GRATIS KWARTAALBLAD VAN JMW VOOR IEDEREEN MET EEN JOODSE ACHTERGROND PESACH 2014 JAARGANG 27 NR. 95. > Benjamin Philip

GRATIS KWARTAALBLAD VAN JMW VOOR IEDEREEN MET EEN JOODSE ACHTERGROND • PESACH 2014 • JAARGANG 27 • NR. 95

Met één voet in Londen en met één voet in Amsterdam Sara van Gelder - 10

> Wat bezielt mij

> Benjamin Philip

> Historische Column

‘Het Jodendom glipte tussen de

‘Financieel ging ik er op achteruit

‘Zij bleken betrokken bij allerlei

kieren door; we aten paaseitjes

maar wat ik er voor terugkreeg is een

misdaden zoals moord, overspel

en matzes’ - 8

leven met een veel dieper doel’ - 16

en prostitutie’ - 21

geef

Ma Nisjtana.. Wat maakt deze Pesach anders? Uw gift aan Cefina! Maak het verschil via IBAN NL91 INGB 0000 1918 00 Joods Nederland heeft uw steun meer nodig dan ooit! • Omdat Joods Nederland NIET zonder beveiliging kan. • Omdat U kinderen, jongeren, studenten, ouderen en (terminaal-) zieken in Joods Nederland NIET in de kou laat staan. Voorkeur voor een organisatie? Oormerk uw gift.

STEUNT JMW

Weerdestein 46 Amsterdam 020 442 07 82 www.cefina.nl

Adv.

Dichtbij zijn patiënten, collega’s, medewerkers en dichtbij de regio. Ziekenhuis Amstelland is in veel opzichten Aangenaam dichtbij. Dichtbij zijn patiënten, collega’s, medewerkers en dichtbij de regio. Ziekenhuis Amstelland is in veel opzichten Aangenaam dichtbij.

www.ziekenhuisamstelland.nl www.ziekenhuisamstelland.nl

Voor heel veel voetbal en nog veel meer gezelligheid! Het internationale voetbalfeest vindt plaats op zondag 22 juni 2014 in Amstelveen op sportcomplex RKAVIC van 8.30 uur tot 17.00 uur Ook meedoen? Schrijf je team, meisjes, jongens, dames of heren, dan nu in. Let op, het aantal inschrijfplaatsen is beperkt! Meer info zie www.jomhavoetbal.nl of mail naar [email protected]

IN DEZE BENJAMIN

3

HUMAN INTEREST - INTERVIEW

16

Benjamin Philip ‘Een blik van een lotgenoot helpt mij meer dan duizend woorden’

BENJAMIN NIEUWS

4

JOODS 8

JOODS - ACHTERGROND VAN JOODSE ACHTERNAMEN

9

Houtkruijer ‘De naam die tot hilarische

HUMAN INTEREST

10

JMW PAGINA’S

25

momenten leidt’

ACTIVITEITEN 30

JMW - EITZES VAN ESTHER

JONET 34

Aanvraag bij een Joodsfonds

26

‘Moest ik dat mezelf en mijn zoon wel aan doen’ JINGLES 36 SJOEK 38

JINGLES 36

In de mediene gebeurt het ‘Na de eerste aanblik op het station voelde het direct al vertrouwd’

4

BENJAMIN NIEUWS

Hoofdredacteur Michel Kotek

Val je op, dan val je af Een gezellig weekendje weg met Boedapest als bestemming. Hongarije is een land dat zich in een rap tempo ontwikkelt tot een moderne Europese lidstaat. In Boedapest word je overvallen door de bouwkranen die als slingerende projectielen hun ladingen oppikken en lossen. U vraagt zich ongetwijfeld af waarom ik zonodig Boedapest wilde bezoeken als het land regelmatig in de spotlight staat vanwege de antisemitische geluiden? De rechtse regering wordt op de hielen gezeten door een buitengewoon extremistische oppositie die er niet voor schuwt om Joden openlijk aan de schandpaal te nagelen. Terwijl we notabene leven in de 21ste eeuw en we spreken over een land dat er zo dolgraag bij wil horen. Even een paar feiten op een rijtje. Voor de Tweede Wereldoorlog leefden er 700.000 Joden in Hongarije en vandaag de dag zijn dat er nog altijd naar schatting een kleine 100.000. Op een bevolking van tien miljoen inwoners is vandaag de dag dus 1% Joods. Tot het moment dat eind 1944 de Duitsers het roer overnamen van de met de Duitsers meeheulende Hongaarse marionettenpoppen waren er tal van beperkende en discriminerende wetten.

Van de ruim 700.000 Joodse Hongaren overleefden uiteindelijk slechts enkele tienduizenden de oorlog. Hoe zijn de Joodse inwoners van Hongarije er vandaag de dag aan toe? Het antwoord is kinderlijk eenvoudig, val je op dan val je af. Wie een kijkje neemt in de grootste synagoge van Europa waant zich in een kerk met hier en daar wat symbolen van Joodse en Islamitische signatuur. De in Hongarije grootste Joodse, van oorsprong orthodoxe, neologistische stroming kenmerkt zich door het vooral niet willen opvallen, de ultieme vorm van drang tot overleven. Als u mij – niet gehinderd door enige vorm van wetenschappelijke en historische kennis – vraagt of dat camouflagegedrag iets heeft bijgedragen aan een positievere beeldvorming van Joden dan nodig ik u graag uit om zelf een kijkje te gaan nemen aan de stad van Boeda en Pest die wordt gescheiden door de Donau. Mijn antwoord is ‘nincs’, Hongaars voor ‘nee’. Zo durfde een Joodse Gids -notabene actief in de Joodse wijk- niet openlijk uit te komen voor zijn Joodse achtergrond en werd door veel Hongaren niet op een prettige manier gesproken over hun Joodse medeburgers. Ik druk mij dan op een nette manier uit.

MEDEDELING

JMW

Donaties Benjamin 2013 Beste Benjamin vrienden en donateurs, Waar in 2012 een recordaantal vrienden van de Benjamin een gift deed aan de Benjamin heeft 2013 tot onze grote verrassing opnieuw een recordopbrengst opgeleverd. We zijn er zodoende in geslaagd om, in navolging op voorgaande jaren, het tekort op de Benjamin verder te verkleinen. U begrijpt wel dat we met een voortzetting van het huidige vernieuwende beleid voor 2014 de lat opnieuw hoger leggen.

donateurs in 2013 gestegen naar 2.522 met een gemiddelde besteding van € 18,77.

Terwijl over 2012 nog 2.284 donateurs een bedrag overmaakten van gemiddeld € 18,22, is het aantal

Voor dit moment geweldig bedankt Benjamin-vrienden!

De totale inkomsten uit donaties bedroegen over 2013 daarmee € 47.342 (in 2012 nog € 40.673 en in 2011 € 35.701). Ondanks het nog altijd niet optimale economische klimaat zijn wij u als redactie van de Benjamin en het managementteam van JMW meer dan dankbaar voor uw geweldige bijdragen.

5

Kan ik de onderbuikgevoelens van veel van de Hongaren verklaren. Jazeker, na eeuwen van meedogenloze repressie hebben vele Hongaren het gevoel op te moeten komen voor het eigen nationale belang. Ruim 30% van de Hongaren leeft onder de armoedegrens. Ik herken me in de gedachte van de Hongaar die steeds minder van zijn eigen cultuur terugvindt in het stadsbeeld dat bepaald wordt door multinationals en winkelketens die overal zonodig eenzelfde formule moeten uitrollen. En wie is in dit beeld de grote verliezer? Dat is uiteraard de kleine Hongaarse arbeider, ondernemer en agrariër die anno 2014 door Hongaarse extremistische politieke havikken wordt aangesproken op sentimenten als zou Hongarije er vandaag de dag slechter aan toe zijn dan ooit. En welke groep wordt daarbij consequent aangewezen als veroorzaker van al die ellende en onderbuikgevoelens? Maar what’s new, deze verklaring is natuurlijk allesbehalve een rechtvaardiging voor antisemitisme. Mijn oproep aan u is ‘recht uw rug en maak een statement’. Dat doe je naar mijn bescheiden mening niet door weg te blijven of je kop in het zand te steken, maar juist door de broeihaard van ongewenst geluid op te zoeken en van tegengeluid

AANKONDIGING

te voorzien. Ik hoop dat uw geluid ertoe bijdraagt dat de Joodse gidsen openlijk zullen uitkomen voor hun achtergrond en de gewone man op straat uitspreekt dat Joden ook nog wat goeds hebben bijgedragen aan de rijke Hongaarse geschiedenis. En eerlijk is eerlijk, Boedapest is werkelijk een juweeltje van een stad om te bezoeken en doet weinig onder voor steden als Praag of Wenen. Tot slot natuurlijk nog even een blik op deze Pesach Benjamin. De Benjamin neemt afscheid van twee columns, maar daar krijgt u een aantal compleet nieuwe rubrieken voor terug. Ik wil graag alle betrokken columnisten (Gaby en Yonina in het bijzonder) vrijwilligers en redactieleden bedanken voor hun geweldige inzet en kijk alvast uit naar die heerlijke Pesachtijd, inclusief de matses met een laagje bruine suiker. Alhoewel wij tijdens Pesach onderdrukking en veertig jaren woestijnloop herdenken kan Joods zijn kan toch oh zo heerlijk zijn.

JMW

Canon Joods Nederland In het zomernummer van 2013 was een Canon opgenomen over 400 jaar Joods Amsterdam. De reacties waren overweldigend en hebben geleid tot een vervolg op dit succesvolle thema. Voor de ontwikkeling van dit Canon hebben JMW, Crescas en het JHM de handen ineen geslagen en is aan de samenstellers van de eerste Canon Bart Wallet en Tirtsah Levie-Bernfeld gevraagd een vervolg uit te werken. We maken daarbij dankbaar gebruik van de Henriette Boasprijs die Crescas in 2013 voor de website en nieuwsbrief ontving.

De prijs wordt gebruikt om publicatie door voornoemde auteurs mogelijk te maken. Als alle plannen realiteit worden zal dit Canon van Joods Nederland (Joods Nederland in vogelvlucht) nog in 2014 het daglicht zien. Donateurs van de Benjamin zullen als dank voor hun bijdragen deze bijzondere uitgave ontvangen. We houden u uiteraard op de hoogte.

Vluchten vanaf

€ 299

vanaf 9 april 2014

Auto huur

vanaf € 16 per dag

Fly & drive

vanaf €

699 p.p.*

7 overnachtingen in kibboets hotels door heel Israel, inclusief auto & vlucht *minimum 2 personen

voor meer informatie www.issta.nl / [email protected] telefoon 020-5893000 Prof J.H. Bavincklaan 5/4, 1183 AT Amstelveen

ELKE DAG 4 MEI BIJEENKOMST

6 APRIL 2014 IN AMSTERDAM

Film met nagesprek In ‘Elke dag 4 mei’ doet filmmaakster Natascha van Weezel verslag van haar persoonlijke zoektocht naar kleinkinderen van Holocaust overlevenden. Zelf is ze kleindochter van vier grootouders die allen de oorlog hebben meegemaakt en onderzoekt ze wat de zogenaamde ‘derde generatie’ inhoudt. Van Weezel deelt met zes geportretteerden haar ervaringen over het omgaan met de erfenis van hun grootouders. Hoe legitiem is het om zo gefascineerd te zijn door een gebeurtenis die zij zelf niet hebben meegemaakt?’ Natascha zal zelf aanwezig zijn op 6 april voor Q & A.

SIEF

U EXCL

Schrijf je online in op de website en ontvang GRATIS op jou afgestemde informatie en het kwartaalblad de Benjamin!

Datum zondag 6 april Tijd zaal open om 13.30 uur. Start programma 14.00 uur Locatie Verzetsmuseum, Amsterdam Kosten € 10,– Aanmelden en informatie E [email protected] of T 020 577 65 66

www.joodseactiviteiten.nl

7

BENJAMIN ACTUEEL TEKST HANS VUIJSJE

Voorbereiden op mogelijke crisis. Overbodig of niet? In februari was ik in Israël. Nee, niet voor vakantie maar voor mijn werk. Het Centraal Joods Overleg voor Externe betrekkingen (CJO); de stichting Bij Leven en Welzijn, de veiligheidsorganisatie van Joods Nederland; en JMW, hebben de handen ineen geslagen en een Crisismanagementteam (CMT) gevormd. U zult u afvragen waarom dat nou? Het antwoord is dat er altijd situaties kunnen zijn dat Joods Nederland geconfronteerd wordt met vervelende incidenten waar wij snel en adequaat op moeten reageren. Ik kan mij herinneren dat bij de vuurwerkramp in Enschede (2000) Joodse jongeren niet ver daarvandaan een jeugdkamp hadden. Gelukkig nog ver van de ramp, maar stel … 9/11 (2001) was ook zo’n situatie waarin de wereld op zijn kop stond. Ook in Joods Nederland was er grote schrik, gevoelens van onveiligheid en grote onduidelijkheid. Wat te doen? En dan is het helaas altijd mogelijk dat er ooit echt aanslagen worden uitgevoerd. Wat in Toulouse in 2012 bij een Joodse school gebeurde, is ook in andere landen mogelijk. Met het CMT proberen wij in dit soort gevallen gezamenlijk op te trekken. Dat betekent dat we snel de juiste informatie kunnen verzamelen en zo de betrokkenen kunnen informeren. Dat kunnen de Joodse organisaties zijn, maar ook de algemene pers. We hebben daarvoor nauwe contacten met onder meer de politie en de landelijke en gemeentelijke overheden, zodat er zo min mogelijk onduidelijkheid en onzekerheid is voor de betrokkenen uit de Joodse gemeenschap. Sommigen zullen zo’n Crisismanagementteam wellicht overdreven of zelfs onzin vinden. Misschien? Laten we hopen dat het nooit nodig zal zijn om het CMT te activeren! Als Joodse organisaties willen wij in ieder geval niet het verwijt krijgen dat we ons niet hebben voorbereid op een eventuele calamiteit. Zo was de communicatie na het verschrikkelijke drama in Toulouse bepaald niet optimaal. Dit maakte deze ramp nog erger. Dat is de

reden dat wij al enige tijd bezig zijn met voorbereidingen voor het Crisismanagementteam en in Israel hebben getraind. Als je het doet, moet je het serieus nemen en je deskundigheid optimaal maken. Overigens hebben we nog veel te doen, maar zijn we een heel eind op weg. Crisissen horen helaas bij ons Joodse Volk. Voor u ligt het Pesachnummer van de Benjamin. Het mooie van de Tora is dat de verhalen zo menselijk zijn dat er zo veel uit te leren is. Zo kan je de uittocht uit Egypte als een crisissituatie zien. Crisissituaties kan je in drie fasen verdelen: de voorbereiding; de crisis zelf; en de fase waarin je weer probeert terug te gaan naar het ‘normale’ leven. Die voorbereiding op de vlucht uit Egypte had – zo weet ik nu – beter gekund. Mosjé had toch kunnen zien aankomen dat ze op slag en sprong uit Egypte zouden worden gegooid! Met een beetje voorbereiding hadden wij niet acht dagen matzes hoeven te eten! De crisis zelf was behoorlijk gedisciplineerd. In slagorde vertrok het Joodse Volk en zelfs de tocht door de Rode Zee verliep zonder veel gedoe. Wat toch bijzonder is voor Joden onder elkaar! De derde fase, terug naar ‘normaal’ nam meer tijd in beslag. Het vroeg van Mosjé om in overleg met ‘Boven’ een geheel nieuw systeem van wetten te maken; een nieuw leiderschapsysteem te organiseren en het ‘Heiligdom’ (de Misjkan). Er zijn voor iedereen bijzondere lessen te trekken uit het Pesach-verhaal! Ik wens u allen – zoals elk jaar – een gezonde Pesach en lekkere matzes met bruine suiker!

8

JOODS - MIJN JOODS ZIJN TEKST EVA VAN SONDEREN

Wat bezielt mij Carry van Bruggen’s Seideravond De Joodse elementen in mijn kindertijd zijn op de vingers van één hand te tellen, maar ze waren toch belangrijk. Ik ben opgegroeid in een geassimileerd gezin, mijn moeder kwam uit een al ‘klokvrij’ Joods gezin, mijn vader was een afvallige protestant. Om principiële en praktische redenen werd er in ons gezin niet aan godsdienst gedaan. Wij kinderen kregen een humanistische opvoeding, met daarbij de informatie dat sommige mensen in G’d geloofden en dat wij daarom niet mochten vloeken. Toch glipte het Jodendom door de kieren naar binnen: rondom Pesach bracht mijn moeder’s zuster, tante Eef (z.l.) niet alleen een netje met roze en witte suikeren paaseitjes, maar ook pakken Hollandia matses, die we aten met dik boter en bruine suiker. Op diezelfde tafel lag dan ook een paaskrentenbrood. Wat het meeste indruk maakte op mijn kinderziel was een boek dat ik uit de boekenkast van mijn ouders paktewant ik was zo’n kind waar Annie M.G. Schmidt over heeft geschreven, altijd hongerig op zoek naar leesvoer, naar een mals groen blaadje tussen dorre ritselende geschriften. En zo las ik ‘De Verlatene’ van Carry van Bruggen (Wereldbibliotheek, 1937). Dat is een zgn. ‘tendensroman’ waarin de schrijfster de teloorgang van het strakke vooroorlogse Jodendom uitbeeldt via de ontwikkeling van vier kinderen uit het orthodoxe gezin Lehrer: Jozef, Esther, Daniel en Roosje. Ik vereenzelvigde me beurtelings met de hoofdpersonen: Jozef die een ‘liberaal’ meisje uit een als vrij ordinair beschreven textielmilieu trouwt en zelfs zijn zoontje niet meer laat besnijden; de naar luxe verlangende Esther die bezwijkt voor de hofmakerij van een oude rijke niet-Joodse man, die later tot prostitutie vervalt en tenslotte geestesziek weer thuis aanspoelt; de gewetensvolle Daniel die gaat studeren en daardoor langzamerhand, met pijn en verdriet, zijn geloof verliest; en Roosje, het jongste meisje dat verliefd wordt op een niet-Joodse bibliothecaris en in de roes van verliefdheid

haar oude vader op Seideravond alleen laat zitten – de vader sterft eenzaam aan de Seidertafel. Niet echt een vrolijk boek kun je zeggen en ook geen jeugdboek, maar de eerdere beschrijving van de Seideravond toen het gezin nog bijeen was, met het sneeuwwitte tafellaken, de zoete rozijnenwijn en het door Roosje stiekem uitgespuugde bittere brokje mierikswortel, maakte grote indruk op mij. Ik heb De Verlatenen vele keren herlezen, voor mij was het de Tenach van mijn kinderjaren. In de eerste Hagada die ik zo’n twintig jaar later ging gebruiken, plakte ik een foto van Carry van Bruggen. Eind jaren zeventig en begin jaren tachtig organiseerde ik drie keer een Seider in mijn eigen huis, voor mijn moeder, mijn geliefde, mijn broers en altijd één niet-Joodse vriend of vriendin. Tegen de tijd dat de tafel witgedekt was, alles op de Seiderschotel stond dat daar hoorde en iedereen binnenkwam, was ik meestal een zenuwinstorting nabij, maar dat trok bij tijdens de lezing van de Hagada. Die had ik met het oog op het uithoudingsvermogen van mijn familie enigszins ingekort, maar op de Seiderschotel lag wel alles wat daar behoort te liggen. Toch was het een hele zit, vooral de na-Seider. Nadat we het ‘lesjana haba’a b’Jerusjalajiem’ (volgend jaar zijn wij in Jeruzalem) hadden gezongen zei een van mijn broers dan plechtig ‘het is volbracht’ terwijl mijn andere broer opmerkte dat Elijahoe die nacht wel niet meer zou komen, dus dat hij zich maar ontfermde over de eenzame beker wijn. Dan ontspon zich meestal een levendige discussie over de uitvoering van de Mattheuspassion die ze net hadden bijgewoond of waar ze nog naartoe zouden gaan. Als iedereen weg was bleef ik achter met enige afwas en met de prachtige bloemen die ze hadden meegebracht. Het waren de gezelligste Seiders die ik heb meegemaakt.

9

JOODS - ACHTERGROND VAN JOODSE ACHTERNAMEN TEKST BRAM EN DANIËL HOUTKRUIJER

Houtkruijer ‘De naam die tot hilarische momenten leidt’ Het leuke van de naam Houtkruijer is dat het een levendige visuele voorstelling oproept. Het is makkelijk te bedenken wat onze voorouders qua werkzaamheden hebben verricht. Ik vind het een krachtige, stoere naam. Immers, om hout goed te kunnen kruien heb je fysieke kracht nodig.

‘Ik vind Houtkruijer een krachtige, stoere naam. Om hout te kruien heb je fysieke kracht nodig.’ ‘Ik ben me er altijd van bewust geweest dat ik een bijzondere achternaam draag. Al voor de oorlog was de naam Houtkruijer een naam die weinig voorkwam. Vele Houtkruijers woonden in en rondom de oude Jodenbuurt in het centrum van Amsterdam. Na de oorlog waren daar nog slechts enkele van over. Er zijn nu maar een paar mensen in Nederland die de naam Houtkruijer dragen. En dan heb je ook nog de variant met de Griekse y’, dus Houtkruyer. Afstamming We stammen af van Simon Isaac Houtkruijer. Hij heeft in 1811/1812 deze achternaam opgegeven bij de burgerlijke stand in Amsterdam. Simon Isaac was gehuwd met Rebecca Abrahams. Deze namen komen ook voor als Simon Isaac Houtkruijer Witzenhausen en Rebecca Abraham Bonnefante Lakmacher. De naam Houtkruijer komt al voor bij verschillende personen met geboortedatum van voor 1800. Ook de naam Isaac Holzkruyer (geb. 1737) is er een van. Al deze personen zijn in Amsterdam geboren. Omdat Witzenhausen ook in de naam voorkomt kan dit er op duiden dat de oorsprong van deze naam in Witzenhausen ligt, een stad in Duitsland met in die tijd een grote Joodse gemeenschap. Huizen van hout Hoe was de situatie in Amsterdam rond 1800? Amsterdam was als handelsstad op zijn retour. Ook economisch ging het niet goed met de stad. In de Joodse gemeenschap

DANIIËL EN BRAM HOUTKRUIJER

heerste immense armoede. Zowel de Sefardische als de Asjkenazische Joden werden, vanwege de uitsluiting van bepaalde beroepen, vaak door vervolging en armoede gedreven. Wat overbleef aan werk was handel in tweedehands goederen en het venten op markten. Ook de situatie in de oude Jodenbuurt was erbarmelijk. Afval en vuil verdwenen in de grachten en de stank was soms ondragelijk. Huizen waren slecht gebouwd, omdat veel hout werd gebruikt. Hout was goedkoop en werd geïmporteerd uit de Scandinavische landen. Dat hout moest uit het schip naar de bouw worden gebracht en ik vermoed dat vele Houtkruijers daarin werk vonden. De naam heeft ook meermaals tot hilarische momenten geleid. Er zijn al vele varianten de revue gepasseerd. Als je ergens in een wachtkamer zit en meneer Houtzager of Houthakker wordt geroepen, dan weet je dat jij daarmee wordt bedoeld. Ach, zeg nou zelf, zonder hout te zagen of te hakken kun je het ook niet kruien. Ook heb ik een keer goed financieel advies gegeven aan iemand en uit dankbaarheid noemde hij mij Goudkruijer. Op de website vernoeming.nl staat een pagina met 115 typisch Joodse beroepsnamen. Hier staan alle ‘kruijers’ ook tussen. Het is een illuster rijtje: Appelkruijer, Houtkruijer, Lombertkruijer, Tafelkruijer, Turfkruijer, Uijenkruijer, Verkopingskruijer en Vleeschkruijer. Er werd wat afgekruid in die tijd.

10

‘t Is stil in Amsterdam De mensen zijn gaan slapen De auto’s en de fietsen Zijn levenloze dingen De stad behoort nu nog Aan een paar enkelingen Zoals ik Die houden van verlaten straten Om zomaar hardop In jezelf te kunnen praten Om zomaar hardop te kunnen zingen Want de auto’s en de fietsen Zijn levenloze dingen Als de mensen zijn gaan slapen ‘t Is zo stil in Amsterdam En godzijdank niemand Die ik tegenkwam Ramses Shaffy

HUMAN INTEREST - MIJN LEVEN

11

TEKST JOLAN TOFF FOTOGRAFIE PATRICK STERNFELD

Met één voet in Londen en met één voet in Amsterdam Sara van Gelder, producer en grafisch ontwerper

Sara van Gelder, 32 jaar, geboren en woonachtig in Amsterdam. Beroep Ik heb in Utrecht 4 jaar op de Kunstacademie grafische vormgeving gestudeerd en ben daarna als ontwerper aan de slag gegaan. Ik werkte o.a. bij Toneelgroep Amsterdam waar ik de vormgeving verzorgde van affiches, brochures, flyers en advertenties. Naast grafische vormgeving ben ik ook geïnteresseerd in bewegend beeld. Ik zag het niet zitten om daarvoor weer 4 jaar te gaan studeren dus ben ik naar Londen gegaan en aangenomen op de “London Film Academy” waar ik een opleiding van een jaar heb gevolgd. Alles wat je leert is praktijk gericht en je krijgt les in alle facetten van het filmvak zoals: scenario, montage, regie en productie. Dat laatste vond ik het leukste. Je bent de manager. Je regelt de financiën, crew, locaties en de contracten. Ik kreeg een baan als producer bij een communicatie bureau dat zich voornamelijk richt op de productie van promo’s, bedrijfsfilms en commercials. We zaten in Shoreditch, een hele leuke wijk in Oost-Londen met veel kunstenaars en creatieve bedrijven, een inspirerende, rouwe sfeer. Na 4 jaar raakte met mijzelf in gevecht waar ik eigenlijk wilde zijn. Ik zat met een voet in Londen en met een in Amsterdam. Londen is fantastisch maar eigenlijk te groot. Je kan, vanwege de afstanden, niet makkelijk spontaan met iemand afspreken. Ik koos voor Amsterdam voor het gevoel van thuis en vrijheid. Je kan alles op de fiets doen. Terug in Amsterdam ben ik hard op zoek naar een baan als producer. In de tussentijd ben ik aan het freelancen zowel als producer als grafisch ontwerper: www.letstalkfilm.nl & www.letstalkdesign.nl Mijn mooiste herinnering Het leven bestaat uit allemaal mooie en minder mooie momenten... Sport Fitness en yoga Eten Lekker! Italiaans of Spaanse vooral tapa’s en Israëlisch.

Televisie Ik vind het heerlijk om naar stomme programma’s te kijken om mijn hoofd leeg te maken. Als ik in een serieuzere bui ben kijk ik bijvoorbeeld naar documentaires of naar ‘24 uur met’, het programma met Wilfried de Jong. Krant Tegenwoordig kan je met je telefoon of via internet alles volgen. Ik denk dat onze generatie nieuws anders opneemt. Als ik de krant lees, lees ik het Parool, een lekkere Amsterdamse krant. Joods Ik ben heel bewust Joods en traditioneel opgevoed. Het is een groot onderdeel van mijn identiteit. Het is verbazingwekkend dat zoiets zo belangrijk is ondanks het feit dat het voor mij niet altijd verbonden is aan religie. Boek Lezen doe ik weinig, ik kan mij niet lang achter elkaar concentreren. Als ik eenmaal lees vind ik het heerlijk. Ik ben nu bezig met ‘Wat ik moest verzwijgen’ van Ariëlla Kornmehl. Mop Ik onthoud ze nooit. Bovendien, als je een mop niet goed vertelt is ie ook niet leuk. Winkel COS. Hekel aan Oneerlijkheid, onrecht. Het kunnen ook hele kleine dingen zijn. Bewondering voor Mijn moeder, een enorme doorzetter en sterke vrouw. Uitzicht ’s Avonds laat op de fiets over de lege prachtig verlichte Amsterdamse grachten. Ik moet dan denken aan het liedje ‘Het is stil in Amsterdam’ van Ramses Shaffy... Markt De IJ-hallen in Amsterdam Noord. Ik heb er pas geleden nog gestaan met een paar vriendinnen. We hebben onze oude kleding verkocht. Je raakt met leuke mensen in gesprek. Spullen zeggen iets over iemand, je neemt echt een kijkje bij iemand thuis. Kom graag In de Negen Straatjes. Sfeervol en knus. Grootste wens Dat ik happy en gezond blijf en kan blijven doen wat me inspireert. JMW Ik ben er nooit mee in aanraking geweest. Goed dat het er is en hulp biedt aan mensen die hier behoefte aan hebben. Via de website www.etsy.com/shop/eenvanmij zijn producten uit de tassen- en accessoireslijn van Sara van Gelder te bestellen.

12 HUMAN INTEREST - JOODS ZIJN IN DE MEDIENE TEKST SARAH FEIRABEND

Joods Enschede De stad met de mooiste sjoel van West-Europa Ongeveer de helft van de Joden in Nederland woont in Groot-Amsterdam. Hier is een verscheidenheid aan mogelijkheden om invulling te geven aan het Joodse leven. De andere helft van de Joden woont in de mediene, zo noemen we alle plaatsen buiten Amsterdam. In deze kleine gemeenschappen is soms een sjoel waar nog een dienst wordt gehouden, soms niet. Soms is er een sterke Joodse gemeenschap, soms is iemand de enige Jood in de omgeving. In deze reeks willen we een beeld geven van het Joodse leven in de mediene. Hoe ziet dat Joodse leven eruit, wie zijn die Joden in de mediene, wat is daar aan Joods leven? Deze keer Joods Enschede Op een druilerige dag spreek ik af met Irene Berg-Baruch in de mooiste synagoge van West-Europa. Zo wordt de sjoel in Enschede tenminste genoemd. Enschede vormt het centrum van Joods leven in Twente en de Achterhoek. Irene Berg-Baruch is voorzitter van de Joodse Gemeente Twente en actief vrijwilligster in de sjoel, voor haar een tweede thuis. Als geboren en getogen Enschedese vertelt zij mij over Joods Enschede, over vroeger en nu, maar ook over haar verwachtingen voor de toekomst.

Jeugd Irene Baruch wordt vlak na de oorlog – in 1946 – geboren in Enschede. Haar ouders vluchten in 1938 vanuit Duitsland naar Nederland en vestigen zich in Enschede. Tijdens de oorlog duiken ze onder bij boeren in de omgeving van de stad. Haar ouders zijn na de oorlog zeer betrokken bij het Joodse leven in Enschede en zijn lid van de Joodse Gemeente. Als baby komt Irene al in de mooie synagoge in de Prinsestraat. Doordat het gebouw uit 1928 tijdens de oorlog dienst heeft gedaan als kantoor van de Sicherheitsdienst is het vrijwel ongeschonden de oorlog doorgekomen. De Joodse gemeenschap van Enschede echter niet. Van de veertienhonderd Joden die voor de oorlog in Enschede en omgeving woonden, zijn er na de oorlog nog maar zo’n zeshonderd over. Bij Irene’s ouders thuis zijn ze niet orthodox, maar ze houden zich wel aan alle Joodse feestdagen. Ze hebben geen kosjere huishouding, maar melk- en vleeskost worden wel gescheiden. Er is geen Joodse school in Enschede, daar zijn te weinig kinderen voor, dus gaat Irene naar een openbare school. Met de Joodse feestdagen is ze wel vrij. Daarnaast krijgt ze, samen met andere Joodse kinderen Joodse les in de sjoel op woensdagmiddag en zondagmorgen. Erfenis Als zesjarige wordt Irene voor het eerst door een buitenstaander geconfronteerd met haar Joods-zijn. Twee andere kleine meisjes roepen haar na: ‘Jood!’ Later komt Irene er achter dat de meisjes – niet toevallig – uit een gezin komen dat tijdens de oorlog spullen voor de familie Baruch in bewaring heeft genomen. Het gezin ziet de spullen niet terug: ze zijn volgens de niet-Joodse familie uit veiligheidsoverwegingen verbrand. Dat de moeder en een oom van Irene echter jaren later nog een schilderij van hun grootouders – het enige tastbare van haar grootouders – bij die familie thuis ziet hangen, laat Irene nog steeds niet los. Het is nog niet gelukt om het schilderij terug te krijgen, maar ze weet wel dat het er nog moet zijn.

13

Textiel Als jonge vrouw ontmoet Irene Leo Berg in de sjoel tijdens een door de WIZO georganiseerde cabaretvoorstelling. In 1966 staan ze in de grote sjoel onder de choepa en worden toegezongen door de bekende chazzan en wetenschapper Hans Bloemendal. Het is een groot feest en er zijn veel mensen. Het is tijdens hun werkzame jaren af en toe schipperen om de Joodse wetten te kunnen naleven in het drukke dagelijkse leven. Het gezin Berg-Baruch heeft jarenlang herenmodezaken, die op sjabbes niet gesloten zijn. Het jonge paar neemt de zaak over van Irene’s ouders, die na de oorlog een in heel Twente bekende stoffenwinkel in Enschede hadden, KaBa Stoffen. In een stoffenwinkel werd kleding nog op maat gemaakt, in tegenstelling tot de latere kant en klare confectie kleding die Irene en Leo gaan verkopen. Dat is ook een logische zet in textielstad Enschede. Voor de oorlog floreerde hier de textielindustrie en hadden Joodse families, zoals Menko, Roozendaal en Van Dam, daar een belangrijk aandeel in als fabrikanten en eigenaars van weverijen en textielfabrieken. Na de bevrijding werd de Joodse Gemeente heropgericht en werd de synagoge weer in gebruik genomen. Naast de sjoel en de twee eveneens door Karel de Bazel ontworpen Menko villa’s, zijn er na de oorlog maar weinig Joodse gebouwen in Enschede. Wel is er een Joodse slagerij van de familie Samson, een kosjere kruidenier van de familie Spits en natuurlijk is er de bekende matzefabriek Hollandia. Kinderen Leo en Irene krijgen twee kinderen, een zoon en een dochter, die Joodse les kregen in sjoel. Vandaag de dag wonen beiden in Epe en in Bilthoven en hebben een nietJoodse partner. Ze zijn bewust Joods, lid van de Joodse gemeente Twente, maar zijn niet religieus actief. De twee kleinkinderen zijn nog klein, maar de Chanoekia wordt al wel samen met hen aangestoken.

De Joodse gemeenschap in Enschede is anno 2014 niet groot. Ongeveer negentig mensen zijn lid van de NIG (orthodox kerkgenootschap). In Twente zijn ongeveer vijftig Joden georganiseerd binnen de Joods Liberale Gemeente. De meeste Joden zijn echter niet verbonden aan een Joodse gemeente. In 2004 werd de synagoge in de Prinsestraat gerenoveerd en na de heropening opengesteld voor het publiek. Veel schoolklassen, uit Nederland en Duitsland komen regelmatig het gebouw bekijken en leren over de Joodse geschiedenis van Enschede. Daarnaast zijn er wekelijkse sjoeldiensten. Niet in de grote sjoel, waar ruimte is voor zeshonderd personen, maar in een kleine sjoel in het gebouw. Alleen op de Hoge Feestdagen wordt de grote sjoel nog gebruikt. Toekomst Tegenwoordig gaan Leo en Irene elke sjabbat naar sjoel. De gemeente heeft een rabbijn – Eliyahoe Phillipson – en al is het groepje dat naar de diensten komt niet groot, het is wel hecht en trouw. Velen voelen zich erg betrokken bij de kehilla (plaatselijk Joodse gemeenschap) en ook verantwoordelijk voor de instandhouding van het Jodendom en het Joodse leven. Al sinds haar kinderjaren hoort Irene de voorspelling dat de sjoel binnen een paar jaar wel zal moeten sluiten vanwege de kleine groep vergrijzende betrokkenen die steeds kleiner wordt. Veel jonge mensen trekken weg en anderen sluiten zich niet aan. Voor de toekomst zal er dus een plan moeten komen om te blijven bestaan. Wat er aan Joods leven is in Enschede en omgeving, is gecentreerd in deze synagoge, die op 16 februari 2014 haar 85 jarig bestaan viert. Het is dan ook een gekoesterde plek, waar de mensen zich met hart en ziel inzetten om het monument en de gemeenschap in stand te houden. Deze kehilla lééft, wat de toekomst ook moge brengen. www.synagogeenschede.nl

14 HUMAN INTEREST - COLUMN GABY SANTCROOS TEKST GABY SANTCROOS

De jongste cliënt

Als jongste cliënt van de thuiszorgorganisatie JMW, werd ik gevraagd als columniste voor de Benjamin. Als jongste cliënt heb je immers een verhaal. Of het een goed verhaal is, is een tweede, maar het verhaal werd in ieder geval steeds beter. De jongste cliënt ging trouwen en zij kregen een kindje. Zo simpel als het klinkt was het natuurlijk niet. Ik ben niet voor niets de jongste cliënt van de thuiszorgorganisatie JMW. Thuiszorg, zorg aan huis. Elke ochtend om 8 uur om precies te zijn, gaat de bel en pak ik mijn ‘opiaten ontbijt’. Door weer en wind komen de thuiszorgdames op de fiets naar ons huisje toe. Als er een ‘nieuwe’ komt, wordt vaak gevraagd waar mijn moeder is, want ik ben toch echt ‘veulstejong’ om patiënt te zijn. Het warme water stroomt, het zeepsop bruist en het badeendje kijkt mij aan. Het is natuurlijk even wennen, dat ik weer word gewassen en aangekleed, maar wat ben ik nu dankbaar dat zij er zijn. De dames vertellen vrolijk over het weer, de politiek en hun eigen leven en brengen naast hulp ook leven in de brouwerij. Het liefst kwebbel ik vrolijk mee, maar daar betaal ik een fysieke prijs voor, die mijn PGB niet vergoedt. Ik ben immers niet voor niets een cliënt. Na de douche wordt er niet afgedroogd, want de handdoek voelt aan als vuur. Er moet olie op mijn benen en de weinige kleding die ik nog kan dragen moet aan. Als jongste cliënt ben ik niet de makkelijkste patiënt, want hoe kleed je een cliënt aan, met extreme pijnen, waaronder intense aanrakingspijn? Het begint al met het openslaan van de kleding. Het zuchtje luchtverplaatsing wat dat veroorzaakt is funest voor de pijn. Daarna spelen we Dokter Bibber met kleding. Ik lig op bed en mijn T-shirt moet aan. Dat betekent dat de thuiszorgdame over mij heen buigt, maar niet tegen het bed mag stoten. De mouwen worden opgerold, maar de rest van het shirt mag mijn benen niet aanraken. De mouw moet precies tot over mijn elleboog en niet het gewicht op mijn elleboog laten rusten. Dit lijkt allemaal pietluttig, maar deze details zijn van groot belang. Het is bepalend voor de rest van de dag, hoeveel energie ik overhoud en of ik er een pijnaanval door krijg.

Gelukkig is JMW erg professioneel, naast gewoon heel gezellig. En de baby? Die kleed ik lekker zelf aan, zonder het Dokter Bibber-spel;

‘De thuiszorg kleedt mama aan en mama kleedt Aviya aan!’ Ons jongste huisgenootje, baby Aviya, kijkt aandachtig toe en speelt met haar eigen kleding. Dat het niet vanzelfsprekend is, dat zij in ons leven is gekomen, daar heeft ze nog geen benul van. Ook van mijn ziekte weet ze nog niets af. Ik zal mij 120% inzetten om haar een prachtig leven te geven, samen met Ruben, of deze mama nou beperkt is of niet. En hopelijk komt er ooit een broertje of zusje om de hoek kijken en is zij niet meer de jongste onder ons. Op veel simche, liefde, betrokkenheid en warmte met een sausje van nesjomme, lechajim! Dit is voorlopig mijn laatste column in de Benjamin. Wil je mij blijven volgen? Word gratis lid van mijn blog en ontvang mijn columns in jouw inbox. Gaby Santcroos Gaby Santcroos (34) heeft Complex Regionaal Pijnsyndroom, is getrouwd met Ruben en samen hebben ze een baby Aviya. http://gabstar25.wordpress.com/ www.unlimitedonline.nl

15

HUMAN INTEREST - 10 ERGERNISSEN TEKST JOLAN TOFF

10 in de Horeca GROOTSTE ERGERNISSEN

Ine van der Spek (20), medewerkerster in de Thuiszorg, heeft een paar jaar in de horeca gewerkt. Hieronder vertelt zij haar 10 grootste ergernissen tijdens haar baan als serveerster.

Jolan Toff gaat regelmatig eten in verschillende restaurants. Hij vertelt over zijn 10 grootste ergernissen tijdens zijn bezoek aan de horeca. 1

1

Een groepje van tien meiden die allemaal graag apart willen pinnen. 2 Te dikke mensen die Cola light drinken (maar wel heel veel eten). 3 Oude mannen die ongegeneerd met de serveersters flirten. 4 Mensen die geen vlees, vis, kaas en gluten eten, maar wel het verrassingsmenu willen. 5 Vrouwen die heel veel laten staan, omdat ze vol zitten, maar wel graag nog een toetje willen en koffie verkeerd met slagroom en een bonbon. 6 Mensen die niet alleen voor zichzelf, maar ook voor hun partner bestellen. 7 Stelletjes waarbij de een wel en de ander geen trouwring draagt. 8 Stelletjes die niet tegenover maar naast elkaar willen zitten. 9 Mensen die alleen maar kraanwater drinken, omdat ze dat het lekkerst vinden. 10 Mensen die goed bedoeld willen helpen en daarom zonder te waarschuwen glazen van je dienblad af pakken.

Mensen die na jou binnenkomen en eerder bediend worden. 2 Lang moeten wachten tot het opnemen van je bestelling of het eten. 3 Het is nog erger als niet iedereen op hetzelfde moment geserveerd krijgt. 4 Gasten, die op een ijskoude winteravond, de deur niet goed sluiten terwijl je op de tocht zit. Je bent dan de hele avond bezig, om na elke gast die naar binnen of naar buiten gaat, zelf de deur dicht te doen. 5 Te luide muziek, slechte akoestiek of te weinig licht. 6 Een gezelschap dat net voor je binnen is gekomen, elk gerecht uitgebreid met de ober bespreekt, terwijl jij zelf precies weet wat je wilt hebben en moet wachten tot zij eindelijk een beslissing nemen. 7 Als conservatieve eter een keer eens iets anders bestellen en je daar na een hap al spijt van hebt. 8 Wanneer de tafeltjes te dicht op elkaar staan zodat je wel de conversatie van de buren moet horen (soms is dat ook wel leuk). 9 Als men de bestelling niet opschrijft. Je aanvoelt dat het mis gaat en men inderdaad met de verkeerde gerechten komt aanzetten. 10 Kinderen die rondrennen terwijl jij jezelf een romantisch diner had voorgesteld.

16BENJAMIN PHILIP DEELT MAALTIJDEN UIT

17

HUMAN INTEREST - INTERVIEW TEKST JOANNE NIHOM

Hier ben ik

Benjamin Philip zegt het zakenleven vaarwel om zich helemaal te richten op liefdadigheidswerk

‘Gaat het interview over mij? Ik ben niet interessant hoor. Ik heb liever dat het artikel gaat over Hineni.’ Benjamin Philip ten voeten uit. Bescheiden, maar ook graag in charge! ‘Een goed leven, een leuke carrière, ik had alles, maar miste toch iets’, vertelt Benjamin Philip (1959), geboren en getogen in Rotterdam. We ontmoeten elkaar in Jeruzalem, in het gebouw van Hineni, een organisatie die minderbedeelde en kansarme mensen in nood helpt. Sinds 2000 is Benjamin daar directeur van. Al meer dan twintig jaar woont hij in Israël. In vloeiend Ivriet staat hij iedereen die belt of langsloopt vriendelijk te woord. Alleen zijn wollen vest met stropdas verraden zijn Nederlandse achtergrond. ‘Ik ben en blijf een geboren Nederlander, daar schaam ik mij niet voor. Niemand kleedt zich hier zo, maar ik trek mij daar niets van aan’, zegt hij lachend. ‘Ook mijn Nederlandse gewoontes verdwijnen nooit. In een winkel ga ik achter in de rij staan en wacht ik netjes op mijn beurt, in tegenstelling tot de meeste Israëliërs.’ Joodse jongen Benjamin groeit op in een Joods gezin met een sterke focus op Israël. De grote ommezwaai in zijn leven komt tijdens zijn middelbare schooltijd. Op een dag, na een sportevenement, staat hij met een groep jongens onder de douche. ‘Ze zien dat ik besneden ben en vragen waarom. Als ik vertel dat ik Joods ben, verandert er iets. Plots ben ik op school de enige Joodse jongen tussen vijfhonderd andere kinderen. Dat hebben ze mij laten weten. ‘Ze hebben je vergeten te vergassen’, ik zal die woorden nooit vergeten. Het is geen leuke periode, maar de confrontatie met mijn niet-Joodse klasgenoten zet mij aan het denken. Ik wil weten wat mijn Joods zijn inhoudt en ga me er in verdiepen. Ik ontdek het andere Jodendom, van wetten en tradities. Het is alsof mijn ouders hierop hebben gewacht. Thuis gaan we de Joodse feestdagen vieren en kosjer eten.’ Na zijn school gaat Benjamin bij het bedrijf van zijn vader werken in de export van vlees. Het gaat hem zakelijk voor de wind. ‘Mijn vader is mijn grote voorbeeld. Het overleven van acht concentratiekampen heeft hem een sterke innerlijke kracht gegeven. Het enorme werktempo uit de kampen heeft hij nooit stopgezet. Het samenwerken met hem was een goede en harde leerschool.’

Mea Sheariem Tijdens de eerste Golfoorlog in 1992 begint het bij Benjamin te knagen... ‘Steeds als ik de televisiebeelden uit Israël zie, denk ik: ‘Zij hebben de raketten en ik zit lekker hier op mijn bank in Rotterdam.’ Het groeiende gevoel geen toeschouwer meer te willen zijn, wordt bij mij steeds sterker.’ In die periode overlijdt zijn oom, de broer van zijn vader, beide overlevenden van de Sjoa. ‘Mijn oom was totaal opgegaan in de Nederlandse cultuur en getrouwd met een niet-Joodse vrouw. Net voor zijn overlijden vraagt hij aan zijn vrouw en kinderen om hem Joods te begraven. Zij begrijpen zijn vraag niet en mijn ouders zorgen er uiteindelijk voor dat zijn laatste wens in vervulling gaat. Tijdens de lewaja sta ik bij zijn graf. Geen van zijn kinderen kan kaddiesj zeggen. Op dat moment breekt er iets in mij. Is dit wat het leven is? Zo wil ik niet eindigen. Ik wil dat de Joodse tradities voortleven in mijn nageslacht. Als in de weken daarna plots iemand zich aanbiedt om mijn bedrijf over te nemen, zeg ik in een opwelling ‘Ja’.

‘Heb je naasten lief, zelfs als je niet hetzelfde denkt’ Ik besluit een vakantie naar Israël te boeken. Niet iets bijzonders, ik ging wel vaker. Maar ik logeerde dan altijd in het Hilton hotel in Tel Aviv, verder dan het zwembad kwam ik niet. Dit keer besluit ik rond te gaan reizen en ik ontdek dat ik het land eigenlijk helemaal niet ken. In Jeruzalem, in de orthodox Joodse wijk Mea Sheariem, zie ik een voor mij onbekende wereld die mij ook weer heel bekend voorkomt. Door mijn hoofd gaat ‘Dit is het leven van mijn ooms en tantes dat vernietigd is tijdens de Sjoa en dat indirect mij ook is ontnomen’. Het raakt mij diep. Het emotionele gevoel dat ik diezelfde dag bij de Klaagmuur krijg, voelt als ‘eindelijk thuis’.’ Benjamin besluit in Israël te blijven. Hij gaat leren in een jesjiewa en gaat vervolgens het Israëlische zakenleven in. ‘Mijn aliyah (emigratie naar Israel) is nooit een vooropgezet plan geweest, ik heb geluisterd naar mijn hart en mijn gevoel en G’d gevolgd. Het heeft zo moeten zijn.’ Hij trouwt met een Israëlische vrouw en het paar krijgt twee kinderen. Het zakenleven zit hem in het bloed en ook in Israël slaagt hij. Naast zijn werk stort hij zich op liefdadigheidswerk en zo komt hij in aanraking met Hineni (vertaald: ‘Hier ben ik’). Als de

18 HUMAN INTEREST - INTERVIEW

PROGRAMMA’S VAN HINENI

mogelijkheid zich voordoet, laat Benjamin zich uitkopen uit zijn bedrijf. Hij zegt het zakenleven voorgoed vaarwel, om zich fulltime voor Hineni in te zetten. ‘Financieel ging ik er op achteruit, maar wat ik er voor terugkreeg is een leven met een veel dieper doel.’ Hineni Bij Hineni krijgt Benjamin de algemene leiding. Voor hem betekent dat niet dat hij alles delegeert, hij is zo betrokken dat hij overal waar het nodig is inspringt. ‘Het is een 24/7 bedrijf, ik heb het drukker dan ooit, het werkt stopt nooit, er is altijd wat te doen. Als het nodig is, help ik in de keuken, bij het afwassen of het opscheppen. Maar ik doe ook de hele fundraising en ik onderhoud ook de vele sociale contacten. Zo ben ik gastheer en gids voor de vele christelijke groepen en politieke missies die Hineni bezoeken. Vaak vraagt men mij om hen het echte Israël te laten zien. Zo heb ik Andries Knevel en Dries van Agt rondgeleid.’ Heb je naasten lief, zelfs als je niet hetzelfde denkt, wordt bij Hineni in praktijk gebracht. Iedereen is welkom, praktiserende en niet-praktiserende Joden, Christenen en Arabieren. De honderden minderbedeelde mensen en kansarme jongeren die bij Hineni komen, worden allemaal persoonlijk door Benjamin opgevangen, zoals bijvoorbeeld David uit Sderot, in het zuiden van Israël. Twee jaar geleden studeerde hij nog en had hij een leuke woning en een gezellige vriendenkring. Een katoesjaraket uit Gaza die op het dak van zijn huis viel, veranderde zijn leven. ‘Hij was letterlijk en figuurlijk de weg kwijt. In het begin logeerde hij bij vrienden, steeds bij anderen. Maar je kunt niet verwachten dat ze blijven helpen’, vertelt Benjamin. Studeren ging niet, David kon zich niet meer concentreren. Langzaam maar zeker ging het steeds meer bergafwaarts. Hij raakte dakloos en ging zwerven. Hij belandde in Jeruzalem en leidde een uitzichtloos bestaan. Overdag zocht hij naar eten, ’s avonds vocht hij voor een veilige slaapplaats. Tot hij op een dag van een lotgenoot hoorde over een plek in Jeruzalem waar je een warme maaltijd kan halen. ‘Ik schaamde mij om ernaartoe te gaan. Maar iedereen die hier komt, zit in dezelfde situatie. Dat geeft een soort troost en een minder eenzaam gevoel’, vertelt David. Hineni werd zijn dagelijkse stop voor een warme hap en even bijkomen. ‘We hebben hem werk en een kamer aangeboden. Die kans greep hij met beide

Programma’s van Hineni, opgezet door Benjamin • Gaarkeuken met een restaurant • Een vaste tentoonstelling over Anne Frank, om mensen te leren over naastenliefde en respect, maar ook over de gevaren van antisemitisme en antizionisme • De jaarlijkse herdenking van de Sjoa waar slachtoffers worden herdacht en waar de jeugd kan leren dat dit nooit meer mag gebeuren • Hulp aan overlevenden van terreur, inclusief buitenlandse trips in samenwerking met Bne Brit • Dagelijkse sjoeldiensten • Vieren van Joodse feesten • Evenementen voor cultuur, opvoeding en nationale feestdagen • Dialoog tussen Joden en Christenen met de focus op wat bind • Hineni symfonie orkest in Nederland, met ruim tachtig Christelijke musici, die op deze manier belangeloos hun solidariteit met het Joodse volk tonen. De opbrengst van hun optredens gaat naar Hineni • Jaarlijkse Pesach-actie: de distributie van pakketten aan minder bedeelden in samenwerking met Bne Brit

handen aan’, vertelt Benjamin. En nu, een half jaar later, leidt David de keuken. ‘Hij is gemotiveerd en ziet het leven weer zitten. Bijzonder is dat hij nu zelf de dakloze jongeren bij ons opvangt. Hij weet wat ze doormaken en spreekt dezelfde taal’, aldus een trotse Benjamin. ‘Niemand kiest vrijwillig voor een dergelijk bestaan, ik leg ze altijd uit dat iedereen wel eens een misstap maakt in zijn leven, daar hoeft niemand zich voor te schamen.’ Lotgenoten Leidraad bij Hineni is de saamhorigheid van de lotgenoten. Benjamin: ‘Jaren geleden ben ik met mijn ouders naar het concentratiekamp Mauthausen gereisd. Daar is veel van onze familie omgekomen. We waren daar voor een onthulling van een monument ter nagedachtenis aan de Nederlandse slachtoffers. Daar was ook een bijeenkomst met kampgenoten. Allemaal hadden ze hetzelfde verhaal: ‘We dromen nog dagelijks over die afschuwelijke periode, maar we hebben het nooit kunnen delen met onze partner of kinderen, zelfs niet met een hulpverlener.’ Toen we terugreden, vroeg ik mijn vader waarom hij er nooit over heeft gesproken. Zijn antwoord: ’Met wie had ik dat moeten doen? Met een psycholoog? Hoe moet ik zo iemand uit leggen wat het is om vernederd

19

‘Overdag zocht hij naar eten, ’s avonds vocht hij voor een veilige slaapplaats’

en in elkaar geslagen te worden. Ik kan het vertellen, maar de werkelijke pijn kan hij niet voelen. Een blik van een lotgenoot helpt mij meer dan duizend woorden van een hulpverlener.’ Deze zin is mij altijd bijgebleven. Jaren later strompelde een man binnen bij Hineni, totaal verwaarloosd en zwaar aan de drank. Ik raakte met hem aan de praat. Het bleek dat hij een goed leven leidde, tot hij op een dag een telefoontje kreeg dat vlak bij zijn huis een bus was ontploft door een terroristische aanslag. In die bus zaten zijn vrouw en kinderen, ze waren op slag dood. De man kon niet met de werkelijkheid omgaan en was volkomen aan lager wal geraakt. Op mijn vraag waarom hij nooit hulp had gezocht, antwoordde hij: ‘Moet ik mijn verdriet vertellen aan een psycholoog die zoiets niet heeft gemaakt en mijn pijn niet kan voelen?’ Toen dacht ik aan de woorden van mijn vader en zo zijn we onze programma’s gaan samenstellen.’ In de vele groepen die Hineni organiseert ontmoeten lotgenoten elkaar. Dat kunnen slachtoffers van terreur zijn, zwerfjongeren, soldaten, maar ook Sjoa-overlevenden. Benjamin: ‘Bij een psycholoog heb je een of twee keer in de week een afspraak. Als je net op dreef bent, is het uur weer voorbij. Hier is er continu contact met elkaar. Voor de structuur zorg ik. Iedere groep is als een klein bedrijfje.

Binnen de groep wijs ik iemand aan die de leiding neemt. De een motiveert de ander. Mensen kunnen veel meer dan ze denken. Maar je moet ze de kans geven om in zichzelf te geloven. ‘De afgelopen jaren heeft Benjamin ook in Sderot een groot aantal supportgroepen opgezet. ‘Door de bijna dagelijkse rakettenregen vanuit Gaza zijn daar veel mensen in psychische problemen.’ Puzzel Hineni draait op donaties. ‘Dat is een zorg’, geeft Benjamin toe. We hebben veel meer aanvragen dan we aankunnen. Maar toch, het komt altijd goed.’ Waar Benjamin de tijd en energie vandaan haalt voor al zijn werkzaamheden, weet hij niet. ‘Ik weet alleen dat ik door G’d geleid word, van het ene project naar het andere. Het is niet altijd makkelijk, want ik heb ook nog een familie thuis. Maar als ik uitgenodigd word voor een barmitswa of choepa van iemand die wij ooit hebben opgevangen, dan voel ik mij dankbaar en dan weet ik dat mijn inzet het allemaal waard is. Mijn leven is een puzzel. De stukjes van vroeger en nu passen prachtig in elkaar. De levenservaring van mijn ouders en van mijzelf, dat kleine jochie dat ooit zo gepest werd op school, komen hier in Israël samen in al onze projecten.’ BAR MITSWA VOOR OVERLEVENDE VAN DE TERREUR

DE DAMES VAN DE BEETHOVENSTRAAT THEATER

11 MEI 2014 IN AMSTERDAM

FOTO: MIEK UITTENHOUT

Een muzikale tragikomedie Het Theatergezelschap ‘Parels voor de Zwijnen’ brengt met haar nieuwe voorstelling ‘Dames van de Beethovenstraat’ een ode aan de eigenzinnige Beethoven-dames. De voorstelling is geschreven door Wanda Reisel en wordt gespeeld door Ineke Veenhoven, Carla Hardy, Marlies Hamelynck, Clari de Lieme, Renee Sanders e.a. De regie is in handen van Saskia Huybrechtse. Locatie Speciaal voor JMW wordt de voorstelling gespeeld in Het Amsterdams Lyceum Datum 11 mei 2014 Tijd zaal open vanaf 14.00 uur, aanvang voorstelling 14.30 uur Na afloop is er gelegenheid voor een nagesprek onder het genot van een hapje en een drankje Prijs € 20,– Informatie T 020 577 65 88 of E [email protected] www.parelsvoordezwijnen.com



Joods Studiecentrum Cursussen 5774 / 2013-2014 Leiden Ook in 5774 (seizoen 2013/2014) verzorgt het JSL een divers aanbod van interessante cursussen op het uitgebreide terrein van de Joodse cultuur. Vraag vrijblijvend het studiegidsje aan!

Adv.

Zojuist verschenen (3e druk): “Joods Nederland in 2032“ - Euro 12,50

Joods Studiecentrum te Leiden Levendaal 14 • 2311 JL Leiden • Tel.: 071-514.8078 Mobiel: 06-13379562 • E-mail: [email protected] Website: www.joodsstudiecentrum.nl

YONINA & SHIRA 22 Mei Joodse theatershow in Merkaz, Utrecht Voor feesten en bijeenkomsten • Joodse culturele shows met Joodse muziek, dans en magic • Buikdansshows, workshops en lessen • Motivatieprogramma’s Neem vrijblijvend contact op: [email protected] T. 020-679 83 98 / M. 06-543 672 65

HUMAN INTEREST - HISTORISCHE COLUMN

Leven in de marges

TEKST TIRTSAH LEVIE BERNFELD

Tijdens mijn archiefonderzoek naar Joodse armen was ik vaak jaloers op mijn vriendin Lotte van de Pol die in het kader van haar onderzoek naar prostitutie in de zeventiende eeuw de meest sappige verhalen naar boven wist te halen. De archieven van de Portugese Gemeente waren in dat opzicht redelijk saai. Portugezen vertrouwden liever geen kwetsbare informatie aan het papier toe. Portugese armen gezagsgetrouw? Bovendien leken Portugese armen vooral gezagsgetrouwe onderdanen die steun van de Portugese Gemeente liever niet in de waagschaal zetten en weinig tegen de autoriteiten in opstand kwamen. Met veel geknutsel kon ik kleine brokjes informatie aan elkaar verbinden en er een verhaal van maken. Toch kwam er hier en daar wel het een en ander naar boven. Neem nou Abraham Pimentel, die in het begin van de achttiende eeuw het bestuur van de Portugese Gemeente ervan beschuldigde alleen bijstand te geven aan infame personen, hoeren, bordeelhouders of dieven en weinig interesse had hulp te geven aan armen die werkelijk in nood verkeerden. Wat was hiervan waar? Portugese dieven, hoeren, infame personages? Ik besloot er de Confessieboeken op na te slaan. Confessieboeken In die Confessieboeken staat het verhoor opgetekend van gevangenen die voor de rechtbank van Amsterdam moesten verschijnen. Zij bleken betrokken bij allerlei grotere en kleinere misdaden zoals moord, overspel, prostitutie, zakkenrollen, diefstal, smokkel, belasting ontduiken of vechtpartijen. Ze kregen een geldboete of werden ter dood veroordeeld met allerlei variaties daar tussen in zoals verbanning uit de stad, opsluiting, leven op water en brood of dwangarbeid. De bron is rijk aan informatie en geeft ons een beeld van het leven in de marges van die tijd. Joden en misdaad in de vroegmoderne tijd Onder deze gedetineerden treffen we ook Joden aan, hun betrokkenheid bij misdaad was ongeveer 9% tussen 1680-1811. Het waren vooral Asjkenaziem maar ook Sefardiem (40:1), vooral mannen in de leeftijd variërend van 15 tot 40 jaar, immigranten uit alle delen van Europa en niet altijd aangesloten bij de Joodse gemeenten. Zij opereerden vaak in groepsverband, ook met niet-

Joodse handlangers en vervielen continu in hun slechte gewoontes. De buit was vooral geld, zilver, goud, juwelen, textiel en voedsel. Misdaad onder Joden beperkte zich niet tot Amsterdam of de Republiek maar had ook een internationaal werkterrein. Isaac Lopes de Luna Isaac Lopes de Luna bijvoorbeeld, kwam in 1673 als jongen van vijftien jaar vanuit Italië naar Amsterdam en werd soldaat in dienst van het Hollandse leger. Hij leerde later ook een beroep, want hij beweerde parfumeur en tabakswerker te zijn. Ook al komt hij maar één keer als bedeelde in de archieven van de Portugese Gemeente voor, hij was blijkbaar goed op de hoogte van de verhoudingen daar. Verkleed als de zoon van de voorname Portugese koopman Jacob de Pinto wist hij bijvoorbeeld met behulp van niet-Joodse handlangers een Amsterdamse textielwinkel leeg te plunderen. Maar hij was tot 1690 ook actief in andere steden van de Republiek en zelfs tot ver buiten de landsgrenzen. Ondertussen vermaakte hij zich onder prostituees en had hij een langdurige relatie met een getrouwde christelijke vrouw die hem assisteerde op zijn rooftochten. Diverse malen wist hij uit de gevangenis te ontsnappen, maar tenslotte werd in Den Haag zijn lot bezegeld met de doodstraf. Tenslotte En zo verging het velen als Isaac. Via de Confessieboeken opent zich een vergezicht op de levendige en kleurrijke rand van de vroegmoderne samenleving, waarin ook Joden hun sporen achterlieten. Het bevestigt onze indruk dat Joden (Asjkenaziem en ook Sefardiem) in alle lagen van de vroegmoderne samenleving vertegenwoordigd waren en daar actief opereerden. Voor meer zie Tirtsah Levie Bernfeld, ‘Portugese Joden en misdaad in de Republiek, Pro Memorie 8/2006, pp. 208-234. Florike Egmond, Underworlds. Organized Crime in the Netherlands 1650 - 1800 (Oxford 1993). Lotte c. van de Pol, Het Amsterdams hoerdom. Prostitutie in de zeventiende en achttiende eeuw. (Amsterdam 1996). Voor de index op de Amsterdamse confessieboeken: http://stadsarchief.amsterdam.nl/archieven/archiefbank/ indexen/confessieboeken

21

22 HUMAN INTEREST - ETEN & OPETEN TEKST LEA VAN COEVERDEN

Project matzeballen Hoe leg je Joodse gebruiken uit. Het vasten met Jom Kipoer. Snoepjes gooien met Simchat Tora, maaltijden gebruiken in een loofhut tijdens Soekot. Met name de rituelen rond Pesach, het Joodse feest dat vaak samenvalt met Pasen in het voorjaar, zijn behoorlijk complex. Je kunt gaan vertellen over de uittocht van de Joden uit Egypte. Over Mozes, die van G’d de opdracht kreeg om de Joden uit Egypte te bevrijden. Omdat Farao, de koning van het Egyptische Rijk, de Joden als slaven liet leven en niet vrij wilde laten. Toen ze eenmaal weg mochten hadden ze zo weinig tijd om zich voor te bereiden op hun vlucht dat ze het deeg van hun brood niet konden laten rijzen. Hoe leg je uit dat we ‘daarom’ nog steeds tijdens Pesach acht dagen ongerezen brood eten, matzot, matzes. Want is het niet wonderlijk dat het verhaal over de uittocht uit Egypte duizenden jaren lang nog steeds verteld wordt, en verteld moet worden. Omdat de Joden de opdracht hebben om, van generatie op generatie, het verhaal te vertellen over die veertig jaar zwerven door de woestijn. Hoe vertel je dat Joden ieder jaar weer twee keer sederavond vieren. Een avond waarbij er verplicht vier glazen wijn gedronken worden, de kinderen rode druivensap, er een schotel is waarop bitter kruid - maror zoals radijs of mierik, ligt, ter herinnering aan de slavernij. Er een bakje zout water staat ter herinnering aan de tranen van verdriet, peterselie, dat herinnert aan de lente, en een zoet mengsel met appel, rozijnen en amandelen, charoset, symbolisch voor het cement dat gebruikt werd door de Joodse slaven in Egypte. Een geroosterd beentje,

een gebraden ei en drie matzes waarvan de onderste gebroken wordt en een deel verstopt zodat de kinderen na afloop van de seder dat stuk matze, het afikoman, mogen zoeken en als ze het vinden er een cadeautje voor krijgen. Het zijn gebruiken die vaak niet uit te leggen zijn, totdat iemand ze zelf heeft ervaren. Want wanneer iemand eenmaal een sederviering mee heeft gemaakt, zal hij die niet snel meer vergeten. De melodie van het chad gadja, het arme lam, blijft in je hoofd rondzingen. De smaak van soep met matzeballen, van gremseliesj, de mierikswortel en de charoset mag toch nooit vergeten worden. En daarom maak ik al een jaar of veertig gremseliesj zoals ze door mijn moeder gemaakt werden. Met sucade en rozijnen, kaneel en citroenrasp. En probeer ik ieder jaar weer de matzeballen net zo te maken als mijn moeder ze maakte, op dringend verzoek van mijn dochter. Maar ik kan het niet zo goed, ze vallen altijd uit elkaar, en daarom hebben Deborah en ik er dit jaar een project van gemaakt. We gaan ze samen maken. Misschien kan ze het net zo goed als haar omi. Is dat niet het ultieme: van generatie op generatie, het vertellen van het Pesachverhaal en het draaien van de matzeballen?

23

Recept: Gremsjeliesj met cranberries en cottage cheese Ingrediënten 4 matzes 4 eieren 75 g fijne tafelsuiker 100 g gedroogde cranberries 2 eetlepels pijnboompitjes, drooggeroosterd 50 g amandelschaafsel 3 eetlepels cottage cheese (Hütenkäse) 2 eetlepels matzemeel geraspte schil van 1 citroen 2 eetlepels maztemeel kneepje citroensap olie om in te bakken fijne tafelsuiker en gemalen kaneel

Bereiding • Verkruimel de matzes, week ze een paar minuten in water, druk in een zeef het water eruit en doe ze in een kom. • Splits ze eieren, doe de dooiers bij de matzekruimels en roer door elkaar. • Meg er suiker, cranberries, pijnboompitjes, amandelschaafsel, cottage cheese en citroenschil- en sap door. • Klop de eiwitten tot ze stijve pieken vormen. • Spatel de eiwitten beetje voor beetje door het maztemengsel, gebruyik het matzemeel om het mengsel te beinden. • Zet een koekenpan met dikke bodem op het vuur, schenk er een laagje olie in als de pan heet is. • Laat een opgehoopte eetlepel van het mengsel in de hete olie glijden, druk de bovenkant iets plat en bak de gremseliesj op niet te hoog vuur aan weerskanten bruin. • Laat ze uitlekken op keukenpapier en serveer ze warm, bestrooid met een mengsel van suiker en kaneel. De hartige variant: laat de suiker weg, vervang de cottage cheese door verkruimelde feta en de cranberries door fijngesneden lente-ui en groene kruiden (peterselie, dille). De pijnboompitjes blijven, en in plaats van suiker geef je zure room met wat chrein erdoor, erbij. Vergeet niet het gremsesliesjmengsel te kruiden met zout en peper!

JOODS LEVEN IN DE MEDIENE A-TEAM JMW

KOMT NAAR U TOE OP 9 PLEKKEN IN HET LAND Verleden, heden, toekomst Hoe is het om Joods te zijn in de Mediene? In een korte film vertellen drie personen met verschillende Joodse achtergronden hun persoonlijke verhaal over Joods leven in de Mediene. Hoe was het vroeger? Hoe is het nu? En hoe zal de toekomst eruit zien? Hun persoonlijke verhalen geven stof tot nadenken. We nodigen u na de film van harte uit met elkaar in gesprek te gaan. A-team JMW komt naar u toe op 9 plekken in het land 12 maart 12 maart 26 maart 27 maart 30 maart

Heiloo AVOND Breda OCHTEND Zaandam OCHTEND Dieren MIDDAG Den Haag OCHTEND

6 april 14 mei 20 mei 21 mei

Friesland MIDDAG Almere OCHTEND Haarlem AVOND Rotterdam OCHTEND

Informatie T 020 577 65 66 of E [email protected]



JOODS FESTIVAL KOOR & MORE

ZONDAG 18 MEI 2014

Van 13.00 - 17.00 uur, inloop vanaf 12.30 uur Entree €10,Tot barmitswe leeftijd €5,-

8 bijzondere Joodse koren, die allen ook een Joodse smartlap zingen en… gastoptredens van: Musicalster Davìd Naïn, Chazzaniem Gilad Nezer en Hans Bloemendal

Met Kosjere catering Kaarten bestellen: bedrag overmaken op: NL04 ABNA 0468 042172 t.n.v. LJG Amsterdam o.v.v. naam en ‘Korendag’ - Kaarten ophalen bij de kassa - Informatie: [email protected]

25

JMW TEKST RUUD KURK

Enige hoofdpunten van zorg Cliënten- en deelnemersraad De bezuiniging op Hulp bij het huishouden (WMO) is nog steeds niet van de baan. Op 30 mei 2013 zijn enkele leden van de CDR, de voorzitter van de Raad van Toezicht, de algemeen directeur en de sectormanager Hulpverlening en Thuiszorg in discussie gegaan met Eric van der Burg, wethouder Zorg van Amsterdam. De heer Van der Burg kwam naar JMW naar aanleiding van een ‘Brandbrief’ die door de CDR aan hem was gestuurd. De CDR maakt zich ernstig zorgen over de aankomende bezuinigingen van het kabinet. Deze hebben grote gevolgen voor de WMO-budgetten van gemeenten voor hulp bij het huishouden. Het inmiddels afgesloten Zorgakkoord tussen het Kabinet en de vakbonden beperkt de bezuinigingen waarschijnlijk tot 40 procent, maar deze bezuinigingen zullen toch grote gevolgen hebben voor de thuiszorg en daarmee voor de thuiszorgcliënten. De wethouder toonde begrip voor onze zorgen en zou dit in de gemeenteraad bespreken. De laatste informatie die de CDR ter ore kwam n.a.v. dit onderwerp, was in ieder geval positief. Ook de wijzigingen bij de AWBZ baart ons zorgen. Na alle wijzigingen blijft er een kern AWBZ over, met voor de hoge zorg zwaart pakket (ZZP) een mogelijke bezuiniging van 5%, die per 1 januari 2017 gerealiseerd moet zijn. Verpleging plus de bijhorende verzorging gaat naar de zorgverzekeringswet (= op herstel gerichte zorg). Geen indicaties meer voor lichte ZZP’s. Alleen nog zware zorg gaat naar verpleegtehuizen, hierdoor zullen veel tehuizen moeten sluiten. Begeleiding en persoonlijke verzorging gaan als voorziening over naar de gemeente. Het streven is minder instellingen en meer zorg thuis.

Zelfredzaamheid, een eerstelijns voorziening waarbij mensen zo lang mogelijk thuis moeten wonen. Consequentie: meer extramurale zorg en dus moet er een zorg-infrastructuur komen, passend bij meer zorg thuis. Landelijk moet het aantal verpleeghuizen worden afgebouwd. Plaatsen moeten beschikbaar blijven voor mensen met hoge zorg; behoefte en gemeentes worden belangrijker voor zorgaanbieders. Hier liggen wel mogelijkheden voor JMW en deze worden bestudeerd. Verder houdt de CDR zich bezig met interne en externe ontwikkelingen op het gebied van toekomstige zorgverlening. Ook de werving van nieuwe leden voor de CDR staat hoog op de prioriteitenlijst. Dus u ziet, de CDR is en blijft actief en alert, zowel binnen JMW als daarbuiten.

MEDEDELING

HET GETTOFONDS

Het Gettofonds verruimt grenzen Dankzij de inspanningen van het VBV (Verbond Belangenbehartiging Vervolgingsslachtoffers) heeft het Duitse gettofonds, in navolging van het gettopensioen, het principebesluit genomen om de definitie van het Amsterdamse getto te verruimen, waardoor het gebied rond het Waterlooplein wordt vergroot en ook de Rivierenbuurt en de Transvaalbuurt daaronder komen te vallen. Op dit moment is nog niet vastgesteld wat de exacte grenzen van deze woonwijken zijn. Zodra JMW daarover door de Duitse overheid, met wie het tezamen met het VBV in gesprek is, wordt geïnformeerd zal JMW dit bekendmaken.

26 JMW - EITZES VAN ESTHER TEKST ESTHER SCHOLTENS

Een aanvraag bij een Joods fonds levert geld op, maar wat kost het eigenlijk? Vraag Ik was twaalf jaar toen mijn ouders een oproep ontvingen om zich te melden voor transport naar Polen. Ze besloten zo snel mogelijk onder te duiken en, in verband met de veiligheid, deden we dat apart van elkaar. Zo kwam ik in mijn eentje op een boerderij in Limburg terecht. Gelukkig werd ik zeer liefdevol opgevangen door de boer en zijn vrouw. Wanneer er razzia’s dreigden werd ik in een soort kelder in de koeienschuur verborgen. Daar lag ik dan uren in angst te wachten tot het sein ‘veilig’ gegeven werd en ik tevoorschijn kon komen. Tijdens de onderduik heb ik me steeds afgevraagd hoe het mijn ouders en mijn broers verging. Waar waren ze? Zou ik ze nog terug zien? Na de oorlog kreeg ik mijn langverwachte antwoord: niemand kwam mij halen, niemand nam me mee terug naar ons huis in Amsterdam. Mijn ouders en mijn drie broers waren er niet meer. Ik kan me het gevoel nog zo goed herinneren helemaal alleen op de wereld te staan. Ik was ontheemd. Ondanks de pogingen van mijn onderduikouders mijn verdriet op alle mogelijke manieren te verzachten, bleef ik lange tijd ontroostbaar. Na maanden bleek ik nog één oom te hebben. Hij was na omzwervingen teruggekomen uit Polen en was absoluut niet in staat om voor mij te zorgen. Ik wilde, of kon, evenmin zelfstandig wonen en dus bleef ik in Limburg bij mijn onderduikouders, die al snel mijn pleegouders werden. Ik pakte mijn leven op en van een afstandje bezien was dat een vrij normaal leven. Ik maakte de Middelbare Meisjesschool af, trouwde en kreeg twee zonen. Van dichterbij bezien was mijn leven echter alles behalve normaal. Dat ontheemde gevoel heb ik nooit van me af kunnen schudden. Het verdriet om het verlies van mijn familie evenmin. Maar ik ging door en wilde per se niet als een zielig slachtoffer gezien worden. Op een dag kwam mij ter oren dat er een fonds is voor mensen die in de oorlog ondergedoken hebben gezeten, het Artikel 2 Fonds. Met de hulp van één van mijn zonen

heb ik het formulier van internet gehaald en zo ver ik kon ingevuld. Dat viel niet mee. In de eerste plaats was het een ingewikkeld formulier, maar het waren de vragen die het tot een bijna onmogelijk opdracht maakten: ‘Van wanneer tot wanneer was u ondergedoken? Kunt u een nauwkeurige beschrijving van de onderduik geven? Wanneer en waar zijn uw ouders en broers omgekomen?’ Ik voelde me in een moeras van herinneringen en verdriet wegzakken. Ik twijfelde. Moest ik dit mezelf en mijn zoon, die naast me zat, wel aandoen? Maar zoals in alle andere moeilijke situaties in mijn leven, verbeet ik me en sloeg ik me er doorheen. Ik ging langs bij JMW voor een stempel (ter verificatie van de handtekening) en nu verschijnt er iedere drie maanden € 900,– op mijn bankrekening. Vorige week kwam een vriendin bij me langs met het nieuws dat er een Getto Fonds en een Getto Pensioen zijn voor mensen die in de oorlog in Amsterdam hebben gewoond en gewerkt. Dat heb ik: voor mijn onderduik woonde ik met mijn ouders in de Rivierenbuurt in Amsterdam en werkte ik af en toe in de bakkerij van een buurman. Hij betaalde me uit in broodjes. Maar ik ben bang, bang voor de heftige emoties waarvan ik, sinds de vorige aanvraag, net weer een beetje hersteld ben. Wat vindt u? Moet ik dit doen of toch maar kiezen voor mijn rust?

Eitze Uw verhaal is een bekend verhaal, laat ik daarmee beginnen. U geeft aan dat de vragen op het formulier voor het Artikel 2 Fonds erg confronterend voor u waren. Ze deden allerlei nare herinneringen ontwaken. Bijna iedereen die zo’n aanvraag indient, heeft hier in meer of mindere mate last van. Nu durf ik wel te stellen dat dit voor degenen die herinneringen aan de oorlog op een afstand houden en het verdriet voor de buitenwereld verborgen houden, dubbel en dwars geldt. Het is in feite heel begrijpelijk dat u geen slachtoffer wilt zijn. Slachtoffers zijn namelijk kwetsbaar en doen een beroep op hun omgeving. Dat staat haaks op wat u wilt zijn: een

27

MEDEDELING

JMW

Joods Maatschappelijk Werk in Noord Nederland

krachtige vrouw, die doet wat nodig is: school afmaken, kinderen opvoeden, klaar staan voor uw omgeving en deze juist niet tot last zijn. Maar laten we eerlijk zij, u bent natuurlijk wel een slachtoffer. Uw ouders en broers zijn vermoord, u moest zich schuilhouden en u heeft doodsangsten doorstaan. Dit alles is u aangedaan. U heeft nooit iets gedaan om dit over u af te roepen. U werd vervolgd om wat u was, niet om wat u deed of zelfs maar om wie u was. En dat gegeven maakt u tot een (vervolgings)slachtoffer. In mijn optiek betekent dit echter niet dat u zielig bent. Ik denk dat slachtoffers juist sterk zijn, sterk genoeg om te (blijven) overleven. Maar een slachtoffer mag ook verdriet hebben, kwaad zijn en, heel belangrijk, een slachtoffer mag om hulp vragen. U dus ook. Nu heeft u het aanvraagformulier voor het Artikel 2 Fonds met uw zoon ingevuld. Alhoewel ik niet twijfel aan de relatie die u met uw zoon heeft, ga ik ervan uit dat u hem niet veel heeft verteld over uw oorlogservaringen en al helemaal niet over wat deze bij u teweeg brachten (en brengen). Ook hierin bent u niet de enige. Er zijn veel ouders die hun kinderen uit liefde en bescherming nooit hebben willen ‘belasten’ met die emoties. Daarom lijkt het me een extra lastige opgave de formulieren in te vullen met uw zoon. Ik weet overigens zeker dat uw zoon, op zijn beurt, zal hebben aangevoeld hoe moeilijk dat voor u was. Want juist kinderen van oorlogsgetroffenen hebben daar een speciale radar voor. Dus ook al heeft u al die tijd gezwegen, hij en zijn broer weten waarschijnlijk meer dan u denkt. Het mooie is dat zij u ook beschermden en om die reden oorlogsgerelateerde onderwerpen altijd uit de weg zijn gegaan. Begrijp me niet verkeerd, er is niets mis met het willen beschermen van diegenen waarvan je houdt. Het kan alleen emotioneel ingewikkelde situaties opleveren wanneer dat soort onderwerpen ‘van buiten af’ zomaar op je afkomen. Ik zie het bijna voor me: Daar zit u dan met uw zoon, formulier voor u op tafel en vraag zes moet beantwoord worden: ‘Kunt u een nauwkeurige beschrijving geven van uw onderduik?’ Maar u heeft uw zoon nooit iets verteld over die onderduik! Wat nu?

Ook het Noorden van Nederland is een gebied waar Joden, na de oorlog, hun leven weer hebben opgebouwd. Een lange periode heeft JMW in Groningen een kantoor gehad, van waaruit de maatschappelijk werkers van JMW vele mensen hebben kunnen ondersteunen. Sinds 1 januari 2008 is er geen kantoor meer in Noord Nederland, maar de hulpverlening is, georganiseerd vanuit het hoofdkantoor in Amsterdam, wel doorgegaan. Een van de maatschappelijk werkers, die jarenlang onze cliënten in de noordelijke Mediene tot steun is geweest, is Wobbine Hofman. Zij gaat met pensioen en Judith de Rond zal haar taken overnemen. Als u een hulpvraag heeft, kunt u iedere werkdag van 9.30 tot 12.00 uur terecht bij het spreekuur, via het telefoonnummer 020 577 65 77 of per mail; [email protected]

Gedwongen door de situatie geeft u de beschrijving. Uw zoon luistert en is bezorgd. Is dit niet te moeilijk voor zijn moeder? Maar het formulier wordt ingevuld, opgestuurd en u ontvangt uiteindelijk een toekennende beschikking. Dat is op zich een mooi resultaat. Door alle emoties die met de aanvraag gepaard gingen, twijfelt u nu echter aan het opnieuw bewandelen van die weg. Ik kan u een beetje geruststellen. Op de formulieren voor het Getto Fonds en Getto Pensioen staan geen vragen over de onderduik, ook niet over uw ouders en broers. Ze gaan daarentegen weer wel over de oorlogsjaren. Als u liever niet weer de hulp van uw zoon inschakelt, kunt u de formulieren met de hulp van een maatschappelijk werker van JMW invullen. U kunt zich heel makkelijk aanmelden via ons spreekuur (iedere werkdag tussen 9.30 en 12.00 uur). Mocht u er behoefte aan hebben, kunt u bij JMW ook terecht voor een gesprek over de gevolgen van de oorlog voor u en uw kinderen De laatste optie is om niets te doen en te kiezen voor uw rust. Dat is evengoed een legitieme keuze.

O P E N I NL O OP

I E D E R E D O N D E R D A G VA N 1 0 . 0 0 T O T 1 3 . 0 0 U U R

Open inloopochtend Gratis toegang

Wat vindt u op de open inloopochtend? • Informatie over maatschappelijke voorzieningen en ontwikkelingen • Ruimte voor verdieping van uw interesses

Voor 60++ met een Joodse achtergrond

• Gelegenheid om nieuwe mensen te leren kennen U kunt er terecht met uw vragen over maatschappelijke welzijn. Wat wij niet weten, zoeken wij op. De inloop staat open voor nieuwe ideeën. Heeft u een goed, leuk, nieuw idee? Wij helpen u graag bij de realisatie. JMW Inloopochtend donderdag van 10.00 tot 13.00 uur Tijdelijk in het gebouw van het JCC Van der Boechorststraat 26 1081 BT Amsterdam

Informatie? JMW afdeling 50+ telefoon 020 577 65 88 e-mail [email protected] www.joodseactiviteiten.nl

ontmoeten ontplooien ontwikkelen ontspanning informatie en advies nieuwe ideeën vormgeven ervaringen delen


4 MEI PROGRAMMA: FILM EN HERDENKING BIJEENKOMST

4 MEI 2014 IN AMSTERDAM

Film: Süskind 4 mei herdenking: Hollandsche Schouwburg 13.00 uur

Zaal open

13.30 uur

Aanvang programma: vertoning van film Süskind met filmmaker Rudolf van den Berg als inleider en een nagesprek

16.15 - 17.00 uur Vrije toegang tot het Verzetsmuseum 17.00 - 19.00 uur Diner (op eigen kosten en gelegenheid) 19.30 - 20.30 uur Herdenking in de Hollandsche Schouwburg (voor programma zie www.hollandscheschouwburg.nl) 20.30 uur

Koffie, thee en vrije toegang tot het Verzetsmuseum

Locatie Verzetsmuseum, Plantage Kerklaan 61 Amsterdam. Tramhalte Artis 9, 14 Metrohalte Waterlooplein Tijd Vanaf 13.00 uur Kosten € 10,– Informatie en aanmelden [email protected] 020-577 65 66



29

JMW TEKST BART WALLET

The Joint Distribution Committee (JDC) The Joint Distribution Committee (JDC) is al 100 jaar een heel belangrijke organisatie voor vervolgde en behoeftige Joden. De meeste mensen zijn zich niet bewust van de grote invloed die JDC heeft gehad op het Joodse leven in Nederland na de Tweede Wereldoorlog. JDC was de enige grote organisatie die advies, materiële en financiële hulp leverde die nodig was voor het heropbouwen van de Nederlands Joodse gemeenschap. Tijdens de Eerste Wereldoorlog hebben Nederlands Joodse hulporganisaties samengewerkt met de JDC om OostEuropese Joden in nood te helpen. De opkomst van Hitler in Duitsland leidde ertoe dat Nederlandse Joden betrokken raakten bij het werk van JDC en door JDC ondersteund werden bij de opvang van Duits-Joodse vluchtelingen. Na de oorlog werden Nederlandse Joden financieel ondersteund door JDC. Tussen 1945 en 1947 steunde JDC de Joodse gemeenschap door 1,1 miljoen dollar te geven aan de Joodse Coördinatie Commissie (JCC). JDC en JCC waren eensgezind in hun opvatting dat de Joodse gemeenschap weer één gemeenschap moest worden zonder de vooroorlogse verdeeldheid over religie en politiek. Via lokale

MEDEDELING

vertegenwoordigers heeft JDC geholpen met de wederopbouw van de gemeenschap door middel van hulpverlening aan oorlogswezen en stateloze Joden en het verschaffen van voedsel en kleding aan Joden die dat nodig hadden. De JDC emigratiedienst hielp tot 1954 migranten naar Amerika, Canada, Australië en Israël. De invloed van JDC, samen met die van de JCC, is blijvend. De eenheid maatschappelijk werk is onafhankelijk verder gegaan als Joods Maatschappelijk Werk (JMW) en heeft een pluralistische visie over Nederlandse Joden aangenomen. JMW groeide uit tot een van de meest gerespecteerde en invloedrijke Joodse organisaties in Nederland. Nadat JDC stopte met het geven van financiële hulp werd de fundraisingsorganisatie Cefina opgericht, die de werkwijze van JDC grotendeels heeft overgenomen. In de periode direct voorafgaand aan de oorlog en in de jaren 60 werden er op initiatief van JDC verschillende Joodse culturele centra opgericht naar Amerikaans voorbeeld met als doel een breder publiek te trekken. Sommige van deze centra bestaan nog steeds.

r kunt u Voor € 17,50 per jaa Benjamin lid worden van het Servicepakket

JMW

Benjamin Servicepakket Aanmelden Wilt u zich aanmelden voor het Benjamin Servicepakket dan kan dit via onze site of door gebruik te maken van de antwoordbon op de achterpagina van de Benjamin. Voor meer informatie, ook als u al lid bent van het servicepakket, kunt u op maandag t/m donderdag contact opnemen met T 020 577 65 88 of E [email protected]. Voor de algemene diensten kunt u terecht bij Amstelring Ledenservice T 0900 18 66.

www.benjaminservicepakket.nl

30 JMW - ACTIVITEITEN Joods leven in de mediene: verleden, heden, toekomst  Het A-team van JMW komt naar u toe!   Hoe is het om Joods te zijn in de mediene? In een korte film vertellen 3 personen met verschillende Joodse achtergronden hun persoonlijke verhaal over Joods leven in de Mediene. Hoe was het vroeger? Hoe is het nu? En hoe zal de toekomst er uitzien? Hun persoonlijke verhalen geven stof tot nadenken. We nodigen u na de film van harte uit met elkaar in gesprek te gaan.   6 april Friesland  14 mei Almere  20 mei Bloemendaal   21 mei Rotterdam   Informatie via E [email protected]  of T 020 577 65 66

JMW on the Move Najaar 2014 Na de succesvolle reis naar Berlijn afgelopen jaar, gaan we dit jaar met een groep naar Praag Informatie: Mirjam Samson E [email protected]

Pesach in Lunteren Van 14 april t/m 23 april bent u van harte welkom in de bossen van Lunteren voor een traditionele Pesach. Komt u ook? Informatie: E [email protected] of T 020 577 65 66.

ALMERE Di z’n Koffie Bijzonderheden: 17 april (donderdag!): Pesach matzebrunch met gremsjeliesj. Iedereen maakt wat lekkers. 14 mei JMW A-team met film en groepsgesprek over ‘Joods leven in de Mediene’: verleden, heden, toekomst. 4 juni i.v.m. Sjawoe’ot (wekenfeest) zijn wij gesloten. 18 juni Wiet Gans vertelt over de vooroorlogse tijd en de Joodsche Invalide. Ook zal hij vertellen over zilver. Daarnaast is het ook mogelijk om zilveren voorwerpen (of Judaica) te laten taxeren. 9 juli Bingo. We beginnen precies om 10.00 en eindigen rond 12.00 uur.

16 juli Laatste dag voor de vakantie! 20 aug 1e koffie inloop met wat lekkers erbij. Iedere woensdag vanaf 9.30 uur inloop koffieochtend in buurtcentrum Parkwijk. Informatie: Judith Heslenfeld T 036 532 81 35

AMSTERDAM Cursussen afdeling 50+ Schilder groep maandag van 13.00 tot 15.00 uur Joodse geschiedenis dinsdag van 10.30 tot 12.00 uur Meer bewegen voor ouderen dinsdag van 12.30 tot 13.15 uur Jiddisje conversatie woensdag van 14.00 tot 15.30 uur Er zijn nog een paar plaatsen beschikbaar. U kunt altijd een proefles bijwonen. Neemt u contact op met de afdeling 50+ via T 020 577 65 88 of E [email protected] De cursussen van JMW afdeling 50+ vinden plaats in het gebouw van het JCC in de Van der Boechorststraat 26, 1081 BT Amsterdam Open Inloopochtend Iedere donderdag van 10.00 tot 13.00 uur met informatie en advies, lezingen, ontmoeting, kletsen en koffie en thee. Informatie: E [email protected] of T 020 577 65 88 Locatie: Van der Boechorststraat 26, 1081 BT Amsterdam Activiteiten Open Inloop 10 april de politie geeft voorlichting over babbeltrucs. Hoe kan je deze herkennen en voorkomen dat kwaadwillende mensen uw huis binnendringen? 8 mei lezing over de Vrijmetselarij 22 mei Maarten Frankenhuis over ‘Artis in oorlogstijd’ Informatie: T 020 577 65 88 of E [email protected] Ouderenadviseur Voor uw persoonlijke vragen aan de ouderenadviseur en een maatschappelijk werker kunt u op donderdagochtend ook terecht tijdens de Open Inloop in Buitenveldert. Iedere 2e donderdag van de maand is een maatschappelijk werker aanwezig. Iedere 3e donderdag van de maand is de ouderenadviseur aanwezig. Informatie: T 020 577 65 88 of E [email protected]

Joodse cultuur in één dag Hoe zat het ook alweer? Wanneer begint de sjabbat en wat is Jom Kippoer? Wat was ook weer een choepa en een brit mila? Spijker uw kennis van het Jodendom in één dag helemaal bij. Datum: 11 mei 2014 Locatie: Amsterdam Aanmelden: E [email protected] of T 020 577 65 66 Voorpremière ‘Elke dag 4 mei’ In ‘Elke dag 4 mei’ doet filmmaakster Natascha van Weezel verslag van haar persoonlijke zoektocht naar de kleinkinderen van Holocaust overlevenden. Ze is zelf kleindochter van vier grootouders die de Holocaust doorstonden en onderzoekt wat de zogenaamde ‘derde generatie’ inhoudt. Van Weezel deelt met zes geportretteerde haar ervaringen over het omgaan met de erfenis van hun grootouders. Hoe legitiem is het om zo gefascineerd te zijn door een gebeurtenis die zij zelf niet hebben meegemaakt? Zondag 6 april om 14.00 uur Verzetsmuseum, Amsterdam Kosten: € 10,– Aanmelden en informatie E [email protected] T 020 577 65 66 De Dames van de Beethovenstraat Een muzikale tragikomedie Het Theatergezelschap ‘Parels voor de Zwijnen’ brengt met haar nieuwe voorstelling ‘Dames van de Beethovenstraat’ een ode aan de eigenzinnige Beethoven-dames. De voorstelling is geschreven door Wanda Reisel en wordt gespeeld door Ineke Veenhoven, Carla Hardy, Marlies Hamelynck, Clari de Lieme, Renee Sanders e.a. De regie is in handen van Saskia Huybrechtse. Locatie: Speciaal voor JMW wordt de voorstelling gespeeld in Het Amsterdams Lyceum Datum: 11 mei 2014 Tijd: zaal open vanaf 14.00 uur. Aanvang voorstelling 14.30 uur Na afloop is er gelegenheid voor een nagesprek onder het genot van een hapje en een drankje. Kosten: € 20,– Informatie: T 020 577 65 88 of E [email protected]

31

Amsterdam (Ouderenwerk) 17 april traditionele matzelunch in de Bob Goudsmitzaal van Beth Shalom. 21 mei gaat u mee naar Hardewijk en Nijkerk? De afdeling ouderenwerk neemt u mee voor een halve dagtocht.

APELDOORN HaMakor Geen JMW groep Bijna iedere derde donderdag van de maand 10.00 - 13.00 uur. Iedereen is welkom. Kosten € 2,– Aanmelden: Channa Alliki T 055 542 08 63 of E [email protected]

DEN BOSCH Bejachad 17 april Pesach bijeenkomst vanaf 12.00 uur bij Koos. Aanmelden verplicht. Informatie: Ingrid Stern T 073 521 48 05 E [email protected]

BREDA Finjan 20 april Pesach brunch vanaf 11.00 uur. Aanmelden verplicht. 14 mei lezing Sanne Terlouw 11 juni laatste bijeenkomst voor de zomerstop Bijeenkomsten elke 2e woensdag van de maand vanaf 10.00 uur. Informatie: J. Leeser T 076 542 22 78 E [email protected]

HILVERSUM Gooise Nesjomme 6 april culturele activiteit: Voorpremière van de film ‘Elke dag 4 mei’ van Natascha van Weezel in Amsterdam. Aanvang 14.00 uur. Entree: € 10,– Aanmelden + informatie (ook evt. voor vervoer) bij de vrijwilligers. 17 april koffie-nesjomme in Hilversum. We vieren Pesach met matzes, gremseliesj en ander lekkers. 15 mei huiskamerkoffie bij ... ? wie meldt zich aan? 19 juni koffie-Nesjomme in Hilversum. Dit is de laatste bijeenkomst voor de zomerstop. Bijeenkomsten iedere 3e donderdag van de maand Informatie: Edith Bernards-Baas T 035 541 47 50 of E [email protected] W www.gooisenesjomme.nl

HAARLEM/ BLOEMENDAAL Tsevet 17 april Pesach Matzemaaltijd met de traditionele matzes en zelfgemaakte salades 20 mei JMW A-team met film en nagesprek over ‘Joods leven in de Mediene’: verleden, heden, toekomst 15 juni Wandelen door Joods Amsterdam onder leiding van Daniël Metz Bijeenkomsten vanaf 19.30 uur Informatie: Ellen Wambach T 023 5 25 20 66 

DEN HAAG Mitzwe Bar 17 april 2014 Nieuw: Pesach diner vanaf 16.30 uur. Komt u ook? Bijeenkomsten normaal elke 2e dinsdag van de maand vanaf 14.30 uur Alle bijeenkomsten in Brasserie Mazzeltov Den Haag Informatie: B. Braat T 0172 430 628 E [email protected]

HEERENVEEN SJEMOE’OT 17 april Pesach bijeenkomst. Aanvang 12.00 uur. Bijdrage € 10,– (Let op: donderdag!). 14 mei Lezing Lalla Weiss over Sinti en Roma 11 juni Tuinfeest Gezellige en informatieve bijeenkomsten op de 2e woensdag van de maand. Aanmelden bij Gineke van Dam T 0514 54 11 93 of E [email protected]

HEILOO Tsafon 20 april Pesach (Let op: zondagmiddag!) 14 mei Lezing (wordt nog nader ingevuld)  11 juni Film (wordt nog bekend gemaakt)  Bijeenkomsten vanaf 19.30 uur, start bijeenkomsten 20.00 uur Informatie: Reina Oudgenoeg T 072 533 31 27 of E [email protected]

ROTTERDAM Joffie Koffie Rotterdam 17 april Pesach matze lunch 21 mei JMW A-team met film en nagesprek over ‘Joods leven in de Mediene’: verleden, heden, toekomst. 18 juni bijeenkomst (informatie volgt) Iedere derde woensdag van de maand van 10.30 tot 12.30 uur Locatie: LJG, Mozartlaan 99, ingang Bachlaan, Rotterdam Informatie: Frieda van Koot T 06 231 791 05 of Ali Oudenaarden E [email protected]

ROTTERDAM Café Jom Risjon 6 april, 11 mei (let op! 2e zondag van de maand) en 1 juni Gezellige bijeenkomsten voor 65 plussers. Altijd op de eerste zondag van de maand tussen 11.00 en 13.00 uur. Meer informatie en aanmelding bij Frieda van Koot T 015 262 39 40 of 06 23 17 91 05

ZAANDAM Misjpoge aan de Zaan 17 april Matzebrunch (Let op: donderdag!) 28 mei Joodse muziek 25 juni lezing (informatie volgt) 30 juli sjmoesochtend Bijeenkomsten iedere laatste woensdag van de maand van 10.00 tot 12.00 uur Informatie: Erna Houtkooper-Barend T 06 22 47 31 71 of E [email protected]

ZWOLLE JOO-OOST 11 mei René Valensa geeft een lezing over de Joodse geschiedenis van Amsterdam Aanvang: 13.30 uur Kosten: € 10,– Bijeenkomsten voor iedereen met een Joodse achtergrond en hun partner. Informatie en aanmelding: Anneke Kopuit T 0570 51 75 02 of E [email protected] of Marion de Klijn E [email protected]

32 JMW - ACTIVITEITEN

Groepsgesprekken Kind in de oorlog De oorlog ligt bijna 70 jaar achter ons. Je leeft nu, maar zo nu en dan blijft de oorlog als een soort cactus van binnen steken. Als je de oorlog als kind hebt meegemaakt, kun je nu nog plotseling opkomende gevoelens van eenzaamheid en onveiligheid of het gemis van dierbaren voelen. In deze groep wissel je ervaringen uit en vind je ondersteuning. Duur: Vijf bijeenkomsten, 1 keer per 2 weken Kosten: € 37,50 Pak je bagage uit en doe er iets mee Door mee te doen aan deze groep kan je de ballast kwijt raken en je lichter gaan voelen. Deze groep is bedoeld voor mensen met een Joodse achtergrond die met elkaar van gedachten willen wisselen over zaken die nauw aan het hart liggen zoals: gecompliceerde opvoeding, ruzies in de familie, stemmingswisselingen, intieme relaties en het dagelijks leven. Het doel is een beter inzicht in je eigen situatie te krijgen. Duur: Vijf bijeenkomsten, 1 keer per 2 weken Kosten: € 37,50

Na-oorlogse generatie Hoe kan je last hebben van de oorlog, als je deze niet zelf heb meegemaakt? Toch droom je er soms over. Je hebt vragen over de relatie met je ouders, over je Joods zijn, over het aangaan van intieme bindingen en nog veel meer. In deze groep kun je in gesprek met anderen tot nieuwe inzichten komen. Duur: Vijf bijeenkomsten, 1 keer per twee weken Kosten: € 37,50 50+ en alleen Doordat je leven ingewikkeld is (geweest) en je aandacht in de jaren dat je volwassen werd uitging naar het vormgeven van je eigen leven, heb je achteraf keuzes gemaakt die je betreurt. Je had misschien kinderen gewild of heb je nooit echt ruimte gemaakt voor een partner in je leven. Oorzaken kunnen zijn: ouders die je aandacht opeisten, te druk met carrière maken (het kind dat het goed moest maken) of andere problemen die wellicht gerelateerd zijn aan de 2e generatie. Praat er met anderen over. Duur: Vier bijeenkomsten, 1 keer per 2 weken Kosten: € 30,– Joodse Vader De term ‘Vaderjoden’ is jaren geleden voor het eerst gebruikt door Andreas Burnier. De één voelde het als erkenning, de ander als belediging. In deze groep gaan we dieper in op de betekenis en gevoelswaarde van Vaderjoden. Heb je een Joodse

vader, geen Joodse moeder en voel je je aangesproken? Kom dan naar deze gespreksgroep. Duur: vier bijeenkomsten, 1 keer per 2 weken Kosten: € 30,– Jongere 2e generatie Als er over de 2e generatie wordt gepraat, dan ligt de focus vaak op de mensen die geboren zijn tussen ’45’55. Maar ook jouw ouder(s) hebben de oorlog meegemaakt en dus ben ook jij 2e generatie. Kamp jij zo nu en dan ook met 2e generatie problematiek? Maar de levensfase waar jij in zit is niet te vergelijken met de ‘klassieke 2e generatie groep’. Als je na 1965 geboren bent en graag met andere 2e generatie genoten van gedachten wilt wisselen dan kan dat. De bijeenkomsten kunnen ook in de avonden plaats vinden. Duur: Vier bijeenkomsten, 1 keer per 2 weken Kosten: € 30,–

33

Mozaïek van je leven Je wilde altijd al schrijven, maar je komt er niet toe. Onder begeleiding en met afgebakende opdrachten schrijven we over dingen die ons bezighouden. Op die manier beschrijf je fragmentarisch je levensverhaal. We lezen elkaar voor en krijgen reacties op onze teksten. Een aanrader! Schrijftalent is niet nodig! Duur: Tien bijeenkomsten Kosten: € 45,–

Joods opvoeden in een nietJoodse omgeving Thuis ben je Joods en hou je je aan bepaalde tradities en richtlijnen. Je wilt je kinderen Joods opvoeden, maar dat strookt niet altijd met de dagelijkse realiteit. Door met andere ouders over de dilemma’s te praten over hoe je dat doet, kan je nieuwe inzichten en antwoorden op vragen krijgen. Duur: Vier bijeenkomsten, 1 keer per twee weken (in de avond) Kosten: € 30,–

INFORMATIE EN AANMELDEN Roos van den Berg T 020 577 65 77 of E [email protected]

cht Ik da de k dat i s!’ a w e enig

34 JONET TEKST KEMAL RIJKEN

Israëlische vlaggen in Ghana op uw boot?’ vroeg ik. Hij moest lachen en vertelde me dat hij een ‘oprecht christen’ was. Het volk Israel uit de Bijbelverhalen inspireerde hem en daarom voert hij met de Israëlische vlag. Nadat ik afscheid had genomen bezocht ik het kasteel Elmina, waar ik ooggetuige was van een van de wreedste en afschuwelijkste hoofdstukken uit de Vaderlandse geschiedenis. Net als de Sjoa mag de slavernij niet vergeten worden.

De strenge Hollandse winters van de afgelopen jaren zijn me niet in de koude kleren gaan zitten en daarom besloot ik om dit jaar te overwinteren. Voor de verandering deed ik dat in Ghana. Nederland heeft een verleden in dit land. Het waren immers de Nederlanders die honderdduizenden Afrikaanse slaven gedwongen naar Noord- en Zuid-Amerika verscheepten. Deze tragische geschiedenis valt nog op te speuren in het kasteel Elmina, dat circa tweehonderd jaar lang door Nederlandse slavenhandelaren is bestiert. Hier werden de slaven, die uit het binnenland kwamen en werden aangeleverd door Afrikanen uit andere stammen, onder erbarmelijke omstandigheden opgesloten en op het schip gezet. Wie Elmina bezoekt moet eerst door het aangrenzende en gelijknamige stadje lopen. In de plaats Elmina is het een drukte van belang. Ghanese vrouwen dragen koopwaar in grote manden op hun hoofd en handelen in alles wat los en vast zit. Mannen sjouwen vooral met handelswaar en varen in en uit op hun vissersboten. Het is een erg kleurrijk en chaotisch geheel. In de haven liggen honderden houten boten schuin naast elkaar te wachten om weer uit te kunnen varen. Elke vissersboot heeft zijn eigen vlag en kleuren. Terwijl ik langs de boten liep, zag ik een blauwe boot met een Israëlische vlag liggen. Ik sprak de kapitein aan, die op de boeg zat en een bordje rijst aan het eten was. ‘Dag meneer, waarom heeft u een Israëlische vlag

Na mijn bezoek aan het fort pakte ik een taxi. Ook hier was er een bijzonder detail: de chauffeur had een kleine Israëlische vlag aan de binnenkant van zijn voorruit bevestigd. Ik vroeg waarom hij uitgerekend voor dit symbool had gekozen. Zijn naam was Kwame, hetgeen in de lokale taal zaterdag betekent. Chauffeur Kwame was immers op zaterdag geboren. Net als de visser was hij een gelovige christen en had hij een grote interesse in het Jodendom. ‘De heilige dag van de Joden, dat is zaterdag’, zo legde hij uit. Voor Kwame was de cirkel op die manier rond. ‘De vlag van het Israëlische volk op mijn voorruit brengt geluk. Sinds ik met die vlag rijd, heb ik geen botsingen meer gehad’. Terug in Nederland vertelde ik het verhaal Barbara Lin, een van onze nieuwe vrijwilligers. Barbara is onlangs aan de slag gegaan als corrector van Jonet en heeft geen Joodse achtergrond. ‘Dit is nou waarom ik bij Jonet ben gekomen. Ik ben nieuwsgierig naar de Joodse wereld en wil graag meer weten. Wat bijzonder dat je Israëlische vlaggen aantrof in Ghana’, zei ze. Elke donderdag, vrijdag en in het weekend kijkt ze onze teksten na. We zijn haar daar erg dankbaar voor. Tegelijkertijd is het vrijwilligerschap voor Barbara een extra bezigheid, die ze kan combineren met haar parttime werk. Verder is zij niet de enige nieuweling die bij Jonet aan de slag is gegaan. Zo hebben we het team van vrijwilligers kunnen uitbreiding met mensen die in Amsterdam en de mediene Joodse organisaties benaderen voor het project. Daar willen we graag mee doorgaan. De groep mag altijd groter worden en helpende handen zijn altijd nodig. Wie zich ook aangesproken voelt tot Jonet, en genoeg digitaal inzicht heeft, mag zich bij ons aanmelden. Maak met ons de cirkel ook rond!

35

Jonet.nl – dé website voor Joods Nederland! Agenda van heel Joods Nederland Nieuws en Joodse gids Tsedaka: doneren met een muisklik Meet & Greet Jingles: voor vriendschap of meer

Volg ons op Facebook www.facebook.com/Jonetnl en Twitter @Jonet_nl

de

rla n d

Jonet, voor iedereen met een Joodse achtergrond en voor een ieder met interesse in Jodendom. Jonet is religieus en politiek onafhankelijk en staat open voor iedere vorm van Jodendomsbeleving en is een samenwerkingsverband van:

e M a c c a bi N

36 JINGLES TEKST BARBARA TANENBAUM

In de Mediene gebeurt het Het verhaal van twee mensen die de liefde vinden via Jingles

‘Het Jodendom heeft altijd een grote rol gespeeld in mijn leven. Het is mijn wezen. Mijn zijn.’

Max Loewenstein (46) is kwaliteitsmanager bij een farmaceutisch bedrijf en woonachtig in Eindhoven. Anja Hannema (52) is werkzaam als projectleider binnen de veiligheidsregio zuid Limburg en woont in Maastricht. Ze hebben een LAT relatie en reizen elk weekend op een neer tussen Eindhoven en Maastricht. Max en Anja leerde elkaar in september 2013 kennen op de Joodse vriendenen dating website Jingles. Het klikte meteen. Had het lot hen geen handje geholpen, dan waren ze nooit bij elkaar gekomen. De grote vraag die hen blijft kwellen: wie stuurde het eerste bericht? Volgens Max nam hij het initiatief, maar Anja had op dezelfde avond op zijn profiel gereageerd. Ze komen er niet uit. Max stelt voor om na die eerste berichtenuitwisseling de volgende dag te chatten. Het bericht van Max is echter nooit aangekomen bij Anja. De volgende dag is Rosj Hasjana. Max komt zijn afspraak na

en logt in bij Jingles. Anja logt per toeval in op het juiste tijdstip. Ze chatten, tot Anja zich afvraagt of de andere Jingles-leden hun conversatie kunnen meelezen in de chat. Om het zekere voor het onzekere te nemen, stelt Max voor om te bellen. En dat doen ze. Ze praten drie kwartier onafgebroken en spreken direct af om elkaar drie dagen later te ontmoeten. Ze drinken samen in Maastricht hun eerste glas op het dan al goede Nieuwjaar. Na de eerste aanblik op het station, denkt Max al: ‘Het voelt heel vertrouwd. Het klikte meteen.’ Toen Max en Anja elkaar beter leerden kennen, bleken er veel lijntjes tussen de twee te lopen. Ze hadden elkaar al minstens twee keer eerder kunnen ontmoeten omdat ze op dezelfde gelegenheid waren. Ook hadden ze gemeenschappelijke kennissen. Toch, zegt Max: ‘samen zijn in dezelfde ruimte geeft geen garantie op een klik, terwijl die er duidelijk is tussen ons.’

37

Er zijn in Nederland en daarbuiten zoveel Joodse en niet-Joodse datingsites, waarom hebben Anja en Max zich juist ingeschreven op een Joodse vriendenen datingsite? Anja: ‘Ik ben halachisch Joods omdat mijn moeder Joods was. Mijn moeder is overleden in 2010. Zij was zeer politiek bewust en had een sterke zionistische inslag. Na haar overlijden had ik de behoefte mijn Jodendom opnieuw vorm te geven. Ik had gesprekken met de rabbijn in Maastricht, want hoewel ik niet gelovig ben, voel ik wel die verbondenheid. In diezelfde periode heb ik ook contact gezocht met enkele vrouwen en zijn we een Joodse leesclub begonnen. Toen mijn relatie met een niet-Joodse man werd verbroken, ben ik lid geworden van Jingles. Het kwam allemaal bij elkaar.’ Max: ‘Ik ben bewust Joods opgevoed door twee Joodse ouders in de kleine gemeente Brabant. Ik heb ooit IJAR mediene opgericht en ben al vijftien jaar voorzitter van de Joodse Gemeente Brabant. Het Jodendom heeft altijd een grote rol gespeeld in mijn leven. Het is mijn wezen. Mijn zijn. Toen ik weer single werd, na een relatie van 23 jaar met een Joodse vrouw, wist ik hoe belangrijk het Jodendom in mijn leven was. Ik had geen ervaring met datingsites, maar Jingles voelde veilig en vertrouwd.’ Wat hoopte je te vinden op Jingles? Max: ‘Wat hoopte ik te vinden op Jingles? Een maatje. Iemand die er voor je is in goede en in slechtere tijden. En op Jingles is iedereen bewust Joods. Dat zocht ik. Iemand die, net als ik, bewust Joods is.’ Anja: ‘De vraag over Jodendomsbeleving op de website van Jingles vond ik een goede vraag. Deze vraag heeft mij geholpen om te formuleren wat ik echt belangrijk vind. Ik vond het belangrijk dat mijn toekomstige partner Joods was, maar niet orthodox. Ik wilde dat hij zich bezighield met de Joodse tradities. Dat is Max.’ Hoe belangrijk is het voor jou om een Joodse partner te hebben? Max: ‘Het samen Joods-zijn geeft een bepaalde band. Je snapt dingen van elkaar die je niet hoeft uit te leggen. Het is een diepere laag, een spirituele band in je relatie en het geeft de gelegenheid samen de Joodse tradities te vieren.’ Volgens Max is assimilatie in Joods Nederland een groot

probleem. Daarom vindt hij het belangrijk om te proberen een Joodse relatie te hebben. Ook vertelt hij over de kleine Joodse wereld waarin hij zich begeeft. Iedereen kent elkaar binnen de gemeenschap. En in de mediene woont iedereen verspreid. Dat maakt het er niet makkelijker op. ‘Als je naar een café gaat in Eindhoven is de kans klein dat je daar een Joodse single tegen het lijf loopt.’ Max en Anja zijn het erover eens dat als je een Joodse partner zoekt, zaken zoals afstand een minder grote rol spelen. Anja: ‘dat is de consequentie. Als je echt iets wil, moet je daar meer voor doen.’

‘Samen zijn in dezelfde ruimte geeft geen garantie op een klik, terwijl die er duidelijk wel is.’ Hoe sta je in het Jodendom? Max: ‘Wat voor mij belangrijk is, zijn traditie en verbondenheid. En eten natuurlijk. Veel feesten spelen zich af in sjoel, maar ook thuis. Ik heb drie jonge kinderen en met hen wil ik de tradities voortzetten. Met een Joodse partner is dat makkelijker. Anja vult aan: ‘Ik vind het ook prettig om de festiviteiten in gezinsverband te vieren. Naast mijn Joodse leesclub en mijn sjoelbezoek kan ik nu ook in huiselijke sfeer sjabbat en de feestdagen vieren. Ik kan nu ook meegenieten van de feestelijke tradities die samenhangen met het gezinsleven en de kinderen van Max. Max vindt het heerlijk om te koken en steekt daar veel energie in. Mijn moeder maakte vroeger niertjes en hersenen. Dat vond ik zo lekker. Max maakt dat nu voor mij. En ik geniet daar enorm van.’ Ook je grote liefde vinden? Ga naar www.jonet.nl/jingles en maak snel een profiel aan. Wil je je verhaal op liefdesgebied delen, mail dan naar [email protected].

38 SJOEK TEKST NATHALIE VAN KLOOSTER

Gevonden familie Het succesverhaal van een Sjoekertje in de Benjamin In het zomernummer van de Benjamin 2013 stond een oproep (Sjoek) van Nathalie van Klooster die voor haar oma Eva van der Ven informatie zocht over Eva’s neef Maurits van der Ven, de enige mogelijk nog in leven zijnde familie. En met succes. Mijn oma, Eva van der Ven (Amsterdam 1924), heeft door omstandigheden alleen haar biologische moeder gekend. Nou ja, echt sprake van kennen was er niet, ze zagen elkaar met enige regelmaat, dat was alles. Ze groeide op bij een christelijke vrouw, die voor haar haar moeder werd. Mijn oma was een buitenechtelijk kind en werd door haar Joodse familie niet geaccepteerd. Dit heeft altijd een groot stempel gedrukt op haar leven. Zij mocht er niet bij horen, en daarom wilde zij als kind ook niet bij hen horen. Ze werd christelijk opgevoed en er waren geen connecties met het Jodendom.

Toen kwam de oorlog. Niemand van haar Joodse familie kwam terug uit de kampen. Mijn oma was de enige overlevende. Vele jaren later spraken mijn oma en ik hier vaak over. Tijdens die gesprekken vertelde mijn oma dat er waarschijnlijk nog wel een neef van haar zou moeten leven, Maurits van der Ven. Hij emigreerde al voor de oorlog naar Israel, wist ze uit papieren die ze na de oorlog van het Rode Kruis had ontvangen. Vaak hebben we er over gesproken of we toch niet uit konden zoeken of deze neef nog in leven zou zijn. Maar altijd stond de gedachte in de weg dat haar familie haar niet wilde hebben. Gekrenkt als ze hierdoor was, had ze geen behoefte om te gaan zoeken. Tot ik jaren later weer aan haar vroeg of we het tóch niet konden proberen. Deze keer ging ze akkoord. Via zoekacties op internet vond ik wat informatie. Maurits van der Ven had zijn naam laten veranderen na aankomst in Israel. Hij ging verder door het leven als Mordechai Agmon. Op internet stond zijn

39

‘Het heeft er voor mijn oma voor gezorgd dat ze positiever over haar familie is gaan denken en daarbij ook over haar Joodse identiteit.’ geboortedatum vermeld, maar geen overlijdensdatum. Zou hij nog in leven zijn? Via JMW had ik de mogelijkheid om een oproepje te plaatsen in de Benjamin. Aanvankelijk zonder veel hoop op reacties, reageerden toch verschillende mensen die hem hadden gekend, of die verre familie van hem waren of meer over zijn achtergrond wisten. Zo reageerde er een dame uit Bussum, de vroegere woonplaats van Maurits, die de laatste emotionele afscheidsbrief had bewaard die zijn ouders hem stuurden. Ook bezocht ik met mijn oma een echtpaar dat Maurits goed kende en dat nog contact heeft met zijn kinderen. Helaas bleek Maurits inmiddels te zijn overleden. Wel hoorden we veel verhalen over Maurits en zagen we een oud filmpje waar hij in voorkwam. Dat was heel bijzonder. Via het echtpaar kregen we de e-mailadressen van twee dochters van Maurits in Israël, waar we ook contact mee

opnamen. Toen ik afgelopen najaar voor drie maanden vrijwilligerswerk in Israel deed, heb ik mijn nieuw ontdekte familie bezocht. Ik werd hartelijk ontvangen en het was echt bijzonder om bij elkaar te zijn, al onze vragen aan elkaar te stellen en gewoon van elkaars gezelschap te genieten. Een van de dochters (mijn achternichtje) is in deze periode ook naar Nederland afgereisd en is bij mijn oma op visite geweest. Ook dit was een bijzondere ontmoeting. Dankzij de vele reacties op het Sjoerkertje in de Benjamin, zijn we heel veel te weten gekomen over de Joodse familie van mijn oma. We zijn allen die gereageerd hebben dan ook zeer dankbaar. Het heeft er voor mijn oma voor gezorgd dat ze positiever over haar familie is gaan denken en daarbij ook over haar Joodse identiteit. Voor onze familie in Israel was het ook zeer speciaal omdat zij helemaal niets wisten van familie die nog in leven was. Ikzelf vind het fijn dat ik anderen hiermee blij kon maken en dat ik nu zelf meer weet over mijn Joodse achtergrond.

Matzemarkt

in de synagoge van Enschede Zondag 6 april 11-17 uur Woensdag 9 april 11-17 uur

soep met n e p ip k . n o.a Geniet va ballen en andere matze gerechten.. matze..en natuurlijk matzes in alle soorten en maten en levensmiddelen voor Pesach .

Zondag 6 Uitleg door april 14 uur r over de Joo abbijn Philipson dse Paaskeu ken

Prinsestraat 16 Enschede www.synagogeenschede.nl

40 SJOEK

Sjoekertjes en oproepen GEZOCHT Peter (onderduiknaam)

GEZOCHT Ondergedoken in

OPROEP Nabestaanden van

Bent u als ongeveer negenjarige jongen

Wageningen

oorlogsslachtoffers uit Voorburg

omstreeks 1943/1944 ondergedoken

In verband met een boek over de Joodse

gezocht

geweest in het gezin van Stephanus

geschiedenis van Wageningen in- en na

De Historische Vereniging Voorburg

Joannes (Jan) Jansen en Gertruda (Truus)

de Tweede Wereldoorlog zoeken we

bereidt een herinneringsboek voor

Jansen-Arts in Alverna (gem. Wijchen)?

mensen die in de oorlog in Wageningen

over o.a. de ruim 200 Voorburgse

Een dochter van de familie, mevrouw

ondergedoken hebben gezeten of die hier

Holocaustslachtoffers. De vereniging

Toos Stuart-Jansen toen ook negen jaar,

iets over weten.

zoekt mensen die informatie hebben over

is naar u op zoek. U hebt haar samen met

Wilt u contact opnemen met de heer

Joodse oorlogsslachtoffers die in Voorburg

uw ouders na de oorlog ook éénmalig

Ton Steenbergen via

hebben gewoond.

ontmoet. De familie werd door mensen

E [email protected] of

De namen van de slachtoffers staan op

in het dorp altijd ‘Jansen van ’t Ven’

T 0317 416 675. Alvast hartelijk dank.

www.historischeverenigingvoorburg.

genoemd omdat de boerderij buiten de

nl. Met het boek wordt beoogd om de

woonkern van Alverna bij de vennen

GEZOCHT Getuigen of nazaten van

personen achter de namen een gezicht te

gelegen was, het adres luidde E 177

vooroorlogs Joods Scheveningen

geven en hen zo in levende herinnering

(ALVERNA).

Aan de Universiteit van Leiden is een groot

te houden.

Maar ook ondergetekende zou graag

onderzoek gestart naar de geschiedenis

Reacties zijn welkom bij

contact met u hebben aangezien wij voor

van Joods Scheveningen. Aanleiding

E [email protected]

de gefusilleerde pater Sebald Linders,

vormde de vondst van documenten van

degene die u bij de familie Jansen

drie Joodse families in een kelder van de

OPROEP Koffer Joodse muziek,

heeft ondergebracht, postuum nog een

Harstenhoekweg in Scheveningen. Aan die

participerende lezing

Jad Vashem erkenning zouden willen

weg woonden vóór de oorlog niet minder

De lezing krijgt inhoud en richting door

verkrijgen. Dit laatste als een eerbetoon

dan 51 Joodse families.

direct in gesprek te gaan met de bezoekers

aan hem en als een troost voor zijn familie

Prof. dr. Wim Willems en Hanneke Verbeek

over de vraag ‘Wat is dat nu eigenlijk

en de Franciscaner broeder gemeenschap

MA zoeken getuigen en/of nazaten

Joodse muziek’. Muziekvoorbeelden uit

van Alverna.

die informatie kunnen bieden over

de diverse Joodse muziekgenres zullen het

Gelieve contact op te nemen met

vooroorlogs Joods Scheveningen.

verhaal dat wij samen maken verhelderen.

H.H. Themans. T 020 642 03 43 of via

Contacteer Inge Brouwer

Spreker: Anton Molenaar

E [email protected].

E [email protected],

Informatie: T 06 166 463 75 of

A Van Boshuizenstraat 571,

Hanneke Verbeek,

E [email protected]

1082 AV Amsterdam


W www.MomC.nl

T 070 800 95 99 GEZOCHT Cultuurclub Amsterdam

GEZOCHT hobbyisten Amsterdam

Gezocht (m/vr) 50-65 jr, die het leuk vinden

GEZOCHT Bertje Klerenkooper

Heeft u een fijne hobby en wilt u die delen

om vnl. in het weekend naar theater 1e

Mw. Jopie Glaser-Ter Weijden (87 jaar)

met anderen? Iedere donderdagochtend

rang, concert (jazz/soul,licht klassiek)

emigreerde in 1962 naar New York en is

is er ‘Open Inloop’ in Amsterdam

etc. te gaan. Met de mogelijkheid e.v.t.

sinds kort weer terug in Nederland. Ze

Buitenveldert en zoeken wij mensen die

voorafgaand borrel of uit eten.

zoekt contact met het Joodse weesjongetje

iets over hun hobby, passie, interesse of

Type mens: Gezellig, ruimdenkend,

(3-10 jaar?) Bertje Klerenkooper, die in

werk willen vertellen.

goede algemene ontwikkeling, positief

‘42-‘45 naast haar woonde op de

Informatie: Irene Hirsch

ingesteld, brede belangstelling, actief in

Schapendrift te Laren. Wij schrijven haar

E [email protected] of  

het leven staand. Liefst woonachtig in

levensboek o.a. voor het Holocaustmuseum

T 020 577 65 88

Amsterdam aangezien de activiteiten daar

in Glen Grove NY.

plaatsvinden.

Voor meer info: E [email protected]

Reacties naar: E [email protected]

41

GEZOCHT Vrijwilliger voor de

GEZOCHT Organisator maandelijkse

GEZOCHT Penningmeester

sjmoesochtenden in Hilversum

culturele avonden in Heiloo

maandelijkse culturele avonden in

Houdt u van koffiedrinken en sjmoezen?

Woont u in de buurt van Heiloo? En vindt

Bloemendaal

En organiseert u graag activiteiten? De

u het leuk om activiteiten te organiseren?

Houdt u van actuele onderwerpen? Werkt

Gooise Nesjomme in Hilversum zoekt

Kom de vrijwilligersgroep in Heiloo

u graag met geld? Geef u op als vrijwilliger

versterking.

versterken.

voor de maandelijkse culturele avonden in

Interesse? Neem contact op met Barbara

Meer informatie bij Sarah Feirabend via

Bloemendaal.

Tanenbaum via

T 020 577 65 66 of via

Meer informatie bij Barbara Tanenbaum

E [email protected] of via

E [email protected]

op T 020 577 65 66 of via E [email protected]

T 020 577 65 66 voor meer informatie of kijk op www.joodsevrijwilligers.nl onder

GEZOCHT Vrijwilligers voor het

‘vacatures vrijwilligerswerk’

opzetten en organiseren van een

OPROEP Geef uw (juiste) emailadres

NIEUWE koffieochtend in Arnhem

aan ons door!

GEZOCHT Vrijwilliger voor Joffie

Neem contact op met Shirley Ensel via

Wilt u 6 keer per jaar de nieuwsbrief

Koffie Rotterdam

E [email protected] of via

Joodse Activiteiten ontvangen met daarin

De Rotterdamse koffieochtend-groep,

T 020 577 65 85 voor meer informatie of

alle nieuwtjes en activiteiten? Is uw

Joffie Koffie, is op zoek naar een nieuwe

kijk op www.joodsevrijwilligers.nl onder

emailadres onlangs gewijzigd of is uw

vrijwilliger voor het samen maken van het

‘vacatures vrijwilligerswerk’

emailadres niet bij ons bekend? Laat het ons weten!

maandelijkse sociaal-cultureel programma en een paar administratieve taken.

GEZOCHT initiatiefnemer en

Stuur een email aan:

De tijdinvestering is wisselend soms weinig

organisator van een nieuwe

E [email protected] o.v.v.

dan weer meer.

koffieochtend in het noorden van

Nieuwsbrief Joodse Activiteiten met in de

Voor meer informatie kunt u

het land (Heereveen)

email uw postcode en oude emailadres.

Shirley Ensel benaderen via

Informatie: Shirley Ensel benaderen



T 020 577 65 85

T 020 577 65 85

Jingles JINGLE Y625

Ook voor stedenbezoeken in Europa.

Gezellige warme man, 67 jaar en lid van de

Ik rijd auto, maar reis ook graag per

Wilt u reageren op een oproep, stuur ons

LJG zoekt een gezellige Joodse vriendin.

trein/vliegtuig.

uw brief in een gesloten envelop met

Mijn hobby’s zijn lezen, fietsen, computer,

linksboven in de hoek het nummer van

talen, geschiedenis, studie Hebreeuws en

JINGLE Y627

uw keuze. Wij sturen uw gesloten envelop

Tenach. Ik ga regelmatig naar de sjoel en

Sportieve/actieve weduwe te Hilversum

door aan de geadresseerde.

ik woon in Zuid-Holland.

(zeventiger) zou graag met jou (m) kennis

‘Benjamin redactie, o.v.v. Schadchen,

willen maken om te zien of we genoeg

De Lairessestraat 145-147,

JINGLE Y626

raakvlakken hebben om een latrelatie te

1075 HJ Amsterdam’ of per mail

Actieve Joodse vrouw (niet religieus),

beginnen. Laten we per email starten:

[email protected].

76 jaar, houdt van reizen en zoekt een

[email protected]

www.jonet.nl/jingles

enthousiaste medereiziger (m/v).

42 JMW BUREAUS

Amsterdam Spreekuur maandag t/m vrijdag 9.30 - 12.00 uur en woensdagavond op afspraak 020 577 65 77 [email protected] Arnhem Uitsluitend telefonisch spreekuur dinsdag 9.30 - 11.30 uur 026 445 12 89 [email protected] Den Haag Uitsluitend telefonisch spreekuur dinsdag 14.00 - 15.30 uur 070 355 56 72 [email protected] Eindhoven Uitsluitend telefonisch spreekuur dinsdag 9.30 - 11.30 uur 040 243 45 45 [email protected] Enschede Uitsluitend telefonisch spreekuur woensdag 9.30 - 11.30 uur 053 431 85 02 [email protected] Friesland, Groningen en Drenthe Uitsluitend telefonisch bereikbaar via kantoor Amsterdam. [email protected]

COLOFON

De Benjamin wordt uitgegeven door JMW (Joods Maatschappelijk Werk) en verschijnt vier keer per jaar in een oplage van 9.500 exemplaren. Het blad wordt op aanvraag gratis verstuurd naar in Nederland wonende abonnees. Personen in het buitenland ontvangen de Benjamin indien minimaal € 25,– (meer mag ook) per jaar wordt gedoneerd. U kunt zich abonneren door gebruikmaking van de antwoordbon in deze Benjamin, of door registratie op de website www.debenjamin.info. Het volgende nummer (96) verschijnt in juni 2014. Hoofdredacteur Michel Kotek Redactie Esther Scholtens, Jolan Toff, Barbara Tanenbaum, Sarah Feirabend, Jacqueline de Boer (secretariaat) en Lea van Coeverden (tekstcorrectie). Redactieadres JMW De Lairessestraat 145-147, 1075 HJ Amsterdam T 020 577 65 18 (redactie) T 020 577 6566 (abonnementadministratie) E [email protected] W www.debenjamin.info Druk Hega Offset, Rijswijk Vormgeving Dickhoff Design, Amsterdam Inleveren kopij De sluitingsdatum voor het aanleveren van kopij voor het zomernummer is 24 april.

Rotterdam Uitsluitend telefonisch spreekuur dinsdag 14.00 - 15.30 uur 010 466 86 66 [email protected] Bezoek onze website www.joodswelzijn.nl voor een volledig en actueel overzicht van de openingstijden, diensten en activiteiten! Nieuwsbrief Joodse Activiteiten Wilt u ook de tweemaandelijkse nieuwsbrief van Joodse Activiteiten ontvangen? Maak dan nu een profiel aan op onze website www.joodseactiviteiten.nl onder ‘inloggen/registreren JMW’ (rechtsboven) en geef uw voorkeuren aan.


OPROEP

JMW

Uw donatie helpt! Bent u nog geen donateur van de Benjamin, maar wilt u wel financieel bijdragen? Maak dan uw donatie over op rekening NL15INGB0000204420 t.n.v. Stichting JMW Bijdragen & Fondsen o.v.v. donatie Benjamin. De Lairessestraat 145-147, 1075 HJ Amsterdam. Ga voor een online donatie naar www.debenjamin.info.

Antwoordbon 95 naam

voorletter(s)

voornaam

geboortedatum man

vrouw

nationaliteit

geen Joodse achtergrond

adres

wel

postcode

woonplaats

telefoon e-mail Gegevens partner (indien van toepassing) naam

voorletter(s)

voornaam

geboortedatum man

vrouw

nationaliteit

geen Joodse achtergrond

wel

Ik wil graag een gratis abonnement op de Benjamin.

Ik wil deelnemen aan

Ik maak graag gebruik van

Ik wil graag informatie over de gesproken

Groepen

het Benjamin Servicepakket

Benjamin.

Kind in de oorlog

€ 17,50 uitsluitend per

Ik wil meer informatie over:

Pak je bagage uit en doe er iets mee

automatische incasso.

Na-oorlogse generatie

Bankrekening:

50+ en alleen

Joodse Vader

Jongere 2e generatie

Ongehuwd Gehuwd

Mozaïek van je leven

Weduwe Weduwnaar

Joods opvoeden in een niet-Joodse

Samenwonend

Burgerlijke staat:

omgeving datum

handtekening

Uw persoonlijke gegevens worden conform de wet op de privacy behandeld.

Deze bon zenden naar: JMW - Joodse activiteiten De Lairessestraat 145-147 1075 HJ amsterdam

M A D R E T AMS A M A N PA l o k at i e e - s a le r p , 5 €1 0 0 ur : 0 2 n n de de e a p a o n , e de u r €20 0 s 0 : 2 0 c l h a pje n i s j e i nde i pr d n a b dj & e.nl r Kaartve

koop

LJG • Christenen voor Israël

. i s r ae via www

lac t i

GRATIS KWARTAALBLAD VAN JMW VOOR IEDEREEN MET EEN JOODSE ACHTERGROND PESACH 2014 JAARGANG 27 NR. 95. > Benjamin Philip

Recommend Documents