GOEDE REIS! MAGAZINE. Bastiaan Ragas NATUUR. Opkomen voor de natuur is nu relevanter dan ooit

GOEDE REIS! MAGAZINE

DEZE EDITIE:

NATUUR

Bastiaan Ragas

‘Opkomen voor de natuur is nu relevanter dan ooit’ Holland, Natuur in de Delta Een brok in je keel bij een stekelbaars

De hotspots van Arnhem

De hipste winkels, restaurants en cafés

04

najaar 2015 NEEM MEE

INHOUD

4

12

16

18

02 Voorwoord

21 Aanraders

03 Aanraders

22 Kijk, lees en luister

04 Reizigersinterviews

24 Hotspots Arnhem

06 De naamgevers van de treinen

26 Reizigersinterviews

08 Aanraders

28 Puzzel

10 Gadgets

30 Kids puzzel

12 Uniek

31 Aanraders

16

32 Oplossing puzzel

Van de werkvloer

18 Reisbeken(d)tenissen 20 Wist je dat…

33 Colofon

1

De zomervakantie is voorbij en dat betekent dat veel mensen weer met het openbaar vervoer reizen onderweg naar studie of werk. Ik hoop dat je een hele fijne zomer hebt gehad en van de zon hebt kunnen genieten. Of je nou student, scholier of forens bent, je bent van harte welkom in onze treinen. Wij hebben tijdens de vakantie achter de schermen in ieder geval hard gewerkt om weer zoveel mogelijk reizigers comfortabel te kunnen vervoeren. In de spits willen veel reizigers op hetzelfde moment van huis naar werk of school of andersom. Dit proces willen wij zo comfortabel mogelijk laten verlopen en daarom hebben we op de Noordelijke lijnen en de Vechtdallijnen de app MyOV geïntroduceerd. Hier hebben we in de vorige editie van Goede Reis! ook aandacht besteed en je hebt de gekleurde posters en flyers misschien wel gezien in de trein of op het station. Door buiten de spits te reizen, kun je namelijk punten sparen die zijn in te wisselen voor leuke producten en aanbiedingen. Kijk voor meer informatie eens op www.myov.nl. Een van de projecten waar we de afgelopen tijd mee bezig zijn geweest, zijn de verlengde treinen op de Vechtdallijnen tussen Zwolle en Emmen. Drie treinen zijn verlengd door er een extra tussen-treinstel tussen te plaatsen, wat in totaal 165 extra zitplaatsen oplevert in de spits. Deze drie treinen zijn daarvoor tijdens de rustige zomermaanden teruggebracht naar de Zwitserse treinfabrikant Stadler. Sinds 4 september rijden de verlengde treinen weer tussen Zwolle en Emmen, met hetzelfde comfort als je gewend bent. Wellicht had je al gezien dat het thema van deze editie van Goede Reis! natuur is. Iets waar je vanuit onze treinen goed van kunt genieten. Het mooie is dat je je eigenlijk nooit hoeft te vervelen als je in de trein zit, omdat er buiten zoveel moois te zien is. In welke regio je ook reist, ieder landschap is anders en heeft zijn eigen charme. Kortom, geniet van de natuur en een goede reis!

TIPS & AANRADERS Foto: Kamerich -Budwilowitz (EYES2)

Sprookjesfestival Eind oktober wordt Arnhem omgetoverd tot een heuse sprookjesstad. Dan vindt namelijk de achtste editie van het Sprookjesfestival plaats. Thema dit jaar is Feeën en Feeksen. Op zaterdag 24 oktober wordt het festival op bijzondere manier geopend, met een Sprookjesfilm die bestaat uit allemaal korte filmpjes van kinderen tussen de drie en twaalf jaar. De rest van de week staat Arnhem bol van bijzondere voorstellingen, workshops, muziek, dans en andere sprookjesachtige activiteiten. Voor jong én oud! 24 oktober t/m 1 november sprookjesfestival.nl

Swalk Half september reist het literaire festival Swalk weer door Fryslân. Dit jaar is het thema “geld”. Het festival start met het Fries boekenfeest in Leeuwarden en zwerft (“swalkt”) daarna langs negen locaties in de provincie, met theatermaakster Dette Glashouwer en muzikaal talent Wiebe Kaspers. Op de laatste dag van het festival, zaterdag 20 september, kun je op vertoon van het boek De ferjilder (de Friese vertaling van De Vergelder van Marten Toonder) of met het jeugdverhalenboek Dy iene foto (wat ‘Die ene foto’ betekent) gratis reizen in de bussen en treinen van Arriva en Qbuzz in Fryslân en in de Arriva-treinen in Groningen. 11 t/m 20 september, swalk.nl

Natural Selection In de adembenemende 3D-film Natural Selection, die in het Infoversum in Groningen wordt getoond, neemt Darwin je mee aan boord op reis naar de Galapagoseilanden in de Stille Oceaan. Op deze plek werd Darwin geïnspireerd tot zijn latere theorie over natuurlijke selectie, de theorie die beschrijft dat de best aangepaste organismen beter overleven dan minder goed aangepaste organismen. Aan de hand van prachtige voorbeelden uit de natuur vertelt hij je hier alles over. 12, 13, 20, 26 en 27 september, infoversum.nl

Voorzitter Raad van Bestuur Arriva Nederland

Neem vanaf station Groningen Centraal bus 3, 4, 5 of 163 naar halte UMCG Noord of bus 2 of 11 naar halte Korenstraat/Boterdiep

3

AANRADERS

Natuur

REIZIGERSINTERVIEWS

Reizigersinterviews Uitgestrekte polders, bloeiende fruitboomgaarden, riante bosgebieden. Nederland beschikt over prachtige natuur en wij hebben het geluk dat onze treinen hier doorheen mogen rijden. Wat hebben onze reizigers eigenlijk met natuur?

Z

waarder bepakt en bezakt zien we onze reizigers zelden. Ietwat gebukt maar met een grote glimlach staat Marianne met haar immense backpack op de rug. De ervaren reizigster is wel wat gewend. Ze is onderweg naar Rendsburg in Duitsland, daar vandaan vaart ze met de boot van haar neef terug naar Nederland. Marianne is een ervaren zeilster. ‘Samen met mijn man heb ik vier jaar lang over de Atlantische en Caribische Oceaan gevaren. Het was altijd zijn droom om dat na zijn pensioen nog te doen.’ Twee jaar geleden overleed Marianne’s echtgenoot. Ondanks dit verlies probeert ze zoveel mogelijk uit het leven te halen. Natuur is daarbij heel belangrijk.

‘Ik ben echt een natuurmens. In Friesland geniet ik erg van de weidsheid en prachtige wolkenluchten. Maar ik reis ook veel en geniet van allerlei soorten natuur. Onlangs heb ik nog een wandeltocht van 2.400 kilometer naar Santiago de Compostella in Spanje gelopen. Een geweldige ervaring. Het enige waar je me op het gebied van natuur geen plezier mee doet is een berglandschap. Dan voel ik me opgesloten.’ Marianne Sickler Leeftijd: 62 jaar Woonplaats: Burdaard

A

ls je Jeroen Ross in de natuur tegenkomt, zul je hem altijd met camera zien. Hij fotografeert namelijk het liefst landschappen. ‘Ik vind de natuur belangrijk. Die hebben we nodig, want zonder zou iedereen denk ik heel ongelukkig worden.’ Daarom hecht hij er veel waarde aan dat we zuinig omgaan met de natuur: ‘We moeten het schoon en netjes houden.’ Jeroens gaafste fotografiesessie was in Zuid-Afrika. Twee jaar geleden legde hij daar de prachtige Afrikaanse landschappen, de oceaan en veel dieren vast. Tijdens een safari fotografeerde hij bijvoorbeeld leeuwen, neushoorns, olifanten en buffels. Alleen de luipaarden ontbraken nog, anders had hij de “Big Five” compleet.

Dichter bij huis gaat Jeroen naar de Veluwe en de Lingewaard. ‘Ook om te wandelen of mountainbiken, maar ik heb altijd mijn camera bij me.’ Vandaag zien we hem zonder camera, de reis gaat namelijk naar Zevenaar waar hij de verjaardag van zijn oma gaat vieren. Als de verjaardag voorbij is, trekt hij er ongetwijfeld weer op uit. ‘Als het licht klopt en de setting juist is, dan krijg je de mooiste foto’s’, glundert Jeroen. Jeroen Ross Leeftijd: 19 jaar Woonplaats: Elst

De naamgevers van de treinen Krishnamurti Jiddu Krishnamurti (Madanapalle, India, 1895 – Ojai, VS, 1986) was een spiritueel leider uit India die door de Theosofische Vereniging werd gezien als de nieuwe wereldleraar. Men herkende in hem al op jonge leeftijd buitengewone spirituele kwaliteiten. In de jaren die volgden voltooide Krishnamurti zijn opleiding, bezocht hij spirituele congressen en hield hij zijn eerste lezingen en bijeenkomsten. In 1924 kreeg hij van de baron van Pallandt het Kasteel Eerde en een deel van het landgoed Eerde in Ommen. Van 1924 tot 1938 werden hier de Sterkampen georganiseerd. Mensen vanuit de hele wereld kwamen hierheen om te luisteren, spreken en filosoferen over de wereld die Krishnamurti zou creëren. In 1929 nam hij echter afstand van de verwachting dat hij de nieuwe wereldleraar zou zijn. Later gaf hij over de hele wereld verschillende lezingen om mensen duidelijk te maken dat ze “onvoorwaardelijk vrij” moesten zijn van organisaties en rituelen die het zoeken naar de waarheid belemmeren.

Alle treinen van Arriva dragen met gepaste trots namen van bekende en soms iets minder bekende Nederlanders. De personen zijn door reizigers voorgedragen naar aanleiding van een door Arriva uitgeschreven namenwedstrijd. Het gaat om bekende figuren en mensen die zich gedurende lange tijd verdienstelijk hebben gemaakt voor de regio’s waar de Arrivatreinen rijden. In deze aflevering van De Naamgevers belichten we Krishnamurti en Frans Godard van Lynden van Hemmen.

Frans Godard van Lynden van Hemmen Frans Godard van Lynden van Hemmen (Hemmen, 1836 – Hemmen, 1931) was een baron uit de Overbetuwe. Hij was burgemeester van Hemmen, grondbezitter, korte tijd lid van de Eerste Kamer, dijkgraaf van de Overbetuwe en hij zat een halve eeuw in de kerkenraad. De baron kwam uit een machtige familie. Het Huis Hemmen, een groot landhuis, werd in 1757 gebouwd op de fundamenten van het door brand verwoeste slot Hemmen. De baron trouwde in 1871 met Maria Leopoldina barones van Hogendorp en hij overleed kinderloos. Daardoor stierf deze tak van het geslacht van Lynden uit, dat sinds 1361 in Hemmen had gewoond. Bij zijn begrafenis was bijna de hele dorpsbevolking aanwezig. Het landhuis werd in de Tweede Wereldoorlog verwoest. Toch wordt het Landgoed Hemmen tegenwoordig veel bezocht door dagjesmensen, want rondom de ruïne ligt een groot landgoed met een bijzonder park.

Foto: fotoarchief Eerste Kamer

7

AANRADERS

TIPS & AANRADERS Wadlopen

Natuurmuseum Fryslân

Ongerepte natuur, adembenemende vergezichten en rust. Dat kenmerkt het waddengebied. Een uniek gebied dat sinds 2009 zelfs tot de Werelderfgoedlijst van Unesco behoort. Niet zo vreemd dus dat wadlopen op menig bucketlist staat. Stichting Uithuizer Wad organiseert wadlooptochten naar het eiland Rottumeroog. Een tocht van ongeveer drieënenhalfuur waarin je dertien kilometer door het oostelijk waddengebied waadt. De tocht begint bij een van de mooiste borgen (kastelen) van Groningen: de Menkemaborg in het dorp Uithuizen. 20 september en 4 oktober, wadlopen.nl

Drie verdiepingen vol informatie over de natuur, bijzondere dieren en planten, opdrachten, proefjes, spelletjes… In het Natuurmuseum Fryslân in Leeuwarden kan iedere natuurliefhebber z’n hart ophalen. Van 3 oktober tot en met 3 januari kun je bovendien een zeer bijzondere tentoonstelling bekijken: Animal Inside Out. Deze expositie, waarmee Natuurmuseum Fryslân echt een primeur heeft, laat de complexe biologie, zoölogie en fysiologie van verschillende dieren zien, van groot tot klein en van gewoon tot bijzonder. Van 3 oktober t/m 3 januari dagelijks geopend van 10.00-17.00 uur, hetnatuurmuseum.nl

Tien minuten lopen vanaf station Uithuizen

Dierenpark Emmen Dierenpark Emmen is een begrip in Nederland. Dit jaar bestaat het alweer tachtig jaar, maar een bezoekje aan dit park blijft leuk en verrassend. Maak bijvoorbeeld kennis met de nieuwste bewoners: jonge mantelbavianen, baby-olifantjes en de ijsbeerdames Lale en Noordje. Kinderen vanaf vijf jaar kunnen naast het bewonderen van alle dieren “op avontuur” in Speelexpeditie Yucatán: een locatie om te spelen, klimmen en glijden door onder meer Zuid-Amerikaanse boomhutten, een piramidetempel en een enorm scheepswrak. T/m 31 december iedere dag geopend, dierenparkemmen.nl

Een kwartier lopen vanaf station Emmen. Of neem vanaf station Emmen bus 3,4, 42 of 44 naar halte Centrum of bus 27, 59

Dordts Kindertheater

Neem vanaf station Leeuwarden Centraal bus 36 naar Bilgaard, halte Wissesdwinger

Het Dordts Kindertheater Marjolijn maakt kleinschalige en bijzondere voorstellingen voor jonge kinderen. In oktober komt het theater met de voorstelling “Help, ik heb een vlieg ingeslikt”, voor kinderen van vier tot zeven jaar. Een spannende voorstelling met heel veel dieren én klassieke muziek van Saint-Saens, Rossini en Tsjaikowski. Een muzikale natuurbelevenis dus, die de fantasie van de kinderen prikkelt en ook voor ouders de moeite waard is om bij te wonen. 18 oktober, dordtskindertheater.nl

Tien minuten lopen vanaf station Dordrecht

© ANIMAL INSIDE OUT, a Body Worlds Production

Klimbos Achterhoek

Museum MORE

Zes verschillende klimavonturen en zo’n honderd verschillende overgangen op hoogtes van drie tot twaalf meter… Klimbos Achterhoek in Ruurlo is een waar avontuur! Achter elke boom schuilt hier een nieuwe verrassing. Erg leuk voor kinderfeestjes, maar zeker ook voor een lekker actief dagje weg met het hele gezin. Dankzij een zekeringssysteem is de veiligheid gewaarborgd en kun je je dus helemaal richten op het klimmen en klauteren. Voor kinderen vanaf zeven jaar is er een speciaal Junior Klimbos. Geopend tot 2 november, van woensdag t/m zondag, klimbos.nl

In juni openden in de Gelderse plaats Gorssel de deuren van Museum MORE, het grootste museum voor Nederlands Modern Realisme. Dit museum toont meer dan tweehonderd werken van toonaangevende Nederlandse realisten van de afgelopen honderd jaar, onder wie Jan Mankes. Deze schilder had een grote liefde voor natuur, wat in een aanzienlijk deel van zijn werk dan ook het belangrijkste onderwerp is. Hij schilderde bijvoorbeeld geiten, bomenrijen en uilen, het dier dat hij zelfs als huisdier had. Bijzonder item in het museum is ook de van polyester en piepschuim gemaakte babyneushoorn Ortus. Inmiddels een echte publiekslieveling! Geopend van dinsdag t/m zondag, museummore.nl

Vijftien minuten lopen vanaf station Ruurlo Neem vanaf station Zutphen bus 81 naar Deventer, halte N.H. Kerk

Natuur aan de muur Je kunt meer planten in huis halen voor een natuurlijke touch in je interieur, maar een andere optie is om te kiezen voor deze poster van Sparkling Paper. De prachtige mus op de plaat geeft een mooie en rustgevende impuls aan je woonof slaapkamer. Ook leuk voor op een wandplank. De poster is verkrijgbaar in A4-, A3- en A2-formaat.

GADGETS!

gadgets!

Plant aan plafond Planten hoef je niet persé neer te zetten, ophangen is ook een optie. Bijvoorbeeld in deze mooie betonnen plantenhanger, die verkrijgbaar is in verschillende kleuren. Het touw heeft een heldere kleur en de kleur van de pot is iets zachter. Een hangende bloempot geeft net even een andere twist aan je interieur. Hartstikke hip!

€ 19,95

www.klevering.nl

Vanaf € 14,95

www.vtwonen.nl

Compact kompas

Herfstpicknick

Ga je de bossen in voor een mooie hike-tocht? Zorg er dan voor dat je een kompas bij je hebt, zoals deze Suunto Clipper. Hiermee weet je zeker dat je niet verdwaalt. Handig is dat dit kompas lekker compact is en je hem bijvoorbeeld aan je horlogebandje of rugzak kunt vastmaken. En moet je in het donker de weg zien te vinden? Dan wijzen de lichtgevende markeringen op het kompas je de weg!

Bladeren in allerlei kleuren, paddenstoelen die overal uit de grond schieten: de herfst is een heerlijk seizoen om de natuur in te gaan. En met deze picknickmand wordt zo’n uitje wel erg fijn. De mand heeft een inhoud voor vier personen en is voorzien van een rood met witte ruit. Vul de mand gauw met wat lekkers en trek eropuit!

€ 15,95

www.bever.nl

€ 69,95

www.debijenkorf.nl

Ver kijken

In de pers

Vogels of andere dieren vanaf een afstandje spotten; dat kan met deze Tasco Essentials-verrekijker. Deze kijker is voorzien van fully-coated lenzen die een helder beeld geven en beschikt over een krachtige 10x-vergroting. Je mist dus niets. En mocht het eens regenen: geen probleem. Deze verrekijker kan verschillende weersomstandigheden aan.

Soms is het zo jammer dat mooie bloemen vaak niet lang meegaan. Maar gelukkig is er de bloemenpers. Hiermee kun je bloemen en blaadjes drogen, zodat je ze kunt gebruiken om iets creatiefs mee te maken. Gedroogde bloemen en bladeren zijn bijvoorbeeld erg leuk op een fotolijstje of kaart. Zo kun je er toch nog lang van genieten!

€ 25,50

€ 6,95

www.dille-kamille.nl

www.alltactical.nl

11

UNIEK UNIEK

‘Je hebt engelengeduld nodig voor het maken van een natuurfilm’ Urenlang tevergeefs in een schuiltentje wachten totdat er bevers voor de camera verschijnen. Of een complete toren bouwen om zeearenden te filmen om vervolgens met lede ogen te moeten aanzien hoe de arenden een kilometer verderop een nest inrichten: het maken van een natuurfilm is niet gemakkelijk. Het vereist doorzettingsvermogen, toewijding en vooral heel veel geduld. Producent Ignas van Schaick geeft een kijkje achter de schermen bij het maken van de nieuwe Nederlandse natuurfilm Holland, Natuur in de Delta. Holland, Natuur in de Delta is het tweede deel van een trilogie natuurfilms door producent EMS Films. Het eerste deel, De Nieuwe Wildernis, kwam in 2013 uit en werd een groot succes. Maar liefst 700.000 mensen zagen de bijzondere natuurbeelden in de bioscoop. Van Schaick: ‘Dat hadden we nooit verwacht. Het maken van die film was echt een ontdekkingstocht, want daarvoor was nog nooit een natuurfilm over Nederland gemaakt voor de bioscoop. Toen we op zoek gingen naar geschikte mensen, bleek dat er maar enkele natuurcameramensen in Nederland waren. Verder waren er vooral veel fotografen die ook filmden. Een aantal van hen hebben we gewoon een camera in handen gegeven met de boodschap: ga maar filmen. Met vallen, opstaan en sturing van regisseur Mark Verkerk is dat uiteindelijk gelukt. Uiteindelijk hebben we ongeveer driehonderd uur beeldmateriaal gedraaid, waarvan tweehonderd uur onbruikbaar was omdat er veel probeersels tussen zaten. Met Holland wilden we daarom echt een kwaliteitsslag maken en dat is ook gelukt.’

Natuurfotograaf Edo van Uchelen

Unieke beelden In de nieuwe film staat de delta centraal: Nederland als waterland. In een reis door de tijd zien we het ontstaan van de delta en de invloed van de mens daarop. Ook draait het om de diverse cycli in de natuur: eb en vloed, dag en nacht, seizoenen, ijstijden en het stijgen en dalen van de zeespiegel. ‘De delta bestaat al miljoenen jaren. We willen laten zien dat de mens eigenlijk maar een voetnoot in de geschiedenis is, die pas de laatste duizenden jaren komt kijken. Daarnaast vertellen we aan de hand van vijf hoofdkarakters verschillende verhalen: die van de bever, de zeearend, de stekelbaars, de haas en het pimpernelblauwtje. Het leuke is dat met die dieren weer allerlei andere soorten samenhangen, bijvoorbeeld hun prooien, zodat je hun verhalen ook kunt vertellen.’ Bij het maken van een natuurfilm draait het allemaal om de voorbereiding. ‘Tachtig procent van de tijd gaat daar inzitten, en maar twintig procent in het proces van filmen en monteren. In de voorbereidingsfase overleggen we veel met allerlei experts, biologen die bijvoorbeeld weten waar bepaalde diersoorten voorkomen en hoe je ze het beste in beeld kunt brengen. Daardoor is het gelukt om het uitkomen van de pop van het pimpernelblauwtje te filmen. Het was het enige stadium dat we, in de eindfase van de opnames, nog misten in de totale cyclus van de vlinder. Het is heel lastig om zo’n popje te filmen, die groot wordt in het nest van de moerassteekmier. De BBC heeft het drie maanden in Polen geprobeerd, maar ze konden het niet voor elkaar krijgen. Uiteindelijk is het ons ongeveer een week voordat de film op slot ging, gelukt en konden we de beelden nog net op tijd invoegen. Is zoiets geluk? Het is meer een soort afgedwongen geluk. Er zit zóveel voorbereiding in het creëren van de juiste omstandigheden, waarbij we nauw hebben samengewerkt met de Vlinderstichting.’

13

Bloedfanatiek Tijdens het proces dreigden meer dan eens hoofdkarakters te sneuvelen, simpelweg doordat het niet lukte goede beelden te schieten. De bever was bijvoorbeeld zo’n lastig geval. ‘Willem Berents, een van de hoofdfilmers, was aanwezig op een prachtige locatie in het bos. Hij ging in zijn schuilhutje liggen maar er gebeurde helemaal niets. Hij is bloedfanatiek, echt iemand van het oude slag. Zet hem in een tentje en hij wacht drie dagen tot er een bever langs zwemt. Maar in dit geval bleek dat de bevers alleen ’s nachts actief waren en altijd als er geen mensen in de buurt waren. Nachtopnames waren eerst geen optie omdat die te ingewikkeld en moeilijk waren. Maar toen kwam

‘Ik had nooit verwacht dat je emotie kunt voelen bij een stekelbaarsje’

onverwachts een nieuw onbemand camerasysteem op de markt waarmee we wel ’s nachts konden filmen. Daarmee probeerden we het nog één keer, anders zou de bever uit het scenario gaan. Wat bleek: die nachtbeelden waren waanzinnig. Vlak voor de camera knaagde een bever een boom om.’ Trucjes Een van de dieren die het in Holland tot een hoofdkarakter schopte, leverde bij De Nieuwe Wildernis nog een hoop problemen op, namelijk de zeearend. ‘We hadden in de Oostvaardersplassen een toren gebouwd om het nest te kunnen filmen. Maar toen bleek dat de arenden hun nest een kilometer verderop bouwden, waardoor we uiteindelijk maar heel weinig beelden hebben kunnen schieten. Dus voor deze film wilden we die beelden persé. Al in de winter van 2013, voordat we gingen filmen hadden we een dertien meter hoge toren gebouwd, waar een cameraman maandenlang in heeft gezeten.

Ook bij het filmen van de kleine stekelbaars kwamen de makers voor flinke uitdagingen te staan. ‘Wat bijna niemand van dat visje weet, is dat het een migratievis is die vanuit de Noordzee het land binnenkomt. Vervolgens onderneemt hij een epische tocht om bij zijn paaigronden te komen, waar hij zich kan voortplanten. Een moeizame tocht, want hij moet

‘Vlak voor de camera knaagde de bever een boom om’ obstakels overwinnen zoals deltawerken en sluizen. De duikers die de stekelbaars filmden, moesten dus ook deze tocht maken. Wat ik zelf nooit had verwacht, is dat je bij zo’n visje emotie kunt voelen. Er zit een scène in de film dat ze vanuit de Nieuwe Waterweg bij Rotterdam komen en door een grote sluis gaan. De deur staat op een klein kiertje en er stroomt water doorheen, dus ze moeten echt knokken om tegen de stroming in te zwemmen. Een stuk of veertig halen het, maar eentje net niet. Die glijdt heel langzaam terug. Dan krijg je echt een brok in je keel.’ Holland, Natuur in de Delta draait vanaf 24 september in 152 bioscopen door heel Nederland.

15

UNIEK

Zo hebben we de hele cyclus kunnen filmen, van de jongen die geboren worden tot het moment dat ze voor het eerst uitvliegen. De toewijding van zo iemand die in die toren in de Biesbosch zit, is dan heel belangrijk. Grappig zijn ook bepaalde trucjes die je in de loop van de tijd leert. Vogels houden alles haarscherp in de gaten, dus als iemand overdag naar de hut ging, deden we dat altijd met zijn tweeën. Vervolgens ging één iemand weer naar beneden, zodat de arend dacht dat iedereen weg was. “Er gaat iets in en er gaat iets uit dus er is niemand meer”, denkt hij. Vervolgens kun je hem ongestoord filmen.’

Groendijk is geboren en getogen op Schiermonnikoog. Hij heeft enkele jaren op een vrachtwagen door ZuidEuropa gereden, maar keerde in 1997 terug naar “zijn” eiland om als buschauffeur en monteur voor Arriva aan de slag te gaan. Klein kwam vijf jaar geleden naar Schiermonnikoog, na een bijzondere carrièreswitch. Hij werkte daarvoor namelijk 32 jaar lang als verpleegkundige. ‘Mijn busrijbewijs had ik al gehaald, puur als hobby’, vertelt hij. ‘Ik deed ook wel eens mee aan oldtimerritten en kunst- en cultuurreizen. Zo is uiteindelijk het virus ontstaan. Op een gegeven moment verbleef ik op Schiermonnikoog en las ik in de dorpsbode over een vacature bij Arriva. Ik heb direct gesolliciteerd en kon aan de slag. Eerst als buschauffeur en sinds 1 april ben ik ook chef en verantwoordelijk voor bijvoorbeeld de roosters, overleggen, financiële administratie en het busonderhoud.’ Vrolijk en uitgelaten Werken bij Arriva en op dit eiland bevalt hem uitstekend. ‘We hebben hier natuurlijk te maken met een enorme stroom aan toeristen. Dat is heel gezellig en je beleeft van alles. Elke rit van en naar de boot is een feestje! Ook Groendijk vindt het contact met de toeristen een van de leukste onderdelen van zijn werk. ‘Ze zijn altijd vrolijk en uitgelaten’, vertelt hij. ‘Zelfs op de drukste dagen is het gezellig. Ik denk dat je als chauffeur op Schier een heel andere band hebt met je reizigers dan op het vasteland.’ Maar al die toeristen betekent ook: hard werken. ‘In de zomer kunnen er twee collega’s op vakantie, de rest van het team van in totaal acht personen moet doorwerken. In de winter, als het rustiger wordt, hebben we meer vrije tijd.’

Berend Groendijk en Harry Klein

‘Elke rit van en naar de boot is een feestje’

elektromotor en dat levert stroom naar de accu’s toe. Daar moet je dus op anticiperen. Nu we het gewend zijn rijdt het heel prettig.’ Goud waard Naast hun reguliere taken als chauffeur en chef, voeren Groendijk en Klein, net als hun collega’s, ook allerlei andere klussen uit. Ze maken bijvoorbeeld de bussen en haltes schoon en vernieuwen zonodig de haltes. Groendijk zorgt daarnaast voor de kleinere onderhoudswerkzaamheden en voor de veiligheidscheck van de bussen. ‘We doen hier alles zelf, we doppen onze eigen boontjes’, legt hij uit.’ Ook Klein vindt het werken met een kleine ploeg prettig. ‘Het zorgt voor veel afwisseling. En het contact dat we onderling hebben is goud waard. We kunnen ook altijd op elkaar rekenen en proberen echt met z’n achten voor een hoge klanttevredenheid te gaan. Met een klein team verzorgen we hier op Schier het hele OV.’

Elektrische bussen Een ander voordeel van werken op Schiermonnikoog is natuurlijk de mooie natuur. ‘We hebben hier alles, behalve bergen’, aldus Klein. ‘Zee, strand, begroeide duinen, bloeiende planten, bossen, een stukje heide. Voor of na onze diensten kunnen we lekker op de fiets stappen of een kwelder op om het hoofd leeg te maken. Het is echt een prachtplek om te wonen en werken!’ Vanwege al die natuur rijden er sinds 2013 alleen nog maar elektrische bussen op het eiland. Elektrische bussen stoten geen CO2 uit en zijn stiller, wat de rust op het eiland ten goede komt. Klein en Groendijk zijn er blij mee. ‘Deze bussen geven een positief voorbeeld’, vindt Groendijk. ‘Eerst was het wel wennen hoor, je moet bijvoorbeeld remmen door het gaspedaal los te laten; zo remt de bus af op de

17

VAN DE WERKVLOER COLUMN

Ze doen alles zelf: van passagiers vervoeren tot bussen repareren en van haltes vernieuwen tot bussen schoonmaken. De acht Arriva-medewerkers op Schiermonnikoog hebben een zeer afwisselende baan. En een heel mooie, volgens Berend Groendijk en Harry Klein. Want ze werken ook nog eens in een prachtige omgeving en hebben altijd te maken met vrolijke mensen.

REISBEKEN(D)TENISSEN

Bastiaan Ragas

‘Elk natuurgebied is er één om te koesteren’ Schrijver, presentator, acteur en theaterproducent. Bastiaan Ragas’ carrière is op z’n zachtst gezegd omvangrijk. ‘Het zit erg in mijn karakter om me steeds weer aan iets nieuws te wagen’, verklaart de duizendpoot al zijn bezigheden. Naast zijn drukke carrière en gezinsleven zet hij zich ook nog met verve in als ambassadeur voor Natuurmonumenten.

Nederlands bekendste familieman is hij zo langzamerhand wel. Begrijpelijk; zijn columns, boeken en theatervoorstellingen gaan hoofdzakelijk over relaties en het gezinsleven. Thema’s die hem bovengemiddeld interesseren. Ervaringsdeskundige is hij natuurlijk ook, maar de toon in zijn vertellingen is alles behalve betweterig. Verhalen worden juist voorzien van een flinke dosis zelfspot. Zijn laatste boek Huisje, boompje, buikje is het relaas van een onrustige veertiger. Hierin beschrijft hij vooral een feest der treurige herkenning. Overigens niet per se op persoonlijke ervaringen gebaseerd, maar juist ook op wat hij om zich heen ziet. Een citaat uit zijn boek: “Ben nu in de veertig. En ja, het plaatje is ‘compleet’ en dat is schrikken... Huisje, boompje... buikje. Als ik niet oppas verzandt mijn leven in veertigersvet en ouderraadcommissies, en word ik een ouwe lul 2.0. Alles komt uiteindelijk goed, denk ik. Want zolang ik nog geen racefiets heb gekocht, zit ik niet in een midlifecrisis.” Ontegenzeggelijk spreekt Ragas een grote groep generatiegenoten aan met zijn humoristische en tikkeltje overdreven toon. Zijn eerste boek Maar je krijgt er wel heel veel voor terug werd zelfs een bestseller en diens opvolger Papa is heel even aan de telefoon vloog ook met gemak over de toonbank.

Vanaf september speelt hij een hoofdrol in het door hem geproduceerde cabaret-theaterstuk Zij is de baas!, dat werd geschreven door Marjolein Beumer, met Anne-Marie Jung en Lieneke LeRoux. Een heerlijke positie vindt hij het, om zowel de zakelijke als creatieve pet te kunnen dragen. ‘Omdat ik zelf kan bepalen welke kant het opgaat. Bij mij zal het creatieve idee altijd boven het commerciële belang staan, juist omdat ik uit die creatieve hoek kom. Dat is denk ik voordelig voor de kwaliteit van de voorstellingen. Mijn boekhouder zou het soms misschien wel anders zien.’ Natuur Een heel ander, maar niet minder belangrijk thema waar Bastiaan zich mee bezighoudt is natuur. Al zolang hij zich kan herinneren speelt dit een belangrijke rol in zijn leven. De zichtbare verandering van seizoenen, de ruimte en stilte om zich heen, maar ook kleine dingen zoals een specht in de boom van zijn eigen tuin.

Zij is de Baas! is te zien vanaf 25 september 2015. Kijk op www.derodeboksbal.nl

Daar kan hij enorm van genieten. Op jonge leeftijd kwam bij hem het besef dat natuur ook kwetsbaar is en beschermd moet worden. Al twintig jaar is hij lid van Natuurmonumenten en sinds vierenhalf jaar is hij met veel plezier ambassadeur voor de vereniging.

Creëren Vooralsnog lijkt Bastiaan alles behalve te verzanden in veertigersvet. De producent heeft nog veel te veel ideeën. Zo is hij bezig met het opzetten van een app waar hij nu nog niks over kan vertellen en is hij daarnaast bezig met het ontwikkelen van een restaurantconcept dat alles te maken heeft met entertainment. Vanzelfsprekend vraagt ook zijn productiemaatschappij De Rode Boksbal de nodige aandacht. Regelmatig staat hij bovendien zelf op de planken, in voorstellingen die hij produceert. ‘Op een of andere manier word ik op den duur altijd weer geprikkeld iets nieuws te creëren. En vaak lukt het dan ook nog. Wel is het zo dat ik met bepaalde dingen dan ook weer stop. Mijn musicalcarrière was na twee grote producties bijvoorbeeld wel klaar.’

‘Een grote misvatting is dat Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten ongeveer hetzelfde doen. Maar Staatsbosbeheer maakt onderdeel uit van de Rijksoverheid. Natuurmonumenten is een volledig zelfstandige vereniging die al honderd jaar bestaat bij gratie van de nu zo’n 730 duizend leden. Ruim 355 natuurgebieden heeft de vereniging inmiddels aangekocht en in beheer en daar mag iedereen gratis gebruik van maken. Dat is heel bijzonder en daar staan maar heel weinig mensen bij stil. Ik probeer daar ook als spreekbuis verandering in te brengen.’ Bastiaan met zijn vrouw Tooske en zijn vier kinderen © Sarah Wijzenbeek

‘Het opkomen voor de natuur is nu relevanter dan ooit. De verstedelijking van ons land gaat in een absurde vaart. Ik wil niet op een dag wakker worden en realiseren dat Nederland een aaneengesloten Vinexwijk of industrieterrein is geworden. Aandacht voor de natuur is ook aandacht voor onze eigen leefomgeving en gezondheid.’ Hoewel de acteur zijn zorgen uit, is hij alles behalve wanhopig. ‘Ik ben een positief ingesteld mens en ik zie ook dat er steeds meer bewustwording ontstaat. Men pikt het bijvoorbeeld niet meer dat hun voeding wordt platgespoten met pesticiden. Steeds meer mensen gaan voor biologische producten. Die markt is in de afgelopen vijf jaar verdubbeld. Die bewustwording is wezenlijk voor een gezonde en duurzame toekomst.’

19

... er op de Vechtdallijnen extra zitplaatsen zijn bijgekomen? Drie treinen die tussen Zwolle en Emmen rijden zijn verlengd en daardoor komen er 165 extra zitplaatsen beschikbaar tijdens de spits. Op vrijdag 4 september gaven gedeputeerde Boerman van de provincie Overijssel, gedeputeerde Brink van de provincie Drenthe, Hellen van Dongen van het ministerie van Infrastructuur en Milieu en directeur Operations van Arriva, André Cnossen hiervoor het startschot. De drie treinen zijn de afgelopen periode bij de Zwitserse treinfabrikant Stadler voorzien van een extra tussen-treinstel. De extra zitplaatsen zijn nodig omdat het aantal reizigers in de afgelopen twee jaar sterk is gegroeid en die trend lijkt zich ook naar de toekomst door te zetten.

... je kwaliteitswaarnemer op MerwedeLingelijn kan worden?

de

Via een speciaal ontwikkelde app beoordeel je tweemaandelijks een rit met de trein op de MerwedeLingelijn. Werkt de actuele reisinformatie tijdens de rit? Is de trein van binnen netjes? Heb je toegang tot internet via WiFi? Deze informatie gebruikt Arriva om haar dienstverlening te verbeteren. Aanmelden kan via arriva.nl/waarnemer.

Botanische tuin De Kruidhof Liefhebber van planten? Breng dan eens een bezoek aan de botanische tuin De Kruidhof in Buitenpost. De Kruidhof telt zeventien thematuinen, die elk hun eigen unieke plantencollecties en bijzonderheden hebben. In totaal groeien er maar liefst tweeduizend plantensoorten. Ook aan de kinderen is gedacht. Zij kunnen een wandeling maken over het Trollenpad of Ontdekpad, of spelen in een van de twee speeltuinen. In het bijbehorende Tuincafé kun je genieten van verse, biologische en regionale producten. Geopend t/m 10 oktober, dekruidhof.nl Vijf minuten lopen vanaf station Buitenpost

Natuurwerkdag Elke eerste zaterdag van november vindt de Natuurwerkdag plaats. Jong en oud kan die dag in het hele land helpen om natuur en landschap te behouden of te herstellen. Niet alleen nuttig, maar ook nog eens hartstikke leerzaam en gezellig! De meeste activiteiten bestaan uit kleinschalig onderhoudswerk, zoals snoeien, zagen, wilgen knotten, fruitbomen snoeien en riet verwijderen. In het Steemer Bos in Stedum kun je bijvoorbeeld naar hartenlust meehelpen met bomen zagen, takken snoeien en takkenrillen maken. Hierdoor blijft het bos gevarieerd en aantrekkelijk voor mensen, dieren en planten. 7 november, natuurwerkdag.nl Een kwartier lopen vanaf station Stedum

... je voordelig met de trein of bus naar Dierenpark Emmen reist? Op 31 december 2015 gaat Dierenpark Emmen na 80 jaar dicht. Alle dieren verhuizen dan naar WILDLANDS Adventure Zoo Emmen dat in maart 2016 de poorten opent. De komende maanden kunnen bezoekers voordelig met de bus en trein naar Dierenpark Emmen nu het nog kan! Je betaalt de reguliere entreeprijs voor het dierenpark plus € 1,- voor het openbaar vervoer. Het combiticket is geldig op de Vechtdallijnen (treintraject ZwolleEmmen en Almelo-Mariënberg), in de bussen van Syntus in de provincie Overijssel en in de bussen van OV-regio IJsselmond in de provincie Flevoland en het noordwestelijke deel van de provincie Overijssel. Kijk voor meer informatie op dierenparkemmen.nl/ovactie.

Fruitcorso

Foto: Marco Toet, Flickr

Praalwagens met indrukwekkende creaties van groenten, fruit, zaden en andere oogstproducten: die kun je bewonderen tijdens het 55e Fruitcorso in Tiel. Het Fruitcorso Tiel staat sinds 2013 op de lijst van Cultureel Erfgoed, wat betekent dat het wordt gezien als een belangrijke traditie in ons land. Op 19 september trekt de stoet, inclusief een Kindercorso, langs het historische centrum van Tiel en het stadsplantsoen Kalverbos. Na de optocht begint de regionale kunstmanifestatie Fruit Adventure Rivierenland, met regionale kunstenaars, productinnovaties en bijzondere streekproducten. Ook is er onder meer een Fruitcorsofair en kun je tijdens het Pruuf’t Preuvenement allerlei lekkers proeven. 19 t/m 21 september, fruitcorso.nl

AANRADERS

TIPS & AANRADERS

Wist je dat...

Een boek lezen, muziek luisteren, surfen op het internet of een filmpje pakken. Allemaal manieren om heerlijk te ontspannen. Goede Reis! maakt elke editie een selectie uit de leukste films, boeken, cd’s en apps.

Op jacht De strijd tussen roofdieren en hun prooi, oftewel de strijd tussen leven en dood: het is een van de dingen waar het in de natuur om draait. In dit bijzondere fotoboek op basis van de BBC-serie is dit soms heftige tafereel bijzonder mooi vastgelegd. Het thema ‘de jacht’ zien we terug in verschillende landschappen, zoals jungle, oceanen en woestijnen. Sir David Attenborough schreef het voorwoord.

312 pagina’s | Kosmos Uitgevers | september 2015 | Bol.com prijs € 29,99

Everest Op 10 en 11 mei 1996 kwamen acht mensen om het leven in een sneeuwstorm op weg naar de top van de Mount Everest, de hoogste berg ter wereld. Op deze tragische gebeurtenis is de nieuwe film Everest gebaseerd. Er staan flink wat bekende namen op de poster, onder wie Jake Gyllenhaal, Keira Knightley, Robin Wright en Josh Brolin. Het belooft een ijzingwekkend spannende film te worden, die zich ervoor leent om op het grote doek te bekijken.

17 september 2015

The Walk Ook deze film is gebaseerd op een waargebeurd verhaal, en wat voor één: op 7 augustus 1974 liep Philippe Petit over een stalen kabel in ongeveer een uur tijd van de ene Twin Tower naar de andere. De hoofdrol wordt gespeeld door Joseph Gordon-Levitt (Inception, Looper) en er zijn bijrollen voor onder anderen Ben Kingsley en Charlotte Le Bron. De film is te zien in 3D, dus je kunt er zeker van zijn dat je een groot deel van de tijd doorbrengt op het puntje van je stoel.

8 oktober 2015

Pluk Almanak Koken met ingrediënten die rechtstreeks uit de natuur komen: dat is het toppunt van “puur” koken. Maar je moet wel weten welke plantensoorten je wel en vooral welke je níet kunt gebruiken. Topkok Claus Meyer van het Deense tweesterrenrestaurant NOMA neemt de lezer aan de hand en beschrijft per seizoen eetbare planten, paddenstoelen en zeevruchten, hun groeiplaatsen en de beste oogsttijd. Inclusief tips voor culinair gebruik en heerlijke recepten.

312 pagina’s | Knnv Uitgeverij | september 2015 | Bol.com prijs € 29,95

I Cry When I Laugh Het liedje “Rather Be” kun je de afgelopen tijd bijna niet hebben gemist. De vrolijke single leverde de Britse singer-songwriter Jess Glyne een internationale doorbraak op en kwam ook op de Nederlandse radio ontelbare keren voorbij. Het nummer staat uiteraard op haar debuutalbum, naast onder meer haar tweede single “My Love” en “Not Letting Go”, waarmee ze een grote hit scoorde in haar thuisland.

Bol.com prijs € 14,99

Blood Na haar debuutalbum Is Your Love Big Enough? komt Lianne La Havas nu met een tweede album. Ook hier valt weer te genieten van haar geheel eigen muziekstijl, een prettige mix van jazz, soul, rock ’n roll en pop. Het leverde haar in Nederland al optredens op onder meer North Sea Jazz en EurosonicNoorderslag op. In de aanloop naar haar nieuwe album dook La Havas in haar familiegeschiedenis, die deels op Jamaica en deels in Griekenland ligt.

Bol.com prijs € 14,99

Natuur Routes De beste manier om van de natuur te genieten, is om die lekker zelf te verkennen. En dat kan heel goed met deze app van Natuurmonumenten. Met maar liefst 195 routes verspreid over heel Nederland bevat de app een schat aan potentiële groene ontdekkingstochten, zowel te voet, te fiets als met de kano. Hij bevat daarnaast leuke extra’s; zo worden bepaalde locaties verrijkt door boeiende verhalen van boswachters.

Gratis

23

KIJK, LEES EN LUISTER

Kijk, lees en luister

Hotspots

n e s s a r r e v L a atdejez e origi ne le d o o r l e k k e n! p

Arnhem

Froufrou’s

TAPE

Of het nou een C&A-blouseje uit 1960 is, een blazer van Yves Saint Laurent uit de jaren zeventig of nieuwe designs van hippe hedendaagse ontwerpers van over de hele wereld: je vindt het allemaal bij Froufrou’s. Overigens koop je er niet alleen kleding, ook bijzondere interieuritems en accessoires. Alles is een mix van vintage, tweedehands en nieuw. Als de oprichters, William van Doorn en Léonie Mizee, het maar mooi vinden. Sinds begin dit jaar focussen ze zich weer op de webshop en is de “stenen” winkel alleen nog op afspraak te bezoeken.

TAPE werd opgericht om jonge kunstenaars een podium te bieden, maar inmiddels is het veel meer dan dat: espressobar, café, exporuimte, shop, restaurant… Wie houdt van bijzondere producten die je nergens anders vindt, moet hier zeker heen. Denk aan John Lemon rabarberlimo, Afri Cola en unieke bieren en wijnen. Ook over het interieur is goed nagedacht: een ontwerpster zette een mooie combinatie neer van nostalgische en moderne elementen. Met als resultaat een echt huiskamergevoel.

Mimint Bij dit lieve winkeltje vind je een variatie aan gezonde producten: van groente, fruit en noten tot verzorgingsproducten, snacks en dranken. Van bekende merken als Tony Chocolonely en Pukka tot onbekendere merken die ook zeker het ontdekken waard zijn. Bijzonder is dat het winkeltje twee jaar geleden werd opgericht door de toen 19-jarige Milou. In korte tijd heeft ze met haar persoonlijke aanpak en unieke verzameling koopwaar een trouwe schare vaste klanten verzameld. Klarestraat 1-a

Nieuwe Kade 12

Mon Fleuri

Arnhem is een stad die alles in zich heeft om er een geslaagd dagje uit door te brengen, of zelfs een heel weekend. Een historische binnenstad met monumentale gebouwen, diverse musea en podia, het creatieve Modekwartier en mooie natuur in de omgeving. Maar ook verrassende winkeltjes en hippe restaurants ontbreken niet. Hiernaast een overzicht van de hotspots die je zéker niet mag overslaan.

In het hart van het hippe modekwartier zit bloemstylist Mon Fleuri. Hier kun je terecht voor alles op het gebied van bloemen, met als specialisatie handgebonden boeketten van verse veldbloemen. Eigenaresse Maddy Beekhuizen verkoopt alleen seizoensbloemen. Zo kan ze alle bijzondere soorten laten zien die bij elk jaargetijde horen. Zeker de moeite waard om te bezoeken, alleen het schattige winkeltje zelf zorgt al voor een vrolijk gevoel. Klarendalseweg 34

Things I Like Things I Love

Hommelstraat 66

Sugar Hill Bij Sugar Hill kookt de chef met wat de leveranciers hem brengen. De enige voorwaarde is dat het verse seizoensproducten zijn. De kaart verandert daardoor bijna dagelijks. Alleen de klassieke hamburger van dagelijks vers gedraaid Gasconne-vlees blijft wegens groot succes. Aan de overkant van de straat zit zusje Sweet Sugarhill Bakery, een lieve ambachtelijke bakkerij waar een variatie aan heerlijke zoete baksels wordt bereid – in een even zoet, nostalgisch interieur waar je je ogen uitkijkt. Klarendalseweg 192/376

Dit is typisch zo’n winkeltje om heel hebberig van te worden. In de conceptstore, die ook twee vestigingen in Amsterdam heeft, is een combinatie van vintage en niet-vintage te koop, maar wel allemaal in dezelfde fijne bohemian-achtige stijl. Naast kleding kun je er ook terecht voor onder meer spullen voor je interieur, sieraden, eten en drinken. Elk item is met zorg uitgezocht. Ook over de inrichting is goed nagedacht; die is een lust voor het oog. Hommelstraat 60

25

REIZIGERSINTERVIEWS

Reizigersinterviews

I

k een natuurmens? Niet in het bijzonder’, is Anja’s eerste reactie. De polderrijke omgeving is in elk geval niet de reden dat ze in Uithuizermeeden woont. ‘Ik ben er opgegroeid, misschien dat ik het daarom niet zo bijzonder meer vind.’ Bij nader inzien lijkt ze wel haar voorkeur te hebben wat betreft landschappen. ‘Met bergen heb ik niet zoveel, met water en zee des te meer. Toen de kinderen nog jong waren, zijn we veel op vakantie in Frankrijk geweest, aan de kust. In eigen land vind ik de omgeving van Schoorl erg mooi. De natuur is heel gevarieerd, zowel bos- als duinlandschap en natuurlijk de zee.’ De kinderen zijn inmiddels volwassen en gaan niet meer met hun ouders op vakantie. Anja en

haar man gaan tegenwoordig graag op reis naar landen met een oosterse cultuur. ‘Op een of andere manier trekken die landen ons nu meer. We zijn onder meer naar Tunesië en Turkije geweest en we gaan binnenkort naar Marokko. Maar eerlijk gezegd niet zozeer vanwege de natuur, meer vanwege de cultuur.’

Anja Smit Leeftijd: 50 jaar Woonplaats: Uithuizermeeden

H

et is een zonnige dag op station DordrechtStadpolders. We spreken met Ivo van Dijk. Hij heeft zojuist zijn dagelijkse duik in het Wantij genomen. Weer of geen weer, Ivo zwemt dagelijks in open water in Nationaal Park De Dordtse Biesbosch. ‘Als eerbetoon aan mijn overleden moeder wilde ik 82 dagen zwemmen in het jaar dat zij 82 zou worden. Inmiddels is dit nu mijn dagelijkse ritueel, dat de 800 dagen nadert. Mijn droom is door heel Nederland te zwemmen met een camera op mijn hoofd, zodat ik kan laten zien hoe mooi Nederland is.’ Ivo zoekt sponsors om zijn droom waar te maken. Hij reist daarvoor met de trein. ‘Ik ben hartpatiënt en ik heb een ernstig

auto-ongeluk gehad. Door te zwemmen is mijn gezondheid verbeterd.’ Daarnaast heeft Ivo heeft nog een droom. ‘Voordat mijn moeder overleed, heb ik haar beloofd dat wij ooit samen tussen de dolfijnen zouden zwemmen. Het is er helaas niet meer van gekomen. Ik hoop ooit een deel van haar as uit te strooien op een plek waar dolfijnen voorkomen.’

Ivo van Dijk Leeftijd: 55 jaar Woonplaats: Dordrecht

MA AK K ANS € 5 0 ,-

Even niks te doen of gewoon toe aan een momentje voor jezelf? Pak dan snel een pen en begin aan deze puzzels. Deze keer hebben we een woordzoeker (de prijspuzzel), twee Sudoku’s en een Zweedse puzzel bedacht.

op een b o e ke n b

Schrijf het antwoord op een (brief)kaart en stuur deze, voorzien van jouw naam en adres, naar Goede Reis! Antwoordnummer 1004, 8440 VB Heerenveen. Of mail de oplossing naar [email protected]. Er is één inzending per persoon toegestaan. De sluitingsdatum is 30 oktober.

De woorden zitten horizontaal, verticaal en diagonaal in alle richtingen in de puzzel verstopt. Zoek ze op en streep ze af. De overblijvende letters vormen achter elkaar gelezen de oplossing.

AARDNOTENOLIE AAIEN AANVRETEN ARMEN BENUL BLOEM BOKSER BOVENAL BRAAK CANCAN DASLOOK DICTATOR EPIGRAM FUNEST INLAATKLEP KAUKASUS KLOMP KOFFIEPRUT KORNAK LANDSGRENZEN NAAKTKARPER NAMAAK ORDER

ORGAAN PINDA PUFFEN PUNCHGLAS RASTA REACTIVEREN RESTJE RITMIEK

RUILEN SLURF STATUS TAPPEN TENUE TOESTAND TONEELSTUK TOPKOK

Sudoku eenvoudig

7 6

o n t .w.v .

TYPEFOUT USANCE VOLSTAAN WEZEN

3

2 6 7

PUZZELEN

pa k die pen &

Sudoku moeilijk

9 4

1 8 2 1 6 3 5 7

2 8 3 6 6 4 1 3 5 8 2 4

5 7 9 4 2 7 9 3 6 9 6 4 6 8 1 7 8 3 5 1

3

8 7 3 6

1 2 7 9

9 4

3 5

Zweedse puzzel gehoorzaal gewichtsaftrek

schaapkameel aard

brede laan

werktuig

vrouwelijk dier

fijn gebouwd kookgerei

inwendig orgaan

cadans

laksoort

absentiebewijs

bekoorlijk

profeet

M A R G I P E L U N E B R

T T S E N U F D E A C O D

E O K S A N I P O C N K E

U P E U E C P U A N A S W

© www.puzzelpro.nl

N K I S T A T U S A S E I

E O M A T S U I M C U R N

T K T K Y A L A V E I G K

E O I U P R N E Z E W O P

R F R A E E A D E N R E M

V F V K F S A R L N L E D

N I O F O T K Z A K O E N

A E U G U J T K T L E T B

A P I D T E K A B V S K O

O R G A A N A A T S L O V

R U U T A L R R S O U O E

D T S I N A P B M L R L N

E A L I L T E P E E F S A

R N E Z N E R G S D N A L

S A L G H C N U P I N D A

pasvorm

mager

vechtsport

zeur

lof betuigen land in Azië

golfterm vordering Arabische titel korte nota

Duits gebergte tijding oefentijd

hengselvat avondkleding

slank

grens

tennisterm bijenhouder

dus

aardvrucht

boom

heilige (afk.)

zwaardwalvis

werelddeel regelmaat

bloem

voorbij

senior (afk.)

echtgenoot

wreed keizer

vliegtuigbrandstof strafwerktuig

vertrager woonschip kleine inham domina (afk.)

gaarne plechtige gelofte

rookzwart stoomschip (afk.)

cowboyfeest

geur

claxon

soort gebak

brandstof

roem

Spaanse titel

strijdperk

Uitslag puzzel! De oplossing van de prijspuzzel uit de vorige editie van Goede Reis!: DE MOOISTE ZON IS EEN BLIJ GEZICHT Uit alle inzendingen zijn 5 winnaars getrokken. Zij ontvangen ieder een boekenbon t.w.v. € 50,-.

De winnaars van de puzzel uit de vorige editie zijn: 1. 2. 3. 4. 5.

J. Weersing, Groningen A. Bloos, Geldermalsen C. Mellema, Sappemeer M.Huurdeman, Utrecht E. Augusteijn, Schiermonnikoog

29

TIPS & AANRADERS

Een man zit in de trein. Voor hem zit een gorilla. Als hij steeds naar de gorilla kijkt, vraagt het dier: ‘Heb ik wat van je aan? ’ - ‘Nee’, zegt de man, ‘maar ik heb nog nooit een gorilla gezien in de trein.’ Waarop de aap antwoordt: ‘Dat zul je ook nooit meer zien, want morgen is mijn brommer weer gemaakt!’

Bronstspektakel In de bronsttijd in september strijden de herten om de gunst van de hinden. Ze proberen dit te doen door hun rivalen te imponeren met lichaamskracht en bronstroep, het zogenaamde burlen. Een indrukwekkend schouwspel, dat je van dichtbij kunt meemaken op Het Nationale Park De Hoge Veluwe. Geniet tegelijkertijd van de gevarieerde natuur, van bos en heide tot grasvlakten en stuifzandlandschappen. Verschillende data in september, hogeveluwe.nl

De woorden hieronder zitten in alle richtingen in de puzzel verstopt. Van boven naar beneden, van links naar rechts en ook nog eens schuin! Zoek ze op en streep ze af. De letters die overblijven vormen de oplossing.

BOMEN BOS DOOLHOF DUINEN GRAS HEIDE HUT NATUURCLUBJE PARK PICKNICK PRET RENNEN SLOOT SPEURTOCHT STEP TENT TIKKERTJE TOUWLADDER TUIN VLIEGER VOGELS WATER ZEE ZON

T T O O U U W W LL A A D D D D E E R R P P E E

E E JJ B B U U LL C C R R U U U U TT A A N N

S S E E JJ T T R R E E K K K K II TT R R K K

LL K K U U S S G G R R A A S S H H N N K K C C

© www.puzzelpro.nl © www.puzzelpro.nl

E E O O II E E

E E P P E E II

G G T T II F F

II E E P P N N

O O LL U U O O

D D R R E E K K

V V M M T T H H

E E N N S S C C

S S JJ S S LL N N O O Z Z T T N N LL LL II

T T H H C C O O TT R R U U E E P P S S O O P P

E E E E E E O O B B II R R N N E E M M O O B B

Neem vanaf station Apeldoorn bus 108 richting Ede-Wageningen en stap uit bij halte Centrum, Hoenderloo

P P B B N N D D N N R R E E T T A A W W TT N N

Kaasmaken De Huppe is een zorgboerderij in Zwolle met een kaasmakerij en landwinkel erbij. Elke zaterdagochtend kun je een kijkje nemen bij het kaasmaken. Wel zo leuk om eens te zien waar die gele plakjes die je elke dag op brood doet nou echt vandaan komen. Ze verkopen er ook heerlijk boerenijs, waarvan je kunt genieten na een actief potje boerengolf of klootschieten. Dinsdag t/m zaterdag, dehuppe.nl Neem vanaf station Zwolle stadsbus 2 richting Ittersumerbroek via Oldeneler en stap uit bij halte Otterveld Foto: Louis Verhoeven

Bolletje Bakkerijmuseum In het winkelhart van Almelo bevindt zich het geboortehuis van Bolletje. In het Bakkerijmuseum is mooi te zien hoe vroeger in de bakkerij werd gewerkt, zoals de bakkers die de houtoven opstookten en er met lange staven de broden uithaalden. In de authentieke koffieschenkerij en in de traditionele bakkerijwinkel hangt de sfeer van het verleden. Proef er een ouderwets kopje koffie of een Twents kopje thee of bekijk de producten van Bolletje door de jaren heen. Dinsdag t/m zaterdag, bolletjewinkel.nl

??

Neem vanaf station Almelo bus 51 en stap uit bij bushalte Oude Veemarkt

AANRADERS

Mop

Goede reis! is een uitgave van Arriva Nederland en wordt 6 keer per jaar verspreid in de treinen van Arriva in de provincies Fryslân, Gelderland, Groningen en Zuid-Holland.

Handig om te weten! Voor reis- en prijsadvies op maat gaat u naar 9292.nl of belt u met 0900 – 9292 (€ 0,70 p.m., met een maximum van € 14,-). Mobiele bellers ontvangen vervolgens het reisadvies (optioneel) per sms.

Redactie Vanaf december 2016 verzorgt Arriva het openbaar vervoer in Limburg. Op 14, 15 en 16 juli is een bezoek gebracht aan de fabriek van de Zwitserse treinfabrikant Stadler. Dit bedrijf gaat de treinen voor Arriva in Limburg produceren. Arriva nodigde de provincie Limburg, belangenverenigingen en reizigers uit om mee te gaan en mee te denken over de inrichting van de Limburgse treinen.

Arriva Klantenservice Telefoon: 0900 - 202 20 22 (€ 0,02 p.m.) Postadres: Postbus 626, 8440 AP Heerenveen www.arriva.nl Kijk voor geplande werkzaamheden aan het spoor op arriva.nl

Disclaimer Aan dit magazine zijn geen rechten te ontlenen. Zet- en drukfouten, alsmede prijswijzigingen voorbehouden.

4 8 1 9 3 5 2 6 7

7 3 2 6 1 4 9 5 8

6 5 9 7 8 2 1 4 3

3 9 4 1 6 7 8 2 5

L A N A T U U M A L K A R A T R E S T A G E E A M K N O L G R A A E E D R R E U K T O U W L A D D E R P E

E J B U L C R U U T A N

S E J T R E K K I T R K

L K U S G R A S H N K C

5 7 8 4 2 9 6 3 1

1 2 6 8 5 3 4 7 9

8 4 3 2 7 1 5 9 6

9 1 5 3 4 6 7 8 2

P A L I R I E L E I E M M E R A A E R I K R E M G K R O D E O A R E

E G O V S O T L M J I I U T S E F O H L N O Z T E I D E N P E R N L E P E S L I N K C I

T H C O T R U E P S O P

2 6 7 5 9 8 3 1 4 T E F E R E F E L L I C E A O K E R E E K G A N A

E E E O B I R N E M O B

4 2 9 7 1 5 3 6 8

1 8 6 3 4 2 5 9 7

5 3 7 6 9 8 2 4 1

P R A L I N T E M M I E E S M P O S I R O S E S E N

8 6 5 4 3 7 1 2 9

7 9 4 1 2 6 8 5 3

2 1 3 5 8 9 4 7 6

3 7 8 9 5 4 6 1 2

6 5 1 2 7 3 9 8 4

Bart van den Bron Yvonne Dubben Ingrid Heijman Lisa Rosing Remco Vink

Fotografie Niels Sparnaaij Chantal de Visser Erik Vos Simon van der Woude

Realisatie en vormgeving New Publishers www.newpublishers.nl

Puzzels

9 4 2 8 6 1 7 3 5

Henk Hokke

Advertenties Hemels van der Hart www.hvdh.nl

Reacties [email protected] Arriva Nederland Afdeling Corporate Communicatie Postbus 626 8440 AP Heerenveen

N B I E E I R T S T O N E E T R E O R

P B N D N R E T A W T N

Foto: BNN

De De OV-chipkaart OV-chipkaart die die voor voor u u werkt! werkt! De Goede Zaakpas is dé zakelijke OV-chipkaart die voor u werkt. Reizen op rekening, alle De Goede Zaakpas is dé zakelijke OV-chipkaart die voor u werkt. Reizen op rekening, alle zakelijke reizen overzichtelijk op één factuur en geen individuele declaraties meer. Bespaar zakelijke reizen overzichtelijk op één factuur en geen individuele declaraties meer. Bespaar niet alleen op tijd, maar ook op kosten. Kijk voor meer informatie op arriva.nl/zakelijk. Wij niet alleen op tijd, maar ook op kosten. Kijk voor meer informatie op arriva.nl/zakelijk. Wij doen u graag een aanbod op maat, aangepast aan uw wensen en reisbehoeften. Goede reis! doen u graag een aanbod op maat, aangepast aan uw wensen en reisbehoeften. Goede reis!

ARRIVA.NL/ZAKELIJK ARRIVA.NL/ZAKELIJK