77, of [email protected]

8 Benjamin

Amsterdam, JMW gaat Pathé, Film vooraf, gesprek na 22 september 14.00 uur Looking for the missing piece van Oded Lotan (over een besnijdenis) Filmmuseum, Vondelpark 3, Amsterdam. Entree € 5,– Aanmelden: [email protected] Amsterdam, Workshop over eten en diëten I.s.m. Marion Kornmehl, gewichts- en voedseldeskundige. Mag het een onsje minder? Waarom werken diëten op de lange duur niet? Twee middagen 18 en 25 september van 14.00-16.00 uur, €15,– Aanmelden: Marianne Fuchs, tel 020-577 65 77 Amsterdam, Kindervoorstelling 28 september. Strand-West, Stavangerweg, Amsterdam. Info zie p. 17 Amsterdam, Kunstveiling met High Tea 23 november, KNSM-Laan, Loods 6, Info zie p. 25 Apeldoorn, HaMakor Maandelijks een Koffieochtend. Begin september krijgt een ieder bericht van de geplande data. Je kan dan een datum prikken wanneer je de Koffieochtend bij jou zou willen houden. Dat is meestal de derde vrijdag van de maand. We houden rekening met de Joodse feestdagen en geven daar inhoud aan. Twee keer in het jaar hebben we die dag in het weekend, zoals de Matsebruch en de jaarafsluiting in Juni. Op die dagen zijn de kinderen en/of kleinkinderen ook van harte welkom. Bij ons is er geen leeftijdscategorie een ieder is welkom. Op dit moment is de jongste 33 en de oudste 90 jaar. We voelen ons alsof we een familieband hebben. De bijdrage voor een Koffieochtend is € 2,–. Info Channa Alliki, tel. 055-542 08 63 of [email protected]

Den Bosch, JMW 60 jaar Still going strong Zondag 2 november JMW bestaat 60 jaar en daarom organiseren we een feest voor alle deelnemers en vrijwilligers uit het zuiden van Nederland (onder de lijn Amsterdam Arnhem). Wat staat er op het programma: • Live muziek van ‘the new klezmer trio’ • Joodse smartlappen zingen • Renée Sanders met een kleinkunstig programma • Film • Heerlijk eten en drinken Hou uw brievenbus in de gaten voor de uitnodiging! Het noorden heeft al feest gevierd in Meppel, zie p. 10 en 13 Breda, Finjan 10 september start seizoenstart,elke derde woensdag van de maand bijeenkomsten aanvang 10.00 uur. In verband met de feestdagen is er geen bijeenkomst in oktober. Voor een ieder met een Joodse achtergrond Info 076-565 29 33 Den Bosch, Bejachad 25 september Rosj Hasjana huiskamerbijeenkomst vanaf 10.00 uur Info 073-521 48 05 DenHaag Mitzwe Bar 9 september eerste bijeenkomst na de zomerstop. Iedere tweede en vierde dinsdag van de maand. 23 september Rosj Hasjana bijeenkomst met lekkers bij de koffie en natuurlijk zoete appels met honing. Let op: Geen bijeenkomsten in oktober vanwege de feestdagen. Info 0172-430 628

Deventer, Etty Hillesum Centrum 14 september, 12 oktober, 9 november, 14 december Joodse wandeling met gids. De wandeling start en eindigt in het Etty Hillesum Centrum. Tijd: 13.00 – 14.30 uur Toegang: € 4,– Info en activiteiten zie: www.ettyhillesumcentrum.nl Groningen, Ma’ayan 25 september Huiskamerbijeenkomst, aanvang 19.30 uur Info 050-785 08 59 Haarlem, Tsevet Bijeenkomsten na de zomervakantie op dinsdag 9 september, lezing rabbijn Spiero Zondag 12 oktober dagtocht Joods Historisch Amsterdam of wandeling door Joods Haarlem Info 023-526 22 81 aanvang 9 september 18.30 Heiloo, Tsafon 17 september een gezellige avond met muziek In oktober is er geen bijeenkomst vanwege de feestdagen 5 november lezing Marcella Levie, Kabbalah Aanvang alle bijeenkomsten 20.00 uur Info 072-533 03 34 Hilversum, Gooise Nesjomme 18 september Huiskamerkoffie 16 oktober Koffie Nesjomme in De Koepel, Hilversum 20 november Huiskamerkoffie 18 december Koffie Nesjomme in De Koepel Info Edith 035-541 47 50, of Willy 035-621 79 69

Maastricht, ‘Chewras Nosjiem’ Zondagmiddag 9 november organiseren de Joodse Damesvereniging ‘chewras nosjiem’ en JMW samen een gezellige middag met het cabaret duo Kwatsch. Zij zullen hun nieuwe programma ten gehore brengen. De deuren openen om 14.00 uur en de ontvangst is met koffie en wat lekkers. Om 15.00 uur zal het komische duo van start gaan. Ook na het optreden is er een hapje en een drankje. De kosten bedragen € 12,50. Locatie: Synagoge Meerssen (vlakbij Maastricht), Kuileneindestraat 22 A, Meerssen. U kunt gratis parkeren. Kaarten moeten worden gereserveerd op [email protected] of 020-577 65 66

JMW GAAT PATHÉ

Oosterwolde, Friesland, Le Dor Wa Dor 21 september Optreden van cabaret groep Kwatsch m.m.v. David Simon & Menno v.d. Reis. Locatie: Hotel de Zon, Oosterwolde Info en aanmelden [email protected], of 051-456 41 77 Marion de Klijn

Na de film kosjer dineren bij Nesjomelet? Meld je aan bij [email protected] of bel 020-577 65 66

Rotterdam Koffieochtend Elke derde woensdag van de maand, aanvang 10.30 uur, gezellig schmoezen, maar ook workshops, lezingen of muziek. Let op: geen bijeenkomst in oktober vanwege de feestdagen Info 0180-314 539 Zwolle, Emoen 18 september smoesj-avond, huiskamerbijeenkomst met Shirley JMW 16 oktober Soekoth bij Bert, Oude Engberink 20 november in gesprek met Esther van Stratum JMW 18 december Marc vertelt... Info Evelien van Gelder 0573-253 023 of [email protected]

Looking for the missing piece - Oded Lotan ma 22 september 14.00 uur Filmmuseum

www.joodswelzijn.nl

MAG HET EEN ONSJE MINDER Over eten, afvallen, op gewicht blijven en jezelf accepteren – 2 workshops do 18 en 25 september 14.00-16.00 uur € 15,– De Lairessestraat 145, Amsterdam. Meld je aan bij [email protected]

www.joodswelzijn.nl 9 Benjamin

Een greep uit wat er was...

JMW 60 jaar, still going strong

60 jaar JMW in Meppel

Een berichtje vanaf de lap-top in Giethoorn, met prachtig zicht op cyclaamkleurig vingerhoedskruid tegen de achtergrond van groene rietvelden. Een ruime week vakantie met heerlijk weer, waar ik kon bijkomen van een zeer drukke periode: de voorbereidingen en viering van het 10-jarig bestaan van mijn winkel KUNSJT, het bezoek van mijn broer Alex vanuit Israël, de verjaardag van mijn geliefde en hét

Jubileum van JMW. Dat JMW haar jubileum ook in Meppel zou gaan vieren, in schouwburg Ogterop, was niet alleen voor mij, maar voor velen een grote verrassing! Heerlijk in het noorden, midden in de Mediene. Het programma zag er veelbelovend uit, maar je weet het maar nooit, nietwaar. Diverse workshops, Jiddische muziek en niet te vergeten volop nasjt (kosjer style). Want, zeg nou zelf, wat is een Joods feest zonder nasj? Eén van de workshops stak er met kop en schouders bovenuit: het cabaret van Renée Sanders. Vanaf deze plek wil ik aan heel

Joods Nederland zeggen, als je de kans krijgt, doe dan vooral mee aan de workshop cabaret van Renée Sanders. Zo verrassend wist deze vrouw verschillende typetjes, zoals Israëli’s en typisch Joodse Nederlanders, neer te zetten. Dolkomisch en vol humor doorbrak zij verschillende taboes. De typetjes werden neergezet met een hart en een ziel. In gedachten zag je ze voor je. Hoe ze spraken en bewogen, zo uit het leven gegrepen. Ga door zo Renée en Jörgen Raymann weet niet wat hij ziet en hoort. En dan de nasj: verrukkelijk veel en voortreffelijk. Tot slot kwamen velen de dansvloer op aangemoedigd door de warme en vrolijke klanken van de klezmergroep, klappend, zingend. Er leek geen einde aan te komen. Heel jammer toen, er teveel overenthousiaste mensen tegelijkertijd de lift wilde delen, waardoor deze halverwege bleef steken. Angstige momenten, maar het kwam weer goed. Ze hebben het waargemaakt hoor, die JMW-ers: kol hakawod, JMW! Meppel, Lien Braaf, deelnemer

JMW’s verjaarsfeesten in Amsterdam

Konin ginne koor

ffolter Frank A 10 Benjamin

Het Tuinfeest We hadden er al een paar dagen van ‘duimen en hopen’ opzitten (de voorgaande dagen waren kil, bewolkt en regenachtig geweest) maar op zondag 15 juni schitterde de zon overtuigend over de tuin van het JMW kantoor en ook over de aangrenzende tuinen van JMW’s buren. Het was een geweldige middag, met optredens van Heddy Lester, Frank Affolter en het Koninginnekoor. Natuurlijk was alles omlijst met bagels, falafel en allerlei andere heerlijkheden ter verzadiging van de innerlijke mens. En dat alles bij elkaar uitte zich in een heleboel enthousiaste, vrolijke gasten.

Het was zo leuk dat er diverse stemmen zijn opgegaan om een jaarlijkse traditie van dit tuinfeest te maken. Ook de opbrengst voor War Child was geweldig: ruim € 2.600,–! Vanaf deze plaats willen wij (JMW) Heddy en Frank, het koor, de falafel dames, de bagelbakker, de paté-bereidster, de drankenmensen en last but not least de buren nogmaals heel hartelijk bedanken, omdat zij allen belangeloos hebben bijgedragen aan het enorme succes van ons Tuinfeest ter gelegenheid van onze 60-jarige jubileum. Een stralende dag.

t s e e f t r u u b t e i f e Ben voor

Hét benefiet buurtfeest!, dat plaatsvond op 15 juni in de tuinen van De Lairessestraat heeft € 2700,– opgeleverd! Dit geld gaat naar War Child! Onze hartelijke dank gaat uit naar alle sponsors die hebben bijgedragen aan het succes van deze feestelijke middag en met name hebben bijgedragen aan het verwennen van de innerlijke mens: Restaurant Mazzaltov uit Alkmaar, Bagels & Beans en Bier & Co uit Amsterdam.

TiP

De tip van ‘hét tuinfeest’ Het falafel recept van Annabel Sijtsma van restaurant Mazzaltov, Alkmaar. Om het niet te ingewikkeld te maken, de ingrediënten: • 1 kg droge kikkererwten • 1 bosje verse peterselie • 1 bosje verse koriander • 1 prei • 1 bosje bosuitjes • 1 groene paprika, keukenmachine en frituurpan Kruiden (te koop bij turkse winkels): • 1 eetlepel fenegriekpoeder • 1 eetlepel karwijzaadpoeder • 1 eetlepel komijnpoeder • 1 eetlepel paprikapoeder • 2 eetlepels knoflookpoeder (of 1 hele bol) • Zout en peper De kikkererwten 1 nacht in een grote pan met veel water laten weken, wassen en daarna in de keukenmachine zo fijn mogelijk malen. Wordt de massa te dik, dan een klein beetje water toevoegen. Daarna alle groenten ook

in de keuken machine fijn malen alles bij de gemalen kikkererwten doen ook alle kruiden goed doorroeren peper en zout toevoegen olie verhitten en met de hand of een lepel balletjes maken en in de hete olie goudbruin bakken serveren met pitabrood en verse salade en humous. Benodigdheden voor de humous: • 1 blik kikkererwten • Citroensap • 4 teentjes knoflook • 1 eetlepel komijnpoeder • Zout naar smaak • 2 eetlepels tahina • Keukenmachine Maal de knoflook fijn in de keukenmachine voeg de uitgelekte kikkerwten toe en maal deze fijn voeg een beetje citroensap, komijnpoeder, zout en de tahina toe. Als de massa te droog wordt voeg je een beetje water toe, goed proeven en eventueel meer zout of komijn en citroensap toevoegen goed glad laten malen dit kan enige tijd duren: Bete’avon! Eet smakelijk!

Jingles, schrijf je nu in! Jingle?

Voor iedereen met een Joodse achtergrond

www.stichtingjingles.nl

11 Benjamin

JMW 60 jaar, still going strong De High Tea voor 70++ Een week later vierden we JMW’s verjaardag met bijna honderd 70plussers in het Amsterdamse Binnenhof (een centrum in Buitenveldert). De film ‘Tijdsbeeld’ – een overzicht van de geschiedenis van de afgelopen 60 jaar – werd vertoond. Aansluitend was er gelegenheid voor de liefhebber, zijn of haar levensloop te bespreken. Ieders gebeurtenissen kwamen aan bod en leidden tot gezamenlijke verbazing over de hoeveelheid aan veranderingen die in verschillende mensenlevens plaats kunnen hebben. Niet alle veranderingen zijn altijd verbeteringen, maar vaak was het er wel vooruitgang concludeerde de

Een greep uit de 10-tallen reacties die wij ontvingen na aanleiding van onze ‘Jubïleum High Tea’, viering van JMW 60-jaar Still Going Strong voor 70 plussers, 22 juni 2008 JMW, Heel hartelijk bedankt, voor wat jullie al jaren voor mij doen. Vooral de bezoekjes die Karien Anstadt nog steeds bij mij brengt. De middag met de high tea was geweldig. Bedankt daarvoor. H. Goudeketting P.S de film was ook heel goed Mijn eerste kennismaking met een ‘grote Joodse familie’ is bij mij goed gevallen. Gezellig, rommelig en lekkere hapjes. Proficiat! En óp naar de 70. S. Huisman ______________________________________ De bijeenkomst op 22 Juni 2008 was uitzonderlijk. De groep waarmee ik zat was goed aan elkaar gewaagd. Ik zou zeggen nog minstens 60 jaar erbij. L. van Velzen ______________________________________ De bijeenkomst van JMW in het wijkcentrum is een goed en welkom initiatief. De film was interessant, (tempo heel erg hoog)- door de discussie in groepen, kwam je met

12 Benjamin

meerderheid. Het hoogtepunt van het feest was ontegenzeggelijk de High Tea met buitengewoon lekkere hapjes. Tijdens de High Tea klonk er een tevreden en gezellig geroezemoes op

van de tafeltjes. Iedereen genoot van de gelegenheid te praten en waar nodig bij te praten – kortom het was een mooie en gedenkwaardige verjaarspartij. Eva de Baat

andere mensen in contact, evenals bij de high tea. Als geheel vind ik zulke bijeenkomsten, waarbij je weer onder de mensen komt heel belangrijk. T. Troff ______________________________________ De film vond ik goed qua fragmenten, maar wel te vluchtig, het had wel wat langer mogen duren. Het ronde tafel gesprek was in een aantal opzichten verhelderend, en de high tea is een echte high tea, verrukkelijk! Mw. Duyzend ______________________________________ Aan de medewerkers van JMW. Het uitgangspunt ‘de film’ vond ik uitstekend als overzicht van het leven ná de oorlog. Onze gespreksgroep kwam echter steeds weer terug op het leven tijdens de oorlog en direct na de oorlog, met name de ‘opvang’. Overigens: de ontvangst was bijzonder goed verzorgd en lekker. F. Kan ______________________________________ Wij vonden het een geslaagde bijeenkomst, met een interessante film, een nuttige gedachtewisseling, met een royale gastvrije high tea aan het einde. H. Vink en M. Ligtenstein ______________________________________

Teleurgesteld, Het had geen inhoudelijk toegevoegde waarde. Irene weet wel wat ik daarmee bedoel. Overigens alle lof voor de vele uiteenlopende activiteiten van JMW op het gebied van de Joodse samenlevingsopbouw! Z. van Leeuwen ______________________________________ Mirjam Samson is in staat om toch voor haar moeilijke onderwerp oorlog-kamp terugkomst weer goed terug te brengen naar de onderwerpen uit de film. Erg goed hoor. Opmerking: over de docu na de oorlog ±1947-1949 zijn er veel jonge mensen (na een opleiding hier voor landbebouwen) naar Israël gegaan, had leuk geweest daar iets van te zien. Ik had eigenlijk een film verwacht over 60 jaar JMW. Vond de getoonde film heel goed, maar vooral voor jongeren. Mijn kinderen zijn tussen de 35 en 48 jaar en die zouden er zeker in geïnteresseerd zijn. Is de dvd ook verkrijgbaar? Verder hartelijk bedankt voor deze goed verzorgde gezellige middag. Had wat moeite met 70+, maar het zal wel wennen. L. Tropp ______________________________________

Benefietmarathon voor

JMW 60 JAAR, STILL GOING STRONG

JMW VIERT 60 JARIG JUBILEUM OPBRENGST FEESTELIJKHEDEN NAAR WAR CHILD De consequenties van oorlog en geweld op je levensloop zijn JMW bekend. Met deze kennis wil JMW zich ter gelegenheid van haar 60 jarig jubileum inzetten voor War Child, een organisatie die zich bezighoudt met de opvang van kinderen die ‘vandaag de dag’ slachtoffer zijn van oorlog en geweld. Doel van de geplande activiteiten is zo veel mogelijk geld op te halen dat volledig ten goede komt aan War Child.

De feestelijkheden in notendop: 28 SEPTEMBER Kindervoorstelling In de tent van Casablanca op Strand West, Stavangerweg, Amsterdam West

23 NOVEMBER High-Tea met kunstveiling

! NTIE T AT T E S A EP AANG D ATA

Bagagehal en de Kompaszaal van Loods 6 KNSM-laan 143 Amsterdam

3 FEBRUARI 2009 Als afsluiting een grote voorstelling of concert Tuschinski Reguliersbreestraat 26-34 Amsterdam Elke bijdrage is meer dan welkom. Wilt u, uw bedrijf of organisatie ook een bijdrage leveren door geld (of goederen) te doneren. Gironummer 6669 t.n.v. War Child onder vermelding van JMW 60 jaar.

Wij houden u op de hoogte! Aanmelden en informatie [email protected] 020-577 65 66 of 020-577 65 77

www.joodswelzijn.nl

Benjamin Servicepakket Pedicure en Manicure ‘Ik hou van handen en voeten en vind het belangrijk dat die er goed uitzien en goed voelen’ “Ik hou van voeten en handen en vind het belangrijk dat die er goed uitzien en goed voelen”. Zegt Sadie Fridman, “pedicure & manicure” aan huis, die sinds kort bij het Benjamin Servicepakket is aangesloten. Het leukste aan mijn vak is dat ik mensen help zodat zij weer huppelend door het leven gaan. Het is mooi om een goede en verzorgde voet en hand voor mijn ogen te zien. Ik noem mijzelf de ‘schoonheidsspecialiste’ van uw voeten en handen. Manicure € 18,– inclusief lakken, pedicure € 23,50. Werkgebied: Amstelveen, Amsterdam-Zuid en Buitenveldert. Snel een afspraak maken, bel 06-224 889 62

Joodse dienst of product aanbieden? Leest u dit en wilt u zelf een dienst aanbieden die binnen ons Joodse aanbod in het Benjamin Servicepakket past? Neem dan contact op met Irene Hirsch, tel 020-577 68 77 of Silvy Heijmerink 020-577 65 18. Of mail naar [email protected]. U profiteert dan direct ook zelf van advertentiekorting in dit magazine!

14 Benjamin

Meer voor minder en nog Joods ook! Diensten en cursussen met korting. Waarom kiest u voor ons? Omdat u voor € 18,50 per jaar met het hele gezin korting krijgt op allerlei zorg- en gemaksdiensten, ook die in een specifiek Joods-jasje zijn gestoken. En waar anders bieden ze zoiets aan? Dus lees snel verder! Benjamin Servicepakket Wat is dat eigenlijk, het Benjamin Servicepakket (BSP)? Kort gezegd is het BSP een dienst van de Benjamin waarbij iedereen met een Joodse achtergrond extra korting krijgt op allerlei diensten, artikelen en cursussen. Wilt u graag een behandeling van een Joodse pedicure of heeft u kosjere maaltijden nodig maak dan gebruik van het Benjamin Servicepakket. Heeft u vragen over één van uw apparaten in huis dan biedt onze medewerker van “In je nopjes aan de knopjes” wellicht uitkomst. Het uitgebreide aanbod vindt u terug op de site www.joodswelzijn.nl Voor wie is het bedoeld? Het Benjamin Servicepakket is bedoeld voor al onze lezers en abonnees jong en oud. Zie de verschillende cursussen en diensten die we aanbieden. Wilt u weten hoeveel voordeel het u oplevert? Bel ons dan, wij informeren u graag. Ontwikkeling Benjamin Servicepakket Begin 2006 is het Benjamin Servicepakket gelanceerd onder de Benjamin abonnees. Sindsdien maken 100 tevreden abonnees gebruik van het pakket, dat voorziet in tal van zorg en gemaksdiensten voor Jong en Oud. Het basispakket wordt sinds de introductie geleverd door Amstelring GezondheidService. Zeker is dat de samenwerking met Amstelring eind 2008 eindigt. Op het moment van schrijven van dit bericht worden gesprekken gevoerd over een voortzetting van deze dienstverlening. Het nieuwe pakket zal naast het basispakket moeten voorzien in een zogenaamd Joods sausje. Hieronder

verstaan we een aanbod van diensten en producten dat is afgestemd op de Benjamin lezers. In het Chanoeka nummer van de Benjamin meer nieuws hierover. Voor een volledig en actueel aanbod, informatie en inschrijving zie www.joodswelzijn.nl. Of bel ons van maandag t/m donderdag tussen 9.00 en 17.00 uur op telefoonnummer: 020-577 68 77, mailen kan ook naar: [email protected]. Specifiek Joodse diensten Onderstaand een opsomming van alle specifiek Joodse diensten: • De kosjere maaltijdservice van de keukens van Langerhuize biedt landelijk haar diensten aan. Makkelijk en lekker. • In je nopjes aan de knopjes, praktische hulp voor achter de computer. Kosten € 10,– per uur, abonnee’s € 8,– per uur. • Cursussen van Beth Simcha voor 50-plussers: - Ivriet-, Engels-, Jiddisj-, teken- en schilderlessen met ca. 15% korting. - Joodse geschiedenis (35 lessen € 105,–). Abonnees € 90,–. - Gymnastiek en koor € 85,– per jaar. Abonnees € 72,–. - Dinsdagmiddag activiteiten/open atelier € 2,25 per keer. Voor abonnees € 2,–. • Dagtochten en bijzondere evenementen met 10% extra korting voor abonnees. De prijs is afhankelijk van de activiteit. • Nesjomelet. Kom gezellig dineren in de Kastelenstraat. Per maaltijd € 9,–. Abonnees € 8,–. • Pedicure ‘Sadie Fridman’ komt aan huis in Amstelveen, Amsterdam-Zuid en Buitenveldert. Zie links op deze pagina. Ga snel naar de antwoordbon op de achterzijde van deze Benjamin. Vul hem volledig in en stuur hem op o.v.v. “Lidmaatschap Benjamin Servicepakket”.

BETH SHALOM

SINAÏ CENTRUM

JMW

ZIEKENHUIS AMSTELLAND

MR L.E. VISSERHUIS

JOODS HOSPICE IMMANUEL

Joods Zorgcircuit Zorg voor u met het gevoel van thuis Door de antwoordbon op de achterzijde van de Benjamin in te vullen sluit u zich aan bij de vriendenkring van het Joods Zorgcircuit, waardoor u op de hoogte wordt gehouden van het totale zorg aanbod. Er bestaat altijd een kans dat u zelf zorg nodig heeft, of iemand in uw directe omgeving. Dat kan een acute situatie zijn waarbij een ziekenhuisopname nodig is of tijdelijke hulp in huis, omdat u daar zelf niet toe in staat

bent. Wellicht zijn er nu al in uw directe omgeving of familie mensen waarvoor uw zorg draagt, waarbij u hulp nodig heeft. Het Joods Zorgcircuit heeft alle disciplines voor u in huis om u in elke situatie en elke levensfase bij te staan. De Joodse identiteit en specifieke sfeer binnen alle instellingen zorgen er voor dat u zich snel thuis voelt. Vul dus snel de antwoordkaart in of kijk op www.joodszorgcircuit.nl

Joods Zorgcircuit De zes zorginstellingen binnen het Joods Zorgcircuit bestrijken samen alle mogelijke aspecten van kwalitatief hoogwaardige zorg, voor jong en oud, die is afgestemd op de Joodse identiteit! In alle instellingen van het Joods Zorgcircuit wordt de traditionele Joodse levenswijze gehanteerd en wordt veel aandacht besteed aan Joodse feestdagen en tradities. Zo worden in de algemene ruimtes de Joodse gebruiken in ere gehouden, zoals het kosjere eten. In de eigen omgeving, vooral in de intramurale instellingen, zijn de cliënten vrij in hun keuzes. Kortom iedereen met een Joodse achtergrond is welkom bij het Joods Zorgcircuit! Joods Zorgcircuit p/a Antwoordnummer 47160 1070 WB Amsterdam Email: [email protected] Wilt u meer weten, bezoek dan onze webiste www.joodszorgcircuit.nl Beth Shalom Multifunctioneel zorgcentrum in Amsterdam www.bethshalom.nl

JMW zorgcoördinator, Sociaal-cultureel werk en thuiszorg (A’dam e.o.) voor de Joodse gemeenschap www.joodswelzijn.nl Sinai Centrum Geestelijke gezondheidszorg, psychotrauma expertise en verstandelijke gehandicaptenzorg www.sinai.nl mr L.E. Visserhuis Klein, sfeervol woonzorgcentrum in een bosrijke omgeving www.jbc-visserhuis.nl Ziekenhuis Amstelland Algemeen ziekenhuis voor de regio Amstelland met Joodse vleugel www.zha.nl Joods Hospice Immanuel Eerste Joodse hospice in Europa www.joodshospiceimmanuel.nl Wil jij deelnemen in de vriendenkring van het Joods Zorgcircuit en wil je graag de nieuwsbrieven ontvangen van het Joods Zorgcircuit? Vul dan de antwoordbon in op de achterzijde van deze Benjamin.

15 Benjamin

Lees je onderstaande artikelen en wil je zelf ook iets vertellen over jouw ‘Joodse’ leven, over school, de jeugdvereniging of iets heel anders? Of misschien heb je wel een leuke tip voor anderen? Mail je tekst dan naar [email protected] en wie weet sta je dan zelf in het volgende Benjaminnummer.

Activiteitenagenda Tikwatenoe 28 september Jamiem Towiem activiteit 2 november Activiteit Oktober Madrichiemdag 21 t/m 28 december Wintermachanee met een heel gaaf thema op een hele gave locatie! J-Style-data 21 september 25 oktober 29 november

Jeugd tot 18 jaar Een neefje! En een brit... kindje moet echt helemaal gezond zijn. Na een aantal dagen werd het jongetje minder geel en uiteindelijk vond de besnijdenis plaats op de geplande dag, 8 dagen na zijn geboorte. Mijn neefje kreeg de naam Yehoshua. Jammer genoeg kon ik er niet bij zijn, omdat hij in Israël is geboren en de besnijdenis daar ook was. Maar ik heb alles op de voet kunnen volgen door middel van foto’s en een film van de besnijdenis. Hopelijk komen ze op Soekot naar Nederland en dan kan ik er dubbel van genieten! Batsheva Pels, Amsterdam, 13 jaar

Ik ben Batsheva en ik kom uit een vroom gezin met 5 kinderen. Mijn moeder werkt ook bij JMW. Mijn oudste zus is vorig jaar getrouwd en is afgelopen zomer naar Israël verhuisd. Een paar weken geleden heeft ze een zoontje gekregen. Dit betekent dat er een besnijdenis (brit mila) zou plaats vinden 8 dagen na de geboorte en dat hij dan zijn naam zou krijgen. Het bleef een aantal dagen nog heel spannend of hij wel op tijd besneden zou worden of niet. Dat kwam, omdat hij een beetje geel was in het gezicht en hij had ook een vies oogje. Om deze redenen kan een besnijdenis een paar dagen worden uitgesteld, want het

Maak steeds van twee losse stukjes een woord dat met Rosj Hasjana te maken heeft

sj

zo

sjof

app

mac

oesj oel ing

kid

el

ar

et

hon

ov

ka

hzor

jomt ka arsen

Welke woorden heb je gevonden?

16 Benjamin

kaa

f

1

6

2

7

3

8

4

9

5

10

Benjamin William (1934) met kleinzoon Samuel Benjamin (2005)

Een goed en zoet jaar Rosj Hasjana: Rosj Hasjana betekent begin van het jaar. Op Rosj Hasjana begint een nieuw Joods jaar. En het is tegelijkertijd ook nog een heel bijzondere verjaardag. Want weet je wie er op Rosj Hasjana jarig is? De wereld! Op Rosj Hasjana denken we na over onszelf en over de wereld. Wat hebben we in het afgelopen jaar gedaan om de wereld beter en mooier te maken? De sjofar: Op Rosj Hasjana wordt in sjoel sjofar geblazen. Een sjofar is een heel oud muziekinstrument, gemaakt van de hoorn van een dier. Meestal is dat een ram, omdat de ram ons herinnert aan een verhaal dat op Rosj Hasjana in sjoel gelezen wordt. Dat

verhaal staat in de Tora, en het gaat over Avraham en Jitschak. Een sjofar is dus een grote hoorn. Het geluid van de sjofar is heel bijzonder. Wanneer we het geluid van de sjofar horen dan denken we aan alle goede dingen die we van plan zijn om in het nieuwe jaar voor andere mensen te doen. Appeltjes met honing: Op Rosj Hasjana eten we zoete appeltjes met honing. We hopen dat het nieuwe Joodse jaar net zo goed en zoet zal worden als zoete appel en honing bij elkaar. Ook de challes, de speciale broden voor sjabbat en Joodse feestdagen, zijn op Rosj Hasjana rond en zoet. Een nieuwe vrucht: Bij de tweede dag van Rosj Hasjana hoort een 'nieuwe'

vrucht. Dat is en vrucht die je al een tijdje niet meer gegeten hebt. Veel mensen nemen daarvoor een granaatappel of een vijg. Dat komt omdat het allebei vruchten zijn die in Israël groeien. En er zitten een heleboel pitjes in. Die doen ons denken aan alle fijne en goede dingen waarvan we hopen dat ze in het nieuwe jaar zullen gebeuren. Sjana tova oemetoeka - een goed en zoet Joods jaar! Met hartelijke dank aan www.jeled.net Wil je trouwens een keer een sjofar horen, surf dan snel naar de site, want daar kun je ‘m aanklikken! Bovendien staat er nog veel meer leuke en interessante informatie over van alles en spelletjes!

l e k a t k e p s r e d n i k

Jouw kind de nieuwe Uri Geller of Amy Winehouse?

Ontdek de bijzondere talenten van jouw kind (tussen 6 en 12 jaar) op zondagmiddag 28 september van 13.00 tot 17.00 uur in de Paradijsvogel tent van Casablanca on Tour. Op het programma van deze spannende, gezellige en leuke middag staan: • Professor Mordegaai Mardoek illusionist • Duo Fifi L’amour & Rodolfo Ravissant leren zingen • Mario Magic komisch goochelen • Clown Bijouxxx, als clown leren entertainen • Didi, spreekstalmeester en variété clown • Zandkastelen bouwen (alleen voor kinderen t/m 5 jaar). Ouders en vrienden kunnen lekker ontspannen met een hapje en een drankje op Strand West, terwijl kinderen de talenten ontdekken.

r a a j 0 6 J M Wtmarathon Benefie

Neem opa, oma, tante en oom ook mee!

Programma Workshops vanaf 13.30 en 15.30 uur, met afsluitende voorstelling door de kinderen om 16.00 uur. Inschrijven, of info [email protected] of 020-577 65 66. Inschrijven kan tot maandag 21 september. Kosten Workshops € 10,–, zandkastelen bouwen € 5,– en toegangsbewijs voorstelling € 10,– De opbrengst komt volledig ten goede aan WarChild. Plaats Strand West, Stavangerweg Amsterdam. Gratis parkeren op zondag.

voor

www.joodswelzijn.nl

17 Benjamin

Deze pagina’s zijn bedoeld voor iedereen die zich met de term ‘jongere’ aangesproken voelt. Wil je een artikel schrijven, of juist ergens op reageren, organiseer je een evenement, wil je een oproep doen, noem maar op... Schrijf dan vóór 14 oktober, aan [email protected] en wellicht plaatsen we jouw artikel in de volgende Benjamin.

Jongeren

18 tot 35 jaar

Met Taglit-Birthright naar Israël

Young CIA Wat hebben El Al, Sderot en Aliyah met elkaar te maken? Het is allemaal mogelijk gemaakt door donateurs uit de hele wereld! Zonder hen was er geen Israëlische luchtvaartmaatschappij, zou de Negev alleen uit woestijn bestaan en hadden vele onderdrukte Joden uit heel de wereld nooit kunnen vluchten om in Israël een veilig bestaan op te bouwen. De Collectieve Israël Actie (CIA) is al decennia één van de grootste donateurs aan Israël. Nu is het de beurt aan de jongere generatie om de successen van Israël voort te zetten, om voor altijd en eeuwig een veilige thuishaven voor Joden te creëren. Help mee en steun Young CIA. Vorig jaar steunde Young CIA een Ayalim project. Hierdoor konden Israëlische studenten in de Negev woestijn letterlijk uit het zand een dorp laten verrijzen. Dit jaar zamelen we geld in voor Ethiopische wezen. Niet alleen het collecteren is belangrijk maar ook het organiseren van sociale activiteiten hoort bij onze taak. Wil je meer weten? Kom gezellig langs op 31 augustus vanaf 20.00 uur in onze summerlounge op de Ferdinand Bolstraat 18-20 in Amsterdam of ga naar de website: www.youngcia.nl Tot snel, David Koekoek, Young CIA

Agenda jongerenactiviteiten UNICA Studentenconferentie Warschau 24-09-2008 t/m 27-09-2008 18 Benjamin

Op maandag, 14 april kwam bij ons thuis via de LJG Rotterdam een vrij neutraal mailtje binnen met de mededeling: “Beste belangstellenden, Hier volgt informatie over het Birthright Project, een project om Joodse jongeren kennis te laten maken met de staat Israël, hun Jodendom en andere Joodse jongeren. Deze reis wordt georganiseerd en gesponsord door vrijgevige mensen in de VS, Nederland en de staat Israël. Voor meer informatie en aanmeldingen: www.israelfree.nl. Reisduur 10 dagen en gratis.” Mijn nieuwsgierigheid was gewekt en een zoektocht begon! Zondag, 29 juni jl., was het dan zover. Bepakt en bezakt ontmoetten 41 Nederlandse jongeren elkaar op Schiphol, waar velen zich nog wat schichtig en afwachtend achter hun immense koffer verscholen. Het ijs zou snel worden geverbroken, we waren immers de eerste Nederlandse Birthright reis ooit en als je de trend zet dan wil je dat wel goed doen. Aangekomen op Ben Gurion Airport gingen we in de bus naar de openingssessie met de president van Oranim genaamd Momo. Na een lange toespraak werd het duidelijk dat we niet alleen naar Israël waren gekomen om enkel te feesten en vaak de zon te zien opkomen op de stranden van TelAviv of Eilat, maar dat het programma strak in tijd en bomvol zou zitten met interessante en adembenemende excursies. De ons toegewezen reisleider Menash dacht daar precies ook zo over en voor de volgende 9 dagen zouden zijn meest gebruikte woorden ‘yalla, yalla’ zijn. Na veel te weinig slaap vanwege een stiekeme borrel met wat Amerikanen, die we gedurende het programma meer zouden ontmoeten, trokken we naar het noorden waar Akko en de stad van de kabbalah, Zfat, werden bezocht. Die avond sliepen we in een

tentenkamp bij het meer van Galilea onder de sterrenhemel en werden de eerste vriendschappen gevormd. Om een indruk te geven van het programma volgt hier een korte opsomming van onze activiteiten. Kajakken en klimmen in en rond de Jordaan, bezoek aan de staakt-hetvuren lijn met Syrië en de Golanhoogte, rondleiding in de oude stad van Beit She’an, zwemmen in de Dode Zee, kameelrijden en eten bij Bedoeïenen in de Negev, het beklimmen van Massada om daar de zonsopgang te zien, zwemmen in de Rode Zee, een club bezoeken, een interessante voordracht over de Midden-Oosten politiek in de Knesset en sjabbat vieren bij de Klaagmuur. De heiligste dag van het programma was het bezoek aan Yad Vashem, het Holocaustmuseum en Mt Herzl waar alle oud premiers en veel soldaten begraven liggen. Aan het einde van deze dag was iedereen emotioneel gesloopt inclusief de 6 soldaten die zich na dag 5 bij ons hadden gevoegd. Bij de sluitingssessie werd duidelijk dat iedereen de tijd van zijn leven heeft gehad, vrienden en contacten waren opgebouwd en dat was het dan, het was zo snel gegaan!!. ’s Ochtends vroeg was de stilte merkbaar van de ene helft van de groep die al naar Nederland was vertrokken. Maar gelukkig, velen bleven nog 2!!! Benjamin Kotek

Jong Joods: De toekomst van Joods Nederland Wat is Jong Joods? De Coöperatie Jong Joods is de koepelorganisatie van 11 Joodse jongerenorganisaties in Nederland: een diverse groep jongerenorganisaties die zich op alle groepen binnen Jong Joods Nederland richten. Ontstaan vanuit de behoefte van verschillende jongerenorganisaties om activiteiten beter op elkaar af te stemmen, is Jong Joods het afgelopen jaar uitgegroeid tot de vertegenwoordiger van de Joodse jongeren in Nederland. Jong Joods is geen nieuwe organisatie die activiteiten organiseert binnen Joods Nederland, maar een koepelorganisatie die opkomt voor de belangen van Joodse jongeren en waar nodig, de Joodse jongerenorganisaties ondersteunt en adviseert op allerlei gebied. Om dit alles in goede banen te leiden is een bestuur aangesteld bestaande uit drie leden, welke niet afkomstig zijn uit een van de lidorganisaties. De afgelopen jaren heeft Jong Joods ook een jongerencoördinator in dienst gehad die de spil was van de koepelorganisatie. Missie en visie van Jong Joods Door de diversiteit aan Joodse jongerenorganisaties in Nederland is het voor veel Joodse jongeren moeilijk te overzien waar elke organisatie voor staat. Middels Jong Joods kan de jongere dat waar de organisaties voor staan zien, op de zeer bekende internetsite www.jongjoods.nl Zoals voor veel organisaties geldt, valt of staat alles bij een professioneel gerunde organisatie. Omdat jongerenorganisaties veelal op vrijwilligers leunen, die ook nog vaak studeren, is het moeilijk om continuïteit te waarborgen. Jong Joods wil dan ook

fungeren als de stabiele factor, een professioneel gerunde organisatie. De afgelopen jaren heeft Jong Joods veel steun mogen ontvangen in financiële en logistieke zin. Een van de waardevolle partners in dit alles is JMW. In de toekomst hoopt Jong Joods weer op veel steun van haar geldschieters om het mogelijk te maken haar lidorganisaties ook in de toekomst leiders te leveren die de aankomende 120 jaar van waarde en belang zullen zijn voor de gehele Joodse gemeenschap in Nederland. Momenteel is Jong Joods bezig met het organiseren van een besturenweekend; waarvoor alle besturen van de lidorganisaties worden uitgenodigd. Door professionals zullen aan de besturen worden getraind over hoe zij het efficiëntst kunnen vergaderen, zich kunnen onderscheiden van andere organisaties en hoe zij zelf zorg kunnen dragen voor continuïteit van hun organisatie. Gideon Simon Gideon Simon is bestuursvoorzitter van Jong Joods. Hij is werkzaam als coördinator en docent op het Lourens Janszoon Coster College te Haarlem. In het verleden is Simon o.a. voorzitter geweest van de Joodse jongerensociëteit Sjoeche, internationaal bestuurslid Ijar Nederland, vicepresident B’nai B’rith Youth Organisation District West Europa en interim voorzitter European Union of Jewish Students EUJS. Op dit moment bekleedt Simon verschillende adviesuncties op het gebied van onderwijs en multiculturele samenleving.

Een impressie van Young Hadassah Holland Young Hadassah Holland steunt de Hadassah-Ziekenhuizen te Jeruzalem en is ondertussen geen onbekende meer. Benefietvoorstellingen met Najib Amhali, de jaarlijkse BeachWalk, kookcurssen, de Rome-conferentie en fashion-sales hebben de laatste jaren de revue gepasseerd. De HadassahZiekenhuizen zijn gelegen op twee locaties in Jeruzalem en zijn a-politiek. Waar het om gaat is een goede gezondheidszorg voor iedereen. Momenteel gaat het ingezamelde geld naar het A Bridge to Peace project. Een speciaal project waarbij Hadassahartsen samenwerken met artsen in Gaza, de Westbank en Oost-Jeruzalem. Bij de activiteiten van Young Hadassah is overigens iedereen welkom net als in de ziekenhuizen. www.younghadassah.nl

19 Benjamin

Volwassenen en gezin De wondere wereld van geloof en materie van Simon Cohen De kennismaking Het is een zonnige dag, de weg naar Rotterdam is één lange file en het huis van Simon Cohen is niet makkelijk te vinden. Ik rij na veel zoeken een straat in. Daar staat een man met vlak bij hem een meisje met een tennisracket en de fiets in de hand. Ik had hem nog nooit gezien. Toen ik uit de auto stapte wist ik dat hij de man was voor mijn interview, en... het meisje was zijn jongste dochter. Op het hoge balkon met uitzicht op zijn tuin, vertelde Simon Cohen zijn verhaal. Het verhaal van een verlegen jongentje dat opgroeide in een keurig behoudend Joods gezin. Met nuchtere ouders, die hard werkten en niet spraken over hun pijn uit het verleden. Iedere week vierden ze Erev Sjabbat en gingen naar Sjoel. Keurig gezin en doodgoede ouders. ‘Maar met mij was iets aan de hand,’ zegt Simon terwijl hij mij een tikkeltje triest en weemoedig aankijkt. ‘Ik hield letterlijk niet van zoet. Ik hield ook niet van het leven. Ik begreep niet wat ik er deed. Waar ik heel verdrietig van werd was dat ik geen contact met mijn ouders had.

Simon Cohen (1948), geboren en getogen in Rotterdam, tweede huwelijk, vier kinderen. Werk Tot voor kort directeur eigenaar van de door hemzelf opgerichte Simon A. Cohen Vermogensbeheer (1978), tegenwoordig Petercam Bank NV. Bestuur o.a. voormalig voorzitter van de Nederlands Israëlitische Gemeente Rotterdam, voorzitter Convent van kerken Rotterdam, voorzitter van het platform voor Levensbeschouwelijke en Religieuze organisaties in Rotterdam (2008). Auteur ‘Beleggen (1986 ... 2008)’; ‘Beleggen, het complete handboek’. Winnaar Rotterdamse Ondernemersprijs 2003

Pas vele jaren later, toen ik volwassen was begreep ik waarom. Er was ondanks de goede intentie van mijn ouders, geen echte communicatie. Geen binding met mijn gevoel. Ik leefde in een grijze, eenzame, troostloze wereld. Ik voelde echter pas later een echte binding met het geloof. Het Jodendom is een universeel geloof, dat inspiratie en inzicht geeft en verbinding legt met andere geloven. Shema Israël eindigt met Elohiem Echad (Eén G’d) Dat woord ‘Echad’(vertaald ÉÉN), daar gaat het voor mij om. Alles is ÉÉN. Dat is het wezenlijke, samen met Liefde. Ook al staat liefde minder centraal in het Jodendom dan in het Christendom, ik vind het de energie waar het omgaat. Daarom voel ik me ook zo op mijn plek op het platform voor Levensbeschouwelijke en Religieuze organisaties, 20 Benjamin

waarin naast het Convent van Kerken onder meer de Joodse gemeenten (NIG en LJG), SPIOR representant van 80% van de moslims) en het Humanistisch Verbond, ook Skin zit. Skin vertegenwoordigt 144 van de migranten kerken. Het gaat mij om Inspiratie, Inzicht en Verbinding. Geloof en wereldbeschouwing zijn een bron van inspiratie. Die bron geeft inzicht en verbind je met je medemens. Dan wordt alles ÉÉN. Daar kan ik wat mee.’ Wil je van de wereld een betere plaats maken? Simon zwijgt en kijkt me droevig aan. Aarzelend zegt hij: ‘Ja... de wereld is verdorven. Het is een rotzooi. Ik voel me vanaf mijn geboorte verdrietig over het leven. Ik wilde hier niet zijn. Maar wilde ook gelijktijdig wel overleven.

Begin jaren 80 had ik het heel moeilijk, ik zag mijn zonen uit mijn eerste huwelijk niet meer en dacht op een gegeven moment, dat ik dood zou gaan. Dat kon niet, ik wilde het niet voor mijn ouders. Maar het leven is een bron van inspiratie. Uit verdriet kun je ook iets moois creëren. Ik zal je iets vertellen wat ik nooit eerder heb verteld. Het gebeurde in die levensfase na mijn scheiding, die een jaar of drie duurde. De ontkoppeling van mijn twee zonen deed heel veel pijn. Tegelijkertijd leefde ik ook eindelijk in een wereld van bevrijding vol inspiratie, gedachten en associaties. Zoveel en zo meeslepend dat ik het niet bij kon houden. Op een dag reed ik langs het Prins Clausplein en ineens wilde ik dansen achter de bosjes langs de weg. Ik voelde me totaal bevrijd en een intense emotie, alsof de hemel boven mij open brak en alles licht en goed werd, ging door mij heen. Het was overweldigend. Ik zag beelden uit de Tora, zag wat Liefde is, wat woede is, wat de betekenis is van dingen, dieren en mensen. Ik hoorde vervlogen stemmen en begreep Moshe Rabenoe die in 40 dagen de kennis had opgedaan die de inspiratiebron was voor de Tora. Ik kon er niet over praten. Het was zo overweldigend. Nu achteraf, weet ik dat wat ik toen beleefde er altijd was, is, zal zijn. Zoals de naam van G’d het aangeeft: ‘Yoet He Wav Hee’. De naam waar heden, verleden en de toekomst zich tot ÉÉN verenigen. Ik vertegenwoordig nu met het platform zowel Joden, Christenen, Hindoes, Boeddhisten, Bahai’s, Humanisten als Moslims’. Zacht voegt hij toe: ‘Ik vind dat heel eervol, ik heb daarmee een deel van mijn eerste ideaal uit de jaren ‘80 vervuld en sinds kort heb ik af en toe behoefte aan iets zoets. Het is nog wennen.’ Hij lacht verlegen.

Was je ideaal niet je ondernemerschap? ‘Dat was mijn tweede ideaal. Dat gaat ook terug naar mijn jeugd. Ik had een vreselijke afkeer van het beeld van de rijke, onbetrouwbare Jood, die gewetenloos in geld handelt.’ De genadeloze Jood, de handelaar voor wie alleen geld telt, zoals ‘De Jood Shylock in ‘De Koopman van Venetië’ van Shakespeare? ‘Ja precies, dat beeld. Ik wilde bewijzen dat er ook Joden waren die in geld handelen en eerlijk en integer zijn. Dat was mijn tweede ideaal. Toen ik mijn studie economie afbrak en mijn eigen bedrijf begon, was dat mijn drive. Die eerlijkheid heb ik steeds in al mijn zaken trachten toe te passen. Toen ik in 2003 de Rotterdamse Ondernemersprijs kreeg voor integer ondernemen was dat de vervulling van mijn ideaal. Mijn droom was werkelijkheid geworden. Dat ontdekte ik later.’ Dat bedrijf heb je nu verkocht. Is materie, geld, dan niet heel belangrijk voor je. Gewoon bezit hebben? ‘Ik hecht niet aan materie.’ Makkelijk praten, als je genoeg hebt! ‘Ja, dat is waar. Maar ik heb die materie zelf gecreëerd in een overlevingsmechanisme. Ik geloof dat je als mens je eigen situatie creëert. Tegenslagen geven mogelijkheden naar het positieve. Een voorbeeld. Ik werd een paar jaar geleden voor mijn huis compleet in elkaar geslagen, door een woedende automobilist. Ik kwam uiteindelijk in het ziekenhuis terecht. De vrees bestond dat mijn lever en/of milt kapot getrapt waren. De politie deed niks. Mijn verwondingen vielen achteraf mee. Door die vreselijke ervaring leerde ik om mijn bedrijf sneller los te laten. Loslaten, je geest reinigen daar gaat het om.‘

Wat betekent in dat licht je bewust worden van je eigen overtredingen tegenover G’d op Jom Kippur (Grote Verzoendag )? Tot inkeer komen. Oprecht spijt hebben en jezelf verbeteren. ‘Ik kan er niet inkomen in Sjoel. Alles, de drukte, de onrust, de vaste rituelen, het gestructureerde gebed. Geen ruimte voor eigen interpretatie. Met die dogmatiek heb ik moeite. Het zoete van Rosh Hasjana spreekt mij helemaal niet aan. Wel met Kippur de reiniging. Het zuiver worden. Ik heb dat zo sterk, dat ik als de gebedsrollen omhoog gaan en iedereen omhoog kijkt, ik mijn ogen neersla. Uit eerbied. Ik voel dat ik nog zoveel tekort kom als mens. Mijn werk is nog lang niet af.‘ Wat geef jij Simon Cohen de lezers van de Benjamin mee? ‘Durf je open te stellen. Durf jezelf te zijn en verberg je niet.‘ Op weg naar huis blijft het blijde gevoel van een ‘echt‘ mens te hebben ontmoet in mij. ‘Soll sein a mensch’. ‘Er ist a Mensch’. Een echte Cohen met een Joodse Nesjomme die worstelt met zichzelf en de wereld om in verbinding te blijven met Echad. Zijn wens om moedig te zijn past bij de kracht van het geloof, zoals we dat zien bij deze hoge feestdagen. Je niet verbergen, je fouten durven erkennen en jezelf verbeteren tegen over G’d en je medemens. Dank je wel Simon. Gut Jomtov en Gemar Chatima Tova Yael Schrijver, [email protected]

21 Benjamin

Heeft U vragen voor de ouderenadviseur bel dan 020-577 65 88 of mail naar [email protected]

Volwassenen en gezin

Redactielid in de spotlights... ouderenadviseur: Mireille Oei-Jas Dit keer een portret van Mireille OeiJas, ouderen adviseur van JMW. Ze studeerde sociale dienstverlening en liep stage bij JMW Thuiszorg. Mireille is vanaf haar zevende jaar actief bij Haboniem (Zionistisch socialistische jeugd beweging) en heeft een aantal jaar in Israël gewoond, eerst in Kiboets Maayan Zwi en daarna in Tel Aviv. Daar werkte ze als au pair en in de bediening van restaurants. Terug in Nederland kwam ze er achter dat haar hart bij JMW ligt en zo begon ze zes jaar geleden als ouderen werker bij Beth Simcha. Mireille (37) is getrouwd, heeft twee zoontjes (6 en 3) en woont in Amstelveen. Haar hobby’s, als ze tijd over heeft met een druk gezin, zijn lekker koken en in de tuin wroeten. ‘Als ik meer tijd voor mezelf zou hebben, dan zou ik oude hobby’s weer oppikken, zoals massage cursussen volgen, lezen en tennissen’, zegt ze, ‘maar die tijd komt wel weer wanneer de kinderen groter zijn’. Wat doe je als ouderen werker en wie kunnen een beroep op je doen? Zes jaar geleden ben ik aangenomen als ouderenwerker. Mijn werk bestond toen uit begeleiden van koffieochtenden, organiseren van dagtochten die drie keer in het jaar plaatsvinden, van activiteiten rond de Joodse feestdagen en coördineren van het preventief huisbezoek. Dat houdt in dat vrijwilligers ouderen vanaf 75+ met een Joodse achtergrond een huisbezoek brengen. De bedoeling is om samen met de vrijwilliger te bekijken of er behoefte bestaat aan een voorziening of een steuntje in de rug bij het zelfstandig blijven functioneren. Ook coördineer ik het belproject. Hiervoor heb ik twee vrijwilligers in dienst die mensen bellen die behoefte hebben om één of twee maal in de 14 dagen gebeld te worden. De vrijwilliger biedt een luisterend oor en heeft aandacht voor allerdaagse zorgen. Vaak ontstaat er een gesprek over actuele gebeurte22 Benjamin

nissen. Voor de telefooncirkel, die ik ook begeleid werken vijf vrijwilligers. Ze kunnen zeven dagen per wek tussen 8.30 en 10.00 uur gebeld worden. Het doel van de telefooncirkel is het bieden van veiligheid, even een praatje maken en contact houden met de buitenwereld. Als een oudere deelnemer niet voor 10.00 uur naar de vrijwilliger belt, neemt de vrijwilliger zelf contact op met de oudere. Soms is men dan gewoon vergeten te bellen, maar als er wel wat (ernstigs) aan de hand is, kan de vrijwilliger ingrijpen. Door deze drie projecten was ik veel bezig met het doorverwijzen van cliënten naar instanties en kwam ik er achter dat de persoonlijke kant van dit werk mij steeds meer trok. Ik ben toen begonnen met een opleiding voor ouderenadviseur. Is er een verschil tussen werken voor Joodse ouderen en niet-Joodse ouderen? Er is zeker een verschil. Het grootste verschil is de Tweede Wereldoorlog, die afschuwelijke littekens heeft achtergelaten. Hoe ziet een werkdag er voor je uit en met welk soort vragen kunnen ouderen je benaderen? Mijn werkdag ziet er altijd anders uit, maar meestal heb ik wel één huisbezoek per dag. Op kantoor schrijf ik rapporten van de huisbezoeken, verwijs ik door naar maatschappelijk werk, thuiszorg, vrijwilligerswerk of anders. Ik schakel CIZ (centraal indicatie zorg)

in wanneer dit nodig is. En ik begeleid de drie verschillende projecten waar ik al over verteld heb. Veel mensen vragen me om mee te denken om b.v. de keuze te maken naar ’t verzorgingshuis of thuis te blijven wonen, maar dan wel met gepaste verzorging en voorzieningen. Ook vertellen mensen mij over hun rouw, verdriet, ziekte, lichamelijk pijn. Eenzaamheid en verveling zijn regelmatig onderwerpen van gesprek. Het kantoor van JMW waar ik werk is in de Kastelenstraat en ik werk voor de mensen die in Amsterdam, Amstelveen en er een beetje omheen wonen. Doe je zelf of met je gezin iets aan het Joods zijn? Tja als ik daar over nadenk dan heb ik zoiets van ‘wat doe ik er eigenlijk aan, niet zoveel’. Ik vind het erg leuk om bij mijn pleegfamilie de seider te vieren of Chanoeka en Rosh Hasjana. Ik voel me wel 100% Joods en voel me erg betrokken bij Israël. Geef je je kinderen iets Joods door? Eigenlijk geef ik toch meer door dan dat ik me echt realiseer. We hebben regelmatig Israëlische muziek aan staan. Meestal vertel ik mijn oudste zoontje, Raffy, welke Joodse feestdag het is en in grote lijnen waarom die feestdag gevierd wordt. Hij is ook echt geïnteresseerd in Israël en het Joods zijn en vooral wie er allemaal Joods zijn in zijn directe omgeving. Ik ben nog wel aan het nadenken over Joodse les, maar daar ben ik nog niet over uit. In ieder geval ga ik proberen of Haboniem ook wat voor mijn kinderen is. Tot slot, heb je nog een tip voor de Benjamin lezer? Neem contact met me op als u vragen heeft over het ouder worden. En verder lekker genieten van de zomer en de mensen die je om je heen hebt. Marianne Fuchs

Schoolreisje

Column - Roel Abraham Een nieuw begin Op zondag 1 juni was het zover: 10 jaar verkering! Bovendien was het die dag ook nog eens Jom ha Voetbal, de internationale Joodse voetbaldag, met acht- en elftallen uit binnen- en buitenland. Al weken had ik er zenuwachtig naar uitgekeken. Niet vanwege het BDU-NIW-standje dat ik moest bemannen of het voetbal, dat kan ik sowieso niet, ik zou alleen maar wat breken. Neen, ik wist dat ik die dag de big question wilde gaan poppen. Wat te doen? Misselijk van de zenuwen kroop ik achter Maurice de Hond langs het hondenhok in waar de omroepinstallatie zich bevond. Van waaruit bijvoorbeeld werd rondgeschreeuwd, middels machtige luidsprekers, dat de Circumcizers op veld 33 moesten stuntelen tegen de Besnijders. Ik dus de microfoon gepakt en met trillende stem, ten overstaan van 2000 Joodse sportlui (haha, dat kán helemaal niet!) door de ether mijn liefdesverklaring

geslingerd: ‘Anne Mathilde Abraham, we hebben vandaag TIEN jaar verkering en je bent het wéér vergeten (ik neem het haar niet kwalijk, ze vergeet ook regelmatig haar leeftijd, of in welke eeuw we leven). Maar je kunt het goedmaken. Het is dus 10 jaar geleden dat wij elkaar voor het eerst

een kus gaven, en daarna gaf je me vier kinderen. Ik wil er nog wel vier bij (ik denk dat ik hier een grap maakte, hoop ik). Ik hou heel veel van je, en ik wil vragen of je met me onder de choepa wilt. (dat is geen Joodse poncho, ook geen elektrisch dekbed, maar een soort huwelijksbaldakijn, begrijpt u wel) Kom alsjeblieft nú naar me toe rennen en zeg JA!.’ Enfin, ik bezweet weer uit het hondenhok van Maurice naar buiten gestrompeld, opgewacht door een dozijn vrouwen die me met tranen in hun ogen vertelden hoe romáántisch ik wel niet was. Ja, duh. Ik keek uit naar Anne Mathilde! Die kwam dus niet. Ik voelde me met het aanwezige publiek enigszins, toch wel, een beetje opgelaten. Ik bedoel lullig, maar ken daar geen net woord voor. Daar kwam ze aan! Bonkebonke deed mijn hartje! Ze kwam recht op me af, pakte mijn hand, keek me met haar alles doorpriemende, maar toch warme en betrokken oogjes aan en zei, heel zwoel, ten overstaan van snikkende vrouwen en mannen met trillende lippen, door de spanning in hun sportbroekjes plassende voetballerpupillen. De wedstrijden waren tijdelijk stilgelegd. Enfin ze zei, terwijl ik niets anders meer zag dan haar mooie hoofdje en niets anders meer hoorde dan het gesuis in mijn oren en haar lieflijke stem, ze trompetterde: “Hee, is er ook koffie of zo?” Terwijl ik lag bij te komen van de klap, in voetbaltermen een anti-climax, dronk zij lekker koffie met mijn zwagers en snaterde gezellig met de aanwezige dames, die haar uiteraard vertelden wat voor romáántisch ‘iets’ ik had gedaan. Ze had niks gehoord. Ze vond het toch best wel leuk. Want ik kreeg een kus. En, nadat de derde toeschouwer had gevraagd wat ze me nou geantwoord had, zei ze ook nog ‘ja’. Ik bof toch maar. Roel Abraham Sales manager BDU/NIW

Achtentwintig mei tweeduizend acht Een gewone dag zoals alle andere. Maar niet voor mij. Mijn zoon gaat voor het eerst op schoolkamp. Nou en? ...Mijn zoon gaat naar Drenthe, waar mijn vader in de oorlog zat ondergedoken en ook naar Westerbork. Excursie met de hele klas. Vrijdag komen ze weer terug. Mijn grootvader ging ook naar Westerbork, 65 jaar geleden. Hij en vele anderen, kwamen nooit meer terug. Ik zwaai mijn zoon uit en moet mijn tranen onderdrukken. Ik heb toch de oorlog niet meegemaakt, waarom raakt dit mij zo? Ik mag toch geen verdriet hebben om wat zij hebben meegemaakt? Ik ben toch ‘maar’ van de naoorlogse generatie? Ik voel mij van binnen heen en weer geslingerd worden tussen gevoelens die ik van mijzelf wel en niet mag hebben. Gevoelens die ik van mijzelf wel en niet mag tonen. Wat moet dat vreselijk geweest zijn voor die mensen toen en nu nog... Hebben al die andere ouders die hun kind uitzwaaien dezelfde tegenstrijdige gevoelens? Ja en nee. De bus vertrekt, ik voel mij zó alleen... M. Lelystad

JMW zoekt vrijwilligers Wij zijn doorlopend op zoek naar vrijwilligers. Heeft u belangstelling? Mail dan naar Liesbeth de Vries, coördinator vrijwilligers: [email protected], of neem telefonisch contact op 020-577 65 77. 23 Benjamin

Volwassenen en gezin Column - Tamara Gijrath Moeders mantra Hoogzwanger en met een trots mannetje van ruim twee jaar aan mijn hand liep ik tien jaar geleden weer ‘mijn schoolplein’ op. Dezelfde juffen, dezelfde haakjes om de jassen aan op te hangen en zelfs de geur van het schoolgebouw kwam me bekend voor. En nu zou onze zoon hier leren lezen, schrijven en rekenen. De lieve kleuterjuf stond ons al op te wachten en de klas zag er gezellig uit, maar ik stond toch hoofdzakelijk mijn tranen weg te slikken. Ik kon het niet helpen, terwijl mijn zoontje het eigenlijk wel prima vond allemaal. Als baby was hij al gewend om met flesjes afgekolfde melk over het hekje van de creche te worden getild, toen kon hij mijn dikke tranen gelukkig nog niet zien, maar nu moest ik toch waken voor

projectie. Hij doorliep zijn eerste schooljaren met veel succes en plezier. Van peuter naar kleuter en via MAAN, ROOS, VIS naar de onderbouw. Trots liet hij thuis zijn veterdiploma zien en voor we het wisten zat ik hem aan de keukentafel te overhoren. Hij leerde over forensen, het zeeklimaat en de Romeinen en toen brak de tijd van het CITO-geweld aan. Bij iedere nieuwe fase die hij inging pasten wij ons aan. Als een steentje in het water kringen maakt, zo lieten wij hem steeds meer vrij om te groeien en zich te ontwikkelen tot een jongetje dat klaar was voor het afscheid van school en het begin van een groots nieuw tijdperk. Vriendin V. drukte mij gister nog op het hart vooral mijn eigen gemoedsrust te bewaren: ‘Heus Tamaar, alles komt goed.’ Het

is mijn mantra deze dagen. Tien jaar later, op een regenachtige maandagmorgen zwaaiden wij ons kind uit. Met een zenuwachtig gezicht en een lege maag (‘Ik krijg gewoon geen hap door mijn keel, mam’) stapte hij op zijn fiets. En weer stond ik vooral driftig te vechten tegen mijn tranen. Als u dit stukje leest is het hele gezin gewend en heeft onze grote zoon het helemaal naar zijn zin op de Middelbare School. En heb ik van mijn oppas begrepen, die al heel wat jaren meeloopt op school, dat broodtrommeltjes dodelijk voor je imago zijn en dat die Mantra ondanks alles nog steeds mijn enig houvast is. Dus moeders en vaders: even met z’n allen dan maar, luid en duidelijk en liefst op gezette tijden herhalen: ‘Alles komt goed, alles komt goed’!

24 Benjamin

JMW 60 JAAR, STILL GOING STRONG

Workshop van 2 middagen

OVER ETEN, AFVALLEN, OP GEWICHT BLIJVEN EN JEZELF ACCEPTEREN Mag het een onsje minder? Donderdag 18 en 25 september van 14.00-16.00 uur

s rnemen o o v ’ e t ‘zoe Wat zijn we jaar? u e i n t e voor h

Waarom werken diëten op de lange duur niet? Wil je deze vragen en nog veel meer met een voedseldeskundige delen meld je dan aan: Marianne Fuchs, email [email protected] of tel. 020-577 65 77 Kosten: €15,– De Lairessestraat 145, Amsterdam.

JMW in samenwerking met gewichts- en voedseldeskundige Marion Kornmehl

www.joodswelzijn.nl

Behandelen en begeleiden met een Joodse identiteit Geestelijke Gezondheidszorg Specialist in psychotraumabehandeling Wonen, leren en werken met een verstandelijke handicap Op deze drie sporen zal het Sinai Centrum zich profileren. De Joodse doelgroep is en blijft de primaire doelgroep van het Sinai Centrum. Door de jarenlange ervaring in het werken met de Joodse doelgroep hebben wij expertise opgebouwd in de behandeling van psychotrauma tengevolge van oorlog, geweld en verlies. Deze expertise bieden wij ook aan niet-Joodse cliënten aan, die een beroep op ons doen. Voor mensen met een verstandelijke handicap bieden wij een modern programma waar voor ieder mens ongeacht zijn of haar handicap persoonlijke ontwikkeling én een zinvolle werkplek wordt gerealiseerd. Daarbij maken wij o.a. gebruik van de Feuersteinmethode. Sinai Centrum is verhuisd! Sinds 14 april 2008 bent u van harte welkom op onze nieuwe locatie aan de Laan van de Helende Meesters 2 te Amstelveen. Hier is onze polikliniek GGZ, de Schalm en onze kliniek gevestigd. Ons nieuwe telefoonnummer is 020-545 72 00 In Amersfoort blijft de polikliniek GGZ op de locatie Berkenweg 7 tel: 033-253 35 55 Voor meer informatie en alle (nieuwe) bezoekadressen raadpleeg onze website: www.sinai.nl (geheel vernieuwd!)

NAAR DE KUNST UIT DE KUNST! In het kader van de Benefietmarathon, waarvan de opbrengst voor War Child is, organiseert JMW op haar zestigste verjaardag ook een Kunstveiling met high tea.

Deze zal plaatsvinden op zondag 23 november • Kijken vanaf 12.00 uur • Veiling om 14.00 uur In de bagagehal van loods 6, KNSM-laan, Amsterdam De high tea is in de kompaszaal van loods 6 vanaf 16.00 uur. Er wordt werk verkocht van professionele en amateurkunstenaars uit Nederland en Israël.

r a a j 0 6 n J MfW o h t a r a ietm Bene

Kunstenaars die al hebben toegezegd om mee te doen zijn: • Sam Drukker • Chaja Polak • Leo Schatz • Reuven Levav • Eli Content • Aat Veldhoen Zoals u ziet is dit een mooie gelegenheid om mee te werken aan een goed doel en iets moois in huis te halen of kado te doen! U hoort er nog meer van. Aanmelden voor de high tea vóór 16 nov bij: [email protected] of telefonisch op nummer 020-577 65 66

voor

www.joodswelzijn.nl

Babyboomers, u bent geboren tussen 1946 en 1964, of ongeveer in die periode. Veel van onze lezers herkennen zich in deze categorie en mede daarom willen we de Benjamin juist ook voor u zoveel mogelijk naar de zin maken. Helpt u ons daarbij? Laat ons weten waarover u graag leest. Stuur ons een ingezonden brief, een interessant artikel of meld ons relevante activiteiten, zodat we deze kunnen opnemen in onze volgende editie, het zomernummer. Reacties kunt u mailen naar [email protected]

Steun de Benjamin Bent u nog geen donateur van de Benjamin, maar wilt u wel bijdragen, dan kunt u een bedrag overmaken aan ‘St. JMW Bijdrage & Fondsen o.v.v. donatie Benjamin, De Laraissestraat 145-147, 1075 HJ Amsterdam’ op rekeningnummer 204420.

JMW – Groepen en cursussen Voor groepen en cursussen zie 6-7 Als u meer wilt weten over wat JMW u kan bieden op het gebied van Thuiszorg, neem dan contact met ons op via www.joodswelzijn.nl of tel 020-577 65 77.

10 jaar vrijwilligster van JMW

AR! 10 JA

Vivian Silber, meer dan 10 jaar vrijwilligster van JMW, ontvangt een zilveren speldje. Wilt u ook vrijwilliger worden? Bel dan naar Liesbeth de Vries, coördinator vrijwilligers, tel. 020-577 65 77 26 Benjamin

Babyboomers Nooit meer naar huis ‘Het verhaal en de mens achter het boek’ Het boek ‘Nooit meer naar huis’ is geschreven door John Blom. Naar aanleiding van de aankondiging van de praatgroep ‘kind in de oorlog’ in de laatste Benjamin, stuurde hij een exemplaar van zijn boek naar de redactie van de Benjamin. Ik kreeg het onder ogen en was gelijk gegrepen door de kaft: een jongentje op schoot bij zijn vader, datzelfde jongentje, als puber en als volwassen man. De titel, maar vooral de ondertitel ‘Mijn ontsnapping uit de Hollandsche Schouwburg’ deed mij vermoeden dat deze ontsnapping een bepalend moment in het leven van de schrijver is geweest. Het is het verhaal van een kleine jongen, John, die in de oorlog met zijn vader in de Hollandsche Schouwburg terecht komt. Zijn vader drukt hem op het hart te vluchten, wanneer hij met de andere kinderen naar de crèche wordt gebracht. ‘Mijn vader zei tegen me: ‘Je moet proberen weg te lopen uit die rij en ga dan naar Dirk toe; doe je ster los zodat je hem snel kan afdoen als je buiten bent, hier heb je wat kleingeld en denk erom je moet niet bang zijn in het leven’. Als je twaalf bent en je vader spreekt zo tegen je, dan is dat een opdracht. De volgende tijd bracht ik door met bezinning op het weglopen. Zelf zou ik nooit op het idee zijn gekomen.’ Hij loopt weg, waarna een tocht langs verschillende onderduikadressen begint. Hij beleeft een tijd vol spanningen, angsten en nieuwe verantwoordelijkheden,. Hierdoor verandert hij van een jongentje in een jongeman, die in onlangs bevrijd gebied in staat is om zijn eigen geld te verdienen en het onderduikgezin financieel ondersteunt. Na de oorlog blijkt dat John de enige overlevende is van zijn ouderlijk huis. Hij wordt opgenomen in het gezin van tante Jet, die dankzij haar gemengde huwelijk de

oorlog overleefde. Ze is een strenge vrouw, die hem opvoedt als een kind. Dit botst nogal eens met de jongeman die hij inmiddels geworden was. Maar hij zegt niets, houdt zijn mond; doet met andere woorden, wat hij als onderduikkind geleerd had. In de eerste decennia na de bevrijding is de oorlog een doodgezwegen, maar bepalende factor in zijn leven. Zoals de heer Blom het zelf beschrijft: ‘Ik bleef hangen in twee werelden: de wereld van voor mijn twaalfde jaar, en de wereld van nu, mijn wereld met haar (Els, zijn vrouw) in onze maatschappij.’ ‘Ik zou diepgaand moeten beseffen dat mijn ouders en de anderen echt zijn omgekomen en nooit meer zouden terugkomen en dat ik dus ook nooit meer zou kunnen terugkeren naar mijn ouderlijk huis’. Na het lezen van het boek, hetgeen ik met veel belangstelling heb gedaan, bel ik de heer Blom om hem te polsen over een artikeltje in de Benjamin. Ik uit mijn bewondering en verbazing over het feit dat hij ondanks die alom aanwezige oorlog in zijn volwassen, naoorlogse leven steeds de juiste keuzes maakte. Hij was immer een serieuze student en bouwde een

succesvolle carrière als psychotherapeut en adviseur op. Hij vertelt me dat hij in de oorlog al, maar ook in zijn pleeggezin een speciaal gevoel voor sociale verhoudingen en stemmingen ontwikkelde. Hij had zich belangrijke sociale vaardigheden eigen gemaakt, waarmee hij zich staande wist te houden in de maatschappelijke context. Er waren wel degelijk twijfels en onzekerheden: iedere verandering was een worsteling, maar hij sloeg zich er doorheen. Ook omdat hij de Nazi’s niet alsnog wilde laten winnen. De kracht om dit te kunnen, ontleent de heer Blom ook aan zijn vader, die onder alle omstandigheden een krachtige, maar warme en beminnelijke man bleef. Ik denk terug aan de woorden van zijn vader in de Hollandsche Schouwburg: ‘...en denk erom: je moet niet bang zijn in het leven’. Dat de heer Blom niet bang is, heeft hij volgens mij bovenal bewezen met het schrijven van dit boek. Het eerste wat ik opschreef na het gelezen te hebben was: Dit boek is een persoonlijk relaas van een man die groeide en groeide en uitgroeide tot een evenwichtig en zelfverzekerd mens, die het aandurft zijn persoonlijke verhaal, niet alleen op te schrijven, wat een confrontatie met zichzelf was, maar ook te publiceren, wat een confrontatie met anderen betekende. De heer Blom nuanceert het woord ‘evenwichtig’. Hij zegt dat hij nog altijd zijn onzekere en labiele momenten heeft. Ervaringen als het verlies van ouders, familie en schoolvriendjes zijn namelijk niet te bevatten en daardoor moeilijk te verwerken. Hij tracht de gevoelens die hiermee gepaard gaan te verdringen, maar aangezien verdrongen gevoelens blijven bestaan, steken ze soms de kop op in de vorm van bijvoorbeeld een labiele bui. De confrontatie met anderen over het boek bestond overigens uit alleen positieve reacties. Zijn motief om dit

boek te schrijven was in eerste instantie om lijn brengen in zijn gedachten en gevoelens. Een andere belangrijk motief was het verhaal op papier zetten voor zijn kinderen en kleinkinderen. Niet in de laatste plaats heeft de publicatie van het boek de werking van een getuigenis. Er werd decennia lang na de oorlog gezwegen over die oorlog, ook in zijn familie. Nu heerst er een tegenovergestelde stemming; men wil weten en dat stimuleerde om te vertellen. Tot slot benadrukt de heer Blom dat hij graag had gezien dat zijn oorlogservaringen geen invloed op zijn twee zoons hadden gehad, maar dat is niet helemaal gelukt. Hij heeft altijd opengestaan voor hun vragen en hen het verhaal verteld in de vorm die paste bij hun leeftijd, in een poging te voorkomen dat de wereld, hun wereld, te onveilig voor ze zou worden of dat ze hem zouden moeten gaan ontzien. De heer Blom heeft een prachtig boek geschreven, waarin hij zijn ervaringen op bescheiden en open wijze beschrijft. Aangezien ik regelmatige praat met mensen, die net als hij, kind waren in de oorlog, herkende ik bovendien veel in zijn verhaal. Dit boek is een aanwinst voor zowel de in-oorlogse als de naoorlogse generaties! Esther Konstantinov, maatschappelijk werker

Joodse Agenda

De Joodse agenda is er weer! De Joodse Agenda 2008 - 2009 ligt weer in de boekhandel. In het kader van het 60 jarig jubileum van JMW is De Joodse Agenda in een nieuw jasje gestoken. Ook het binnenontwerp is veranderd, vertrouwd maar toch anders. 26 amateur- en professionele kunstenaars staan met hun werk in de agenda. Omdat tekst en Jodendom onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn, hebben voor deze agenda een aantal mensen hun favoriete Joodse tekst gekozen en daarbij uitgelegd waarom deze tekst hen persoonlijk raakt. De prijs van de agenda is € 12,90. Hij is te koop (of te bestellen) bij de boekhandel en bij de Bijenkorf. Uitgever Bekking & Blitz, uit Amersfoort Wilt u een bijdrage leveren aan de volgende agenda neem dan contact op met [email protected] of bel 020-577 65 66

27 Benjamin

Babyboomers ianne Fuchs Tip van Mar

Zes manieren om Humous te eten Wat zegt dat over jezelf? In Londen is sinds kort het postmoderne restaurant ‘Hummus Bros’ geopend. Een nieuw Humous concept gebaseerd op eigen gemaakte humous met warme pita. Je kunt het eten met verschillende soorten toppings, waaronder kikkererwten, salade,

tuinbonen, champignons met gekaramelliseerde uien en guacamole. Het is een succes formule voor zowel vegetariërs als vleeseters, omdat je soms geen zin meer hebt in steeds dezelfde sandwich lunch. In de filosofie van ‘de Hummus Brothers’ zijn er zes types die ieder de humous op hun

eigen wijze eten (zie tekening). Als u in Londen bent, probeer het eens uit en ontdek welk type u bent.

1. Recht door zee. Dit type mens is zeer direct en rechtlijnig. 2. De diplomaat. Hij neemt de tijd, draait er omheen en wil niemand beledigen. 3. Egocentrisch. Ik wil olie, peper, olijven en ik zweer dat ik niet alleen aan mezelf denk.

4. De vrije stijl. Deze persoon draait, schuift, knoeit en heeft geen tafelmanieren. 5. Hummus en the city. Ik kan geen pita eten vanwege te hoge koolhydraat. De humous ruikt heerlijk..., wat zie ik er toch aantrekkelijk uit, hoe laat is het, ik moet al weer weg.

6. De Vork (4) Bevelen I. Gij zult uw humous op uw vork plaatsen II. Gij zult uw vork in uw mond plaatsen III. Gij zult uw smaak eerbiedigen IV. Gij zult uw intens plezier niet verloochenen

28 Benjamin

Hummus Bros, 88 Wardour Street of 37-63 Southampton row. www.hbros.co.uk

Mijn Leven – Jakob van Hoorn

door Jolan Toff

In onze nieuwe rubriek ‘Mijn Leven’ deze keer een portret van Jakob van Hoorn, 68 jaar. Geboren in Den Haag, sinds 1942 (vanaf de onderduik) wonend in Amsterdam op Kattenburg. Beroep Beschuitbakker, schoonmaker, kweker, expeditiemedewerker, fotograaf bij dagblad de Waarheid, dierenverzorger, hovenier, magazijnbeheerder en linnenkamermedewerker bij het Wilhelmina Gasthuis (‘daar deelde ik de lakens uit’). Mooiste Herinnering Geboorte van mijn zonen in 1971 en 1975. Sport Ik heb aan zwemmen en judo gedaan. Eten Gevulde paprika met kalfsgehakt. Joods Ik ben als Jood geboren. Mijn familie afkomst vind ik heel belangrijk, op het Joods digitaal monument op internet heb ik alles opgezocht en uitgeprint. Ik kwam vroeger in de sjoel in de Nieuwe Kerkstraat en in de Snoge. TV Journaal, de rest interesseert me niet. Krant Nee. Teletekst en berichten op mijn mobiele telefoon. Boek Geschiedenisboeken en National Geographic.

Mop Ik lag in het revalidatiecentrum Heideheuvel toen zag ik een mooie non. Ik zei ‘zullen we effe?’. Ze zei: ‘ten eerste zijn we niet getrouwd, ten tweede heb ik ’t nooit gedaan en ten derde krijg ik er pijn in mijn hoofd van.’ Toen heeft ze moeder overste op me afgestuurd. Ik liep langs een grasveldje. Ik zei ‘zullen we hier gaan picknicken?’ Ze zei ‘goed mijn jongen, maar laten we eerst iets gaan eten…’ Winkel Albert Heijn in de Jodenbreestraat, daar kan ik met mijn scootmobiel inrijden. Koken Ik haal maaltijden en let goed op de variatie. Hekel aan Mensen die achter je rug om lullen.

Bewondering voor Mensen die iemand anders helpen, dus gelijk voor je klaar staan. Mosje Wetberg van de Joodse Gemeente. Hij heeft mijn leven gered door me naar het ziekenhuis te brengen na een hartaanval. Uitzicht Vanaf achterkant Centraal Station, op ‘t IJ, de ruimte. Markt Dappermarkt. Het is gezellig, net of je in het buitenland loopt. Ik koop er mijn t-shirts en haring (zonder uitjes mét zuur). Grootste wens Net zoals iedereen ‘gezond zijn’. Als je niet gezond bent weet je wat gezondheid is. Kom graag In Artis. Ik heb een abonnement en kom er altijd bekenden tegen. Ik heb een keer de kinderen van het Cheider meegenomen. Ze waren vreselijk druk, behalve toen de oppasser een boa constrictor omhoog hield. Toen werden ze rustig. Ik film er ook, bijvoorbeeld hoe een slang een kip opeet. JMW Het is een goede zaak dat er een Joodse organisatie is die rekening houdt met je levenswijze. Ik heb één keer per week huishoudelijke hulp van JMW van Linda. Ze is prima, die moet je in ere houden!

Een nieuw sociaal-demografisch onderzoek In 1999 is er op initiatief van JMW een grootschalig sociaal-demografisch onderzoek uitgevoerd onder de Joden in Nederland. In totaal zijn toen 1036 personen geïnterviewd. De uitkomsten zijn in boekvorm gepubliceerd (‘De Joden in Nederland anno 2000’). De publicatie kreeg veel aandacht en werd positief ontvangen. Van de onderzoeksresultaten is door Joodse organisaties nuttig gebruik gemaakt. Het onderzoek betrof niet alleen demografische zaken, zoals het aantal Joden in Nederland, hun leeftijd, woonplaats, beroep,

aantal kinderen etc., maar vooral ook de Joodse binding in al zijn aspecten: Israël, de Tweede Wereldoorlog, antisemitisme, religie en gebruiken, Joodse cultuur en sociale activiteiten. JMW laat in 2008/2009 een nieuw onderzoek uitvoeren om te kijken wat er in 10 jaar veranderd is en wil daarbij specifiek aandacht schenken aan: • de jongeren (geboren na 1975); • de overdracht van Joodse binding van generatie op generatie; • behoeften aan voorzieningen in Joods Nederland.

Het onderzoek wordt ook nu uitgevoerd door het NIDI (Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut). Het is deze keer een schriftelijk onderzoek, dat wordt toegestuurd aan degenen die zich in 1999 bereid verklaarden aan een herhalingsonderzoek deel te nemen en aan nieuw te werven respondenten, vooral jongeren. Chris Kooymans, stafmedewerker

29 Benjamin

Steun de Benjamin Bent u nog geen donateur van de Benjamin, maar wilt u wel bijdragen, dan kunt u een bedrag overmaken aan ‘St. JMW Bijdrage & Fondsen o.v.v. donatie Benjamin, De Laraissestraat 145-147, 1075 HJ Amsterdam’ op rekeningnummer 204420.

Be n

i m a j

n

Verheugt u zich ook altijd op de Benjamin, maar laat uw zicht u steeds meer in de steek? Neem dan nu een abonnement op de ‘Gesproken-Benjamin’. Wordt aangeleverd op daisy cd. Aanmelden via de antwoordbon, achterzijde Benjamin.

Groepen en cursussen Voor groepen en cursussen zie pag 6-7 Als u meer wilt weten over wat JMW u zou kunnen bieden op het gebied van Thuiszorg dan kunt u contact met ons opnemen via www.joodswelzijn.nl, of 020-577 65 77.

30 Benjamin

TOT 120 toekomst in het licht van herinneringen

Wat blijft is de herinnering... Een heel leven in een seconde voorbij. Mijn vader is dood. Hij overleed op 6 mei toen Donald en ik een paar dagen met hem op vakantie waren. Mijn hele leven zag ik op tegen de dag waarop ik mijn vader zou verliezen. En toen gebeurde het en ik voelde me rustig. En nog steeds. Want ik weet dat doodgaan bij het leven hoort. Niet dat ik hem niet mis, ik denk voortdurend aan hem. En ben ook verdrietig. Maar ook vooral dankbaar voor zijn leven. Hij was heel bijzonder. En ik wil graag met de lezers delen hoe mijn vaders nagedachtenis een voorbeeld zou kunnen zijn voor veel mensen die het soms heel moeilijk hebben. Om wat voor reden dan ook. Want als er een iemand geleefd heeft, dan was het mijn vader wel. Een levenskunstenaar. Geboren in 1923 dook hij in 1942 onder. Die periode is een verhaal apart waar hij een boekje over heeft geschreven. Het is niet uitgegeven maar een belangrijk familiedocument. En een nagedachtenis aan de mensen die zijn leven hebben gered en met wiens kleinkinderen zelfs wij tot op de dag van vandaag contact hebben. Maar hoe kun je na de oorlog het leven weer oppakken als je niemand meer hebt. Want mijn vader was toen alleen op de wereld. Een jonge vent, 22 jaar. Dat kon hij maar op een manier: doorgaan. Het leven weer oppakken. En dat deed hij op een geweldige manier. Hard werken, zonder opleiding een prachtige carrière maken in de journalistiek. Trouwen, vader worden, een geweldige vader worden! Genieten van wat er wel was en niet treuren om wat er niet was. Hij kon dat. Net zoals hij een vader is geweest die je iedereen zou wensen. Samen naar de dierentuin, jaar in, jaar uit in de Lelijke Eend naar Zwitserland en dan in de tweede versnelling de

Brienenoordbrug nemen. Op zijn voeten staan en dan zo samen de trap oplopen. Hinkelen over de Lijnbaan in Rotterdam. En maling hebben aan wat andere mensen dan van je denken. Lachen, relativeren en genieten van kleine dingen. Hij kon bijna knorrend van genoegen met zijn kleinkinderen spelen. Toen ze volwassen waren keek hij altijd met licht vochtige ogen naar ze. ‘Prachtige mensen zijn het,’ zei hij dan vol trots. Hij zag dat het leven dat zij hebben zo anders was dan dat van hem. En daar was hij dankbaar voor. Zij kregen, en namen, alle kansen die hij nooit heeft gehad. Hij heeft nooit geklaagd, ondanks ook verdrietige en zorgelijke tijden. Hij leerde me te leven, te werken, krachtig te zijn, een positieve instelling te hebben. Hij leerde me mens te zijn. Stilletjes en in rust verliet hij letterlijk in een seconde deze wereld. Zonder strijd, zonder pijn, in zijn slaap. In Boekelo. Off all places... Toen hij even los mocht laten, even zonder zorgen een paar dagen mocht genieten. Toen kon hij ook loslaten. Dag mijn lieve pap. Lea Pagrach-van Coeverden, eindredacteur Hakehillot, magazine van het NIK, NIHS en de PIGA.

Onze hoop Mijn land is zestig, al zestig jaar oud, En ik kan U verzekeren: het laat me niet koud. Mijn land is zestig - bestaat al zolang, Onder vele bedreigingen en toch zijn we niet bang. Als wij ons volkslied zingen, kan iedereen horen, Wij hebben de hoop niet verloren... Mijn land is zestig, door weer en door wind! Zestig! Dus zeker al niet meer een kind. Mijn land is jarig en dat feest gaan we vieren, Door alle straten blauw - wit te versieren. Zestig jaar sinds onze Staat is geboren: Wij hebben de hoop niet verloren.

Zestig jaren wel en wee Zijn nu rond gekomen En gedurende die tijd Vervulden wij onze dromen Zestig jaren – het ging zo snel! En ondanks alles gaat het ons wel. Zestig jaren terwijl onze buren ons storen: Wij hebben de hoop niet verloren Mijn land is zestig en ik ben zo trots, Want gedurende die tijd stonden we sterk als een rots. Het eerste Joodse leger in 2000 jaar behoort tot de besten, Ook al kwamen we uit het noorden, zuiden, oosten en westen.

Mijn land is zestig, gerezen uit de as, Van wat eens het Europese Jodendom was. Heus, knoop het in Uw oren: Wij hebben de hoop niet verloren. Zestig jaren immigranten absorberen, kwamen we uit bijna honderd landen Om Ivriet te leren Zestig jaren, wat een prestatie! Zestig jaren voor de Joodse natie! Zestig jaren zingt de wind door het koren: Wij hebben de hoop niet verloren! © Simon Soesan, geschreven voor Emmy Menko

31 Benjamin

TOT 120 toekomst in het licht van herinneringen

Hana Deneboom en Gali

Yael en Ella

Shirley Avni, Moor en opa Jacob

Het Oma- & Opaproject. Een greep uit de verhalen ‘Dag lieve oma Hanne’ Sinds enkele maanden mag ik mij de trotse oma noemen van de vier jarige Gali. Een vrolijk Israëlisch meisje dat sinds twee jaar met haar ouders, Sharon en Ayelet, in Nederland woont en aan wie ik via het oma/opa project gekoppeld ben. De eerste ontmoeting was spannend. Zou het met het kind en de ouders klikken? Maar het ging allemaal heel soepel. Gali accepteerde mij direct als ‘oma Hanne’ en kletste me de oren van het hoofd. Na wat bezoekjes over en weer hebben we besloten samen een weekend naar de Ardennen te gaan. Ook dit ging prima. Het was gezellig en we hadden tijd om iets meer van elkaar te weten te komen. Gezamenlijk zijn we dan ook nog een weekend naar Denekamp geweest – in een ‘huisje’. Ook deze test hebben we doorstaan. Als Gali en ik bij elkaar zijn hebben we uitgebreide gesprekken, maar aan de telefoon beperkt ze zich tot ‘dag lieve oma Hanne’. Dit in tegenstelling tot haar vriendje Tjalling, ook een kind van een Israëlische moeder die me ook maar meteen als oma heeft aangenomen, en over de telefoon hele verhalen vertelt. Ik moet zeggen dat ik het erg leuk vind, zo’n hele familie erbij en ik hoop dat deze relatie lang in stand zal blijven. Ik kan iedereen die overweegt zich voor dit project op te geven alleen maar zeggen: DOEN! Hana Deneboom 32 Benjamin

‘Een bijzondere ervaring...’ Mijn partner en ik zagen er naar uit: onze eerste ontmoeting met onze ‘kleindochter’, haar broertje en bovenal haar ouders. Natuurlijk ook wat nerveus en onwennig, want zo'n bijzondere blind date heb je niet dagelijks. Zal het wel klikken tussen ons, de ouders en de kinderen? JMW had een picknick georganiseerd bij een speeltuintje. We werden hartelijk ontvangen door Irene en Tzippy, voorgesteld aan de andere ‘grootouders’ en kregen heerlijke hapjes aangeboden. Toen kwamen ook de moeders met de kinderen. De kinderen speelden naar hartelust met elkaar in de speeltuin en in de zandbank en wij konden wat babbelen met de moeder. Het voelde voor mij al snel vertrouwd. Er waren raakvlakken. Ik ben niet Joods en heb een Joodse partner en zij heeft een niet Joodse partner. In die zin, elkaars spiegelbeeld. We babbelden heel wat af. Het voelde warm en open. Toen de vader arriveerde en we met hem aan de praat raakten, bleek al gauw dat we allemaal muzikanten zijn. Schept natuurlijk ook een band. De kinderen hadden het erg naar hun zin met spelen, de lekkere hapjes en met elkaar. Een ‘oma’ die al eerder contact had gelegd met haar ‘kleinkinderen’ en hun ouders vertelde enthousiast over haar ervaring. Ze hadden samen een gezellige shabbat avond gevierd en ze vertelde wat ik ook al had bedacht: ‘realistisch zijn, de tijd nemen, rustig

kennis maken, niets moet’. Het feit dat wij, de opa's en oma's en de ouders van de ‘kleinkinderen’, bij elkaar zijn gekomen is een blijk van bereidheid en goodwill om samen naar een eventuele situatie toe te groeien, waarbij de kinderen zich goed en veilig voelen en de volwassenen een win-win situatie creëren. Wij kijken uit naar de volgende ontmoeting. Wat zal het worden? Samen naar Artis, gezellig eten samen, een spelletjesmiddag? Er zijn vele leuke mogelijkheden. We zien wel. Ter afsluiting kregen de kinderen een prachtig tasje met kleurpotloden en stiften en de grootouders een mooi boekje waarin de kinderen konden tekenen en wij konden schrijven in de toekomst. Al met al een goed begin wat ons betreft. Een mooi en moedig initiatief dat met tact, zorg en warmte is voorbereid door Irene en Tzippy. Anja Timmermans

leren en werken voor mensen met een bijzondere zorgvraag

Specialist in persoonlijke zorg

Bezoek eens onze sjoek/winkel. U kunt bij ons terecht voor heerlijk kosjer brood en gebak, overheerlijke galles en leuke geschenken. Allemaal gemaakt in onze eigen werkplaatsen. In de lunchroom kunt u ondertussen genieten van heerlijk verse koffie en thee. Wij ontvangen u graag aan de Kea Boumanlaan 4 te Amstelveen. tel: 020-545 10 14 Wij zijn elke dag geopend van 09.00 - 18.00 uur (vrijdag tot 16.00 uur, zondags gesloten)

www.ziekenhuisamstelland.nl Laan van de Helende Meesters 8 1186 AM Amstelveen 020 347 4747

Open ochtenden Joods Hospice Immanuel Het Joods Hospice Immanuel wil u graag in de gelegenheid stellen kennis te maken met het hospice. Dat kan tijdens de inloopochtend, die het JHI elke eerste woensdag van de maand organiseert. Data voor de komende maanden zijn: 08 oktober, 5 november en 3 december 2008.

Iedereen is welkom Tijd: 10.00 - 11.00 uur. U hoeft zich niet van te voren aan te melden. U kunt het hospice steunen door Vriend te worden van het JHI. Dat kan vanaf € 35 per jaar. U kunt ook een eenmalige gift overmaken. ABN-AMRO 45.54.44.277 t.n.v. Stichting Vrienden van het Joods Hospice Immanuel, Amsterdam.

Amstelveenseweg 665, Amsterdam Nadere informatie: 020-4420676

‫‪Tsavta‬‬

‫ספטמבר ‪ ,2008‬שנה אחת עשרה‪ ,‬מס ‪44‬‬

‫‪JMW-Samenlevingsopbouw‬‬ ‫‪De Lairessestraat 145-147‬‬ ‫‪1075 HJ Amsterdam‬‬ ‫‪tel. 020-577 65 77‬‬ ‫‪fax 020-577 65 00‬‬ ‫‪E-mail: [email protected]‬‬ ‫‪www.joodswelzijn.nl‬‬ ‫‪Shirley, een nieuwe medewerker bij JMW‬‬

‫"קפה ועוד‪"...‬‬ ‫קבוצה עברית לבני‪/‬ות ‪+50‬‬ ‫‪Activiteiten 50+‬‬ ‫ֹ"קפה ועוד‪ "...‬זוהי יוזמה של קבוצת מתנדבים‬ ‫ישראלים שמארגנת פעילויות בעברית לבני‪/‬ות ‪50‬‬ ‫ומעלה‪ .‬הפעילויות שונות ומגוונות החל מקבלה‪,‬‬ ‫ברידג‪ ,‬גולף וכלה בקריאת שירה עברית‪.‬‬ ‫בספטמבר הקרוב נחל בסדרת מפגשים שנושאם‪:‬‬ ‫אומנות ישראלית‪ .‬הפגישה הראשונה תתקיים ביום‬ ‫שני ה‪ 22-‬בספטמבר ונושאה‪ :‬אופטימיות באומנות‬ ‫הישראלית‪ .‬את ההרצאה יעביר האומן הישראלי‬ ‫איתי זיו שנמצא באמסטרדם לרגל עבודתו‬ ‫ברייקס‪-‬אקדמי‪ .‬ביום ראשון ‪ 12‬באוקטובר אנו‬ ‫מוזמנים להמתיק את השנה הבא עלינו עם עוגת‬ ‫דבש ולהרים כוסית לכבודה וזאת אצל אורלי‬ ‫בנרדן‪.‬‬ ‫מעונינים להצטרף לפעילויות הקבוצה או לקבל‬ ‫מידע נוסף? פנו לציפי בצוותא )כתובת בראש‬ ‫העמוד(‬ ‫פינת הסלנג‬ ‫‪Israëlisch slangs‬‬ ‫לאלו מאיתנו‪ ,‬הפ"זמניקים* ‪ ,‬החיים בהולנד כבר‬ ‫כך וכך שנים‪ ,‬וודאי כבר יצא להתמרמר על‬ ‫התופעה של פגישת משפחה או חברים מהארץ‬ ‫שאומרים משפטים כמו‪' :‬וואו‪ ,‬הסרט היה ממש‬ ‫סוף**' או ֹ'איזה בחור פגשתי אתמול חבל"ז***'‪,‬‬ ‫ואתם אינכם מבינים בכלל על מה מדובר וקולטים‬ ‫עד כמה אתם כבר לא מעודכנים‪ .‬אז כן‪ ,‬לכם‬ ‫מיועד טור זה‪...‬‬ ‫*פ"זמניק‪ /‬פ"זמ‪ :‬מקור‪ :‬צבאי פירוש‪ :‬קיצור של‬ ‫ֹ"פרק‪-‬זמן" במשמעות של תקופה ארוכה‪ .‬דוגמא‪:‬‬ ‫'צברתי פ"זמ פה בהולנד‪ ,‬אני כבר גר פה ‪ 20‬שנה‪,‬‬

‫ממש פ"זמניק‪'...‬‬ ‫סוף הדרך‪ :‬מקור‪ :‬עממי פירוש‪ :‬מצוין‪ ,‬נהדר‪ ,‬שאין‬ ‫כמותו‪.‬‬ ‫**סוף‪ :‬קיצור של ֹסוף הדרך‪ ,‬בעל אותה משמעות‪.‬‬ ‫דוגמא‪' :‬ב"יום‪-‬צוותא" ממש נהניתי היה ממש סוף‪/‬‬ ‫סוף הדרך!'‬ ‫חבל על הזמן‪ :‬מקור‪ :‬עממי פירוש‪ .1 :‬לא טוב‪,‬‬ ‫דבר שלילי דוגמא‪' :‬אתמול הרגשתי ממש לא טוב‪,‬‬ ‫חבל על הזמן‪ .2 '..‬מצוין‪ ,‬נהדר דוגמא‪' :‬היינו‬ ‫בחופשה באילת היה כל‪-‬כך כיף‪ ,‬ממש חבל על‬ ‫הזמן‪'.‬‬ ‫***חב"לז‪ :‬קיצור של הנ"ל‪.‬‬ ‫פסטיבל הסרט היהודי‪/‬ישראלי‬ ‫‪Joods filmfestival 2008‬‬ ‫בפסטיבל הסרט היהודי‪/‬ישראלי שיחל השנה ב‪5-‬‬ ‫בנובמבר באמסטרדם תינתן תשומת לב רבה‬ ‫לקולנוע הישראלי מאז קום המדינה ועד היום‪.‬‬ ‫בנוסף לסרטים ישראלים יוצגו גם סרטים‬ ‫מאמריקה‪ ,‬גרמניה‪ ,‬ספרד‪ ,‬איטליה והולנד‪.‬‬ ‫זאת השנה השביעית בה מתקיים הפסטיבל‪ .‬הוא‬ ‫ימשך ‪ 5‬ימים באמסטרדם ולאחר מכן יצא בפורמט‬ ‫מצומצם לסבב במקומות הבאים‪:‬‬ ‫אמסטרדם ‪ 5‬עד ‪ 9‬בנובמבר ב‪Het Ketelhuis -‬‬ ‫חרונינגן ‪ 16‬בנובמבר ב‪ Pathé -‬‬ ‫האג ‪ 23‬בנובמבר ב‪Het Filmhuis -‬‬ ‫ארנהם ‪ 30‬בנובמבר ב‪ Focus Filmtheater -‬‬ ‫מסטריכט ‪ 14‬בדצמבר ב‪ Lumiere -‬‬ ‫אפלדורן ‪ 18‬בינואר ב‪ Gigant -‬‬ ‫מידע על הסרטים המשתתפים בפסטיבל והזמנת‬ ‫כרטיסים החל מהשבוע האחרון של אוקטובר‬ ‫באתר‪www.joodsfilmfestival.nl :‬‬

‫שירלי‪ ,‬עובדת חדשה ב ‪JMW‬‬ ‫שלום חברים‪,‬‬ ‫שמי שירלי‪ ,‬אני עובדת מזה ‪ 5‬חודשים‬ ‫ב‪JMW,-‬כעובדת חברתית‪-‬תרבותית עם הקהילות‬ ‫היהודיות בצפון הולנד‪ ,‬וכן עוזרת לציפי הרמסון‬ ‫מספר שעות בשבוע עם פרוייקט צוותא‪ .‬בישראל‬ ‫סיימתי תואר ראשון בפסיכולוגיה באוניברסיטת‬ ‫חיפה ולפני מספר שבועות סיימתי את לימודי‬ ‫התואר השני בחוג ללימודי תרבויות יהודיות‬ ‫באוניברסיטת אמסטרדם‪ ,‬כשנושא המחקר שלי‬ ‫היה ֹ"זהות ישראלית‪-‬יהודית מחוץ לישראל‪:‬‬ ‫הישראלים באמסטרדם כמקרה מבחן"‪ ,‬בו הגעתי‬ ‫למסקנות מרתקות לגבי הישראלים החיים‬ ‫באמסטרדם והקשרים עם הקהילה היהודית )על‬ ‫כך בהרחבה פעם אחרת‪ .(...‬במקביל לעבודתי‬ ‫ב‪JMW-‬אני גם מלמדת עברית‪ ,‬דבר שעבורי הוא‬ ‫לא רק הנאה‪ ,‬אלא סוג של ֹשליחות של העברת‬ ‫הידע שלי בשפה העברית גם לאנשים אחרים‪.‬‬ ‫במקור אני מחיפה‪ ,‬שם גרה עדיין כל משפחתי‪.‬‬ ‫למעשה‪ ,‬מעולם לא חשבתי לעזוב את הארץ‪ ,‬אך‬ ‫הגורל רצה אחרת‪ ,‬והגעתי לכאן בעקבות הלב‬ ‫אחרי בן זוגי רישרד אותו הכרתי בחתונה בארץ‪.‬‬ ‫אני גרה כבר כ‪ 3.5-‬שנים בהולנד וניתן לומר שכבר‬ ‫התרגלתי פה לחיים ואף רכשתי לעצמי מעגל‬ ‫חברים לא קטן‪ ,‬אך יחד עם זאת‪ ,‬האהבה שלי‬ ‫לארץ עדיין גדולה ולו היה מתאפשר לנו‪ ,‬כן‪ ,‬הייתי‬ ‫חוזרת‪.‬‬ ‫בכל אופן‪ ,‬וודאי נשתמע באירועי צוותא‪ ,‬ובינתיים‬ ‫שתהיה לכולכם שנה טובה ומתוקה‬ ‫שירלי‬ ‫‪zzel:‬‬ ‫‪vorige pu‬‬ ‫‪rs van de‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪e‬‬ ‫‪e‬‬ ‫‪in‬‬ ‫‪lv‬‬ ‫‪w‬‬ ‫‪De‬‬ ‫‪mste‬‬ ‫‪ders uit A‬‬ ‫‪Anna San‬‬ ‫‪msterdam‬‬ ‫‪A‬‬ ‫‪it‬‬ ‫‪u‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪e‬‬ ‫‪Ivan Tom‬‬

‫‪Tsavton‬‬ ‫‪34 Benjamin‬‬

‫‪september 2008, jaar gang 11, nr. 44‬‬

‫שנה טובה וצום קל‬ ‫‪Recept met verhaal: Rosh Hashana‬‬ ‫לקראת החגים הבאים עלינו לטובה‪ ,‬ארוחות החג‬ ‫והפיתויים שאינם נגמרים‪ ,‬רציתי להתייחס הפעם‬ ‫לנושא חשוב‪ :‬תחליפים למזונות אהובים‪ .‬איך‬ ‫לאכול‪ ,‬לחגוג ולא להרגיש מקופחים‪ ,‬אך עם זאת‬ ‫להישאר במסגרת ולא לפרוץ גבולות שקשה יהיה‬ ‫ליצור מחדש לאחר החגים‪.‬‬ ‫לראש השנה מקובל להכין עוגת דבש‪ ,‬אך הבעיה‬ ‫הינה הצפיפות הקלורית שלהן )מספר קלוריות רב‬ ‫לגרם מזון(‪ .‬כדי שנוכל לחגוג ולא לחרוג בצורה‬ ‫משמעותית מהתפריט עלינו ללמוד איך להחליף‬ ‫את המזונות בצורה כזו‪ ,‬שנוכל ליהנות ממאכלים‬ ‫ומזונות טעימים ובמקביל לא לפגוע באיכות חיינו‬ ‫והרגשתנו‪ .‬להסתובב כל הזמן בתחושת קיפוח‬ ‫והרגשה שכולם אוכלים ורק אני לא‪ ,‬אינה מקדמת‬ ‫אותנו אל המטרה אלא להפך‬ ‫גורמת לנו לתסכול והפסקת הדיאטה‪ .‬ולכן אני‬ ‫ממליצה על תחליפים אשר הצפיפות הקלורית בם‬ ‫נמוכה ועם זאת משרים הנאה ותחושה של חג‪.‬‬ ‫לדוגמא‪ ,‬אני מצרפת כאן עוגת תפוחים נפלאה‪,‬‬ ‫קלה להכנה‪ ,‬העוגה קלילה עם קינמון וסוכר )כן‬ ‫סוכר( היוצרת מתיקות של דבש אבל‪ ,‬הכל במידה‪.‬‬ ‫מכירה פומבית של עבודות אומנות‬ ‫‪Kunstveiling- JMW‬‬ ‫במסגרת חגיגות ‪ 60‬שנה ל ‪JMW‬אנו מארגנים‬ ‫מכירה פומבית עם ֹ"היי‪-‬תה" ההכנסות מאירוע זה‬ ‫הן לארגון ‪) War Child‬שפועל אגב‪ ,‬גם בארץ(‪.‬‬ ‫האירוע יתקיים ביום ראשון ‪ 23‬בנובמבר‪ ,‬החל‬ ‫מהשעה ‪ 12:00‬בכתובת‪:‬‬ ‫‪Loods 6, Knsmlaan 143 Amsterdam‬‬ ‫משעה ‪ 12:00‬ניתן יהיה להתרשם מעבודות‬ ‫האמנות שנתרמו למכירה ע"י אומנים יהודים‬ ‫וישראלים המתגוררים בהולנד‪ .‬בין היתר ימכרו‬ ‫עבודותיהם של סאם דרוקר‪ ,‬חיה פולק‪ ,‬לאו שץ‪,‬‬ ‫ראובן לבב‪ ,‬אלי קונטנט‪ ,‬אד פלדהוון ועוד רבים‪.‬‬ ‫בשעה ‪ 14:00‬תחל המכירה הפומבית‬ ‫בשעה ‪ֹ 16:00‬היי‪-‬תה‬ ‫זוהי הזדמנות לתרום למטרה חשובה ולהעשיר את‬ ‫עצמך בעבודת אומנות מיוחדת‪.‬‬ ‫פרטים נוספים החל מאמצע אוקטובר באתר‪:‬‬ ‫‪www.joodswelzijn.nl‬‬ ‫יתרונות הסינר של אימא‬ ‫‪Nieuw Israëlisch onderzoek‬‬ ‫מחקר ישראלי חדש קובע כי דווקא צעירים‬ ‫המקיימים קשר הדוק עם הוריהם מגלים עצמאות‬ ‫רבה יותר מאלה שמתרחקים מהוריהם‪.‬‬ ‫במחקר שערכה דֹ"ר עירית יניר מאונ' חיפה‬ ‫השתתפו כ‪ 300-‬הורים וצעירים בגילאים ‪.27-23‬‬ ‫לדברי דֹ"ר יניר‪ ,‬בניגוד לדעה הרווחת שלפיה קשר‬ ‫הדוק מבטא תלות‪ ,‬הרי שממצאי המחקר הוכיחו‬ ‫אחרת‪ ,‬שכן צעירים שקיימו קשר הדוק עם הוריהם‬ ‫גילו מידה רבה של עצמאות כלכלית ועצמאות‬ ‫בתפקוד היום‪-‬יומי‪ ,‬וכן קיימו קשר זוגי‪ .‬לעומתם‪,‬‬ ‫הצעירים שהיו בעלי קשר פחות הדוק עם הוריהם‪,‬‬ ‫הצליחו פחות במשימות החברתיות‪ ,‬ובחירותיהם‬ ‫נעשו מתוך הצורך להתנגד לציפיות הוריהם‪.‬‬ ‫המחקר גילה בנוסף כי גם בגיל ההתבגרות הקשר‬ ‫המשפחתי חשוב מאוד לגיבוש הזהות ולקידום‬ ‫התפקוד העצמאי של הבן או הבת‪ .‬מן הדברים‬ ‫ניתן להסיק‪ ,‬כי קיומו של בסיס יציב הינו נקודת‬ ‫מוצא הכרחית להתפתחות האישית של האדם‬ ‫ומאפשר לו לקיים את חייו האישיים בביטחון‬ ‫ובעצמאות‪.‬‬ ‫‪35 Benjamin‬‬

‫עוגת תפוחים‬ ‫כל פרוסה= ‪ 130‬קקקל=‪1/16‬‬ ‫מצרכים‪:‬‬ ‫ביצים‬ ‫‪3‬‬ ‫תפוחי עץ גרנד‬ ‫‪4‬‬ ‫‪ 1/3‬כוס שמן‬ ‫כוס סוכר‬ ‫‪1‬‬ ‫כוס קמח תופח‬ ‫‪1‬‬ ‫כפית סודה לשתיה‬ ‫‪1‬‬ ‫תמצית רום‬ ‫קינמון‬ ‫אופן ההכנה‬ ‫קולפים את תפוחי העץ‪ ,‬פורסים אותם ומסדרים‬ ‫על תבנית עגולה ומשומנת‪ .‬מקציפים את הביצים‬ ‫)לא מופרד(‪ 4/3+‬כוס סוכר והשמן‪ .‬לאחר‬ ‫שהתערובת אחידה מוסיפים בהדרגה את הקמח‬ ‫ובוזקים מעט קינמון‪ .‬יוצקים את הבלילה מעל‬ ‫התפוחים שבתבנית‪ .‬מפזרים כוס סוכר וקינמון‬ ‫מעל ואופים בחום בינוני ‪ 40‬דקות‪.‬‬ ‫בברכת שנה טובה וצום קל‪,‬‬ ‫הילה גולן דיאטנית קלינית‬ ‫‪06-2928326‬‬ ‫גישור‪-‬עבודה משותפת למציאת פתרונות‬ ‫‪JMW- Mediation‬‬ ‫גישור הינו שרות חדש ש ‪JMW‬מציע ללקוחותיו‪.‬‬ ‫בעזרת מגשרים שעברו הכשרה מיוחדת יכולים‬ ‫הצדדים המעורבים בקונפליקט לעבוד יחד על‬ ‫מציאת פתרונות שמקובלים על כל המעורבים‪.‬‬ ‫המגשר הוא צד נאוטרלי בסכסוך שמלווה ומגשר‬ ‫בין הצדדים שמתחייבים בתחילת התהליך לעבוד‬ ‫יחד עד להשגת הסכם שמקובל על כולם ומחייב‬ ‫את כולם‪ .‬התהליך הוא די קצר‪ ,‬בדרך כלל בין‬ ‫שלוש לארבע פגישות‪ ,‬ובנוסף להרגשה הטובה‬ ‫הצדדים חוסכים הוצאות עורכי דין ומשפט‪.‬‬ ‫הסטטיסטיקה מוכיחה כי בקרב יהודי הולנד מספר‬ ‫הקונפליקטים )במשפחה‪ ,‬בעבודה‪ ,‬עם השכנים(‬ ‫רב יותר מזה של שאר האוכלוסייה‪ .‬באופן ספציפי‬ ‫לגבי אוכלוסיית הישראלים הגרים בהולנד‪,‬‬ ‫קונפליקטים עלולים לצוץ סביב נושאי הגירה‬ ‫ובעיות הסתגלות למדינה החדשה‪ .‬בקרב זוגות‬ ‫מעורבים )ישראלים והולנדים‪ ,‬בין עם יהודים ובין‬ ‫עם לא( יכולים‪ ,‬בנוסף‪ ,‬להתעורר חיכוכים‬ ‫וקונפליקטים לגבי נושאים שונים כמו חינוך‬ ‫הילדים‪ ,‬פערי מנטאליות‪ ,‬תרבות‪ ,‬דת וכדומה‪ .‬על‬ ‫כך מנסה לענות הגישור‪ ,‬כשהמטרה היא שיתוף‬ ‫פעולה של שני הצדדים לצורך מציאת פתרון‬ ‫שמקובל על שני הצדדים‪.‬‬ ‫ב‪JMW-‬יושבים מגשרים שעברו הכשרה מיוחדת‬ ‫בתחום ויכולים במספר פגישות לנסות ולמצוא‬ ‫פתרונות‪ ,‬עם אפשרות לייעוץ משפטי בעניין‪ ,‬וכל‬ ‫זאת תוך שמירה מוחלטת על סודיות‪.‬‬ ‫העלות לשעה הינה ‪ 180‬יורו כולל מס‪ ,‬כשזהו‬ ‫המחיר הנמוך ביותר בשוק הקיים כיום עבור‬ ‫גישור‪ .‬יש לציין כי אין צורך לקיומו של רקע יהודי‬ ‫על מנת לקבל את השירות‪.‬‬ ‫פרטים נוספים‪,020-577 68 66 :‬‬ ‫‪www.joodswelzijn.nl‬‬

‫לא על אופניים‬ ‫מיומנה של נוסעת בתחבורה הציבורית‬ ‫מאת‪ :‬אתי אלבז גריפיון‬ ‫מחר אני נוסעת לחופשת קיץ‪ .‬לרגע חשבתי‬ ‫לתלות במדורי הצר מודעה האומרת‬ ‫פאן‪...‬טוט‪...‬סגור לרגל חופשה ובכל זאת החלטתי‬ ‫לנסות לכתוב‪.‬‬ ‫היום כשהמתנתי לטראם עמד לידי בחור שעישן‬ ‫סיגריה בהנאה גלוייה‪ .‬אני מודה שרק לפני שנתיים‬ ‫נגמלתי מההרגל ואני מצליחה לעיתים להנות קצת‬ ‫מהריח‪ .‬וכך‪ ,‬תוך שאני קצת מרחרחת‪ ,‬חשבתי‬ ‫לעצמי‪ ,‬לבטח כשאשוב מהחופשה יתווסף לו חוק‬ ‫חדש שיאסור לעשן גם בתחנות ותוך כדי הרהורים‬ ‫בעיניין הניקוטין הפלגתי כרגיל במחשבות ונזכרתי‬ ‫בימי ילדותי הרחוקים בירושלים כיצד הייתי נוסעת‬ ‫באוטובוס ותאמינו או לא? לכיסא המושב הייתה‬ ‫צמודה מאפרה אשר הייתה בדרך כלל גדושה‬ ‫בבדלים חרוכים‪.‬‬ ‫קשה להאמין??? אך זוהי עובדה! כולם כולל הנהג‬ ‫והכרטיסן עישנו באוטובוס‪.‬‬ ‫כשעליתי לטראם היה הכרטיסן שאני תמיד שמחה‬ ‫לראות‪ .‬הכרטיסן שאני מכנה רובין הוד של‬ ‫התחבורה הציבורית‪ .‬ולתואר הזה הוא זכה משום‬ ‫שבניגוד לכרטיסנים קפדנים שמתעקשים על‬ ‫השנייה‪ ,‬אלה שאם עלית לטראם בשלוש ודקה‬ ‫והכרטיס אמור לשמש רק עד שלוש והם נותנים‬ ‫את המבט הנוזף ובהבעה מלאת סיפוק ותוכחה‬ ‫מחתימים לך חותמת חדשה ולעיתים מוסיפים עוד‬ ‫מבט חטוף ומחנך האומר מה חשבת לעצמך??‪...‬‬ ‫אולם רובין הוד‪ ,‬כאמור יחייך ובתנועת יד נדיבה‬ ‫יסמן כי אין צורך להחתים שוב‪ .‬נחמד לא ??‬ ‫אלה הן הנחמות הקטנות של הנוסעים בתחבורה‬ ‫הציבורית‬ ‫יאללה‪ ,‬אני הולכת לארוז‬ ‫מעניין לאן נוסע קו ‪ 4‬שם??‬ ‫להתראות‪,‬‬ ‫אתי‬

Cultuur Regionale & Educatie Lezingen Genootschap Nederland-Israël Afdeling Leiden organiseert bijeenkomsten op woensdagavond van 20.00 tot 22.00 uur. 24 september, Rabbijn S. Evers, Het land Israël vanuit de Geschriften 12 november, de heer W.R.F. Kortenoeven, Geschiedenis van het West-Europese antisemitisme 28 januari, dr. G.H. Cohen Stuart, Hoe werkt de Talmoed? Een voorbeeld. 25 maart, de heer S. Bouman, Israël en het Midden-Oosten 13 mei, mevrouw R. Levy, Het dagelijkse leven in Israël In de bovenzaal van de synagoge te Leiden, Levendaal 14 (hoek Korevaarstraat). Reserveren voor de lezingen is niet nodig. Bijdrage € 3,50. Voor meer informatie: www.genootschap-nederland-israel.nl [email protected] Academische lezingencyclus Toprabbijnen en andere Joodse Denkers. Utrecht 13 november en 18 december 14:30 tot 17:00 uur. Locatie: Boothzaal, Heidelberglaan 3, Universiteitscomplex De Uithof, Utrecht.Informatie en aanmelding: Tel. 030-253 18 82, 030-253 29 28, [email protected]

Festival De Steeg, WIZO Festival Zondag 26 oktober Gebouw Eltheto, Diepesteeg 16, De Steeg Optreden van het Charivari Trio Café met hapjes en verkoop van Israëlische artikelen en wijn Zaal open 12.30 uur Info tel. 0575-521 619 [email protected]

36 Benjamin

Musea Verzetsmuseum Amsterdam Hannie Schaft: “Drie meiden in verzet. Hannie Schaft en de zusjes Oversteegen” Bijna iedereen kent de naam van Hannie Schaft, bekend als het ‘Meisje met het rode haar’, dat tijdens de Tweede Wereldoorlog vanwege verzet tegen de Duitse bezetters werd doodgeschoten. Weinigen kennen de naam van Truus en Freddie Oversteegen, de zusjes met wie Hannie intensief samenwerkte in het verzet. Drie meiden in verzet. Hannie Schaft en de zusjes Oversteegen vertelt het verhaal van drie bijzondere vrouwen. Dagelijks tot 8 december Plantage Kerklaan 61, Amsterdam, tel: 020-620 25 35, www.verzetsmuseum.org Openingstijden museum: di-vr 10.00 - 17.00 uur, za-zo-ma / feestdagen 11.00 - 17.00 uur

Muziek Cultureel programma van de synagoge Delft Di Fidl-Kapelye, 14 september Met minstens honderd snaren heeft Di Fidl-Kapelye een kenmerkend en uniek geluid binnen de hedendaagse klezmer. De vier snaarvirtuozen spelen op twee violen, cimbaal en contrabas. Ze combineren een eeuwenoude, traditionele Joods-Oosteuropese klank met verve en energie. Uitvoerenden: Pit Hermans cimbaal, Madelien Verheij viool, Jiska ter Bals viool en Jet Stevens contrabas. Me La Amargates Tú, 12 oktober ‘Delights of Sephardic-Ladino Songs’ is de titel van het programma dat door een getalenteerd ensemble van gemengd Zuid-Amerikaanse/ Europese afkomst wordt gebracht. Me la Amargates Tú combineert de Ladino traditie met muzikale elementen uit de periode voorafgaande aan de

Joods filmfestival 2008 Veel aandacht in deze zevende editie voor de Israëlische cinematografie in de afgelopen 60 jaar, en verder spectaculaire films en documentaires uit Amerika, Duitsland, Spanje, Italië en Nederland. Na Amsterdam gaat het festival weer on tour door het land, waar de” best of” te zien zullen zijn en gebruik gemaakt kan worden van het Buffet. Alle programma-informatie, reserveringsmogelijkheden en aanbiedingen zijn vanaf de laatste week oktober te vinden op de website www.joodsfilmfestival.nl . De data van het Festival zijn: Amsterdam

Het Ketelhuis 5 t/m 9 november Groningen Pathé – Zo 16-11-08 Den Haag Het Filmhuis – Zo 23-11-08 Arnhem Focus Filmtheater – Zo 30-11-08 Maastricht Lumière – Zo 14-12-08 Apeldoorn Gigant – Zo 18-01-09

Yael Bartana, A Declaration, 2006. One channel video and sound installation, 7’30”. Courtesy Annet Gelink Gallery, Amsterdam

Naast muziek van Szymon Laks worden stukken uitgevoerd van JoodsNederlandse componisten die onder het nazi-regime zijn omgekomen. Uitvoerenden: Eleanore Pameijer, fluit, Irene Maessen, sopraan Marcel Worms, piano, Stephan Heber cello

verbanning van de Joodse gemeenschappen uit het Spanje vóór de Inquisitie. Uitvoerenden: Esteban Manzano, tenor Doret Florentin, fluit, Tulio Rondón, viola da gamba, Sarah Ridy, harp, Juan Martinez, percussie Concert met muziek van Szymon Laks, 16 november 11 december 2008 is de 25e sterfdag van de Pools-joodse componist Szymon Laks. Laks was van 1942 tot 1944 dirigent en arrangeur van het mannenorkest van Auschwitz-Birkenau.

Chanoeka Programma met Lija Hirsch, 7 december Met Chanoeka is de sopraan Lija Hirsch niet meer weg te denken uit de Delftse synagoge. Ook dit jaar wordt Lija verbaal begeleid door dominee Nico ter Linden en instrumentaal door de harpiste Gertru Pasveer en Peter de Leeuw (viool). De vele fans van Lija worden ook dit keer niet teleurgesteld. Ensemble Noa ‘Van Klezmer tot Jazz‘, 18 januari 2009 Het ensemble NOA (Hebreeuws voor beweging) bestaande uit Arent te Kloese en Rob Zilverberg vertolkt

Klezmer met buitengewoon veel schwung, maar weet hun publiek ook te ontroeren met ingetogen stukken. Tussen de muziekstukken door vertellen Arent en Rob allerlei wetenswaardigheden betreffende de Klezmermuziek. Diashow Israël, 15 februari 2009 Voor veel mensen uit Delft is Marinus Hazeveld geen onbekende. Zijn reislust gepaard gaande aan professionele kennis op het gebied van audiovisuele technieken hebben een reeks prachtige diashows opgeleverd. De opnamen die hij heeft gemaakt tijdens een van zijn reizen naar Israël vormen hierop dan ook geen uitzondering! Marinus begeleidt deze diashow met zijn persoonlijke gesproken impressies. Synagoge Delft, Koornmarkt 12, Delft Informatie: tel. 015-256 33 71 015-219 06 60 www.synagogedelft.nl

Joods Historisch Museum, Amsterdam ‘Art of State’ Hedendaagse fotografie en videokunst uit Israël T/m 30 november 2008 Naast documentaire foto’s en video’s, benadrukken de kunstenaars hun persoonlijke visie op wat men in Israël vaak ‘de situatie’ noemt op indringende, confronterende en soms poëtische manier. Allen geven op hun eigen manier gestalte aan een diepgewortelde hoop op vrede. Joods Historisch Museum Nieuwe Amstelstraat 1, Amsterdam, tel. 020-531 03 10, www.jhm.nl Openingstijden museum: dagelijks van 11.00 tot 17.00 uur

Hendrik Werkman, de Blauwe Schuit T/m 30 november 2008 Hendrik Nicolaas Werkman (1882-1945) behoort tot de belangrijkste grafische kunstenaars van Nederland. In de Tweede Wereldoorlog maakte Werkman voor een kleine kring van vrienden, ‘de Blauwe Schuit’, clandestiene druksels. Het Stedelijk Museum organiseert vrijwel gelijktijdig in het Van Gogh Museum een overzichtstentoonstelling van Werkman. Het Joods Historisch Museum participeert in de ‘Museum Plus Bus’, en biedt daarmee een arrangement aan ouderen die niet zelf een museum willen, of kunnen bezoeken. Informatie: www.museumplusbus.nl

Noa in concert Noa in 1969 in Tel Aviv geboren als Achinoam Nini, is een van Israëls meest populaire artiesten. Informatie en reservering: tel. 0900-300 12 50, www.mojo.nl , www.noasmusic.com 18 oktober, Groningen, Oosterpoort 19 oktober, Eindhoven, Muziekcentrum Frits Philips 20 oktober, Amsterdam, Carré

37 Benjamin

Op zoek Zoeklicht

Oproepen

Wie weet meer over ‘Lientje uit Den Haag’? Tijdens de oorlog woonde mijn moeder in de provincie Groningen. Zij had toen een ‘pleegzusje’, Lientje, die bij hun gekomen was onder de naam van Lientje Westeneng. Mijn moeder was nog klein, maar volgens mijn oom, die iets ouder is, kon je op haar jas nog de contouren van de genaaide davidsster zien. Dit deed mijn moeder dus vermoeden dat het om Joods meisje ging. Ze moet in die tijd een jaar of 12 geweest zijn en ging gewoon naar school. Lientje kwam uit Den Haag waar haar moeder een winkel gehad zou hebben met naaigarnituren enz.

Werk gezocht voor jonge Israëli in omgeving Oss Ik ben Karin (26) net terug uit Israël waar ik een half jaar ben geweest en mijn vriend (23) heb leren kennen. Hij komt eind augustus naar Nederland en wil hier graag 1 jaar blijven en het liefst werken en/of studeren. Hij spreekt goed Engels, weinig Nederlands, maar dit is hij aan het leren. Hij is net klaar met het leger en het liefst zou hij werken op het land of iets anders. Als hij hier maar min. 1 jaar kan blijven. Wie kan hem een tip geven of hem zelfs aan werk helpen. Ik woon in Oss het zou dus fijn zijn als hij in de buurt zou kunnen werken, zodat hij bij mij kan wonen. Ik wacht met spanning op alle reacties. Alvast bedankt! Karin van Geffen, [email protected]

Na de oorlog zijn ze nog een keertje bij mijn moeder thuis geweest, Lientje en haar moeder, maar haar vader heeft mijn moeder nooit gezien. We hebben het vermoeden dat Lientje niet Westeneng van haar achternaam heeft geheten, want mijn moeder heeft haar al meerdere malen op die naam gezocht zonder enig resultaat. Is er iemand die dit verhaal iets zegt en ons verder kan helpen? Ikzelf heb gezocht en heb in Den Haag wel een familie Tokkie gevonden waar een Caroline was, en die een Westeneng in de familie had. Het is heel erg gokken, maar misschien is het een aanknoop punt voor iemand? Reacties naar: [email protected]

Gezellige afspraak basis voor meer

Jingle?

Voor iedereen met een Joodse achtergrond

Kijk op www.stichtingjingles.nl 38 Benjamin

Voetballers gezocht voor de Maccabiade, Israël Van 5 tot en met 22 juli 2009 vinden de Maccabiah games plaats in Israël, dé Joodse Olympische Spelen. Een uniek evenement, waar heel veel sporten en sporters samenkomen (www.maccabiah.com). Voorwaarde om deel te nemen is dan ook dat je een Joodse vader/moeder/opa/oma hebt. Jimmy Guy (oud profvoetballer) en Emiel Neter (docent. L.O. en veel ervaring met trainen) zullen de jeugdvoetbalploeg gaan trainen en coachen. Wij zijn op zoek naar (goede) voetballers uit het hele land die voldoen aan de eis om mee te mogen naar Israël. Ben je zelf geboren tussen 1-1-1991 en 31-12-1994 of ken je iemand die dat is, stuur dan een mailtje ([email protected]) en/of word lid van de hyve ‘maccabiade 2009 in Israël’. We starten in september al met de voorbereidingen! Wij hebben er heel veel zin in en hopen op heel veel aanmeldingen! Met vriendelijke groet, Jimmy en Emiel

Met spoed vrijwilligers gezocht Almere / Lelystad / Den Haag Wij zoeken met spoed vrijwilligers voor het verzorgen van vriendschappelijke huisbezoeken voor onze oudere cliënten in de regio Almere / Lelystad en Den Haag. Wij bieden persoonlijke en groepsbegeleiding, cursussen en onkostenvergoeding. Bent u geïnteresseerd? Mail dan naar Liesbeth de Vries, coördinator Vrijwilligerswerk: [email protected] of neem telefonisch contact op: 020-577 65 77 Kijk en stem! Voor de Dierense sjoel Het wordt een spannend jaar voor de Stichting De Dierense sjoel. Het TV programma Bank Giro Loterij Restauratie biedt 16 objecten de kans om € 1 miljoen te winnen en het sjoeltje in Dieren is één van die 16. Vanaf 18 september worden elke week twee te restaureren objecten getoond en het kijkende publiek mag stemmen welk object er door gaat naar de finale op 12 november. De Avro zendt het programma uit. De Dierense sjoel werd gebouwd in 1884. Twaalf jaar later kon de Joodse Gemeente Dieren er een leslokaaltje aanbouwen en een ritueel bad (mikwe). Tot 1942 werden er regelmatig diensten gehouden. Na de Tweede Wereldoorlog en de Holocaust, was de Joodse Gemeente te klein geworden om te kunnen voortbestaan. Het gebouw werd verkocht aan de plaatselijke slager. Achtereenvolgens werd het een rokerij, woonhuis, theater en kerkgebouw voor de Volle Evangelie Gemeente Vineyard. Deze gemeente groeide eruit. De Liberaal Joodse Gemeente Gelderland heeft tot op heden voor haar diensten steeds kerkelijke ruimtes gehuurd. Deze gemeente zou niets liever willen dan het gebouw weer als synagoge in gebruik nemen. Daarvoor moet het grondig worden gerestaureerd. De Stichting De Dierense Sjoel zet zich

hiervoor in. Na de restauratie zullen er ook concerten en andere culturele en sociale evenementen kunnen plaats vinden. Op 13 en 14 september is het gebouwtje open in verband met de open monumentendagen. Voor meer informatie: www.dedierensesjoel.nl Foto’s, boeken of andere paperassen op zolder? Het centrum voor onderzoek naar de geschiedenis der Nederlandse Joden houdt zich bezig met de geschiedenis, de cultuur en de tradities van de Nederlandse Joden. Dit omvat ondermeer de Sefardische en de Asjkenazische Joden, hun sociale en culturele geschiedenis, hun literatuur, hun denkwereld en kunst, zowel in Nederland als daarbuiten. Het doel van het centrum is in het algemeen gesproken het stimuleren en initiëren van wetenschappelijk onderzoek naar de Nederlands-Joodse geschiedenis in de meest ruime zin van het woord. In het centrum is een unieke collectie gehuisvest van duizenden boeken en archiefmateriaal zoals o.a. Joodse familiefoto’s, tijdschriften, documenten, persoonlijke levensgeschiedenissen en audiovisueel materiaal. De collectie wordt voortdurend uitgebreid. Dankzij medewerking van Nederlanders en oudNederlanders in binnen- en buitenland kon en kan het centrum in Jeruzalem een collectie opbouwen in het land onzer vaderen. Over het algemeen kraken zolders van memorabele zaken, die nog in Israël een toekomst kunnen hebben. Ons nageslacht en uw familieleden, historici en andere geïnteresseerden hebben vrij toegang tot het archief en de bibliotheek, via internet of door middel van een bezoek aan het centrum. Het centrum, opgericht in 1968 op initiatief van Dr. Jozeph Michman (Melkman), werd in 1972 een onderdeel van de Hebreeuwse Universiteit. De academische activiteiten

van het centrum worden sindsdien gecoördineerd binnen het kader van het Ben-Zion Dinur Instituut voor Onderzoek naar Joodse Geschiedenis. Dit is een groot onderzoeksinstituut voor Joodse Studies aan de Hebreeuwse Universiteit met als doelstelling het bevorderen van onderzoek naar en het publiceren over Joodse geschiedenis in Israël en de Diaspora. Indien u persoonlijke paperassen, foto’s en/of boeken aan ons centrum wilt schenken, verzoeken wij u ons uw naam, adres, postcode/woonplaats en email, telefoon en fax gegevens te sturen of te emailen. Waarna wij met u verder contact met u zullen opnemen. Namens het centrum en de toekomstige bezoekers danken wij u van harte voor de te nemen moeite. Centrum voor onderzoek naar de geschiedenis van de Nederlandse Joden Hebreeuwse Universiteit in Jeruzalem, Mount Scopus, tel. 00972 (0)2-588 0242, fax 00972 (0)2-588 0241, [email protected] http://dutchjewry.huji.ac.il Seniorweb Nog niet zo lang geleden las ik ergens dat een broer en zus elkaar na 60 jaar weer ontmoet hadden. Voorwaar een niet alledaagse gebeurtenis. Tegenwoordig is het vinden van verloren gewaande personen veel makkelijker geworden, dank zij: de computer! Je tikt een naam in en voila, een hele lijst met naam en toenaam verschijnt. Er zijn ook zoeksites waar je gerichter iemand kunt zoeken. Zo'n site is bijvoorbeeld het ‘Seniorweb’, waar je gratis een advertentie kunt plaatsen onder het hoofdstuk ‘weerzien en reünies’. Andere sites zijn bijvoorbeeld ‘who is who’ en ‘Yahoo search’, met name geschikt voor het buitenland. Kunt u er niet uitkomen, vraag dan hulp bij ‘in je nopjes aan de knopjes.’ De medewerkers zijn graag behulpzaam. Wilt u ook met de computer leren

omgaan, lees dan verder op de pagina van het Benjamin Servicepakket, blz. 8. Mediene Nieuws Wist u dat in Noord Brabant en Limburg het ‘Mediene Nieuws’ drie keer per jaar wordt uitgegeven? U kunt stukjes sturen met nieuws, aankondigingen, verhalen, herinneringen, lezingen, presentaties uit de regio en in het Mediene Nieuws gratis laten opnemen. Als u wilt kunt het Mediene Nieuws ook gratis ontvangen. Stuur een mail naar [email protected] of bel met 020-577 65 66 Ondergedoken in Oss Mijn moeder, Mien Spanhoff, koerierster, hielp een Joodse familie die ondergedoken zat in de Kruisstraat in Oss. Deze onderduikfamilie is verraden. De kinderen zijn wel teruggekomen. Wie weet meer over deze familie. Jan Spanhoff, bel 020-644 97 38 of mail [email protected]

In je nopjes aan de knopjes De techniek heeft ons de laatste decennia op allerlei gebieden ingehaald. Heeft u hulp nodig? Wij helpen: ‘In je nopjes aan de knopjes’. Hoe bedien ik de magnetron? Computer start niet, wat moet ik doen? SMS’en op mijn mobiel, hoe werkt dat? Met deze en andere vragen over apparaten in en om het huis kan Beth Simcha u helpen. Voor € 10,– per uur (voor Benjamin Servicepakket-leden € 8,–) helpen wij u uit de brand en vertellen getrainde medewerkers hoe apparaten bediend worden. Het aanbod van in je nopjes aan de knopjes geldt alleen voor Amsterdam én omstreken! Voor meer informatie bel naar Irene Hirsch of Greta Tsao op 020-577 65 88.

39 Benjamin

U plaatste een Schadchen... hoe liep het af? Heeft u ook een schadchen bij ons geplaatst? De redactie stuurt de reacties onder nummer aan u door. Hoe het afloopt blijft voor de meeste lezers altijd onduidelijk. Heeft u ook een mooi verhaal naar aanleiding van uw schadchenbericht, stuur het ons dan toe, per post of aan www.benjamin.nl

Op zoek Schadchen ‘Er is geen mens zo eenzaam als hij, die alleen zichzelf bemint!’

toch een 50+ en lekkere warme maaltijd uit de magnetron? toch surfen 50+ openhet net? toch overal 50+ en mobiel bereikbaar? en al uw tv50+ zenders op de goede plek? uw 50+ en computer doet weer wat u wilt?

lekker kijken naar 50+ en een dvd-tje?

Beth Simcha biedt hulp. € 10,per uur. Bel 020-577 65 88

De Benjamin fungeert als doorgeefluik voor het maken van contacten tussen mensen. Schadchen, koppelen, is een oude Joodse gewoonte. Wil je gebruik maken van deze mogelijkheid, stuur dan je advertentie naar de redactie van de Benjamin. De tekst wordt anoniem geplaatst. Reacties op de advertenties kunnen worden gezonden naar JMW, redactie Benjamin, met op de envelop links boven het advertentienummer. 511 Joodse jonge man (rond de 30) regio Den Haag, oorspronkelijk uit Rusland, permanent woonachtig in Nederland, is op zoek naar vriendin. Academisch onderwijs, jong van geest, optimist, pragmatisch, actief, met gevoel voor humor, communicatief. Interesses: filosofie, psychologie, theater, film, reizen, video/fotografie, internet. Ik hoop op je reactie. 511 Young Jewish man (appr. 30), The Hague area, origionally from Russia, now permanently in Holland looking for girlfriend. Academic education, young at heart, optimistic, pragmatic, active with sense of humor, communicative. Interests: Philosophy, psychology, theatre, travelling, video/photography, internet. Looking forward to your response. 512 Alleenstaande liberaal Joodse vrouw (79) in Amsterdam, met nesjomme, zeer reislustig zoekt contact om met een of meerdere personen regelmatig gezellig op reis te gaan, met voorkeur voor cruises buiten Europa.

40 Benjamin

513 Liberaal Joodse vrouw (65+), in het zuiden van het land, grensstreek Turnhout, kijkt uit naar een creatieve medereiziger op deze planeet. Liefhebber van muziek, cultuur en buitenleven. Om door gebundelde vreugde de reis nog mooier te maken. 514 Weduwe, niet religieus, zou graag in contact willen komen met een lieve beschaafde n.r. vriend/man, leeftijd 70-77 jaar, om samen het leven weer inhoud te geven. Ik woon in de regio Amsterdam. Laat wat van je horen, wie weet klikt het. Graag reacties evt. met telefoonnummer. 515 Ik zoek dames/heren 75/80+ (niet orthodox) woonachtig in Amsterdam e.o. die soepel van geest zijn en die het leuk vinden om met elkaar dingen te ondernemen zoals: bioscoop bezoeken; zondagochtend concert een tentoonstelling e.d. Een telefoontje is voldoende om een afspraak te maken 020-642 26 21 516 Leuk jong uitziende slanke vrouw (61) zoekt gezellige vriend met veel humor en nesjomme. Om samen gezellige dingen te doen, zoals winkelen uitgaan en verre reizen maken. Ben niet religieus, sinds 1 ½ jaar weduwe en hoop op deze manier weer een beetje gezelligheid in mijn leven terug te krijgen. Omgeving Zaanstad. Zoekt u een maatje, geliefde of welke vorm van gezelschap ook. Aarzel dan niet en stuur ons uw oproep. Wij plaatsen uw berichtje gratis en sturen de binnengekomen reacties aan u door. U bereikt ons per mail: [email protected], of per post: Benjamin redactie, o.v.v. Schadchen, De Laraissestraat 145-147, 1075 HJ Amsterdam

Jingles Meet Jingles in Bourtange Jingles is er voor alleenstaande mannen en vrouwen, jong en oud die een Joodse achtergrond hebben. Op 9 november is het eerste uitje van Jingles gepland! Eens een keer wat anders dan een feest of een borrel in Wildschut. We hebben het prachtige vesting Bourtange (provincie Groningen) als plek gekozen om elkaar beter te leren kennen en een mooi stukje Nederland te zien. Om halfeen starten we met een uitgebreide lunch in een apart zaaltje. Hierna gaan we wandelen en Bourtange

Jingles en Wildschut Wist je dat elke laatste zondag van de maand Jingles elkaar ontmoeten in café Wildschut in Amsterdam Zuid. Gewoon, gezellig wat praten met elkaar en nieuwe mensen ontmoeten. Er is altijd een gastvrouw aanwezig die er in ieder geval voor zorgt dat die eerste stap alleen, niet zo eng is als je denkt. Vanaf 5 uur komen er mensen binnen, maar dat betekent niet dat iedereen er om 5 uur hoeft te zijn. Het kan ook zo zijn dat je pas rond een uur of 7 zin hebt om even langs te komen. Dat kan natuurlijk ook! Tot in Café Wilschut, Roelof Hartplein 1, Amsterdam. www.stichtingjingles.nl De Jingles website wordt steeds mooier, groter en functioneler. Steeds meer Joodse singles vinden de weg naar deze site. Niet alleen om te daten, maar ook voor vriendschap, want; alleen is maar alleen. Ook als je naar de schouwburg wilt of een tripje naar Antwerpen wilt maken. Maak een profiel aan (dat is echt heel makkelijk) en één tip: als je je profiel aanmaakt en zoveel mogelijk over jezelf verteld mét foto, dan krijg je zeker respons! Succes

bezichtigen. Daarna zullen we een bezoek brengen aan het kleine sjoeltje en mikwe wat daar is. Maar als je het gezellig vindt om met elkaar in het café te zitten of wat winkeltjes te bekijken, dan is daar natuurlijk ook de ruimte voor. Daarna vertrekken we naar Ter Apel om daar met elkaar het diner te gebruiken in hotel/restaurant Boschhuis. De lunch en het diner zijn kosjer style. De kosten voor deze bijzondere Jingles dag bedragen (zonder drankjes tijdens

Jingles Place to be Op zoek naar leuke vrienden en of meer! Jingles is dan the place to be. Op de site waar ruim 250 personen hun bijgewerkte profiel hebben staan vliegen na de ingrijpende verbouwing van de site de berichten over en weer en stijgt het aantal ingeschrevenen met de dag. Vind je vandaag niet wat je zoekt, neem dan morgen nog eens een kijkje. Het plaatsen van een profiel is gratis, evenals het uitwisselen van berichten. Nieuw aan de site is dat alle gegevens van het profiel nu verplicht moeten worden ingevuld. Dit op uitdrukkelijk verzoek van de vele gebruikers die baalden van de slecht ingevulde profielen. Ook kun je zelf bepalen of je profiel voor iedereen, of voor alleen de andere profielhouders zichtbaar is. Tot slot is een algemene prikbordfunctie toegevoegd. Hierop kun je bijvoorbeeld aangeven dat je voor een leuke vakantie, of een gezellig weekend op zoek bent naar gezellige personen. Omdat we nog niet klaar zijn met het uitontwikkelen raden we je aan regelmatig een kijkje te nemen. Ben je nieuwsgierig gemaakt ga dan snel naar www.stichtingjingles.nl

borrel en diner) € 48,–. Het is belangrijk dat je je zo snel mogelijk opgeeft, aangezien er maar een beperkt aantal plaatsen zijn. Je kan je opgeven tot en met 31 oktober op [email protected] of op 020-577 65 66. Wij hopen op een prachtige,gezellige dag en hopen je daar te ontmoeten. Kijk voor meer informatie: www.sitchtingjingles.nl Voor meer informatie over Bourtange op www.bourtange.nl En voor informatie over hotel/restaurant Boschhuis op www.hotelboschhuis.nl

Inloopcafé Wildschut

See you there! Jingle?

Voor iedereen met een Joodse achtergrond

www.stichtingjingles.nl

41 Benjamin

Ook een reactie plaatsen? Mail naar: [email protected]

Mazzal tov!

Geboren op 21 juli 2008 Samuel Meijer, zoon van de thuiszorgmedewerkers Gideon en Dongyan, broertje van Joshua. Mazzal tov!

Schilderijen van Arkady Natanov

42 Benjamin

Reacties & ingezonden stukken

Tot onze spijt moet een selectie worden gemaakt van reacties en ingezonden stukken. Wij vragen uw begrip hiervoor. _______________________________________ Geachte redactie, Terugkomend van een fijne vakantie, lag ook o.a. de Benjamin (juni/juli) weer in de bus. Na alle ‘rommel’ opgeruimd te hebben, ook de Benjamin weer uitvoerig gelezen. Ook al ben ik senior (lichting 1938), ik lees het blad altijd van voor tot achter! Er zit toch regelmatig iets herkenbaars in het blad. Deze keer vooral het interview met Karien Anstadt. Als vrijwilliger van de SMB, was ze nogal eens aanwezig bij diverse vergadering via het vroegere ICODO. Regelmatig kwam ik nu het bericht tegen, dat er bij de vorige editie (nr. 71) het boekje: ‘Kinderen die alles moesten goedmaken’ zou zijn bijgevoegd. Klopt dat? Ik kan me niet herinneren, dat dit boekje ingesloten zat bij die editie. Ik zou het op prijs stellen, dat indien het boekje nog voorradig is, alsnog te kunnen ontvangen. Met vriendelijke groeten, S.I. Goedel, Scherpenzeel ______________________________________

______________________________________ Geachte redactie, Eind van dit jaar gaat met pensioen mevrouw Mirella Karper van Sinai Ambulant. Zij is een kanjer in het bijstaan van eerste en tweede generaties van de Holocaust. Ik ben een eerste generatie Joodse jongen en heb deze zwarte tijd moeten verwerken. Ik heb daarvoor de professionele hulp gekregen van Mirella. Er zijn momenten geweest dat ik een tijdbom was, maar met haar hulp ben ik daar weer uitgekomen. Zij is te bescheiden om op de voorgrond te treden, daarom vraag ik u om in de Benjamin aandacht aan haar te geven, het komt haar toe. Vriendelijke groet, Fred Hoekman, Balk ______________________________________

DE INTEGRATIE VAN JODEN IN NEDERLAND een historische spiegel voor het moderne debat –– docent: drs. Bart Wallet waar Amsterdam of Apeldoorn wanneer Amsterdam 4 x op dinsdagavond, 28 oktober, 11, 18 en 25 november 2008 wanneer Apeldoorn 4 x op woensdagavond 21 en 28 januari, 4 en 11 februari 2009 kosten € 48,–

Met enige graagte wijzen politici in het integratiedebat naar de Nederlandse Joden. Net als de Marokkanen en Turken hebben zij een integratieproces doorlopen, met als resultaat een tegenwoordig goed geïntegreerde Joodse gemeenschap. Maar kloppen de beelden van de politici wel? Hoe is de integratie van Joden in Nederland precies verlopen? Welke rol speelde de overheid daarbij? Op deze en andere vragen zal in deze cursus een antwoord worden gegeven.

Bart Wallet (1977) is onderzoeker bij de vakgroep Hebreeuws, Aramees en Joodse studies van de Universiteit van Amsterdam en docent Joodse geschiedenis aan de Katholieke Universiteit Leuven. In 2007 verscheen zijn boek Nieuwe Nederlanders, de integratie van de joden in Nederland 1814-1851.

inschrijven bij Crescas: e-mail [email protected] telefoon 020-640.23.80 meer informatie op www.crescas.nl

bezoek onze website

www.joodswelzijn.nl JMW Bureaus Bureau Enschede Uitsluitend telefonisch spreekuur dinsdag 9.30-11.30 uur 053-431 85 02 [email protected]

Bureau Amsterdam Spreekuur maandag t/m vrijdag 9.30-12.00 uur en woensdagavond 18.30-20.30 uur 020-577 65 77 [email protected]

Bent u nog geen donateur van de Benjamin, maar wilt u wel bijdragen. Dan kunt u een bedrag overmaken aan Stichting JMW Bijdragen & Fondsen o.v.v. donatie Benjamin, De Lairessestraat 145-147, 1075 HJ Amsterdam op rekeningnummer 204420. Colofon De Benjamin wordt uitgegeven door JMW en verschijnt vier keer per jaar in een oplage van 10.000 exemplaren. De Benjamin wordt op aanvraag gratis toegezonden. Het volgende nummer verschijnt voor Chanoeka, 2008. Hoofdredacteur Michel Kotek Redactie Marianne Fuchs, Tzippy Harmsen, Esther Konstantinov, Shirley Avni, Mireille Oei, Jolan Toff, Karien Anstadt en Silvy Heijmerink (secretariaat).

Redactieadres JMW De Lairessestraat 145-147 1075 HJ Amsterdam tel 020-577 65 18 (redactie) tel 020-577 65 84 (administratie) E-mail: [email protected] www.joodswelzijn.nl Vormgeving en druk Dickhoff Design, Amsterdam Hega Offset, Den Haag

Bureau Groningen Uitsluitend telefonisch spreekuur dinsdag 9.30-11.30 uur 050-313 29 08 [email protected]

Bureau Arnhem Uitsluitend telefonisch spreekuur dinsdag 9.30-11.30 uur 026-445 12 89 [email protected]

Bureau Rotterdam Uitsluitend telefonisch spreekuur dinsdag 14.00-15.30 uur 010-466 86 66 [email protected]

Bureau Den Haag Spreekuur dinsdag 14.00-15.30 uur 070-355 56 72 [email protected]

Website JMW www.joodswelzijn.nl Voor een volledig en actueel overzicht van de openingstiden, diensten en activiteiten!

Bureau Eindhoven Uitsluitend telefonisch spreekuur dinsdag 9.30-11.30 uur 040-243 45 45 [email protected]

Inleveren kopij De sluitingsdatum voor het aanleveren van kopij voor Benjamin 74, het Chanoekanummer, is 14 oktober 2008.

Antwoordbon 73 naam

voorletter(s)

voornaam

adres

postcode

woonplaats

telefoon/mobiel

e-mail

geboortedatum

nationaliteit

naam partner (indien van toepassing)

Ik heb

wel

vrouw

geen Joodse achtergrond

Abonneer mij op de gratis Benjamin Ik wil graag een gratis abonnement op de gesproken Benjamin Ik wil meer informatie over:

Ik wil graag deelnemen in de vriendenkring van het Joods Zorgcircuit en wil graag de nieuwsbrieven ontvangen van het Joods Zorgcircuit (2 x per jaar) datum

man

handtekening

Uw persoonlijke gegevens worden conform de wet op de privacy behandeld

Ik wil deelnemen aan een groep die binnenkort start: Putten uit Joodse bronnen (i.s.m. Crescas) Je zal maar Joods zijn Joodse cultuur in één dag Van je familie moet je ‘t hebben – of niet Schrijfcursus Mozaïek in je leven Joods, maar Christelijk opgevoed Kind in de oorlog – 60 jaar later Gespreksgroep na-oorlogse generatie Omgaan met dementie (i.s.m. Sinai) Zin in vriendschap (i.s.m. Sinai)

Ik maak graag gebruik van het Benjamin Servicepakket Betaling € 18,50: per acceptgiro per automatische incasso Bank/girorekening: Burgerlijke staat: Ongehuwd Weduwe Samenwonend

Gehuwd Weduwnaar

Deze bon zenden naar: JMW – SLO De Lairessestraat 145-147 1075 HJ Amsterdam