GRATIS KWARTAALBLAD VAN JMW VOOR IEDEREEN MET EEN JOODSE ACHTERGROND WINTER 2012 JAARGANG 26 NR. 90

GRATIS KWARTAALBLAD VAN JMW VOOR IEDEREEN MET EEN JOODSE ACHTERGROND • WINTER 2012 • JAARGANG 26 • NR. 90

Historische column Chanoeka was een periode waarin aan armen kleding werd gegeven 23

CHANOEKAVIERING OP DE DAM

Nederlandse Joden in het buitenland ’Chinese Joden komen af en toe uit de kast’ 14

Mirjam Durlacher-Palache ‘Wij hebben het leven mooi gemaakt’ 16

Robert Vuijsje ‘Ik hoef niet meer op pad voor een interview’ 24

VOOR U EN OOK VOOR DE KANSARME KINDEREN IN ISRAËL CHAG SAMEACH!

Dichtbij zijn patiënten, collega’s, medewerkers en dichtbij de regio. Ziekenhuis Amstelland is in veel opzichten Aangenaam dichtbij.

Wilt u ook iemand chag sameach wensen? Dat kan met een certificaat van de CIA! Ga naar www.israelactie.nl/certificaten voor meer informatie.

www.ziekenhuisamstelland.nl

WIZO-literatuurprijs 2013 Boeken boeien en binden Elk jaar reikt WIZO de literatuurprijs uit aan de schrijver die onze lezers het best vinden. Kijk op wizo.nl/literatuurprijs wie de WIZO-literatuurprijs 2012 heeft gewonnen. Lees mee voor de literatuurprijs 2013. • Iedereen kan zich aanmelden, jong of oud, man of vrouw, joods of niet • Doe mee met je leesclub of stel er zelf een samen • Lees ten minste drie van de zes genomineerde boeken • Start meteen of later, maar uiterlijk in het voorjaar van 2013. Meer informatie en aanmelden via wizo.nl/literatuurpris of bel (020) 646 30 17. Volg WIZO op Facebook, Twitter en internet, ook voor evenementen.

de genomineerden

A.J. Ernststraat 735a, 1082 LJ Amsterdam T (020) 646 30 17 E [email protected] www.wizo.nl/literatuurprijs 59.96.33.077 t.n.v. Stichting WIZO Cultuur

De Duivenhoudsters Alice Hoffman

Nacht over Westwoud Wanda Reisel

Tweede persoon enkelvoud Sayed Kashua

Beste Vriend

Het raadsel Spinoza Irvin Yalom

Verrassing ( verhalen) Etgar Keret

Robert Vuysje

IN DEZE BENJAMIN

INTERVIEW

Mirjam DurlacherPalache ••• 16 ‘Het leeftijdsverschil van 30 jaar is voor ons nooit een probleem geweest’

BENJAMIN NIEUWS

5

HUMAN INTEREST - HOBBY Hondenliefde ••• 12

JOODS

7

HUMAN INTEREST

10

CULTUUR & WETENSCHAP

23

JMW PAGINA’S

32

SJOEK

37

ACTIVITEITEN

38

Uw donatie helpt! Bent u nog geen donateur van de Benjamin, maar wilt u wel financieel bijdragen? Maak dan uw donatie over op rekening 204420. t.n.v. Stichting JMW Bijdragen & Fondsen o.v.v. donatie Benjamin. De Lairessestraat 145-147, 1075 HJ Amsterdam. Ga voor een online donatie naar www.debenjamin.info.

‘Het liefst was ik dierenarts geworden, maar dat schijnt nogal lastig te zijn als je niet tegen bloed kunt.’

CULTUUR & WETENSCHAP - INTERVIEW Robert Vuijsje ••• 24 ‘Het was vreemd om bepaalde semi-autobiografische scènes in de film terug te zien.’

JONET - INTERVIEW Kemal Rijken ••• 31 ‘Ik

realiseerde me dat de gemeenschap door Jonet een nieuw digitaal tijdperk kan binnentreden.’

OP 24 OKTOBER WERD IN BERLIJN EEN MONUMENT ONTHULD TER HERINNERING AAN DE TUSSEN 1933 EN 1945 VERMOORDE SINTI EN ROMA. VRIJWILLIGERS GINEKE VAN DAM EN SOFIA GRONDMAN WOONDEN DE PLECHTIGHEID NAMENS JMW BIJ EN MAAKTEN DEZE FOTO. IN HET WATERBEKKEN LIGT EEN DRIEHOEKIGE STEEN. DE BEDOELING VAN DE ISRAËLISCHE KUNSTENAAR DANI KARAVAN, DIE HET MONUMENT ONTWIERP, IS DAT ER ALTIJD EEN BLOEIENDE ROOS OP DE STEEN LIGT. DIT ALS SYMBOOL VOOR LEVEN, ROUW EN HERINNERING.

BURGEMEESTER VAN DER LAAN BIJ DE CHANOEKAVIERING OP DE DAM

BENJAMIN NIEUWS

5

TEKST MICHEL KOTEK

Tolerantie Twee orthodox Joodse jongens van 17 jaar bezoeken van kinds af aan het Antwerpse filiaal van Bné Akiwa. Deze orthodox Joodse jeugdvereniging is over de hele wereld actief. Bné Akiwa Antwerpen is volgens ingewijden welhaast de meest religieuze afdeling van Bné Akiwa in Europa.

Op de leeftijd van 15 jaar worden Eliott en Shrulli dan eindelijk gevraagd om Madriech (leider) te worden van een groep eveneens naar Bné Akiwa gaande jongere kinderen. Een moment waar de beide puberende jongens reikhalzend naar hebben uitgekeken. Ruim twee jaar lang offeren de jongens zich dagelijks op om het hun Chaniechiem (kinderen in hun groep) naar de zin te maken. Dat hun onverdroten inzet ten koste gaat van de schoolprestaties hebben de ouders voor lief te nemen. Van Eliott en Sruli wordt naast hun enorme inzet verlangd dat zij zich beiden volledig onderwerpen aan de straffe regels en discipline die thuishoren bij Bné Akiwa Antwerpen. De jongens zijn beiden opgevoed in een orthodox Joods klimaat en hebben met deze levensstijl dan ook totaal geen probleem. Binnen de veilige en afgeschermde wereld van Joods Antwerpen hebben beiden altijd op Joodse scholen gezeten en zich dan ook nooit hoeven in te spannen om er bij te kunnen horen. Op Bné Akiwa zijn zij dan ook het perfecte rolmodel voor hun Chaniechiem. Nog geen maand geleden worden de beide vrienden gevraagd voor een verjaardagsfeest van een van de klasgenoten op de Joodse school Tachkemoni. Eindelijk eens iets nieuws en spannends dat de dagelijkse sleur doorbreekt, een verjaardagsfeest in de hippe Antwerpse superdisco de Noxx. Eliott voelt zich verplicht om zijn gang naar de Noxx bij de dagelijkse leiding van Bné Akiwa aan te kondigen.

Thuisgekomen van een avondje heerlijk stappen krijgen de jongens te horen dat er binnen Bné Akiwa Antwerpen geen plaats meer voor hen is. Andere bevriende leiders waren door de leiding van Bné Akiwa Antwerpen geïnstrueerd om de ‘privé’ gang naar de disco te volgen en rook- en alcoholgedrag in kaart te brengen. Jawel, van je vrienden moet je het maar hebben. Van de ene op de andere dag wordt het leven van beide jongens volledig op de kop gezet. Hun navelstreng met het Jodendom is met een cirkelzaag kapot gemaakt. ‘Werkelijk ongehoord’ dacht ik, toen ik vol ongeloof het relaas over deze twee jongens aanhoorde. Een situatie die (zo wil ik nog wel even benadrukken) bij Bné Akiwa Nederland gelukkig ondenkbaar is. Hebben wij zelf op macroschaal nog steeds niet geleerd over hoe het voelt om buiten te worden gesloten? In dit geval dan nog wel door de eigen groep. Het wordt tijd dat tegen deze vorm van intolerantie keihard wordt opgetreden binnen het Jodendom. Meerderheid, waar blijf je ‘Spreek je Uit!’. Het zijn deze excessen die ons geweldige geloof schade toebrengen. Het zijn ook deze onverlaten die ertoe bijdragen dat zovelen zich volledig buitengesloten voelen. Volgens mij bepaalt elk individu zelf of hij/zij ergens bij wilt horen. Alleen al om deze reden hoop ik van harte dat Jonet een doorslaand succes wordt. Jonet is er tenslotte voor iedereen die er bij wil horen. Je hoort erbij zolang je die ander maar respecteert. De Jonet website is dan eindelijk life te bewonderen op maandag 17 december. Ons veler geduld wordt beloond. Namens JMW en de Benjamin redactie wens ik u allen happy Chanoeka en fijne feestdagen.

WORKSHOP ZONDAG 9 DECEMBER

Het verhaal over je familie Workshop door Ad van Liempt journalist, publicist, programmamaker Voor mensen die hun levensverhaal op papier willen zetten. Van losse verhalen tot een leesbaar boek... Hoe pak je het aan? Theater Bellevue, Amsterdam Zondagmiddag 9 december van 13.00 tot 15.00 uur

Kosten: € 7,50 incl. koffie Aanmelden: [email protected] of tel. 020-577 65 66. Betalen aan de zaal of met iDeal via www.joodseactiviteiten.nl Aansluitend literaire middag in Bellevue, toegang € 10,- incl. Chanoeka traktatie

Schrijf je in op de website en ontvang GRATIS op jou afgestemde informatie en het kwartaalblad de Benjamin!

www.joodseactiviteiten.nl

LITERAIRE MIDDAG

ZONDAG 9 DECEMBER

t h c i l t e h n e g e t e i l i m a F

Schrijvers Dichters Muziek

Theater Bellevue Amsterdam Zondag 9 december van 15.30 tot 18.00 uur

Met medewerking van Hagar Peeters, Chaja Polak, Marga van Praag, Marja Vuijsje, Robert Vuijsje, Natascha van Weezel, Gita Hacham en Chawwa Wijnberg Presentatie literair auteur Ingrid Hoogervorst

Entree: € 10,– incl. Chanoeka traktatie Aanmelden: [email protected] of tel. 020-577 65 66 Betalen aan de zaal of met iDeal via www.joodseactiviteiten.nl

Schrijf je in op de website en ontvang GRATIS op jou afgestemde informatie en het kwartaalblad de Benjamin!

www.joodseactiviteiten.nl

JOODS - JOODSE FEESTDAGEN

7

TEKST AVIVA PELS ILLUSTRATIE COLLECTIE JOODS HISTORISCH MUSEUM, AMSTERDAM

Een onverwacht opgedoken erfstuk Wonderlijke omzwervingen van een menora Ongeveer een jaar geleden werd ik gebeld door een bevriende gepensioneerde Joodse zakenman Maurits die me vertelde dat hij een paar weken naar Israël zou gaan omdat zijn tante was overleden. Ik condoleerde hem. Voor de lewaja (begrafenis) was hij te laat, maar hij wilde op zijn eigen manier afscheid nemen van zijn geliefde tante. Herinneringen komen terug... Zijn tante had Maurits opgevangen na de oorlog. Omdat zijn ouders hem hadden laten onderduiken in Friesland had hij de oorlog als kind overleefd. Zijn ouders hebben de oorlog niet overleefd. Een zuster van zijn moeder spoorde Maurits na de oorlog op en gaf hem een thuis, zo goed en kwaad als het ging. Toen Maurits was afgestudeerd realiseerde zij haar droom: een nieuw leven in Israël. Zij ging op alya (emigratie naar Israël) en bleef vanuit Haifa contact houden met ‘haar kind’ tot aan haar dood. Een leeg huis en een vraag... Eenmaal in Israël bezocht Maurits nog enkele vrienden en verre familieleden. Een nichtje nam de taak op zich om het huis van de overleden tante op te ruimen. Het nichtje nam contact op met Maurits. Wilde hij misschien nog iets houden als aandenken aan zijn tante? O ja, en ze had nog een doosje gevonden waar zijn naam op stond. Een vreemde vondst Maurits is eigenlijk alleen geïnteresseerd in oude foto’s van zijn naoorlogse jeugdjaren in Amsterdam, maar als hij het doosje overhandigd krijgt heeft dat zijn volledige aandacht. Hij heeft het nog nooit gezien. Wat zit er eigenlijk in? Zijn handen beven. Een paar babyfoto’s, een klein truitje en... een koperen menora, in een doek gewikkeld. Hij huilt van ontroering en verbazing. Waarom heeft zijn tante deze kleine nalatenschap van zijn ouders hem nooit laten zien of gegeven? Was het misschien ook voor haar te emotioneel om de doos te openen?

Terug in Nederland Wanneer Maurits weer terug is geeft hij de menora een plaats in zijn woonkamer. Maar hij wil de kandelaar gebruiken. Chanoeka nadert en hij koopt een Engelstalig boek over de achtergronden van het feest. Na decennia verborgen te zijn geweest zal zijn menora (of chanoekia) dit jaar branden. Hij bezoekt zelfs een rabbijn om zich uit te laten leggen hoe hij de rituelen moet uitvoeren. De berachot (zegenspreuken) krijgt hij fonetisch getranscribeerd, omdat hij nooit Hebreeuws heeft geleerd. Hij koopt passende kaarsjes in de WIZO winkel. Hij nodigt een paar vrienden uit. Hij koopt zelfs soefganiot, het speciale Chanoeka gebak. Een nieuwe dimensie Het verlies van zijn tante heeft Maurits iets geschonken, een voorwerp dat zijn ouders nog hebben gebruikt en nu wil hij deze traditie voortzetten. Chanoeka, het inwijdingsfeest schenkt een bijzonder licht: het licht van Joodse overleving.

De Liberaal Liberaal Joodse Gemeente e Amsterdam m Een Joods Centr Centrum um voor voor ons allemaal! allemaa al! Hier is v volop o olop p rruimte u uimte in div diverse ve erse mooie zale zalen en voor o al uw wg elegenheden voor gelegenheden

t

#BSS
FO
#BU
. t

#BS
FO
#BU
.JUTXF
GFFTUFO

t

$IPFQPU

t

.JUTXF
GFFTUFO

t

$ $IPFQPU

t
5SPVXMP SPVXMPDBUJF

t


7FSKBBSEBH
PDBUJF

t

7F FSKBBSEBH H
t

$PODFSUFO

t

POFFMVJUWPFSJOHFO

t

-F[JOHFO

t

$VSTVTTFO t

$PODFS SUFO

t

5P POFFMVJUW PF FSJOHFO

t

-F[JOHFO O

t

$VSTVTTFO t 7F FSHBEFSJOHFO

TZNQPTJB t

7FSHBEFSJOHFO

TZNQPTJB Wij bieden faciliteiten facilitteiten zoals: zoals:

Neem contact op p met Madelon Bino:

t


(SPUF
UPOFFM[BBM
N tt


(SPUF
UPOFFM[BBM
NFU
QPEJVN ( U U M M FU
QPEJVN U EJ tt


"QQBSBUVVS
WPPS
HFMVJE
QSPKFDUJF
FO
WFSMJDIUJOH "QQBSBUVVS
WPPS
HF FMVJE
QSPKFDUJF
FO
WFSMJDIUJOH t


$BUFSJOH
PQ
NBBU
LPGmFUBGFMT
MVODIFT
FO
CVGGFUUFO t


$BUFSJOH
PQ
NBBU
L LPGGm mFUBGFMT
MVODIFT FO CVGGGFU G UFO U t


$PNQMFUF
DVMJOBJSF
QBLLFUUFO
UFHFO
BBOUSFLLFMJKLF

t


$PNQMFUF
DVMJOBJSF
QBLLFUUFO
UFHFO
BBOUSFLLFMJKLLF




QSJK[ FO



QSJK[FO

5400120 020 540 0120 TFDSFUBSJBBU!MKHOM XXXMKHBNTUFSEBNOM XXX MKHBNTUFSEBNOM

Zuidelijke Zuidelijk eW Wandelweg andelw weg 41, 1 1079 079 RK Amsterdam

Ook in 2013 organise ren wij on s inmiddels be eroemde organiseren ons beroemde val voor Ko or en More! Joods festiv festival Koor modern Israëlische lithurgische Met.. jiddische, mod ern Israël ische en lithur rgische beste koren muziek, optredens van v de bes te joodse kor ren van veel muzikale Nederland en ve el muzika le verrassingen... verrassinge en... voor voo or jong tot oud! Noteer het direct in uw agenda Wanneer: Wanneer: Tijd: Tijd: Entree: kinderen tot barmitswaleeftijd Plaats: Info:

Zondag 10 maart, 14 00 uur-17 uur 17.00 00 uur 14.00 uur-17.00 € 10,€ 5,LJG Amsterdam, Wandelweg 41 Zuidelijke Wandelweg www .joodskorenfestival.nl www.joodskorenfestival.nl of 020-6438234

U kunt kaarten reserveren reserveren d door het bedrag over te m maken naar 468042172 2 t.n.v t.n.v.. L LJG Amsterdam o.v o.v.v. .v. ‘‘uw uw naam en Koor & Mo More’. ore’. D kaarten liggen dan klaar De k bij d kassa! de

JOODS - DE ACHTERGROND VAN JOODSE ACHTERNAMEN TEKST JOLAN TOFF

Tokkie ‘In elk geval staat bij ons de naam Tokkie zowel voor Papegaai als voor De Pauw’

Mevrouw Hanna Tokkie is in de zomer van 2003 betrokken geweest bij een uit de hand gelopen burenruzie die de aandacht van de media trok. Door deze familie Tokkie is Tokkie een synoniem geworden voor een asociaal persoon. Men associeert sindsdien de naam Tokkie met overlastgevende personen.

Vermoed wordt dat de naam oorspronkelijk uit Hongarije kwam. In het begin van 1800 woonde er een familie Tokki in de Manegestraat (een zijsteeg van de Nieuwe Kerkstraat) in Amsterdam. Waarschijnlijk vestigden zich in de loop van die eeuw hoe langer hoe meer Oost-Europese Joodse vluchtelingen zich in die buurt.

Minder bekend is dat Tokkie een van oorsprong Joodse naam is. Adrie Tokkie heeft in zijn ruim 200 pagina’s dikke boek ‘Van Tuci naar Tokkie’ de oorsprong van de naam Tokkie uitvoerig beschreven. Het boek is een herinnering aan de vele Tokkie’s uit Nederland en België die in de oorlog vermoord zijn. Dit artikel is grotendeels op zijn schrijven gebaseerd.

Historicus Ben Sijes schrijft in zijn boek: ‘Ik vergat nog iets te vertellen’ (1978) in het hoofdstuk ‘de Nieuwe Kerkstraat’ over deze straat: ‘Er woonden Joden die gevlucht waren voor de pogroms in Oost-Europa en – op weg naar Amerika – hier waren blijven hangen. ‘ Dit speelde zich af vanaf eind negentiende eeuw.

Tussen 1700 tot 1800 hebben er bij het registreren van de familienaam vele verschuivingen plaatsgevonden. In deze periode werden de C en de huidige K als K uitgesproken, wat ertoe heeft bijgedragen dat de familienaam Tokkie op vele manieren werd opgetekend. De eerste waarneming betreft ene Tuci die in 1716 in Amsterdam werd geboren en in het sterfregister bij zijn begrafenis in 1770 onder die naam werd ingeschreven. Daarna volgen nog vele variaties, te weten: Tucki, Tukkie, Tukkij, Toki, Tokki en Tokkie.

Namen afgeleid van het Hebreeuwse woord Toeki: b.v. Papegaay en De Pauw Toeki is het Hebreeuwse woord voor papegaai. Als variant op Tokkie vinden we in Nederland ook de namen Tukki, Tuki en Toekki. Aangezien in het Hebreeuws alleen medeklinkers in woorden worden geschreven zou Tokkie afgekort kunnen worden tot t’k’i. Interessant is nu dat niet alleen Tokkie hiervan afgeleid is maar waarschijnlijk ook de woorden voor Papegaai en Pauw. De pauw wordt namelijk in de Tora genoemd onder de exotische dieren die koning Salomon uit verre landen meebracht( 1 Kon. 10:22). In de Hebreeuwse tekst staat daar ‘toeki’ en het is de enige keer dat het woord in de Bijbel voorkomt. Staat ‘toeki’ nu voor papegaai of pauw? In elk geval staat bij ons de naam Tokkie zowel voor Papegaai als voor De pauw.

Zoals u waarschijnlijk weet zijn veel Joodse achternamen naar dieren vernoemd. Hier volgt een bloemlezing: Aap, Adelaar, Arend, Baars, Beer, Bever, Bok, Bot, Braasem, Bruinvis, Cabeljouw, Catje, Das, Duijf, Gans, Goudvis, Haan, Haas, Hamel, Haring, Hart, Hecht, Heilbot, Hen, Hoen, Hond, Kalf, Kalkoene, Karper, Kat, Kip, Koe, Koei, Koekoek, Konijn, Lam, Leeuw, Loup, Meerkat, Mol, Mossel, Mot, Mug, Muis, Os, Paauw, Papegaay, Pigeon, Poes, Salm, Schaap, Schar, Schelvis, Snoek, Sparwer, Spiering, Stokvis, Stork, Swaluw, Tong, Valk, Vink, Vis, Vlieg, Vlooy, Vogel, Vos, Walvis, Wezel, Wolf, Zwaan. ZE’EV BAR (1995) IN MISPOGE, HET VERENIGINGSBLAD VAN DE NEDERLANDSE KRING VOOR JOODSE GENEALOGIE HET ARTIKEL ‘BEESTACHTIGE JOODSE NAMEN’

9

10 HUMAN INTEREST - MIJN LEVEN TEKST JOLAN TOFF - ILLUSTRATIE PATRICK STERNFELD

Het belang van het Joods zijn Jeff Overste, werkzaam bij het Joods Digitaal Monument

Jeff Overste, geboren in Amsterdam, 59 jaar, samenwonend met Yvonne, woonachtig in Amstelveen, twee kinderen, Paul 27 jaar en Sarah 30 jaar.

Beroep: Ik heb Sociale Geografie gestudeerd. Ben bij toeval in het marktonderzoek terecht gekomen wat uiteindelijk geresulteerd heeft in het leiding geven aan een bedrijfje op dat gebied. De laatste jaren houd ik mij vooral bezig met oorlogsproblematiek. Dit is een thema geweest in ons gezin. Ik ben

geïnteresseerd in hoe traumaverwerking plaatsvindt. Ik heb groepen begeleid, met name de naoorlogse generatie. Dat deed ik in samenwerking met het toenmalige Icodo. Nu zit ik in de redactie van het Joods Digitaal Monument en de daaraan gekoppelde interactieve website ‘Community Joods Monument’, een onderdeel van het Joods Historisch Museum. Mijn mooiste herinnering: Wakker worden op een zonovergoten strand met een kind op je buik of de wandelingen met mijn kinderen toen ze een jaar of tien waren.

JEFF OVERSTE

11

‘Het op de planken staan vind ik een belevenis. Ik doe het voor het applaus’

Sport: Kijk er graag naar. Ik heb jaren een grote carrière gehad in de allerlaagste regionen van het amateurvoetbal. Ik ben nooit gedegradeerd, maar dat kon ook niet... Ik fiets nu een beetje. Joods: Het is één van de brillen waardoor ik de wereld bekijk. De traditie, de cultuur, de waarden en normen die je meekrijgt. Deze worden gevoed door de gebeurtenissen in de wereld. Ik ben niet belijdend. Hoe ouder ik word hoe meer ik me het belang realiseer van het Joods zijn. Eten: Is heel belangrijk voor ons. We gaan graag uit eten, dat is voor ons echt uitgaan. Ik houd van Italiaans of Japans. Ik kook zelf ook graag, een lekkere pasta of een goed vleesgerecht. Televisie: We kijken veel: het Journaal, praatprogramma’s of documentaires. Maar ook amusement. Het kanaal ‘Holland Doc 24’ is een favoriet. Mooie, kwalitatief goede, documentaires. Ook kijken we graag naar komedies en natuurlijk voor mij sport, met name voetbal.

Winkel: Die iets verkoopt waar een stekker aan zit. Computers, gadgets of mooie geluidsinstallaties. Hekel aan: Onredelijkheid, intolerantie, een bekrompen visie, vooringenomenheid. Het meteen een stempel op iemand willen plakken. De scheidslijn ligt niet tussen verschillende cultuurgroepen maar binnen die groepen. Er zijn binnen elke groep redelijke en onredelijke mensen. Bewondering voor: Mensen die het volhouden om hun passie te volgen, bijvoorbeeld een goed acteur. Iemand die in staat is om door zijn spel de verschillende lagen in een personage vorm te geven. Dat kan alleen als je voor dat vak gepassioneerd bent. Uitzicht: Hangt van mijn gemoedstoestand af. De nieuwe IJ-oevers. Uitkijkend over de nieuwe skyline van Amsterdam. Knap hoe de oevers bij de stad zijn getrokken. In een andere gemoedstoestand uitkijkend, vanaf een Grieks eiland, over de Egeïsche zee. Markt: Heb ik niks mee.

Krant: Het Parool. Op de Ipad de Volkskrant, NRC en de nieuwssite CNN. Mop: Ik ben de slechtste Joodse moppenverteller die er is. Ik heb lang geleden besloten ze niet meer te vertellen. Mensen verwachten van mij dat ik wel een goeie moppentapper ben. Dus niet. Boek: Lees graag biografieën. De laatste die ik las ging over Steve Jobs, de oprichter van Apple. Hij was iemand die heel duidelijk wist wat hij wilde. Hij was briljant met een duidelijk doel voor ogen maar kon je niet met hem mee dan had je het niet makkelijk binnen dat bedrijf. Ook heb ik onlangs de biografie van Jolande Withuis over Pim Boellaard gelezen, de verzetsman.

Kom graag: Ik ben gek op theater. Het De la Mar Theater is een aanwinst voor de stad. Zelf ben ik al jarenlang amateurtoneelspeler. Het op de planken staan vind ik een belevenis. Ik doe het voor het applaus. Grootste wens: Ik kan alleen maar clichématig antwoord geven: dat al mijn dierbaren een gelukkig en gezond leven zullen hebben. JMW: Als mensen kwetsbaar of zorgbehoevend zijn, is het van belang dat er een organisatie is die veiligheid kan bieden en op de hoogte is van iemands achtergrond. Je hoeft niet alles uit te leggen. JMW kan dat bieden. Daarnaast kan JMW een rol spelen bij de opbouw van de gemeenschap.

12

HUMAN INTEREST - HOBBY

13

TEKST `MICHEL KOTEK - ILLUSTRATIE PATRICK STERNFELD

Hondenliefde ‘Bij hondenshows breng ik mijn Afghaan in de ring’

Honden, ik kan geen dag zonder. Michella Cohen de Lara vertelt gepassioneerd over hoe haar Afghaanse Windhond, Chihuahua en twee Siamese katten haar leven verrijken. Het appeltje valt niet ver van de boom want haar enige kind, dochter Yaëli van twaalf jaar is ook dierenvriend en bezeten van haar eigen kat Sijama. Dat Yaëli en haar kat Sijama een heel bijzondere band hebben blijkt wel uit het feit dat Sijama feilloos aanvoelt wanneer haar Yaëli thuiskomt. Elke ontvangst is als een warme douche. Yaëli is weliswaar allergisch voor haar kat, maar no way dat die kat de deur uitgaat. Michella – zelf afkomstig uit een gezin met een Joodse vader en niet-Joodse moeder – werd op jonge leeftijd gegrepen door het zien van een Yorkshire Terriër in de musicalfilm The Wizzard of Oz. Gevolg was dat ze actief in de omgeving van haar ouderlijk huis op zoek ging naar honden die zij voor de buren mocht uitlaten. Dit resulteerde in een heuse hondenuitlaatservice die ze tussen haar twaalfde en negentiende jaar had. Ook de ouders van Michella konden de hartstochtelijke oproepen van dochterlief niet weerstaan en rond haar dertiende kreeg Michella dan ook haar eerste eigen hond, een Yorkshire Terriër. ‘Ik vind de meeste honden heel leuk, maar heel bijzonder zijn vooral de Oosterse windhonden zoals de Afghaanse windhond vanwege hun temperament, elegantie en mystiek. De Saluki spreekt mij aan vanwege de dansende en sierlijke bewegingen. De Westerse Greyhound haalt maarliefst snelheden van wel 65 km p/u. Windhonden zijn schone, edele dieren. Vroeger waren windhonden een statussymbool. Vandaag de dag kosten ze nog steeds een klein vermogen. Mijn passie voor (wind)honden zet zich niet alleen in mijn werk voort maar ook in mijn hobby. Regelmatig ga ik naar hondenshows waar ik mijn Afghaan uitbreng in de ring voor de keurmeester. Om de titel

schoonheidskampioen te behalen komt er heel wat bij kijken. Je bent echt één met je hond, waarmee je een hechte band opbouwt. En dat is uniek.’ Michella is na vele omzwervingen beroepsmatig op de plaats beland waar zij zich helemaal thuis voelt. Na afronding van de Modevakschool begon zij als ontwerpster en styliste. Ook in de telecom en als mannequin maakte Michella zich nuttig. Ze is niet alleen ondernemend, vasthoudend, spontaan en een beetje ijdel, ze mag zeker ook gezien worden. Het liefst was ik dierenarts geworden, maar dat schijnt nogal lastig te zijn als je niet tegen bloed kunt. Uiteindelijk verdween mijn angst voor bloed na het bijwonen van de geboorte van mijn neefje. Na mijn opleiding als paraveterinair (dierenartsassistent) werkte ik bij meerdere dierenartspraktijken. De combinatie en afwisseling van werkzaamheden hebben mij altijd geboeid en gedreven. Nu ik dan uiteindelijk als office medewerkster werk in de kynologie en ik me dagelijks mag bezighouden met mijn grootste passie “honden” is de rust in mij teruggekeerd. ‘Over rust gesproken; het Jodendom is nog iets waarin ik mij verder wil ontwikkelen. Ik heb een diepe wens om Joods te worden’. Op haar Facebookpagina kijkend staan heel veel Cohen de Lara’s. ‘Ben zo trots op mijn achternaam’. De familiestamboom gaat terug naar 1630 en ook ik zoek een vorm van Jodendomsbeleving die past bij mijn roots.

14 HUMAN INTEREST - NEDERLANDSE JODEN IN HET BUITENLAND TEKST ROB SIMMONS

Chinese Joden en Joden in China Rob Simons was van 1971 tot 1992 als Midden-Oosten correspondent werkzaam voor Nederlandse en Belgische media; vervolgens was hij als redacteur buitenland aan de VPRO TV verbonden. Sinds 2005 woont hij in Sjanghai, waar hij werkt aan de promotie van de culturele uitwisseling tussen China en Europa op het gebied van kunst, fotografie en documentaire film. Veertig jaar geleden kreeg ik van een hoogleraar Joodse geschiedenis aan de Hebreeuwse Universiteit in Jeruzalem te horen dat er in China zo'n 30 miljoen Chinese Joden wonen. Die uitspraak is mij sindsdien bijgebleven. Zeven jaar geleden is het dat ik in China neerstreek en toen ben ik het Joods cultureel erfgoed in het land gaan onderzoeken. Honderden jaren voordat Marco Polo in de 13e eeuw uit Venetië naar China kwam, bestonden er op tal van plaatsen in het Rijk van het Midden al Joodse gemeenschappen. Vanaf de eerste eeuw van de Westerse jaartelling kwamen Joodse handelaren uit Irak en Perzie naar China. In zijn reisverhalen maakte Marco Polo melding van de Joodse gemeenschap van Kaifeng, de toenmalige hoofdstad van het Chinese keizerrijk. In Kaifeng worden de laatste jaren pogingen in het werk gesteld om maar liefst twee Joodse musea in het leven te roepen. De financiële middelen die met dit doel in de VS zijn ingezameld, zouden echter in de diepe zakken van gemeentebestuurders van Kaifeng terecht zijn gekomen. In de Chinese media wordt de 2000 jaar oude geschiedenis van de Chinese Joden overigens niet opgerakeld. Alle aandacht gaat uit naar de 38.000 Joden die de vorige eeuw op de vlucht voor de Nazi's vanuit Europa naar Sjanghai kwamen. Zo'n 20.000 Russische Joden hadden als gevolg van pogroms, de Eerste Wereldoorlog en de Russische revolutie al de eerste decennia van de 20ste eeuw hun toevlucht tot Harbin gezocht, de provinciehoofdstad in het noorden van China.

Parallel aan de officiële Chinese volkstelling van 2010 hebben Chinese wetenschappers vastgesteld dat er inmiddels niet 30 maar 40 miljoen Chinese Joden in de Volksrepubliek wonen. Tegenwoordig zijn er in Kaifeng nog enkele tientallen Chinezen die zich van hun Joodse afkomst bewust zijn. In China wonen aan het begin van de 21ste eeuw ruim tienduizend Israëlische en westerse Joden, die zich de laatste 35 jaar voornamelijk als advocaten, zakenlieden, leraren en kunstenaars in het onmetelijke land hebben gevestigd. Met zo'n 3500 Joden en zes Joodse gemeenten vormt Hong Kong de grootste Joodse gemeenschap in China. Beijing telt zowel twee Chabad gemeenten als een liberaal Joodse gemeente die al in 1979 door twee Amerikaanse vrouwen werd opgericht. Chabad heeft een paar jaar geleden het spiksplinternieuwe Beit Chabad als gemeenschapscentrum in gebruik genomen. Behalve een sjoel voor Sjabbat en Joodse feestdagen is in Beit Chabad ook een mikwe, een koosjer restaurant en een Joodse kleuter- en lagere school gevestigd. In de Chinese hoofdstad wordt door orthodoxe en liberale Joden goed samengewerkt, en sommige feestdagen, zoals bijvoorbeeld Chanoeka worden samen gevierd. Ook in Sjanghai bestaan drie Chabad gemeenten, een Sefardische en sinds een jaar ook een liberaal Joodse gemeente. Verder zijn er nog Joodse gemeenten in Guangzhou, het voormalige Canton, en in Shenzhen. Van een kruisbestuiving tussen de volkomen geassimileerde Chinese Joden en de Asjkenazische en Sefardische Joden in China is geen sprake. Chinese Joden komen wel af en toe ‘uit de kast’. Op bijeenkomsten van Joodse gemeenten nemen Chinezen sporadisch wel eens een kijkje. En Chinese partners van Joden nemen ook deel aan het Joodse gemeenschapsleven. Tot dusver heb ik zelfs een Chinese ‘nepjood’ uit Kaifeng ontmaskerd. De sportleraar aan een locale middelbare school dacht er financieel beter van te worden door zich als Chinese Jood uit te geven. Tenslotte waren de Joden volgens wijlen voorzitter Mao Tse Tung de leiders van het verfoeilijke kapitalisme. Tegenwoordig wil iedere Chinees zo snel mogelijk kapitalist worden. Sportleraar “Moshe” dacht zich op die kapitalistische weg dan ook het beste als Jood te kunnen presenteren.

HUMAN INTEREST - COLUMN

15

Gaby Santcroos

De donkerste maand van het jaar In de donkerste maand van het jaar, waarin zelfs de maan zich achter de wolken verschuilt, wordt de menora aangestoken. Net als de open haard, of het gasfornuis voor de warme chocolademelk met een bakje pepernoten erbij. Of soefganiot en latkes, mandarijnen, speculaas en wie weet, hier en daar een baklava. Lekker ‘multiculti’. Zoiets als Sinterklaas, Chanoeklaas en de Kerstman, in dezelfde maand. Zoveel verschillende nationaliteiten in één land. Zo veel religies in één woonwijk. Ik kijk hoe de kaarsjes van de menora branden. Kleine vlammetjes flikkeren heen en weer en er druppelt gekleurd kaarsvet langzaam naar de rand toe. Het kaarsvet van vorig jaar is er net afgekrabd en afgeboend. Na acht dagen de kaarsjes aansteken was dat een klusje dat we tot volgend jaar uitstelden. Met een scherp mes, pielen in de kleine gaatjes voor de kleine, onmogelijke kaarsjes. Net genoeg kaarsjes voor acht dagen zitten er in een doosje. Net genoeg, om ze ‘om en om’ op kleur in de menora te doen. Net genoeg, totdat je ze keurig op hun plek wilt zetten. Het kaarsje valt. Niet getreurd, want met groot geduld zetten we het kaarsje terug. Eén voor één, totdat alle kaarsjes staan, de laatste avond. De negende doe ik er voorzichtig bij, terwijl ik de eerste in de rij er weer uit stoot. Met nog meer engelengeduld spreek ik de kaarsjes toe. “Wel meewerken kaarsjes, het kruikje olie deed ook niet zo moeilijk.” Het werkt, het is een wonder! De kaarsjes staan. Ik kom er niet meer aan.

De donkerste maand van het jaar. Kijk! Sinterklaas loopt met zijn schimmel op het dak. Dat heeft Sinterklaas ook niet handig uitgekozen, om op de donkerste maand van het jaar op het dak te gaan lopen. De kerstverlichting in de stad gaat aan. De winkelstraten staan vol met rijk gevulde etalages. Receptenboeken over kalkoenen voor in de oven en etalages met glimmende glitterjurken schreeuwen je tegemoet. De donkerste maand van het jaar. Met de meeste lichtjes. Ik koop dit keer twee doosjes Chanoeka-kaarsen, voorbereid op mijn onhandigheid. Dag Chanoeka, kom je volgend jaar weer terug, om ons huis te verlichten? Om te laten zien dat wonderen bestaan? Om het oliekruikje te eren? Om bij mensen het lichtje in hun hart te doen ontvlammen, de liefde voor elkaar te vinden en iedereen een warm en verlicht hart toe te dragen? Zelfs in de donkerste maand van het jaar. Chanoeka, wat ben je mooi, je straalt!

16

HUMAN INTEREST - INTERVIEW

17

TEKST LEA VAN COEVERDEN - ILLUSTRATIE MAURICE MOL

Ik weiger om niet gelukkig te zijn... Mirjam Durlacher-Palache

Er wordt veel gelachen tijdens het gesprek. Met een zuiver relativerend vermogen en heldere kijk op haar leven tot nu toe is Mirjam (56) ontwapenend eerlijk. Ook als we het over de minder prettige tijden in haar leven hebben. Haar jeugd bijvoorbeeld. Ze praat er makkelijk over en heeft een realistische kijk op haar

Ze ging terug naar Amsterdam na de middelbare school. Eigenlijk wilde Mirjam naar de toneelschool. Maar dat mocht niet omdat er dan op vrijdagavond en sjabbat ook opgetreden zou moeten worden. Ze besloot naar de CIZ te gaan, het toenmalig Joodse ziekenhuis, tegenwoordig Amstelland Ziekenhuis, om daar tot verpleegkundige te worden opgeleid.

leven vroeger en nu. ‘Ik wil graag begrijpen wat er vroeger thuis is gebeurd,’ herhaalt ze regelmatig. Mirjam is de jongste van het gezin Palache en heeft twee oudere broers. Haar beide ouders hebben tijdens de oorlog in concentratiekampen gezeten. ‘Dat heeft onze jeugd gekleurd, hun oorlog werd min of meer mijn oorlog en die van mijn broers. Maar ik weet ook zeker dat, als mijn ouders het anders hadden kunnen doen, ze dat wel hadden gedaan. Maar het is gegaan zoals het is gegaan.’ Het lijkt of ze heeft berust in wat er mis ging tijdens haar jeugd en een inhaalslag heeft gemaakt nadat ze haar man Evan (87) ontmoette. Verliefd Een gezellig huis in Naarden. Een keffend hondje, drie weken geleden uit het asiel gehaald, duikt direct mijn tas in op zoek naar koekjes. Echtgenoot Evan komt naar beneden en nestelt zich op de bank. Mirjam kijkt hem liefdevol aan. ‘Ik ben nog net zo verliefd op hem als toen ik hem leerde kennen, ruim 37 jaar geleden,’ zegt ze. Pas echt gelukkig voelde ze zich toen ze hem leerde kennen. ‘In dit huis is het fijn, warm, vertrouwd en gezellig. Aan onze tafel mag iedereen aanschuiven en er is altijd genoeg te eten. Ook als we geen gasten hebben is er eten voor drie personen over,’ lacht ze. ‘Bij ons thuis kon dat vroeger ook hoor, we hadden doorlopend mensen over de vloer, mijn ouders hadden pleegkinderen en veel sociale contacten.’ Toch ging het met Mirjam thuis niet goed en daarom bracht ze enkele jaren van haar leven in Rotterdam door bij een orthodox Joods gezin. ‘De weekenden ging ik naar huis toe.’

Mijn jodendom Het gezin Palache leefde orthodox. ‘Ik heb daar al lang niets meer mee, integendeel, ik ben wars van alles wat extreem is. Ik vind het belangrijk om als een net mens te leven. Dat is je plicht en heeft niets met Joods zijn te maken. Ik heb wel wat met de traditie van het Jodendom. Ik ben zeventien jaar lang gastvrouw geweest tijdens de bekende Pesachweek in Lunteren. Evan en ik gingen daar altijd samen naar toe. Hij is daar nu te oud voor. Hij raakt gedesoriënteerd met al die drukte en mensen om hem heen. Dus de eerstvolgende sederviering zal hier, bij ons thuis zijn.’ Ze kijkt naar haar man en voegt er aan toe: ‘als hij er dan nog is. Hoewel, als hij er dan niet meer is dan zal hier ook een sederavond zijn.’ Leeftijdsverschil Het leeftijdsverschil van dertig jaar is noch voor Mirjam, noch voor Evan ooit een probleem geweest. ‘Het was liefde op het eerste gezicht. Toen de Snoge 300 jaar bestond moest er van de geluidsband van de speciale dienst een kopie gemaakt worden. Via vrienden kwam ik terecht in de geluidsstudio van Evan. Ik zag hem aankomen, een klein man, met zulke lieve ogen. Ik keek er in en was verkocht.’ Mirjam maakte het zich daarmee niet makkelijk. Een weduwnaar met vier kinderen die een half jaar ouder was dan haar vader. ‘Thuis werd er wel moeizaam op gereageerd. Ik heb het zelfs een tijdje uit gemaakt omdat het allemaal te ingewikkeld werd. Tot het moment waarop ik besloot te kiezen voor mijn eigen geluk en met Evan te trouwen.’ Het echtpaar stond onder de choepa in de Snoge.

18 HUMAN INTEREST - INTERVIEW

‘O, je wilt weten of hij dood is? Nee hoor, hij is thuis.’

Er volgende jaren van geluk en verdriet. Mirjam wilde dolgraag een kind en na miskramen en niet levensvatbare kindjes werd zoon Sidney (28) geboren. ‘Evan was elf jaar lang mijn steun en toeverlaat. Ook als een zwangerschap misging kreeg ik nooit te horen dat ik er mee op moest houden omdat het te riskant was. Met de geboorte van Sidney werd ons geluk bekroond.’ Mirjam en Evan kozen er voor hun zoon een Joodse opvoeding te geven. Hij ging iedere zondag naar Joodse les in Amsterdam en deed zijn barmitswa. De sjabbat werd wekelijks uitgebreid gevierd. ‘Een echte Joodse opvoeding zonder starheid. Dat voelde goed want ik wilde dat Sidney een keuze had en je kan niet kiezen als je iets niet kent.’ Jiddische mama Samen met de kinderen en kleinkinderen van haar man voelt Mirjam zich in haar rol als moeder en oma als een vis in het water. ‘Ik heb heel veel liefde en warmte te geven en ik sta graag klaar voor mijn dierbaren. Je hebt een keuze om je eigen leven in te delen en ik heb er voor gekozen om voluit te leven en van alles en iedereen te

genieten. Ik weiger om niet gelukkig te zijn. En niet onbelangrijk, er is bij ons ook ruimte voor verdriet en minder prettige zaken.’ Ze omschrijft zich als een echte Jiddische Mama. ‘Ik moet er niet aan denken dat Sidney en zijn vrouw bijvoorbeeld voor langere tijd naar het buitenland zouden gaan. Ik kan, hoewel er nog niet eens plannen in die richting zijn, er nu al pijn in mijn buik van krijgen. Ik heb hem alvast gezegd dat hij dan wel elke dag moet Skypen.’ Het leven is fraai Mirjam en Evan zijn 34 jaar getrouwd, 37 jaar samen. Het leeftijdsverschil speelt voor hen beiden geen rol. ‘Ik zou het zo weer doen,’ zegt ze. ‘We hebben het zo fijn samen. Dat komt omdat we elkaar vrij laten, elkaar respecteren in onze leeftijd en er zelf gewoon over doen. Ik kom wel eens mensen op straat tegen die me dan al drie keer alleen hebben zien lopen. Dan vragen ze me aarzelend: ‘Zeg, hoe is het...’ en dan antwoord ik: O, je wilt weten of hij dood is? Nee hoor, hij is thuis.’ Ik ben misschien wel te direct en adrem maar ik ben graag eerlijk en soms confronterend. Dit is wie ik ben.’ Ze is ontwapenend eerlijk, heeft het hart op de tong. Dat wordt haar niet altijd in dank afgenomen, maar Mirjam laat zich niets zeggen. ‘Ik ben, door alles wat er is gebeurd, wie ik ben. En als sommige mensen me dan hard vinden, dat is dan maar zo. Ik leef per dag, en geniet per dag. Het leven is fraai, we hebben het mooi gemaakt.’

ONS TWEEDE THUIS Een handicap én leven in een joodse sfeer? Ons Tweede Thuis is een stichting voor mensen met een verstandelijke of meervoudige handicap. In Amstelveen heeft Ons Tweede Thuis twee voorzieningen voor mensen met een joodse achtergrond: woon- en dagcentrum Maccabiadelaan en woonvoorziening Groenhof/ Na’ot. In deze voorzieningen is veel aandacht voor de joodse manier van leven.

Hoe doen we dit in de praktijk? - In gemeenschappelijke ruimtes gelden de joodse spijswetten - Er zijn Sjabbatvieringen - Er is veel aandacht voor joodse feesten - Er is een medewerker voor activiteiten rond de joodse identiteit - Er is begeleiding bij bezoek aan de sjoel Contact: Vuurdoornstraat 11, 1431 RM Aalsmeer 0297 353800 [email protected]

Voor meer informatie en vacatures kijk op: www.onstweedethuis.nl

ELAH centrum voor psycho-sociale begeleiding

Elah wenst u een vrolijk Chanoeka!

Beth Shalom biedt bewoners maximale zelfstandigheid, eigenheid en welzijn. in een omgeving die zo ‘thuis’ mogelijk voelt. onze bewoners krijgen naast professionele zorg, ook warme persoonlijke aandacht. we zijn zorgzaam voor elkaar en de wensen van onze cliënten staan centraal. Beth Shalom; een huis met nesjomme.

Beth Shalom is een multifunctioneel en karakteristiek zorgcentrum met de joodse identiteit en heeft vestigingen in Amsterdam en Amstelveen. Mensen met een joodse achtergrond en mensen met affiniteit voor de joodse leefwijze kunnen gebruik maken van ons zorgcentrum.

We zijn er nog! De Nederlandse oorlogsoverlevenden in Israël. En Elah staat naast ons. Word donateur en help Elah ons te helpen. Stort een bijdrage op rek. 55.05.09.615 t.n.v. Stichting Elah Nederland.

Voor meer informatie over Elah: www.elah.org.il [email protected]

ER OOR ME RAAK V N AFSP G E E IN K ID A E MA RONDL AT IE O F IN F O R M

U kunt bij ons terecht voor: • zelfstandig wonen, met hulp voor de dagelijkse verzorging • zelfstandig wonen in aanleunwoningen • dagactiviteiten voor thuiswonenden van 65 jaar of ouder • somatische en psychogeriatrische verpleging voor mensen die niet meer zelfstandig kunnen wonen • revalidatie na medische ingreep

Beth Shal S

m

UW EIGEN THUIS ME T Z ZORG, ORG, W WARMTE ARM TE EN VEILIGHEID

KASTELENSTRAAT KASTELENSTRAA AT 80, AMSTERDAM, T. T. 020 661 15 16 • GROENELAAN GROENELAAN 7, AMSTELVEEN, AMSTELLVEEN, V T. T. 020 347 21 11 11 WWW .B BETHSHAL OM.NL WWW.BETHSHALOM.NL

20 HUMAN INTEREST TEKST JONATHAN REUVENY

MACCABI ‘Schietsport biedt altijd de uitdaging om beter te worden’

Lea Jacobs is geboren in 1973 in Amsterdam en opgegroeid in Huizen. Ze is getrouwd met Osher Jacobs en heeft twee kinderen waarvan de oudste in Israël woont. Ze werkt voor AVG Technologies als procurement specialist en studeert voor de nevi (inkoopopleiding). Sinds begin 2010 is zij lid van de Schietsportvereniging Maccabi (S.V. Maccabi) en sinds kort zit zij ook in het bestuur. Wat heeft haar bewogen lid te worden en wat vindt ze zo leuk aan de sport?

Lea, waarom heb je gekozen voor de schietsport? ‘De schietsport spreekt mij aan omdat er veel verschillende onderdelen zijn: handwapen, geweer, klein kaliber, groot kaliber, zittend, knielend of liggend schieten, op ballonnen

schieten en ga maar door. Het verveelt dus nooit. Ik ben best een druk persoon en heb een redelijk vol bestaan. Met de schietsport draait het allemaal om de concentratie en rust in je lichaam. Dat heb ik dan ook echt nodig en kalmeert mij. Hoe gek het ook mag klinken voor de nietschutters, het geeft me een bepaalde rust in mijn lijf als ik schiet. Natuurlijk komt daar ook een beetje zelfvertrouwen en zelfbewustzijn bij.’ Waarom heb je niet voor een andere sport gekozen? ‘Tja, ik had ook voor Salsadansen kunnen kiezen. Ik sport en zwem, maar dat is niet echt gezellig te noemen en meer een ‘verplichting’ dan uit vrije wil en omdat ik het leuk vind. Ik zocht naar een bezigheid, een hobby of een sport, om naast mijn werk, gezin en studie voor wat afleiding te zorgen. Ergens waar je ook voor de gezelligheid heen gaat en niet omdat het moet.

‘Het geeft een bepaalde rust in mijn lijf als ik schiet’

21

Ik ben dus een beetje om me heen gaan kijken. Mijn vader had het waarschijnlijk leuker gevonden als ik postzegels was gaan verzamelen, mijn moeder als ik had leren breien en mijn man Osher als ik speedstrijken was gaan leren. Een vriendin had mij al een eerste sessie haakles gegeven om me te overtuigen dat dit toch wel een hele leuke hobby was, maar dat was niet echt een succes. Het moest een keppeltje worden maar eh… Het werd een achthoekige onderzetter. Ik ben niet echt zo’n girly-girly typetje en heb daar geen geduld voor, dus ik moest het over een andere boeg gooien en iets anders zoeken.’ Hoe ben je bij S.V. Maccabi terechtgekomen? ‘Ik hoorde van de schietsport via mijn oom. Het klonk wel erg leuk en dus ging ik rondkijken. Bij S.V. Maccabi reageerde men meteen zeer positief en Fred (Fred Cardozo, voorzitter van S.V. Maccabi, JR) nodigde me dan ook meteen uit om het een paar keer te komen proberen… Ik ben nooit meer weggegaan en sinds kort zit ik ook in het bestuur. Natuurlijk werd ik in het begin een beetje raar aangekeken en hoorde ik hier en daar opmerkingen zoals: maar zij is toch orthodox? En Jacobs… Jacobs… Is dat familie van? Toch was iedereen vanaf het begin erg aardig en werd ik al snel ‘one of the guys’. S.V. Maccabi is gewoon een leuke club waar iedereen elkaars levenswijze en keuzes accepteert en respecteert. Het zou wel fijn zijn als er wat meer dames komen! Dus hierbij een oproep aan de dames die dit lezen.’ Is de combinatie vrouw, orthodox & schietsport geaccepteerd? ‘Het klinkt wellicht controversieel, maar dat is die mijns inziens niet. Volgens de halacha zal een vrouw geen ‘klei milchama (oorlogswapens, red.)’ dragen. ‘Lo Jihjeh kli gewer al isha’, oftewel een vrouw zal geen mannelijke voorwerpen dragen. Bepaalde situaties vormen een uitzondering. Ik ben van mening dat in onze huidige situatie deze uitzondering zeker van toepassing is… De moderne orthodoxe vrouw is niet meer het ‘weibele‘ van vroeger dat thuis blijft, kinderen baart, tscholent (stoofpot) kookt en het huis schoonmaakt. Ik heb mijn religie altijd goed kunnen combineren met het dagelijks

leven, op het werk, onderweg en persoonlijk. En waar een wil is, is een weg, zeg ik altijd maar. Met de autoriteiten viel er te overleggen en zij respecteren mijn religie. Zo weten ze dat ik op sjabbat mijn wapen niet aanraak en heb ik een vrijstelling om deze niet op sjabbat bij controle te hoeven tonen.’ Is schietsport wel een veilige sport? ‘Veiligheid staat bij S.V. Maccabi voorop. Strenge veiligheidsregels zijn dan ook het belangrijkste en het eerste wat je leert bij de schietsport. Iedere schutter staat in zijn eigen schietpunt en door de strenge veiligheidsmaatregelen wordt zo gezorgd voor een minimum aantal ongelukken. Je bent vanzelfsprekend zelf verantwoordelijk voor je eigen veiligheid en die van anderen. Zo heeft ieder lid zijn eigen gehoor- en oogbescherming en deze wordt getest op de veiligheidsregels. Uiteindelijk is het niet eens het wapen dat gevaarlijk is maar de hand, oftewel de persoon, die het wapen vasthoudt. En wat is veilig eigenlijk? Alles in het leven brengt risico met zich mee’, zegt Lea lachend. Wat raad je anderen aan die de schietsport overwegen? ‘Als je geïnteresseerd bent kun je contact opnemen en langskomen bij S.V. Maccabi en het een paar keer proberen. Je krijgt bij ons de eerste paar maanden goede begeleiding. S.V. Maccabi heeft wat dat betreft alles in huis, goede trainers, verschillende handwapens, geweren, gehoorbeschermers en een goede dosis gezelligheid. Na drie keer kun je besluiten om lid te worden. Je wordt dan ook lid van de KNSA (Koninklijke Nederlandse Schutters Associatie, JR). Het eerste half jaar ben je aspirant-lid. Dat wil zeggen dat je in die periode niet zonder begeleiding mag schieten. Zo word je door ons begeleid van het schieten met een geweer tot en met het wapenonderhoud van een groot kaliber Glock. Schietsport is een leuke creatieve sport voor man en vrouw en het is zeker de moeite waard om eens te proberen. De deur bij S.V. Maccabi staat altijd open.’ Voor meer informatie: www.maccabi.nl/schieten

GA NA AR NI EUWE W ONZE EBSITE

promo code ISSTAHOTEL

PESACHAANBIEDING 24/03 — 03/04 vlucht + 10 dagen hotel

Mercure Hotel vanaf

€ 939 p.p.

Metropolitan Hotel vanaf

€ 999 p.p.

in tweepersoonskamer, op basis van bed & breakfast

Alléén vlucht vanaf

€ 399

voor meer informatie www.issta.nl / [email protected] / telefoon 020-5893000 Prof J.H. Bavincklaan 5/4, 1183 AT Amstelveen

Adverteren in de Benjamin? GRA TIS KW ART AAL BLA D VAN

JMW

VOO R IEDE REE N MET

EEN

JOO DSE

ACH TER GRO ND

• ROS J HAS JAN A 201 2 • JAA RGA NG

25 •

NR.

89

René Kahn klin : Ho isch ogle e en psyc raar biol hiat ogis rie Ik m che een alles wat ik ze g...

GRATIS KWARTAALBL AD VAN JMW

VOOR IEDEREEN

MET EEN JOODSE

ACHTERGRON D • ZOMER 2012

• JAARGANG

25 • NR. 88

Rosj Hasj ana

Marco hand Overm eer: elaar Succes in eff creëer ecten en een t een hoop paar val echte vijande se vriende .... n n.

Lanc ering Vanaf Jon et 1 okt met ober o.a 2012 online discus . 'de age nda', sies nieuw s en

Liefde Jaap werk ou d van Ik wil Velze papier: de is, dat laten zie n alle Joden n dat het nie schatr ijk wa t waar ren

Themanummer

vakantie Wandelen in eigen stad ‘Ik schrijf op waar ik stekels op de hekken zie om insluipers tegen te gaan’

Yuri van der Sluis

‘Ik heb altijd mijn oude schoenen weggegoo id voordat ik nieuwe had’

Niet opgevou wen hoeven te zitten in het vliegtuig En tientallen andere redenen waarom je juist niet op vakantie moet gaan

Voor advertentietarieven en Benjamin deadlines kunt u contact opnemen met Romeo Delta: [email protected] of bel 0544-352 235.

N

E LIK ABI C ON C MA LAND R EDE

CULTUUR & WETENSCHAP - HISTORISCHE COLUMN

Tirtsah Levie Bernfeld

Meer dan lichtjes alleen: kleding met Chanoeka Chanoeka betekende voor mij als kind, opgegroeid in de (orthodox) Joodse Gemeente Rotterdam, niet alleen het aansteken van de prachtige Chanoekia bij ons thuis, maar vooral ook speelgoed: Firma Fontein & Swart doneerde iedere Chanoeka een grote hoeveelheid speelgoed en liet die verdelen onder de Joodse jeugd van Rotterdam. Ik herinner me nog hoe blij ik was bij het aanzien van de fraai uitgestalde cadeaus op het toneel van de feestzaal naast de synagoge. Dat ene cadeautje dat ik mocht uitkiezen was een grote schat, die ik innig koesterde. Maar in de vroegmoderne tijd had men andere prioriteiten. Sjabbat Chanoeka als Sjabbat Halbasha Toen was Chanoeka vooral ook een periode waarin aan armen kleding werd gegeven. De winter was aangebroken en men moest zich tegen de kou kunnen beschermen. Sjabbat Chanoeka kreeg onder Sefardische Joden dan ook wel de naam Sjabbat Halbasha mee, de Sjabbat van de kleding, de Sjabbat waarop de Chacham zijn kahal (publiek) aanspoorde geld te geven aan de vereniging die speciaal belast was met de distributie van kleding, de zogenaamde Vestiaria. Distributie van kleding aan armen is een Bijbels gebod of zoals de Portugees Salomon Doria het begreep: ‘de gewoonte van de Joodse natie’. Wat werd er zoal in de Chanoeka-week uitgereikt? Het waren vooral schoenen, hemden, jassen, sokken, rokken en lappen stof. De ontvangers konden mannen zijn, maar ook vrouwen en kinderen. Het hele jaar door kleding Toch beperkte distributie van kleding zich niet alleen tot de Chanoeka-periode. Vluchtelingen zonder bezittingen werden al direct bij aankomst in de kleren gezet. Ook wezen werden netjes aangekleed. En arme jongens van de Talmud Tora- school kregen behalve talitot (gebedssjaals), tsitsit (gebedshemden) en tefilin (gebedsriemen) natuurlijk ook kleren. Toen in de achttiende eeuw de armoede binnen de Portugese gemeente ongekende proporties begon aan te nemen, kwamen er allerlei particuliere organisaties van de grond die zich toelegden op distributie van kleding om het aanzien van de Portugese gemeente te beschermen: geen Portugees in lompen over straat!

Ze hadden een variëteit aan namen zoals Meil Sedaca of Quetonet Bat Codes en deden hun best de kledingnood onder armen te ledigen. Fraude De verdeling van kleding was fraudegevoelig. In haar statuten wijdde Meil Sedaca een speciale paragraaf aan fraude, implicerend dat het verboden was de uitgereikte mantels te verkopen of naar de pandjesbank te brengen: zo’n verbod duidt erop dat die wanpraktijken bestonden en bewijzen daartoe zijn ook gevonden. Om deze fraude te bestrijden wisselden verschillende kledingorganisaties gegevens uit om doublures te voorkomen. Kleding als legaat Veel Portugese Joden maakten verdeling van hun kleren aan armen tot onderdeel van de legaten die zij bij testament achterlieten. Het doel was niet zozeer armen te helpen als wel het zielenheil van de schenker te bevorderen: ‘por su alma’. Als religie in de achttiende eeuw in testamenten minder op de voorgrond treedt, worden andere redenen aangevoerd. Zo zegt Rachel Suasso de Pinto dat het tot het fatsoen van de mens behoort armen kleding na te laten. Wat het motief ook geweest moge zijn: Portugezen gaven niet hun mooiste kleren aan de armen; die werden vooral met de dagelijkse en meest gebruikte spullen opgezadeld. Zo staat dat uitdrukkelijk in de testamenten genoteerd. De familie ontving de fraaiste kledingstukken. De stoffen van onder meer zijde en brokaat waren te waardevol om er de familie niet verder van te laten genieten. Mythe Armoede onder leden van de Portugese gemeente in Amsterdams Gouden Eeuw was moeilijk zichtbaar. Reizigers in de stad verbaasden zich over de pracht en praal van de Sefardim in contrast tot de veel soberder levensstijl van de Asjkenazische Joden. Het was de Portugese gemeente er duidelijk veel aan gelegen de mythe van rijkdom in stand te houden, zeker in het straatbeeld van alledag. De wijdverbreide praktijk van distributie van kleding aan armen binnen de Portugees Joodse gemeenschap heeft zeker geholpen deze mythe in stand te houden.

23

24 CULTUUR & WETENSCHAP - INTERVIEW TEKST YONINA / WWW.YONINA.NL

De realiteit en mijn verhaal Robert Vuijsje ‘Als schrijver kun je de wereld in jouw verhaal zo inrichten zoals jou het beste uitkomt’

Journalist en schrijver Robert Vuijsje studeerde Sociologie en Amerikanistiek aan de Universiteit van Amsterdam. In 2008 debuteerde hij met zijn boek ‘Alleen maar nette mensen’, waarmee hij verschillende prijzen won. In 2012 verscheen zijn tweede boek ‘Beste Vriend’. Robert Vuijsje deelt zijn visie en motivatie. Je komt uit een familie van schrijvers, heeft dat een rol gespeeld in je beroepskeuze? Mijn vader en zijn broers waren ook journalist. Ik denk wel dat dat heeft meegespeeld. Het helpt altijd als je veel boeken om je heen ziet en opgroeit met mensen die schrijven. Op mijn middelbare school, het Barlaeus Gymnasium, zaten ook veel kinderen van artistieke ouders. Ik had al zoveel schrijvende mensen om me heen gezien dat het niet heel uitzonderlijk leek als ik ook een keer een boek zou schrijven.

Heeft het een bepaalde betekenis dat de hoofdrolspeler Joods is? De hoofdrolspelers uit beide boeken zijn Joods. Dat is geen toeval. Ik ben geïnteresseerd in hoe verschillende soorten mensen met elkaar omgaan, daar ging mijn eerste boek over. Voor mij is het dan het meest herkenbaar en het dichtst bij mezelf als de hoofdrolspeler Joods is. Maar ik zeg daarmee niet dat alle hoofdrolspers uit al mijn boeken Joods zullen zijn. Het kan zijn dat het verhaal vereist dat iemand een andere afkomst heeft. Kun je het verschil beschrijven tussen je beroep als journalist en auteur, je werkwijze en de voldoening die het je geeft? Het grootste verschil is dat ik als schrijver me niet aan de werkelijkheid hoef te houden. Als journalist ben je gebonden aan de realiteit, dat is beperkend. Als schrijver kun je de wereld in jouw verhaal zo inrichten zoals het voor jou het beste uitkomt. Dat werkt voor mij beter. Een ander voordeel is dat ik als schrijver geen andere mensen nodig heb voor mijn materiaal. Natuurlijk doe ik nog steeds research en daarbij komt goed van pas dat ik journalist ben geweest, maar ik hoef niet meer op pad voor een reportage of om iemand te interviewen. Het is voor mij een zegen dat ik geen gezeur meer van andere mensen aan mijn hoofd heb die invloed willen hebben op wat ik schrijf. Als journalist was het voor mij een noodzakelijk kwaad dat ik eerst de deur uit moest om het materiaal binnen te halen. Ik genoot veel meer van het in elkaar zetten van het verhaal. En ik denk ook dat ik daar beter in ben dan in het contact met de mensen die ik nodig had voor het verhaal. Ik ben blij dat ik nu niet meer op pad hoef. Bedenk je de verhaallijn en de karakters in het boek van tevoren, of komt dat al schrijvend? Heb je een bepaalde structuur voor jezelf? Ik bedenk het hele verhaal van tevoren. Dat is veel werk, terwijl je eigenlijk gelijk wilt beginnen met het echte schrijven. Maar voor mij werkt het beter als ik van tevoren weet hoe ik het ga doen, hoe het verder gaat en hoe het

25

Robert Vuijsjes’ nieuwste roman ‘Beste Vriend’

afloopt. Dan kun je het verhaal daarop aanpassen en ergens naartoe werken. Het werkt voor mij goed als ik aan het begin van de werkdag een stuk tekst heb met details over wat ik die dag ga schrijven. Je hebt mensen die gaan zitten en wachten tot er iets komt. Bij mij werkt dat niet en ik heb er ook geen tijd voor. Je hebt met je eerste boek ‘Alleen maar nette mensen’ twee prijzen gewonnen, de Gouden Uil en de Inktaap. Het is ook fantastisch dat je boek verfilmd is. Hoe ervaar je dat en hoe verschilt de film van je boek? Ik ben vereerd dat het boek verfilmd is. Het was vreemd om bepaalde semi-autobiografische scènes in een film terug te zien. De film verschilt denk ik van het boek in de zin dat het nadrukkelijker een komedie is. Ook heeft de film een ander einde dan het boek. Wat is de algemene boodschap in je boeken? Mijn boeken gaan over hoe mensen in de moderne tijd met elkaar samenleven. Ik hou niet zo van boeken die nadrukkelijk een boodschap willen overbrengen. In mijn boeken zit zeker een boodschap maar die wordt niet letterlijk onder woorden gebracht. Ik vind het beter wanneer’het subtieler is en lezers het gevoel hebben dat ze zelf de boodschap in het boek ontdekken. Je laatst verschenen boek ‘Beste Vriend’ gaat over roem en vader-zoon relaties. Hoe ga je om met roem na je bestseller ‘Alleen maar nette mensen’, en welk effect heeft het op je leven? Welke rol speelt roem in het promoten van je boeken? Mijn eigen zogenaamde roem verschilt vrij sterk van die van de hoofdrolspeler uit Beste Vriend. Hooguit een paar keer per maand spreken mensen me op straat aan en dan gaat het niet veel verder dan dat ze zeggen dat ze mijn boek mooi vonden. Het effect daarvan op mijn leven is niet zo groot. Ik heb meer zelfvertrouwen gekregen en ik ben blij en trots dat met mijn werk is gebeurd wat ik hoopte dat zou gebeuren. Maar mijn werk is niet het belangrijkste deel van mijn leven. Ik heb jonge kinderen en daarbij speelt het hele gedoe over of ik al dan niet roem zou heb-

ben geen enkele rol. Gedurende de dag ben ik geen enkel moment met het begrip ‘roem’ bezig. Er zijn wel veel momenten waarop ik met mijn werk bezig ben en ook veel momenten dat ik met mijn kinderen bezig ben. Ik denk dat het tegenwoordig bij het werk van schrijver hoort om uit te dragen dat je boek er is. Ik doe dan ook mee aan allerlei manieren waarop ik potentiële lezers kan laten weten dat mijn boek bestaat. Wat zijn je plannen voor de toekomst? Mijn plan en droom is om vooral meer romans te schrijven. Ik ben nu 42 en heb twee romans geschreven. De bedoeling is dat ik over 25 jaar zeker meer dan tien romans heb bijgeschreven. Geen versnipperde korte dingen maar zoveel mogelijk grote en dikke romans. Wat betekent Jodendom en Joods zijn voor jou? Ik ben niet religieus maar voel een sterke verbondenheid met andere Joden. Voor mij betekent het verbondenheid en een soort thuisgevoel. Het heeft het ook gezorgd voor een sterke verbondenheid met andere minderheden in Nederland. Ik vermoed dat ik die niet zou hebben gehad wanneer ik een autochtone Hollander was geweest. Chanoeka is het feest van licht. Wat brengt licht in jouw leven? Sinds ik kinderen heb ben ik erg bezig met familie en alles wat daarmee samenhangt. Mijn kinderen zijn de lichtpunten en dankbaarheid in mijn leven.

Op 9 december 2012 leest Robert Vuijsje voor uit eigen werk in Theater Belleveu in Amsterdam. Zie pagina 38.

26 CULTUUR & WETENSCHAP - WIZO LITERATUURPRIJS 2013 TEKST WIZO

Genomineerde boeken Ook in het nieuwe jaar wordt er weer gretig gelezen

Irvin Yalom

met WIZO. Welk boek verdient de WIZO Literatuur-

Het raadsel Spinoza

prijs 2013? Bent u nog niet aangesloten bij een leesclub? Geen probleem! WIZO helpt u graag verder, dus check de website of neem contact met WIZO op. Of verzamel een aantal mede-boekenliefhebbers en start uw eigen club. WIZO heeft voor 2013 weer een prachtige lijst genomineerden, dus u kunt nu alweer aan de slag en daarmee kunt u mede bepalen welke schrijver de tweede WIZO literatuurprijs 2013 gaat winnen.

De lijst is zorgvuldig samengesteld en biedt de lezers van WIZO de kans om het werk te leren kennen van uiteenlopende schrijvers die verrassende onderwerpen en boeiende discussie-aspecten bieden. WIZO verheugt zich samen met haar lezers op een nieuw leesjaar en kijkt uit naar uw reacties. Want: boeken boeien en binden, ook in 2013!

Welk boek verdient de WIZO Literatuurprijs 2013?

In het boek ‘Het raadsel Spinoza’ volgt Irvin Yalom twee denkers in hun ontwikkelingsgang: de filosoof Baruch Spinoza en de Naziideoloog Alfred Rosenberg. Yalom wisselt per hoofdstuk van omgeving: hij springt op en neer tussen het zeventiende eeuwse Nederland van Spinoza en het twintigste eeuwse Estland en Duitsland van Rosenberg. In eerste instantie lijkt het raar om twee figuren van wel zeer verschillend kaliber naast elkaar te zetten: de kwalificatie “denker” is voor Rosenberg eigenlijk te veel eer, terwijl Spinoza wellicht een van de grootste denkers aller tijden is. De mogelijkheid om twee zo verschillende figuren in één boek samen te brengen ontleent Yalom aan een worsteling die de twee met elkaar gemeen hebben, namelijk de worsteling met de gevolgen van hun denken. Beiden hebben namelijk de beleving dat ze als gevolg van hun vernieuwende ideeën te ver op de muziek vooruit lopen en in een sociaal isolement terechtkomen. Yaloms interesse gaat vooral uit naar de vraag hoe zij met die situatie omgaan. En dan blijkt Spinoza dat op een heel wat waardiger en sympathiekere manier te doen dan Rosenberg. Naud van der Ven

Alice Hoffman De Duivenhoudsters Een boek over de Romeinse belegering en de aanval op Masada in het jaar 73 en de massale zelfmoord die er het gevolg van was. Twee vrouwen en vijf kinderen overleven het bloedbad. Een aangrijpend verhaal over vier sterke, moedige vrouwen. De roodharige Yael, Revka de bakkersvrouw, Sjira, een wijze vrouw met kennis van kruiden en oude magie, en Aziza, een vaardige krijger. Alle vrouwen zijn duivenhoudsters en allen hebben ze geheimen – over wie ze zijn, waar ze vandaan komen, over hun families en hun geliefden. In het boek wordt een nauwgezet beeld gegeven van de periode direct na de verwoesting van de tweede Tempel, het leven in het fort Masada en de tijdgeest waarin de Joden toen leefden. Jansje Stodel

27

Want: boeken boeien en binden, ook in 2013! Beste Vriend

Nacht over Westwoud

Robert Vuijsje

Wanda Reisel

In zijn boek Beste Vriend beschrijft Robert Vuijsje de obsessie van hoofdpersoon Samuel Green om beroemd te zijn en gezien te worden. Op ironische wijze beschrijft Vuijsje de lege wereld van het bezoeken van recepties en vernissages, de dure merkkleding die gedragen moet worden, het kennen van de juiste mensen, het verleiden van andere vrouwen, het kijken hoeveel mensen je op twitter volgen, etc. In compacte taal en kleine hoofdstukken weet Vuijsje rake typeringen te schetsen van zowel zijn leven als ook het totaal andere leven en de gedachtenwereld van zijn Surinaamse vrouw Venus. Als Samuel in zijn bezeten jacht naar roem en door berichten in de roddelpers, zijn vrouw Venus van zich ziet vervreemden en ook zijn liefste bezit, zijn zoontje Sammie, dreigt te verliezen, wordt hem duidelijk dat hij het roer drastisch om moet gooien voor de zaken die werkelijk belangrijk zijn in het leven. Margaret Mogendorff

Niets is wat het lijkt in Nacht over Westwoud van Wanda Reisel. Waarnemend huisarts Levi Levi vervangt twee maanden zijn collega dokter Simons in het provinciale dorp Westwoud, waar hij met open armen ontvangen wordt. Toch is het dorp onrustig en 'indringers' zijn niet meer welkom. Een boer die jaarlijks honderden schapen slacht voor het Islamitische Offerfeest wordt bron van verdeeldheid binnen het dorp. Alle buitenlanders moeten weg. Levi Levi, de joodse arts wordt met zijn eigen identiteit geconfronteerd. Hij moet denken aan zijn ouders die de oorlog hebben overleefd en de verhalen die zij vertelden. Aan welke kant staat hij? Ondanks dat zijn huwelijk slecht is met zijn Lea, weet hij nu heel zeker waar hij behoort. Zijn moeder die net overleden is laat hem een brief achter over het verleden. Ook binnen zijn familie is niets wat het lijkt, maar opkomen voor recht binnen het dorp zal hij doen. Want ook in Westwoud zijn niet alleen Moslims maar ook Joden vreemdelingen. Een boek over integriteit en momenten en beslissingen om eigen waarheden te creëren.

Sayed Kashua Tweede persoon enkelvoud

Naomi Italiaander

De Israëlische Palestijn Sayed Kashua speelt een subtiel spel met de verschillende identiteiten die een burger in Israël kan hebben. Vakkundig bouwt hij het beeld op van een Israëlisch-Palestijnse advocaat die het heeft gemaakt als moderne mens, maar voor wie één onschuldig briefje volstaat om terug te vallen in het gedrag van een mannelijke mastodont. Het spel met de vele verschillende identiteiten in een klein land biedt Kashua een scala aan mogelijkheden om indirect te laten zien hoe de Israëlische maatschappij omgaat met een deel van haar staatsburgers. Hij houdt ons de spiegel voor hoe makkelijk wij onze eigen ideeën voor de enige juiste houden. Voor een grondige schets van die mores is Kashua de aangewezen persoon. Als geen ander is hij zich bewust van zijn ongemakkelijke positie tussen twee culturen. Hij ging als Israëlische Palestijn naar een toonaangevende Israëlische middelbare school, schrijft columns voor de krant Haaretz en woont tegenwoordig in West-Jeruzalem.

Etgar Keret Verrassing van de Israëlische auteur, filmer en universitair docent Etgar Keret (Tel Aviv 1967) is een bundel absurdistische korte verhalen. De meest uiteenlopende situaties worden beschreven: een schrijver krijgt bezoek van verschillende vreemdelingen, die op gewelddadige wijze om een verhaal vragen. Een vrouw ontdekt een rits in de mond van haar vriend en leeft verder met de jongen die achter de rits blijkt schuil te gaan. Een man komt erachter dat zijn leugens daadwerkelijk bestaan en verzint vervolgens uitsluitend vrolijke smoezen. Met veel fantasie, in slank, eigentijds taalgebruik, buigt Etgar Keret alledaagse situaties op humoristische wijze om tot absurde toestanden. Naast de rake menselijke typeringen geeft het boek ook een goed inzicht in de hedendaagse Israëlische maatschappij.

Shirah Lachmann

Margaret Mogendorff

Verrassing

28 CULTUUR & WETENSCHAP - ETEN & OPETEN TEKST LEA VAN COEVERDEN EN RAYA LICHANSKY

Chanoeka, lichtjesfeest! Over soefganiot en hijskranen

Waar licht is, is simche is een typisch Joods gezegde. Dat geldt zeker voor de acht dagen waarin Chanoeka gevierd wordt. Lichtjesfeest wordt het ook wel genoemd. Joodse kerst, dat ook, maar dan alleen maar omdat Chanoeka regelmatig samenvalt met kerstmis. Het verhaal van Chanoeka is begonnen met Juda de Maccabeer die leefde in het Hellenistische tijdperk toen de Joden zwaar onderdrukt werden. De Grieken hadden de Tempel in Jeruzalem ontwijd door op het altaar een varken te offeren! Voor de Joden was dit een reden om, onder leiding van Juda, flink terug te slaan. Er werd nogal wat land teruggewonnen. Maar dat ging niet zonder strijd. Na bloedige gevechten bereikten Juda en zijn mannen de Tempel in Jeruzalem. Toen ze daar binnenkwamen, zagen ze dat de Grieken alles vernield hadden. De Tempel moest in ere worden hersteld. De hoge menora die in de Tempel stond was omgegooid en moest weer overeind gezet worden. Nadat dit gedaan was, merkten de priesters dat er geen oliekruiken meer waren. Eén van hen vond echter nog een klein kruikje met daarin nog net genoeg olie om de menora één dag te laten branden. De menora werd aangestoken en de Tempel opnieuw ingewijd. De priesters wisten dat zij gauw op zoek moesten naar meer olie om de menora meerdere dagen te kunnen laten branden. Maar tot hun verbazing was het oliekruikje de

volgende dag weer vol. Er was iedere dag genoeg olie om de menora in totaal acht dagen aan te kunnen steken. Daarop werd besloten om dit wonder ieder jaar in de maand Kislev te vieren. Het is de gewoonte om tijdens Chanoeka gerechten te eten die in, of met, olie zijn bereid. Soefganiot en latkes zijn daar typische voorbeelden van. In ‘mijn’ synagoge in Rotterdam hing er rond Chanoeka dan ook een indringende lucht van gerechten die bereid waren in olie. Het Chanoeka kinderfeest, daar werd ieder jaar naar uitgekeken. Niet alleen omdat De Charles en David Van Witsen-prijs voor de leerling die het meest zijn best had gedaan tijdens de Joodse lessen werd uitgereikt – helaas, schrijfster dezes heeft er nooit een gekregen – maar later stonden er cadeautafels vol met speelgoed, voor elke leeftijdscategorie was er wat moois. Met bonkende hartjes stonden we dan op onze beurt te wachten om een cadeau uit te zoeken. Dit alles onder het toezicht van Opperrabbijn Levie Vorst z.l. die glimlachend een pijp rookte en toekeek hoe de vele kinderen met rood verhitte koppies en een grijns op het ponempie sjouwden met poppen en hijskranen. Raya en ik wensen de lezers en hun dierbaren nog veel jaren Chanoeka. Dat het licht van de menora ieders hart mag verwarmen en u in gezondheid de gerechten die bij dit artikel horen mag nuttigen!

29

Voor 12 samosas heb je nodig: 300 g g bloemkool 250 g bloem 3 el boter (of iets meer) mespunt bakpoeder 1 tl zout koud water 2 el zonnebloemolie voor de vulling 1 tl komijnzaadjes 1 tl gemberpoeder 1 tl knoflookpoeder 1 tl kerrie 1/2 rode chilipeper, heel fijngehakt 2 tl zout zonnebloemolie om in te frituren

Bloemkool samosas Voor deze Chanoeka heb ik een recept gekozen voor ‘samosas’. Deze Indiase pasteitjes worden net als soefganiot en latkes in ruim olie gebakken, en het is een beetje werk, maar daar houdt de gelijkenis wel mee op. > Verdeel de bloemkool in kleine roosjes, blamcheer ze 6 minuten in kokend water met zout, spoel ze daarna koud af en laat ze uitlekken. > Maak een stevig deeg van de bloem, boter, bakpoeder, zout en 1 à 2 el water, laat koel rusten tot de vulling klaar is > Verhit de olie, fruit de komijnzaadjes tot ze ‘poppen’, voeg de bloemkool toe en schep om met gemberpoeder, knoflookpoeder, kerrie, chilipeper en zout > Laat de vulling afkoelen. > Verdeel het deeg in 6 porties, rol die tot balletjes > Rol elk balletje, op een met bloem bestoven aanrecht, uit tot een cirkel (hoeft niet heel precies), snijd die doormidden > Bestrijk het randje van de snijkant met wat water en plak ze op elkaar zodat een puntzakje ontstaat > Houd het puntzakje in één hand, schep wat vulling erin - het mag best vol, het deeg is heel elastisch > Maak de rand vochtig met water, plak ze stevig op elkaar. > Verhit de frituurolie tot 175 graden, bak de samosas met 3-4 tegelijk goudbruin > Leg de samosas op keukenpapier Je kunt dit gerecht vrijwel helemaal voorbereiden: deeg en vulling kunnen van te voren worden gemaakt. Als je bloemkool overhoudt kun je die prima gebruiken om gewone aardappellatkes mee op te leuken!

UITGESTELDE LIVEGANG 17 DECEMBER

Jonet.nl – dé website voor Joods Nederland! • De agenda van heel Joods Nederland. Ontdek wat er in jouw buurt gebeurt • Discussieer mee over nieuws en Joodse kwesties • Ontmoet oude bekenden en maak nieuwe vrienden • Doneer met een muisklik aan Joodse goede doelen Jonet, voor iedereen met een Joodse achtergrond en voor mensen met interesse in Joodse cultuur. Jonet is religieus en politiek onafhankelijk en staat open voor iedere vorm van Jodendomsbeleving.

a geen mo

jou in de b

eite

uurt hen Chann a appy ends

de

rla n d

Samenwerkingsverband van e M a c c a bi N

JONET

31

TEKST KERMAL RIJKEN

Snoge als digitale ontmoetingsplaats De Portugees-Israelietische Synagoge – ook wel Snoge genoemd – in Amsterdam was op dinsdag 23 oktober het decor van het tachtigjarige jubileum van het Joods Historisch Museum (JHM), een van de zeven partners van Jonet. Als webcoördinator van deze nieuwe Joodse digitale ontmoetingsplaats KERMAL RIJKEN was ik uitgenodigd om de feestelijkheden mee te vieren. Het was niet de eerste keer dat ik in deze synagoge op de houten bankjes plaatsnam. In januari van dit jaar mocht ik voor het eerst een dienst bijwonen met als hoofdgast de Israëlische premier Benjamin Netanyahu. Het was steenkoud en de kaarsen brandden, maar de aanwezigheid van honderden mensen en plechtigheden zoals het Israëlische volkslied en de speech van de premier maakten meer dan goed.

‘Met één entreekaartje kunnen bezoekers voortaan al deze Joodse instellingen bezoeken’ Zoals gezegd was er op 23 oktober weer zo’n bijeenkomst in de Snoge. Dit keer was kroonprins Willem-Alexander de eregast. Het ‘programma’, dat JHM-directeur Joël Cahen vanachter een tafel met een antiek oranje kleed leidde, was gevuld met toespraken, zang en muziek. Kleinkunstenaar Daniël Samkalden en de wereldberoemde chazan Alberto Mizrahi traden onder meer op. Een van de sprekers herinnerde het publiek eraan dat de Snoge in de zeventiende eeuw een unieke plek was, waar Joden openlijk hun godsdienst konden belijden. Dit was bijzonder: de katholieken mochten in het protestantse Amsterdam geen kerken bouwen, maar de Joden wel. Ook was deze sjoel een

plek waar leden uit de gemeenschap elkaar konden ontmoeten. Zo’n plek is het vandaag de dag nog steeds. Wel zijn de tijden veranderd. In vergelijking met toen hebben de gasten nu bijna allemaal een smartphone op zak, waarop ze hun mails, sms-jes en laatste Facebook- en Twitterberichten kunnen checken. Voordat de dienst begon trilde mijn telefoontje. Ik kreeg een sms van iemand aan de andere kant van de zaal: ‘Hoi Kemal. Wat leuk dat jij erbij bent. Ik zit tegenover je in de hoek. Straks even bijpraten?’ Ik sms’te terug: ‘Hey hallo! Ik ben hier namens Jonet. Straks bijpraten is helemaal OK’. Direct daarna stuurde ik nog even een Twitterbericht de wereld in: ‘Te gast namens #Jonet bij het Joods Historisch Museum. @JHM bestaat 80 jaar. Eregast: WA van Buren 2 #snoge’. Daarna deed ik mijn telefoontje uit. De dienst die erop volgde was zoals gezegd prachtig. Aan het einde onthulde prins Willem-Alexander een kunstwerk ter gelegenheid van het jarige museum en het nieuwe Joods Cultureel Kwartier, waar het JHM, het Kindermuseum, de Snoge en de Hollandsche Schouwburg vanaf nu allemaal onder vallen. Met één entreekaartje kunnen bezoekers voortaan al deze Joodse instellingen bezoeken. Na afloop schudden mensen elkaar de hand en werd er veel bijgepraat; eerst in sjoel, later aan de borrel in het museumcafé. Ik ontmoette de persoon die mij sms’te en vertelde haar over Jonet. Terwijl ik sprak over de nieuwe digitale ontmoetingsplaats voor Joods Nederland met zijn agenda, nieuws en forum, realiseerde ik me pas echt dat de gemeenschap met Jonet een nieuw digitaal tijdperk kan intreden. De oude ontmoetingsplaats aan het Mr. Visserplein die Snoge heet, staat symbool voor een gemeenschap die zich in meer dan vierhonderd jaar tijd is geïntegreerd, maar gelukkig nooit is geassimileerd. Hetzelfde moeten we met Jonet doen, dacht ik. De site moet een open plek zijn voor iedereen die geïnteresseerd is in Joods Nederland, maar moet wel zijn eigen identiteit behouden. Ik realiseerde me dat dit een van mijn kerntaken zal zijn. Met dank aan onze jarige partner JHM en de oude PortugeesIsraelitische synagoge; twee inspiratiebronnen voor mijzelf en Jonet.nl.

32 JMW - EITZES VAN ESTHER TEKST ESTHER SCHOLTENS

Bezorgd om mijn moeder Vraag

Eitze

Vrouw 75 jaar Onze moeder van 96 jaar wil de laatste tijd steeds over de oorlog praten. Mijn zus en ik worden er eerlijk gezegd naar van. We begrijpen niet waarom ze dat ineens doet. Ze heeft jarenlang gezwegen. Zelf op onze vragen wenste ze geen antwoord te geven. Niet dat we die zoveel stelden, maar ja, we waren wel nieuwsgierig naar onze opa en oma, tantes en ooms en naar al die mensen die de oorlog niet overleefd hebben. We waren voorzichtig en hielden rekening met de gevoeligheid van dit onderwerp. Toch gaf onze moeder eigenlijk nooit antwoord. Ze werd verdrietig van onze vragen en dus stelden we ze naar verloop van tijd niet meer. En nu is het hek plotseling van de dam. Ze grijpt iedere gelegenheid aan om over haar oorlogservaringen te vertellen. Dat doet ze in kleurrijke taal, maar vreemd genoeg zonder emoties.

Uit bezorgdheid en liefde voor jullie moeder hadden jullie het vragen stellen gestaakt. Waarom blijven aandringen, als het duidelijk is dat ze er niet tegen kan? De oorlog is immers van haar. Zij heeft het doorleefd en overleefd. Het waren haar vader en moeder, broers en zussen die vermoord werden. Haar verdriet is allesomvattend, te groot om te ontketenen, te groot om te dragen. En nu, nu ze oud en kwetsbaar is, begint ze er ineens zelf over. Hoe kan dat nou? Het vergt van jullie een aanpassing. Is het nog nodig haar in bescherming te nemen? Is het überhaupt mogelijk? De aanvechting is begrijpelijk: kinderen zien hun ouders liever niet kwetsbaar. Ouders zijn degenen waarvan ze afhankelijk zijn. Ouders moeten sterk zijn, voorspelbaar en betrouwbaar. Daarnaast zijn kinderen altijd loyaal aan hun ouders. Ook al lijkt dat soms niet zo. Maar in jullie geval is het duidelijk: jullie moeder vroeg mee te doen aan haar zwijgen en dat deden jullie, uit angst voor een kwetsbare ouder, maar ook uit zorg, liefde en loyaliteit. Nu ze door ouderdom verzwakt is, lijkt ze sterk genoeg om over de oorlog te praten. De verwarring is compleet. Als je echter bedenkt dat het bij haar levensfase hoort, is het al minder verwarrend. Aan het eind van het leven hoort namelijk een opdracht: terugkijken en de balans opmaken. Het is een fase van verdieping en berusting.

Mijn zus en ik zijn verbaasd en bezorgd. Wordt ze er nu dan niet meer verdrietig van? We weten inmiddels wat zij in de kampen heeft meegemaakt en het is nog veel erger dan we door de jaren heen zelf bedacht hadden. We hebben nu de neiging onszelf en haar in bescherming te nemen, maar willen haar ook niet tegenhouden, als ze het echt nodig heeft om dit te vertellen.

Maar wat als je terugkijkt en je komt een oorlog tegen? Een oorlog waar je geen herinneringen aan wilt hebben, maar die je een leven lang heeft achtervolgd? Dan moet je daar iets mee en dat doet jullie moeder. Ze praat dus omdat ze dat moet. Wat kunnen jullie doen? Dat is simpel: luisteren.

33

In deze rubriek geeft Esther Scholtens een kijkje in haar werk als maatschappelijk werker bij JMW. De vragen en antwoorden zijn gebaseerd op voorbeelden uit de praktijk, maar zijn uiteraard geanonimiseerd.

Overigens, de oorlog is natuurlijk niet alleen van haar: het zijn tenslotte ook jullie familieleden die vermoord zijn. Het was jullie moeder die, beschadigd door de oorlog, het wel goed wilde doen, maar dat lang niet altijd kon. Dat had invloed, dat heeft bijvoorbeeld jullie vragen onbeantwoord gelaten. Maar jullie waren liefhebbende kinderen die hun eigen belang ondergeschikt maakten aan dat van jullie moeder. Ik wil alleen maar zeggen dat dat, hoewel bij tijden vast zwaar en moeilijk, niet slecht geweest is, maar juist begrijpelijk.

Adverteren in de Benjamin? GRA TIS KW ART AAL BLA D VAN

JMW

VOO R IEDE REE N MET

EEN

JOO DSE

ACH TER GRO ND

• ROS J HAS JAN A 201 2 • JAA RGA NG

25 •

NR.

89

René Kahn klin : Ho isch ogle e en psyc raar biol hiat ogis rie Ik m che een alles wat ik ze g...

Vanzelfsprekend kan jij alleen of samen met je zus bij JMW terecht als jullie behoefte hebben aan steun en begeleiding.

GRATIS KWARTAALBL AD VAN JMW

VOOR IEDEREEN

MET EEN JOODSE

ACHTERGRON D • ZOMER 2012

• JAARGANG

25 • NR. 88

Rosj Hasj ana

Marco hand Overm eer: elaar Succes in eff creëer ecten en een t een hoop paar val echte vijande se vriende .... n n.

Lanc ering Vanaf Jon et 1 okt met ober o.a 2012 online discus . 'de age nda', sies nieuw s en

Liefde Jaap werk ou d van Ik wil Velze papier: de is, dat laten zie n alle Joden n dat het nie schatr ijk wa t waar ren

Themanummer

vakantie Wandelen in eigen stad ‘Ik schrijf op waar ik stekels op de hekken zie om insluipers tegen te gaan’

Yuri van der Sluis

‘Ik heb altijd mijn oude schoenen weggegoo id voordat ik nieuwe had’

Niet opgevou wen hoeven te zitten in het vliegtuig En tientallen andere redenen waarom je juist niet op vakantie moet gaan

Voor advertentietarieven en Benjamin deadlines kunt u contact opnemen met Romeo Delta: [email protected] of bel 0544-352 235.

34 JMW - ACTIVITEITEN

Groepen en cursussen Joodse identiteit: lust? Last? Deze gespreksgroep is bedoeld voor mensen met een Joodse achtergrond die met elkaar van gedachten willen wisselen over belangrijke thema’s zoals: Joodse identiteit, familie, relaties en het dagelijks leven. In deze groep zullen de thema’s worden bekeken met de bril van nu, vanuit het besef dat iedereen zijn eigen geschiedenis met zich meedraagt. Door herkenning van de verhalen van anderen is het de bedoeling dat je meer inzicht krijgt in je eigen situatie. Zes bijeenkomsten één keer per twee weken, kosten € 45,–

Joodse cultuur op één zondag Leren over het dagelijkse Jodendom van geboorte tot graf en alles er tussenin. Kosten € 22,50, inclusief lunch

Kind in de oorlog, 65 jaar later De oorlog is zo lang geleden, maar gevoelsmatig zeker niet. Als je de oorlog als kind hebt meegemaakt, kun je nu nog plotseling opkomende gevoelens van angst, onveiligheid, eenzaamheid en gemis aan dierbaren ervaren. Als je dit herkent, praat dan mee in een groep van gelijkgestemden, waarbinnen je je veilig kunt voelen. Zes bijeenkomsten, kosten: € 45,–

Naoorlogse Generatie groep Hoe kun je last hebben van de oorlog van je ouders? Je hebt de oorlog zelf niet meegemaakt, maar je bent wel opgevoed door ouders die zelf vervolgd werden en veel familie hebben verloren. Wat heeft dat voor invloed op je (intieme) relaties, je stemmingen, je maatschappelijk functioneren, je Joodse binding? Door met elkaar

GROEPSWERK TEAM

van gedachten te wisselen kun je een beter inzicht in je eigen situatie krijgen. Zes bijeenkomsten, kosten: € 45,–

Kinderen van Joodse vaders Je hebt een Joodse vader en een niet Joodse moeder en voelt je niet geaccepteerd in de Joodse wereld. Vaak voel je je solidair met de Joden, maar tegelijkertijd heb je soms het idee dat je een buitenstaander blijft. Hoor je nu bij de Joodse wereld of de nietJoodse wereld? Waar ligt je loyaliteit? Hebben anderen dat ook, hoe gaan ze er mee om? Wil je meepraten, meld je dan aan. Zes bijeenkomsten, kosten: € 45,–

Help! Ik ben met een Israëli getrouwd... Voor iedereen met een Israëlische partner. Een relatie met iemand uit een ander land, Israël, kan vaak inspirerend en verrijkend zijn. Maar soms zijn de verschillen in cultuur zo groot dat je elkaar niet meer goed begrijpt. Het wordt dan een uitdaging om goed met elkaar te blijven communiceren. Wordt er veel geschreeuwd of juist gezwegen? Begrijp je elkaars lichaamstaal? Zijn er misverstanden over het Iwriet of Nederlands taalgebruik? Moet je altijd stipt op tijd komen of mag het een uurtje later worden? Komt de familie uit Israël (te) vaak logeren of is de Israëlische familie (te) gastvrij? Word je als nietJoodse vrouw geaccepteerd? Worden de kinderen verwend of juist te strak gehouden? Over deze dilemma’s gaan we met elkaar in gesprek. Partners zijn ook welkom. Vier bijeenkomsten, kosten: € 30,–

35

Foute man; heb ik weer... Als liefde meer verdriet dan vreugde brengt en het lukt je niet om los te laten. Je gevoel voor eigenwaarde en (zelf)inzicht zeggen je: houd er mee op... maar je blijft toch ‘hangen’... Herken je bovenstaande? Heb je dit (vaker) meegemaakt. Ben je bang om een nieuwe relatie aan te gaan, die weer kan mislukken? Deze gespreksgroep bekijkt, stap voor stap hoe je de aantrekkingskracht van ‘foute’ mannen kunt herkennen. Wat maakt dat je voor hem valt en hoe komt het dat je jezelf wijsmaakt dat hij echt van je houdt? Hoe kun je loslaten en niet weer in deze valkuil stappen? Zes bijeenkomsten, kosten: € 45,–

Ik hier, mijn familie daar... • Je zoon woont in Israël en je mist je kleindochter • Je vader is ernstig ziek en je kan niet bij hem zijn • Je kan niet helpen bij de bevalling van je zus • Op Joodse feestdagen en andere highlights ben je er niet bij • Je kan niet passen op je kleinkind We zijn kosmopolieten, reizen de wereld rond en wonen ver weg van familie en vrienden. Het kan je leven verrijken, maar het heeft ook een keerzijde. Hoe ga je om met gevoelens van eenzaamheid, schuld en twijfels als je ouders of (klein)kinderen in het buitenland wonen?

Workshop: Het verhaal over je familie o.l.v. Ad van Liempt • Voor mensen die hun levensverhaal willen schrijven • Van losse verhalen tot een leesbaar boek • Hoe pak je het aan? Mensen die bezig zijn hun levensverhaal op papier te zetten, voor hun kinderen of kleinkinderen, kunnen soms moeite hebben om op gang te komen of de juiste structuur te vinden. Ad van Liempt, journalist, publicist en tv programmamaker, geeft een workshop over hoe je het beste een verhaal of een boek kunt indelen. Maak gebruik van de kans om te Ieren van Ad van Liempt. Zondagmiddag 9 december van 13.00 - 15.00 uur in Theater Bellevue, ingang de Smoeshaan, Leidsekade 90, Amsterdam Aanmelden; [email protected] Kosten € 7,50.

Al deze dilemma’s gaan we in een groepsgesprek uitdiepen. Je hoort hoe anderen er mee om gaan en komt misschien tot nieuwe inzichten. Drie bijeenkomsten, kosten: € 22,50

Deel je ervaring! Heb je deelgenomen aan één van de groepen of cursussen en wil je je ervaringen met anderen delen? Schrijf het ons: [email protected]

Informatie en aanmelden Mail naar [email protected] of bel naar Marianne Fuchs 020-577 65 66. Voorafgaand aan de groep vindt een kennismakingsgesprek plaats.

De tekengroep is op zoek naar nieuwe mensen Iedere maandochtend tussen 10.30 en 12.30 uur wordt er getekend (zonder begeleiding). Huis van de Wijk, A.J. Ernststraat 112 1082 LP Amsterdam. € 1,– per keer, Informatie: 020-577 65 88

www.joodsmaatschappelijkwerk.nl > Gespreksgroepen en Cursussen

36 JMW - BSP

Benjamin Servicepakket Informatie bij JMW afd. 50+ 020-577 65 88 van maandag tot en met donderdag van 9.00 tot 17.00 uur of via e-mail [email protected]. U kunt zich ook direct aanmelden via onze site of door gebruikmaking van de antwoordbon in deze Benjamin. Stuur deze naar JMW o.v.v. Lidmaatschap Benjamin Servicepakket. Bent u lid en wilt u gebruik maken van een van onze diensten dan kunt u bellen naar bovenstaand telefoonnummer. Voor de algemene diensten kunt u terecht bij Amstelring Ledenservice 0900-1866 (onze samenwerkingspartners). Binnen 48 uur wordt u verder geholpen door de desbetreffende dienstverlener.

Pesach in Lunteren

hèt JMW alternatief!

Van 25 maart tot en met 3 april bent u welkom om Pesach te vieren in een prettig hotel midden in de bossen van Lunteren. In een traditionele en gezellige sfeer wordt u ontvangen door onze gastvrouw/heer. Samen met de andere gasten, de medewerkers van het groepshotel en Rabbijn Awraham Wijler kunt u genieten van de Pesachsfeer met al zijn tradities, gebruiken en gerechten.

Maandag 25 maart t/m woensdag 3 april 2013 bent u welkom in ‘Het Bosgoed’ in Lunteren. Deelname gedurende een deel van de Pesach periode is vanzelfsprekend mogelijk. Iedereen boven de 18 jaar is welkom...

Kosten (all inclusive) € 132,50 per persoon per dag € 227,50 voor een tweepersoonskamer Afhankelijk van uw inkomen is een reductieregeling mogelijk Informatie en aanmelden Marianne van den Berg / Anita Oranje Joodse activiteiten tel. 020-577 65 66 Algemeen tel. 020-577 65 77 e-mail [email protected] Aanmelden voor 3 maart 2013 Zie ook onze website www.joodseactiviteiten.nl

onder toezicht van het I.P.O.R. (kosjer)

www.joodseactiviteiten.nl

Voor € 17,50 per jaar kunt u lid worden van het Benjamin Servicepakket. Met dit (gezins) lidmaatschap kunt u gebruikmaken van allerlei aanbiedingen, zorg en gemaksdiensten, artikelen en cursussen. Het volledige aanbod kunt u lezen op www.benjaminservicepakket.nl. Naast de algemene diensten hebben wij ook een aantal ‘Joodse diensten’; zoals JMW a la carte, Sari’s kookpunt en In je nopjes aan de knopjes.

SJOEK - SJOEKERTJES EN OPROEPEN

37

Joodse vrienden JINGLE 607

JINGLE 609

vrouw, liberaal Joods, interesse in theater,

Graag een leuke en sympathieke Joods Ne-

Vrouw van 52, 1.70 m, zou graag kennis-

musea, lezen, folklore en lekker eten. Wie

derlandse dame / Amstelveen en omgeving

maken met een lieve, sympathieke vrouw

zin heeft kan mij bellen: 06-156 380 14.

en affiniteit met onze religie en Jodendom.

met een goed gevoel voor humor. Ik houd

Zelf ben ik een sjoelganger en kom gere-

van reizen, sport, natuur en cultuur. Geen

Op zoek naar gezelschap,

geld in een orthodoxe synagoge. Mijn leef-

roker. Reactie liefst met foto.

vrienden of meer?

tijd is 70 jaaren ik ben niet groot van

Aarzel dan niet en stuur ons uw oproep.

postuur 165 cm. Woon in het mooie

JINGLE 610

Wij plaatsen uw berichtje gratis in de

Amstelveen, maar (nog) wél alleen. Ben

Dame, 70+ zoekt vriend om samen te

volgende Benjamin en zenden de binnen-

ook niet in het bezit van een auto. Laat als-

genieten van het leven en leuke dingen

gekomen reacties aan u door.

jeblieft wat van je horen! En... de dames

te doen. Afstand is geen bezwaar voor

die mij eerder hadden benaderd SORRY!!!

mij. Alleen is maar alleen. Samen zal

Wilt u reageren op een van de oproepen,

het leuker zijn

stuur ons uw brief in een gesloten envelop

JINGLE 608

met linksboven in de hoek het nummer van

Mijn moeder, 75 jaar, omgeving Leiden,

JINGLE 611

uw keuze. Wij sturen uw gesloten envelop

Franse achtergrond, is actief en huiselijk.

Ik woon in Den Haag en ik ben op zoek

door aan de geadresseerde.

Welke leuke, ondernemende man houdt

naar leuke vrienden of vriendinnen om ge-

‘Benjamin redactie, o.v.v. Schadchen,

van kunst en cultuur, de zee, wandelen en

zellige dingen mee te ondernemen, onder

De Lairessestraat 145-147, 1075 HJ Amster-

fietsen en zoekt voor het maken van uit-

het genot van een goed gesprek. Zelf ben

dam’ of per mail [email protected].

stapjes aangenaam gezelschap?

ik nog actief en deels werkend, 71 jaar,

www.joodsevrienden.nl

GEZOCHT

Mannen en vrouwen voor nieuw koor in dijksynagoge Sliedrecht

Graag zou ik in contact komen met

Jom Hasjoa

Voor iedereen die van zingen houdt en

andere aanvullende informatie hebben, of

Informatie over Jom Hasjoa en 4 mei-

affiniteit heeft met de Israëlische muziek

die familie of vrienden zijn.

herdenkingen in de Hollandsche

bestaat nu de mogelijkheid zich aan te

Uw reactie graag naar R.J. Wijngaarden

Schouwburg (HS). Het JHM en de UvA

sluiten bij een nieuw koor op maandag-

([email protected]).

werken aan een boek over de geschiedenis

avond. Wij zingen liederen uit de rijke

van de HS, onder andere over de

Israëlische en Joodse cultuur onder leiding

herdenkingen die hier plaatsvonden. Op 4

van Nava Benyamini. De taal waarin

mei werd vóór 1962 op de stoep voor

gezongen wordt is overwegend Ivriet

gesloten deuren herdacht en vanaf de

(modern Hebreeuws), ook fonetisch

opening in ’62 op de binnenplaats. Jom

uitgeschreven. Alle stemgroepen en vooral

Liberaal Joodse Peuterspeelzaal

Hasjoa werd hier vanaf 1966 georgani-

mannen zijn welkom.

Er gaat een Liberaal Joodse peuter-

seerd. Wij zoeken contact met organi-

Opgave en inlichtingen: mevrouw Bertie

speelzaal starten vanaf 1 januari 2013 voor

satoren en belangstellenden/ ooggetuigen

Rodrigues, [email protected]

peuters van 2-4 jaar. De kinderen worden

en zijn benieuwd naar sfeerimpressies,

mensen die meer van haar weten, die

OPROEP

spelenderwijs voorbereid op de basisschool

globale veranderingen in de loop der tijd,

en krijgen de Liberaal-Joodse tradities

foto’s, filmpjes en archiefstukken.

Sara Hildesheim

mee: de Joodse feestdagen, sjabbat vieren,

Alle informatie wordt enorm

Onlangs heb ik in de nalatenschap van

kasjroet, liedjes, hun naam in Iwriet

gewaardeerd. U kunt contact opnemen

mijn moeder een verzameling brieven uit

schrijven, enz. Voorwaarde is een Joodse

met Esther Göbel ([email protected]) of David

de zomer van 1942 gevonden van Sara

moeder en/of een Joodse vader. Voor info:

Duindam ([email protected]); per

Hildesheim (Amsterdam, 21 sept. 1923 -

[email protected]

telefoon: 020-525 72 65.

Auschwitz, 8 okt. 1942; woonadres Spoorbaanstraat 7-huis te Amsterdam).

38 ACTIVITEITEN - AGENDA

ALMERE

APELDOORN

HEEREVEEN

Di z’n Koffie

Koffieochtend geen JMW groep

Sjemoe’ot

12 december 2012 Chanoekaviering

Bijna iedere derde vrijdag van de maand

12 december 2012 Chanoeka 5e kaarsje

30 januari 2013 Toe Bisjwat vieren met een

van 10.00 - 13.00 uur

(begintijd: 17.00 uur!)

wijntje en met de vruchten uit de bomen

Iedereen is welkom

9 januari 2013 Film

27 februari 2013 Poeriem maken we

Kosten € 2,–

Gezellige en informatieve bijeenkomsten

gezellig met kiesjlies en hamansoren

Aanmelden: Channa Alliki 055-542 08 63

op de tweede woensdag van de maand.

of [email protected]

Informatie: http://smoezen.israel-online.nl

Bijeenkomsten iedere woensdag vanaf

Aanmelden: Gineke van Dam 0514-541 193

9.30 uur inloop koffieochtend in de buurt

of: [email protected]

Parkwijk

ARNHEM

Informatie en opgave: Judith Heslenfeld

Koffieochtend geen JMW groep

036-532 81 35 of Mieke Gaarenstroon

Iedere eerste en derde donderdag van

HEILOO

036-522 86 52

de maand van 10.30 - 12.30 uur

Tsafon

V&D Velperplein, Arnhem

12 december 2012 Chanoeka bijeenkomst

Aanmelden: Fred Senator 057-554 23 15

5e kaarsje

AMSTERDAM

16 januari 2013 Bijeenkomst nog nader

Literaire middag op de eerste dag

in te vullen

van Chanoeka

BREDA

20 februari 2013 Gezellige bijeenkomst

Familie tegen het licht met o.a.:

Finjan

31 maart 2013 Matzebrunch met heerlijke

Chaja Polak, Robert Vuijsje, Marga van

12 december 2012 Chanoeka bijeenkomst

matzes met beleg

Praag, Chawa Wijnberg

met soefganiot en broodjes

Bijeenkomsten vanaf 19.30 uur, start

9 december 2012 Vanaf 15.30 uur

Aanvang 11.00 uur

bijeenkomsten 20.00 uur, behalve Pesach

Theater Bellevue in Amsterdam

Bijeenkomsten elke tweede woensdag

(31 maart) om 13.00 uur

Kosten € 10,– incl. Chanoeka traktatie

van de maand om 10.00 uur

Informatie: 072-533 31 27 of

Aanmelden: [email protected]

Info: 076-542 22 78

[email protected]

of 020-577 65 66 Bejachad Den Bosch JMW gaat Pathé met Lost and Found

10 december 2012 Chanoeka bijeenkomst

HILVERSUM

11 december 2012 om 14.00 uur

met latkes en soefganiot

Gooise Nesjomme

Een film over een jongen van de derde

Aanvang 13.30 uur

13 december 2012

generatie die een ontroerende zoektocht

Info: 073-521 48 05

Chanoeka koffie met het 5e kaarsje in

aangaat naar zijn eigen Joodse

GEWIJZIGD DATUM

de Koepel

familiegeschiedenis. Natascha van Weezel

17 januari 2013 Huiskamerkoffie

gesprek te gaan met het publiek.

HAARLEM/ BLOEMENDAAL

Centrum De Roos, P.C. Hooftstraat 183

Tsevet

28 maart 2013

Amsterdam

11 december 2012 Chanoeka 4e kaarsje

Matze koffie in de Koepel

Entree: € 7,50, direct reserveren en betalen

Neem u eigen chanoekia mee!

via ideal op www.joodseactiviteiten.nl of

12 februari 2013 Gezellige bijeenkomst

Bijeenkomsten iedere derde donderdag

aanmelden: [email protected] /

28 maart 2013 Matzemaaltijd met

van de maand, mits anders vermeld

020-577 65 66. Betalen aan de zaal.

heerlijke gerechten

Informatie: Edith Bernards-Baas

Bijeenkomsten vanaf 19.30 uur

035-541 47 50 of [email protected]

Ouderenwerk Amsterdam

Informatie: 023-526 2281, of

www.gooisenesjomme.nl

18 december 2012 Chanoeka maaltijd

[email protected]

(scenario) is aanwezig om na de film in

Informatie en aanmelden: 020-577 65 88 of [email protected]

JIDDISJE CONVERSATIE Er zijn nog plaatsen in onze groep Jiddisje conversatie, iedere woensdag tussen 14.00 en 15.30 uur. Voor informatie bel 020-577 65 88.

21 februari 2013 Koffie ochtend in de Koepel GEWIJZIGDE DATUM

39

ROTTERDAM Joffie Koffie

GASTVROUW GEZOCHT

19 december 2012 Chanoeka lunch

Voor JMW a la carte zijn we op zoek naar een gastvrouw die het leuk vindt op dinsdag en

16 januari 2013 Gezellige bijeenkomst

vrijdag de gasten van JMW a la carte te ontvangen en de financiële afhandeling daarvoor

20 februari 2013 Koffie ochtend

te verrichten.

Bijeenkomsten iedere derde woensdag

JMW a la carte biedt op dinsdag en vrijdag om 17.00 uur, zelfstandige ouderen de gele-

van de maand van 10.30 - 12.30 uur

genheid te eten in de eetzaal van Beth Shalom.

LJG Rotterdam Informatie: 0180-314 539

Informatie bij JMW afd. 50+, [email protected] of 020-577 65 88

ROTTERDAM Koffiekrans Bijeenkomsten voor 70 plussers. Altijd op de eerste zondag van de maand van

ZAANDAM

ZWOLLE

11.00 - 13.00 uur

Koffie-bijeenkomst

13 december 2013 Weer een gezellige

Informatie en aanmelden: Frieda van Koot

12 december 2012 Chanoeka 4e kaarsje

Chanoeka bijeenkomst met soefganiot

015-262 39 40 / 06-231 791 05 of Engeline

met soefganiot. Neem uw eigen

Informatie: Barbara Tanenbaum

Lermer 010-407 49 04 / 06-300 084 10

Chanoekia mee, dan steken we allemaal

[email protected] of

samen de kaarsjes aan!

020-577 65 66

30 januari 2013 Gezellige koffieochtend

VENLO

27 februari 2013 Koffie ochtend met iets

9 december 2012 Chanoeka in Venlo

lekkers erbij

Aanvang 16.00 - 18.00 uur in Hotel

28 maart 2013 Gezellige matzebrunch

Wilhelmina in Venlo Bijeenkomsten iedere laatste woensdag Mitzwe Bar Den Haag

van de maand van 10.00 tot 12.00 uur

11 december 2012 Chanoeka diner

Informatie: Erna Houtkooper-Barend

met o.a. soefganiot en latkes

06-224 731 71, of

Aanvang 16.00 uur

[email protected]

Herdenkingsreis Sobibor, 17 t/m 20 april 2013 Nabestaanden en belangstellenden kun-

8 januari 2013 gezellige bijeenkomst

nen zich weer inschrijven bij de Stichting

Bijeenkomsten elke tweede dinsdag van

Sobibor voor de jaarlijkse herdenkingsreis.

de maand om 14.30 uur

Veel tijd wordt besteed aan gezamenlijk

Brasserie Mazzeltov mr. L.E. Visserhuis

en individueel herdenken (Gedenklaan en

in Den Haag

Asheuvel) en aan de geschiedenis van

Info: Betty Braat 0172-430 628

Sobibor en de Joden uit de omgeving. 19/4 (Holocaust Memorial Day in Polen) brengen wij tijd door met scholieren uit de omgeving. Geheel verzorgde reis: € 545,– p.p. Informatie en aanmelden: www.stichtingsobibor.nl [email protected] tel. 06-288 051 33

Nieuwsbrief Joodse Activiteiten Wilt u ook de tweemaandelijkse nieuwsbrief van Joodse Activiteiten ontvangen? Maak dan nu een profiel aan op onze website www.joodseactiviteiten.nl onder ‘inloggen/registreren JMW’ (rechtsboven) en geef uw voorkeuren aan.

JMW à la carte

GEZOCHT

Lekker en niet duur, kosjer of kosjerstyle eten

Gastvrouw / Gastheer gezocht voor Pesach in Lunteren

in een restaurant naar uw keuze

Ieder jaar organiseert JMW ‘Pesach in Lunteren’. Een gezamenlijke Pesach in de bossen van Lunteren. 10 dagen lang wordt, onder begeleiding van een Rabbijn de Pesach gevierd. Er komen ongeveer 50 deelnemers. Wij zijn dringend op zoek naar nieuwe gastvrouwen/ gastheren die samen met een hel crew Pesach tot een succes maken. Gastvrouwschap betekent dat je de gasten ontvangt en samen met hen de Pesach periode viert en doorbrengt in een prettige sfeer. De gastvrouwen bepalen samen met de sjoumer en de Rabbijn het menu en zijn verantwoordelijk voor de boodschappen. Het religieuze aspect wordt door onze Rabbijn gedaan. Kennis van het Jodendom is een pre. Vanzelfsprekend staat er een vergoeding tegenover. Informatie bij Irene Hirsch: 020-577 65 88/ [email protected]

Word lid van het Benjamin Servicepakket en u ontvangt € 3,50 korting (excl. drankjes) op een maaltijd. Kijk op onze website voor voorwaarden van deelname en de nieuwste ontwikkelingen in het aanbod. Informatie en reservering Maandag t/m donderdag 020-577 65 88 of [email protected]

www.joodseactiviteiten.nl www.benjaminservicepakket.nl

TERUG VAN WEGGEWEEST WOUDSCHOTEN IN AMSTERDAM - ZONDAG 14 APRIL 2013

Herinneringen ophalen? Aan... Woudschoten De gespreksgroepen De schrijfgroepen Contacten die je hebt opgedaan Vriendschappen die je hebt gesloten Hoe eng het de eerste keer was Hoe inspirerend het was

Voor iedereen van de naoorlogse generatie. De groepsbegeleiders nog eens zien? Wij willen jullie in ieder geval wel nog eens spreken... Dat geldt zeker voor Marianne Fuchs die in 2013 afscheid neemt van JMW. Zet het alvast in je agenda!

www.joodseactiviteiten.nl

y p p ! a k a H hanoe C

Geef aan Joods Nederland Geef een Chanoeka certificaat Namens Joods Bijzonder Onderwijs, Cheider, Bne Akiwa, Haboniem, Studentenhuis Mokum, JMW, Sinaï Centrum, mr. L.E. Visserhuis, Joods Hospice Immanuel en Stichting Financiering Beveiliging, heel hartelijk dank voor uw gift.

Weerdestein 46, Amsterdam · 020 - 442 07 82 [email protected] · www.cefina.nl Bankrekening 191 800 Geven kan ook via een nalatenschap www.cefina.nl

Sari’s kookpunt

Voor 65+ers

Bij Sari’s Kookpunt wordt voor u een lekkere oud Hollandse ‘Joodse’ maaltijd (kosjerstyle) gemaakt. Voor € 7,50 + de kosten van de ingrediënten kunt

Een lekkere warme maaltijd door uzelf samengesteld bij u thuis gebracht

u samen met de vrijwilliger uw favoriete maaltijd samenstellen en deze wordt bij u thuis gebracht. Meer informatie bij afd. 50+ 020-577 65 88 / [email protected] BSP leden krijgen € 3,50 korting.

www.benjaminservicepakket.nl

42 JMW BUREAUS

Amsterdam Spreekuur maandag t/m vrijdag 9.30 - 12.00 uur en woensdagavond op afspraak 020-577 65 77 [email protected] Arnhem Uitsluitend telefonisch spreekuur dinsdag 9.30 - 11.30 uur 026-445 12 89 [email protected] Den Haag Uitsluitend telefonisch spreekuur dinsdag 14.00 - 15.30 uur 070-355 56 72 [email protected] Eindhoven Uitsluitend telefonisch spreekuur dinsdag 9.30 - 11.30 uur 040-243 45 45 [email protected] Enschede Uitsluitend telefonisch spreekuur woensdag 9.30 - 11.30 uur 053-431 85 02 [email protected] Friesland, Groningen en Drenthe Uitsluitend telefonisch bereikbaar via kantoor Amsterdam. [email protected] Rotterdam Uitsluitend telefonisch spreekuur dinsdag 14.00 - 15.30 uur 010-466 86 66 [email protected]

COLOFON

De Benjamin wordt uitgegeven door JMW (Joods Maatschappelijk Werk) en verschijnt vier keer per jaar in een oplage van 9.500 exemplaren. Het blad wordt op aanvraag gratis verstuurd naar in Nederland wonende abonnees. Personen in het buitenland ontvangen de Benjamin indien minimaal € 25,– (meer mag ook) per jaar wordt gedoneerd. U kunt zich abonneren door gebruikmaking van de antwoordbon in deze Benjamin, of door registratie op de website www.debenjamin.info. Het volgende nummer (91) verschijnt in april 2013. Hoofdredacteur Michel Kotek Redactie Karien Anstadt, Marianne Fuchs, Esther Scholtens, Jolan Toff en Jacqueline de Boer (secretariaat), Lea van Coeverden (tekstcorrectie). Redactieadres JMW De Lairessestraat 145-147, 1075 HJ Amsterdam Tel. 020-577 65 18 (redactie) Tel. 020-577 65 66 (abonnementadministratie) E-mail: [email protected] / www.debenjamin.info Advertentieverkoop Romeo Delta: [email protected] of bel 0544-352 235 Vormgeving en druk Dickhoff Design, Amsterdam en Hega Offset, Rijswijk Foto cover Patrick Sternfeld Inleveren kopij De sluitingsdatum voor het aanleveren van kopij voor het Pesach nummer is 21 januari 2013.

Bezoek onze website www.joodswelzijn.nl voor een volledig en actueel overzicht van de openingstijden, diensten en activiteiten!

Nieuwsbrief Joodse Activiteiten Wilt u ook de tweemaandelijkse nieuwsbrief van Joodse Activiteiten ontvangen? Maak dan nu een profiel aan op onze website www.joodseactiviteiten.nl onder ‘inloggen/ registreren JMW’ (rechtsboven) en geef uw voorkeuren aan.

www.debenjamin.info

Uw donatie helpt! Bent u nog geen donateur van de Benjamin, maar wilt u wel financieel bijdragen? Maak dan uw donatie over op rekening 204420. t.n.v. Stichting JMW Bijdragen & Fondsen o.v.v. donatie Benjamin. De Lairessestraat 145-147, 1075 HJ Amsterdam. Ga voor een online donatie naar www.debenjamin.info.

Abonnement voor buitenlandse Benjamin abonnees Stopzetting van de gratis verspreiding van de Benjamin aan de groep buitenlandse Benjamin abonnees heeft tot een toestroom van nieuwe buitenlandse donateurs geleid. Vanaf een jaarlijkse donatie van € 25,– ontvangen de buitenlandse abonnees de Benjamin ook in de toekomst gratis. De minimale donatie is toereikend om de jaarlijkse portokosten te bekostigen. Buitenlandse Benjamin lezers kunnen er ook voor kiezen om voor de verschijning van het laatste Benjamin nummer een e-mail te ontvangen met een link naar de te downloaden Benjamin. Deze laatste service is gratis, wat de redactie nodig heeft is slechts een online registratie met uw voorkeuren. Ga hiervoor naar www.debenjamin.info. Voor vragen weet u ons te vinden.

Bezoek onze website... en meld je aan voor de Benjamin! www.debenjamin.info

Antwoordbon 90 naam

voorletter(s)

voornaam

geboortedatum

man

vrouw

nationaliteit

wel

geen Joodse achtergrond

adres

postcode

telefoon

e-mail

woonplaats

Gegevens partner (indien van toepassing) naam

voorletter(s)

voornaam

geboortedatum

man

vrouw

nationaliteit

wel

geen Joodse achtergrond

Ik wil graag een gratis abonnement op de Benjamin. Ik wil graag informatie over de gesproken Benjamin. Ik wil meer informatie over:

Ik wil graag deelnemen in de vriendenkring van het Joods Zorgcircuit en ontvang ook graag de nieuwsbrieven van het Joods Zorgcircuit (2 maal per jaar).

datum

handtekening

Uw persoonlijke gegevens worden conform de wet op de privacy behandeld.

Ik wil deelnemen aan Joodse identiteit: lust? Last? Joodse cultuur op één zondag Kind in de oorlog, 65 jaar later Naoorlogse Generatie groep Kinderen van Joodse vaders Help! Ik ben met een Israëli getrouwd... Foute man; heb ik weer... Ik hier, mijn familie daar... Het verhaal over je familie

Ik maak graag gebruik van het Benjamin Servicepakket € 17,50 uitsluitend per automatische incasso. Bankrekening: Burgerlijke staat: Ongehuwd Weduwe Samenwonend

Gehuwd Weduwnaar

Deze bon zenden naar: JMW – Joodse activiteiten De Lairessestraat 145-147 1075 HJ Amsterdam

Uitsluitend voor iedereen met een Joodse achtergrond Zowel Nederlandsals Engelstalig

Meet & greet

Blinddates

Jewish friends

“Voor vriendschap of meer”

25

DAVIDCO7

Nieuwste matches

meer matches

Uitgebreide profielen

Nieuwe foto’s

$DQWDOEH]RHNHUVDDQMHSURĆHO 0DLOVGRRUMRXEHDQWZRRUG

Overzicht Berichten (5) Favorieten Updates

Verjaardagen

20

Sarah007

22

BIBI_NL

23

AVOND123

Nieuwe foto’s

Privé-chat

Blinddates Lijsten: Matches (16) Online Lincs (29)

25

VIOLA

25

TECHGRL1

23

Sara012

3URİHOEH]RHNHUV Nieuwe singles (10) Verjaardagen

Verjaardagen

20

De eerste drie maanden gratis

Sarah007

meer verjaardagen

25

VIOLA

Geef een kadootje weg

Zeer betaalbaar

Geen automatische verlenging

Meet & greet Jewish friends Live vanaf

Goede moderating

maandag 17 december

JMW GAAT PATHÉ LOST AND FOUND DINSDAG 11 DECEMBER 2012 Scenario: Natascha van Weezel Als Thom (21) er na het overlijden van zijn moeder achterkomt dat hij Joods is en bovendien een oma blijkt te hebben in Israël, besluit hij haar op te gaan zoeken. Thom hoopt bij haar antwoorden te vinden op de vele vragen die hij heeft. Als hij ontdekt dat zijn oma in een Alzheimer centrum woont in Israël, wordt hij geconfronteerd met zijn eigen verloren en gevonden identiteit. Een film over een jongen van de derde generatie die een ontroerende zoektocht aangaat naar zijn eigen Joodse familiegeschiedenis. Natascha van Weezel (scenario) is aanwezig om na de film in gesprek te gaan met het publiek. Plaats Centrum de Roos, P.C. Hooftstraat 183 Amsterdam Datum Dinsdag 11 december 2012 om 14.00 uur Entree € 7,50 reserveren via 020-577 65 66 of [email protected] en betalen aan de zaal of met iDeal via www.joodseactiviteiten.nl

20 12 VA N EI ND EX AM EN FI LM FI LM EN ‘D E NE DE RL AN DS E IE ’ EM TE LE VI SI E AC AD

Nieuw! Het is nu ook mogelijk om je via www.joodseactiviteiten.nl aan te melden en met iDeal te betalen.

www.joodseactiviteiten.nl