Goede praktijken in de ergonomie… 2009
ACTA ERGONOMICA Jaarboek Ergonomie BES NL – Belgian Ergonomics Society Roeland Motmans (ed)
2
Voorwoord Beste ergonoom, Changes – Challenges – Opportunities. Rond deze woorden draaide het Wereldcongres van de Internationale Ergonomievereniging (IEA) in 2009. Vanuit Belgisch perspectief lijkt er weinig te veranderen. Ergonomie wordt in de eerste plaats beoefend in het kader van de Welzijnswet. De meerderheid van de BES leden zijn afkomstig van interne of externe preventiediensten. Toch is er meer dan fysieke ergonomie en hier liggen juist de uitdagingen. Ergonomie moet bruggen bouwen naar de aanverwante disciplines. Heel veel mensen zijn namelijk bezig met ergonomie, al wordt het niet altijd zo genoemd. Gebruiksvriendelijkheid van websites is bijvoorbeeld een specialiteit op zich geworden. Toch is “usability” op en top ergonomie. De verschillende opleidingen van product ontwerpen en architectuur besteden allemaal in meerdere of mindere mate aandacht aan de eindgebruiker. Ingenieurs onderzoeken hoe het leven van de mens verbeterd kan worden en in de sport staat het maximale rendement met een minimum aan inspanning centraal. Deze doelgroepen bieden meteen de mogelijkheden om het begrip ergonomie in een ruimer en juist kader te plaatsen. Dit jaarboek is een gelegenheid om die verschillende ervaringen te delen. Met dank aan de auteurs van de abstracts, wie weet is het een eerste stap naar verandering… Alvast veel leesplezier, Roeland Motmans
3
Inhoud Projecten •
Toepassing van het KB “Mechanische trillingen”
8
Stephan Tomlow, Medimar •
De filterpersen ergonomisch aangepast
11
Michel Vangeel, Janssen Pharmaceutica •
Ergonomische analyses productieomgeving Beaulieu Real
13
Leen Braekeveldt, HUB •
Aanpak van rugklachten in de praktijk
15
Eva Vandenheede, HUB •
Volvo Cars besteedt extra aandacht aan ergonomie
17
Dirk Delaruelle, Mensura •
KBC: Veelzijdig in ergonomie
19
Gerrit Pollentier, KBC Lezingen •
Reïntegratie bij RSI klachten door aangepast werk
22
John De Clercq, Attentia •
Veiligheid en ergonomie van de vorkheftruck
23
Willy Bohets, DuPont Mechelen •
Ergonomische risicoanalysetools
25
Roeland Motmans, IDEWE •
Proactieve, visueel-cognitieve aandachtspunten schermwerk 27 Luc De Vriendt, BNP Paribas
4
Onderzoek •
EMG om de krachtfactor in de OCRA methode te bepalen
31
Roeland Motmans, IDEWE •
Op weg naar een intelligent bed
33
Vincent Verhaert, KULeuven Ontwerpen •
Ergonomische gitaar
36
Peter Vandael •
Herontwerp trambestuurderszetel MIVB
39
Roeland Motmans, IDEWE •
Spookie Bikes
41
Matthias Alderweireldt, Hogeschool Antwerpen •
Thermocare
43
Maarten Camerlynck, Hogeschool Antwerpen •
Collect2Go
45
Bart Coolman, Hogeschool Antwerpen •
Proprio Ankle Brace
47
Nils Faber, Hogeschool Antwerpen •
Cycloop Softbinding
49
Jan Schoeters, Hogeschool Antwerpen •
Downer Cow Lift
51
Francis Van de Leest, Hogeschool Antwerpen •
Nédou: immobilisatiehulpmiddel voor prematuren
53
Sofie Juliens, Hogeschool Antwerpen •
Moby: mobiele kappersset
55
Stef van der Vleuten, Hogeschool Antwerpen
5
Usability •
Dood aan blabla tekst…
58
Els Aerts, AGConsult •
Usability Awards: Ancien Belgique
60
Karl Gilis, AGConsult •
Usability Awards: Brussels Airlines
63
Karl Gilis, AGConsult •
Usability Awards: Planbelgie Karl Gilis, AGConsult
6
66
PROJECTEN
7
Toepassing van het KB “Mechanische trillingen” Stephan Tomlow, Medimar
In de loop van 2009 werden door de EDPB Medimar vzw, in samenwerking met de Gemeenschappelijke Interne Dienst voor Preventie en Bescherming van Cepa (werkgeversfederatie Haven van Antwerpen),
verschillende
trillingsmetingen
uitgevoerd
vorkheftrucks in de haven van Antwerpen. 1. Protocol - Metingen tijdens effectieve arbeidsuitvoering. - Meetperiode van minstens 2u. - Er werd gemeten op de bestuurdersstoel en op het chassis. - Aangezien de bedieningswijze van de bestuurdersstoelen onvoldoende gekend bleek, werden de stoelen niet ingesteld voor uitvoering van de meting. - De VHT’s waren steeds begrensd tot 12 à 15 km/u.
8
op
2. Bevindingen De resultaten worden weergegeven als: 1) de versnellingen in de 3 assen voor een 8u-blootstelling: < 0,25 m/s2
Beperkt risico
0,25 – 0,50 m/s2
Licht verhoogd risico (cfr. Coprev GP 10-09 betreffende zwangerschapsbescherming)
0,50- 1,15 m/s2
Verhoogd risico (actiewaarde)
> 1,15 m/s2
Sterk verhoogd risico (grenswaarde)
2) Maximale blootstellingsduur waarbij A(8) < 0,50 m/s2 blijft 3) Seatfactor: vergelijking van trillingssterkte op de stoel in vergelijking met het chassis, per as. Bij een aantal metingen werd overschrijding van de actiedrempel vastgesteld. Er werd geen overschrijding van de grenswaarde vastgesteld. De trillingssterkte op de stoel bleek in een aantal gevallen hoger te liggen dan op het chassis. Bij nazicht van de staat van de stoelen werd vastgesteld dat de hendel van de gewichtsinstelling vaak niet meer functioneerde of niet meer aanwezig was. Op de vraag aan de bestuurders of ze de instellingsmogelijkheden van de stoel kenden en ze gebruikten, werd meestal negatief geantwoord.
9
3. Geformuleerde adviezen - Trillingsniveau < 0,50 m/s2 opnemen in de bijlage aan bestelbon in het kader van voorkomingsbeleid - Herstellingen van oneffenheden in de ondergrond - Regelmatig nazicht en herstelling van de stoelen gewichtsinstelling - In één specifiek geval (continu een helling op –en afrijden): testen uitvoeren met stoel met demping in de 3 assen. - Instructies en informatie aan alle havenarbeiders: via maandelijkse veiligheidsmailing (Cepa S-mail n° 40, mei 2009) werden volgende factoren kort toegelicht: 1) Aangepaste rijstijl en rijsnelheid 2) Rapporteren van de locatie van putten en oneffenheden, met oog op herstelling 3) Stoelinstelling http://www.cepa.be/pdf/pb/s-mail/s-mail_200905.pdf
Stephan
Tomlow
Preventieadviseur
Ergonomie
Medimar
[email protected]
10
De filterpersen ergonomisch aangepast Michel Vangeel, Janssen Pharmaceutica
Binnen het ergonomieprogramma van de Chemische Productie van Janssen Pharmaceutica te Geel worden periodiek de taken geëvalueerd naar ergonomische belasting gebruik makend van het Ergo Job Analyse tool ontwikkeld binnen J&J. Het grootste risico binnen de site werd geïdentificeerd als het reinigen en demonteren van de stoffen filterdoek in de filterpersen. De taak omvatte verschillende manuele handelingen die zorgden voor een langdurige ergonomische belasting van de operator, oa. liggend boven schouderhoogte los- en vastdraaien van 84 schroeven. Ergonomische risico's
werden
verder
geobjectiveerd,
gebruik
makend
van
participatieve risico analyse in combinatie met elektromyografie. Als
oplossing
werd
een
metallisch
geweven
filterplaat
met
reinigingssproeikoppen geïnstalleerd ter vervanging van de stoffen filterdoek. Door het installeren van de metallische plaat moet de filterpers niet meer geopend, gedemonteerd en gemonteerd worden voor reiniging. De ergonomische risico's zijn geëlimineerd en de productiviteit verbeterd.
11
Het reinigen, demonteren en monteren van de stoffen filterdoek nam gemiddeld 800 operatoruren per jaar in. Tevens is de filter tengevolge van een kortere reiniging sneller beschikbaar waardoor op jaarbasis 800 uur extra productie uren beschikbaar worden. Op jaarbasis zorgt deze verbetering voor een kostenreductie van 75.000 Euro. Op lange termijn wordt een investeringskost voor een nieuwe filterpers voorkomen van 1.000.000 Euro. Het inventariseren van ergonomische knelpunten heeft ertoe geleid dat
een
multidisciplinair
herontworpen
waardoor
team
de
aanzienlijke
installatie
volledig
verbeteringen
heeft werden
gerealiseerd op verschilllende niveaus: ook het risico op amputatie, chemische blootstelling en afval verminderen.
Michel
Vangeel
Ergonomie
en
Arbeidshygiëne
Janssen
Pharmaceutica
‐
Geel
[email protected]
Prijs
“Gezondheid
en
Onderneming”
2006
Janssen
Pharmaceutica
Geel
12
Ergonomische analyses in productieomgeving Beaulieu Real Leen Braekeveldt, HUB
De afdeling van Beaulieu International Group in Kruishoutem staat in voor de productie van grondstoffen en zachte vloerbekleding. Binnen deze afdeling zijn analyses uitgewerkt van drie werkposten. Deel 1 omvat de analyse van een duwactiviteit aan de structureerlijn. De operatoren aan deze lijn staan in voor de aanvoer van verschillende machines en kwaliteitscontrole. Gemiddeld moet men twee tapijtrollen per uur in de manden van de structureermachines duwen. Deze rollen wegen gemiddeld 720 kilogram. Om zicht te krijgen op de impact van deze duwhandeling werden data verzameld omtrent klachten en afwezigheden ten gevolge van problemen aan het bewegingsstelsel. De perceptie van fysieke klachten
en
absenteïsme
werden
schriftelijk
bevraagd
en
gecombineerd met het ziekteverzuimpercentage van de afdeling. Dit bracht aan het licht dat alle operatoren klachten noteren ter hoogte van één of meerdere lichaamsdelen. Rug-, knie- en schouderklachten worden het meest aangegeven. Opvallend is dat deze fysieke klachten niet onmiddellijk een reden vormen tot ziektemelding. Daarnaast is er geen beduidend verschil te noteren in klachten tussen respondenten
die
sport
beoefenen
en/of
die
hobby’s
of
vrijetijdsactiviteiten beoefenen die een lichamelijke inspanning vergen.
13
Verder is de duwactiviteit geanalyseerd aan de hand van drie analysemethoden: KIM-Tool (Key Indicator Method), ISO 11228-2 (methode 1) en 3D SSPP (3D Static Strength Prediction Program). De combinatie van deze drie analysemethoden geeft een goed beeld van de situatie. De handeling vormt een ‘niet aanvaardbaar risico’ dat voornamelijk problemen aan de pols en schouder veroorzaakt. Naar aanleiding van de analyses zijn maatregelen geformuleerd binnen de drie invalshoeken gedrag, organisatie en techniek. Zo is o.a. voorgesteld een opleiding/training te geven rond rugsparend werken aan de hand van NMA (Neuro Muscular Approach) in combinatie met het invoeren van een technisch hulpmiddel. In deel 2 zijn de analyses uitgewerkt voor de werkposten ‘bobijnopzetter’ en ‘verpakker’. Hiervoor is de FIFARIM-fiche (Fiche de l’Identification des Facteurs de Risque liés à la Manutention) gebruikt. Deze evaluatiemethode is een eenvoudige, snelle en efficiënte manier om risicofactoren te identificeren bij het manueel hanteren van lasten. Naast de houdingen omschrijft de FIFARIM risicofactoren verbonden aan de last, de taak en de arbeidsorganisatie. Het resultaat van de analyses voor de werkpost ‘bobijnopzetter’ en ‘verpakker’ is een overzicht
van
risicofactoren
waar
onmiddellijk
adviezen
aan
gekoppeld zijn, zoals het herontwerp van de etiketteerlijn met een roltafel (eventueel onder helling). Leen
Braekeveldt
Preventieadviseur
niveau
I
en
specialisatie
Ergonomie
Hogeschool
Universiteit
Brussel
[email protected]
Eindwerk
met
promotor
Lieve
Jorens
en
copromotor
Guido
Deroost
14
Aanpak van rugklachten in de praktijk! Eva Vandenheede, HUB
Binnen de firma Stihl, verdeelmagazijn van motorzagen, worden rugbelastende activiteiten uitgevoerd zoals tillen, dragen, duwen, trekken van lasten die rugklachten kunnen veroorzaken. Dit kan op termijn nadelig zijn voor het bedrijf omdat werknemers afwezig blijven omwillen van die rugklachten. Daarom werd een totaalaanpak uitgewerkt die tot doel heeft het absenteïsme ten gevolge van rugklachten te verminderen door het invoeren van een rugpreventiebeleid. Deze totaalaanpak vertrok van een visiebepaling, waar is samen gezeten met de directie om duidelijke doelstellingen vast te leggen. Als volgende stap werd een sensibilisatie voorzien voor alle medewerkers en de HL om iedereen zijn betrokkenheid te verzekeren en de kennis rond rugproblematiek te verzekeren. Dit gaf de nodige basis voor het uitvoeren van een participatieve ergonomische audit voor drie werkposten: •
De picking van de goederen
•
De verpakking van de goederen
•
De verzending van de goederen
Dit resulteerde in het opstellen/uitvoeren van een actieplan dat zowel technische, organisatorische als gedragsmatige verbeteringspunten bevatte. Voor de audit werd voor elke werkpost vooraf de CLI (Composite Lifting Index) bepaald. De scores lagen allemaal hoger dan 2, gaande van 2,06 voor de picking van lichte goederen, 4,03 voor de werkpost verpakking en 4,44 voor de werkpost verzending.
15
Daarnaast werd aan de hand van de FIFARIM methode ook andere factoren onderzocht zoals belastende houdingen, het gebruikte materiaal, de omgevingsfactoren en organisatie van het werk. Hierdoor kon voor elke werkpost een totaalbeeld gevormd worden met betrekking tot de belasting ten gevolge van het manueel hanteren van lasten. Participatief werd gezocht naar mogelijke maatregelen. Enkele voorbeelden van genomen maatregelen: •
Minder hoge stapeling
•
Aanpassen gebruikte karren (onderste niveau niet meer gebruiken)
•
Aankoop verstelbare transpalet voor vullen kartonpaletten.
•
Voorzien van ergo-movers voor het voorttrekken van de karren
•
Automatiseren van het aanbrengen van folie
•
Voorzien van duidelijke instructies en opleiding
Eva
Vandenheede
Preventieadviseur
Ergonomie
Hogeschool
Universiteit
Brussel
(nu:
Securex)
[email protected]
Eindwerk
16
Volvo Cars besteedt extra aandacht aan ergonomie Dirk Delaruelle, Mensura
Bij Volvo Cars wordt al sinds jaar en dag aandacht besteed aan ergonomie en optimalisatie van de werkomstandigheden. De aanpak is centraal gestuurd vanuit Zweden en eerder product gericht. Een procesmatige ergonomische aanpak in de productiebedrijven is minder uitgebouwd binnen de Volvo groep. Volvo Cars Gent (VCG) is Volvo's grootste industriële vestiging buiten Zweden. Begin 2009 werd een langlopend project opgestart om een gestructureerd ergonomiebeleid in deze productievestiging uit te bouwen. De hoekstenen van dit beleid zijn:
De kennis van ergonomie opdrijven door het geven van trainingsprogramma’s ergonomie van verschillend niveau in functie van de doelgroep (enigineering, leidinggevende in productie, verantwoordelijken voor werkverdeling, ....). Op deze manier wordt een breed draagvlak gecreëerd en zal ergonomie op termijn toegepast en gedragen worden door alle niveaus in het bedrijf.
Het uitvoeren van ergonomische risicoanalyses met methodes die in het ganse bedrijf gekend zijn en uitgevoerd worden door VCG medewerkers zelf en niet de ergonoom.
Het gebruiken van bestaande structuren, zowel top-down al bottom-up, om de ergonomie te sturen.
Open communicatie op alle niveaus, ook naar de vakbonden toe.
17
Participatief
en
multidisciplinair
werken
en
zo
aan
oplossingsgericht ergonomie doen en niet enkel ergonomie in huis brengen die knelpunten blootlegt. Parallel met het uitbouwen van dit beleid wordt ergonomisch advies gegeven voor specifieke situaties. Ook de introductie van een nieuwe wagen, de opvolger van de S60 die volgend jaar in Gent zal geproduceerd worden, krijgt de nodige aandacht. In samenwerking met de Zweedse ergonomen worden in de huidige fase, zowel product als procesgebonden ergonomische knelpunten bijgestuurd.
Dirk
Delaruelle,
Eur
Erg,
MD
Diensthoofd
Ergonomie
Mensura
[email protected]
18
KBC: veelzijdig in ergonomie Gerrit Pollentier, KBC
Bij KBC werden ergonomische aankoop- en ontwerpstandaarden uitgewerkt.
Verplicht
te
volgen
adviesprocedures
garanderen
vervolgens dat deze standaarden geen dode letter blijven. Bestaande en nieuwe werkmiddelen, werkomgevingen en werkorganisaties worden via deze systematiek geëvalueerd zodat lacunes in de bestaande werking worden opgemerkt en continue verbetering gestimuleerd wordt. Om tot de gewenste preventiecultuur en gedragsverandering te komen, werden opleidingen op maat van alle sleutelfiguren binnen de organisatie uitgewerkt en gepromoot. Via publicaties op het KBC intranet worden alle personeelsleden regelmatig herinnerd aan het belang van goede gewoontes, met een link naar de vaste ergonomiewebsite van de preventiedienst. Loketbedienden ervaren bij KBC significant meer klachten aan nek en schouders dan andere collega’s. Een participatieve, multidisciplinaire evaluatiemethode voor KBC loketten werd ontwikkeld om het complexe werkproces aan deze bankeigen werkplekken te kunnen beoordelen.
Deze
methodiek
stimuleert
een
multidisciplinaire
consensus over concrete verbetermaatregelen.
19
Naar aanleiding van de nieuwe Vlaamse stedenbouwkundige verordening toegankelijkheid werden allerlei toegankelijkheidaspecten geïntegreerd in de bestaande KBC ontwerpstandaarden en procedures. De “Design For All” visie werd zo gepromoot: toegankelijk en
gebruiksvriendelijk
ontwerpen,
zodat
discriminatie-
en
handicapsituaties voorkomen worden. In samenspraak met de ICT afdeling werden de fundamenten gelegd voor een preventieve werking rond software ergonomie: aan de hand van een checklist met vaak voorkomende usability problemen zullen nieuwe projecten gescreend kunnen worden. Binnen KBC wordt meer en meer aan flexwerken gedaan. Deze relatief nieuwe werkmethode vergt een andere ergonomische benadering dan deze bij vaste, individuele werkplekken. Een aangepaste, preventieve screeningsmethode werd uitgewerkt om ergonomische advies te kunnen geven op maat van de toekomstige flexwerkers, de bedoelde werkorganisatie en beschikbare middelen.
Gerrit
Pollentier
Ergonoom
KBC
[email protected]
20
LEZINGEN
21
Reïntegratie bij RSI-klachten door aangepast werk John De Clercq, Attentia
Naar aanleiding van het hoge aantal RSI-klachten bij Schneider Electric en de daarmee gepaard gaande hoge afwezigheidscijfers (hoge kost), werd er geopteerd om de arbeidsposten ergonomisch te optimaliseren. In eerste instantie werd op de arbeidsposten met klachten ontwikkelden een gedetailleerde risicoanalyse ergonomie uitgevoerd, op basis waarvan de arbeidspost vervolgens werd aangepast. Deze klassieke aanpak bleek echter niet voldoende efficiënt daar de vraag het aanbod niet kon volgen. In de praktijk evolueerde deze klassieke aanpak eerder tot het “blussen van brandjes”, dan tot een preventieve oplossing. Er werd nagenoeg steeds curatief opgetreden. De ontwikkeling van een nieuwe aanpak drong zich bijgevolg op. Deze bleek naast de preventieve impact en mogelijkheid om uitgevallen medewerkers te reïntegreren, nog bijkomende voordelen te hebben op het gebied van HR. Zowel de werkgever, als de preventieadviseur, als de medewerkers (vakbonden) blijken zich te kunnen verzoenen met deze nieuwe aanpak.
John
De
Clercq,
Eur
Erg
Preventieadviseur
Ergonomie
Attentia
[email protected]
PreNNE
1
december
2009
in
Gent
–
PreBes
22
Veiligheid en ergonomie van de vorkheftruck Willy Bohets, DuPont Mechelen
Ongevallen met vorkheftrucks gebeuren frequent en leiden vaak tot aanzienlijke materiële of ernstige kwetsuren. Een preventieve aanpak is dus noodzakelijk, waarbij niet alleen het gedrag van de bestuurders maar ook het design en de
uitrusting van de vorkheftruck een
belangrijke rol spelen in veilig en comfortabel werken. Specifiek wat de bedieningsmiddelen en uitrusting betreft, is er een ruim aanbod van technische voorzieningen, waarbij recent vooral de elektronische alarm- en controlesystemen opvallen. In een praktijkonderzoek werd gepoogd wordt om het onderscheid te maken tussen de elementen die behoren tot de minimale standaard uitrusting van de vorkheftruck en tot elementen die dienen toegevoegd te worden als gevolg van een risicoanalyse van specifiek lokale omstandigheden of taakvereisten. Vier experts met een jarenlange ervaring als vorkheftruckbestuurder en als trainer van bestuurders
namen
deel
aan
het
onderzoek.
Wat
de
veiligheidsaspecten betreft, is er een grote overeenstemming tussen de praktijkexperts. Opvallend zijn de eisen die gesteld worden aan de auditieve signalen en de verlichting van de vorkheftruck. De zorg om aanrijdingen te vermijden en vooral de opmerkzaamheid van anderen te verhogen, speelt hierin een belangrijke rol..
23
Wat betreft de systemen die de bestuurder verplichten om controles uit te voeren of die het rijgedrag van de bestuurder registreren zijn de experts het niet eens over het al of niet verplicht invoeren. De hoge extra kostprijs speelt hierin mogelijk een rol. Wat ergonomie betreft, werden nagenoeg alle elementen als verplicht gedefiniëerd.. De meest geanimeerde discussie ontstond bij het element “de rechtervoet bedient de gas- en rempedaal”. Een aantal fabrikanten biedt namelijk de mogelijkheid om met de linkervoet een tweede rempedaal te bedienen. Uiteindelijk werd geopteerd voor het bedienen van de gas- en rempedaal met de rechtervoet omdat dit aansluit bij de routine van het autorijden zodat in noodsituaties snel en correct gereageerd wordt. Een lijst van minimale en optionele elementen kan nuttig zijn voor de fabrikanten of leveranciers van vorkheftrucks en verhoogt aldus de veiligheid en het comfort voor de gebruikers. Indien dit resulteert in een grotere uniformiteit in de uitrusting van de vorkheftrucks betekent dit eveneens een kostenbesparing.
Willy
Bohets,
Eur
Erg
Ergonoom
DuPont
Mechelen
[email protected]
Congres
in
Uitvoering
2009
–
Nederlandse
Vereniging
voor
Ergonomie,
Zwolle
24
Ergonomische risicoanalysemethoden Roeland Motmans, IDEWE
1. Tillen van lasten De NIOSH methode geldt nog steeds als de referentie om het risico op rugklachten tengevolge van tillen te beoordelen. Deze tool is internationaal wijd verspreid en wetenschappelijk onderbouwd voor meer dan 100 tilacties per dag. De beperkte toepasbaarheid en de verticale factor zijn echter zwakke punten. De KIM tool voor “Tillen, houden en dragen” is een snelle en praktische methode. Hoewel de frequentie of het aantal tilhandelingen per dag de meest bepalende factor is, is de opgegeven indeling niet gevoelig: 50x of 150x tillen per dag wordt hetzelfde geëvalueerd. Interpolatie is noodzakelijk. 2. Trekken en duwen De Snook tabellen helpen de trek- of duwkrachten interpreteren, gemeten met een dynamometer. De wetenschappelijke onderbouwing van de opgegeven grenswaarden voor 90% van de mensen vormt een sterke basis. Het opmeten van de trek- en duwkrachten duurt langer dan het lijkt en is niet altijd toepasbaar bij zijwaartse of draaibewegingen.
25
De KIM tool “trekken en duwen” biedt ook hier een eenvoudig en snel alternatief. De interactie tussen gewicht, wielen en ondergrond is moeilijk in te schatten. Toch is de KIM tool een rekenmethode waarin deze parameters gecombineerd worden. De validiteit zal uit de praktijk nog moeten blijken. 3. Repetitief werken Het verwachte ziekteverzuim door overbelasting aan de bovenste ledematen kan ingeschat worden door de OCRA methode. Alle risicofactoren
kunnen
objectief
bepaald
worden
met
deze
wetenschappelijk onderbouwde tool. Voor de krachtfactor echter is dan wel EMG nodig. HARM, de Hand Arm Risicobeoordelingsmethode, is gebaseerd op de KIM tool voor repetitief werk met snel en praktisch als troeven. In tegenstelling tot de OCRA methode wordt de schouderpositie mee geëvalueerd. Opvallend is dat vertrokken wordt van de werkduur in plaats van het aantal herhaalde handbewegingen op zich.
Motmans
R.
2009
Ergonomische
risicoanalysemethoden.
Arbeidsveiligheid van A tot Z (nr 150). Kluwer, Mechelen, 87 p.
Roeland
Motmans,
Eur
Erg
Preventieadviseur
Ergonomie
IDEWE
[email protected]
PreNNE
24
september
2009
in
Genk
–
PreBes
26
In:
Proactieve, visueel-cognitieve aandachtspunten schermwerk Luc De Vriendt, BNP Paribas
De Europese directieve ('90) is intussen 19 jaar oud, de Belgische wet op beeldschermwerk 16 jaar ('93). In de loop der jaren is heel wat aandacht besteed aan gekende “RSI” van bovenste ledematen bij beeldschermwerkers en de mentale belasting, maar heel wat minder aan de visueel-optische, cognitieve zijde van de balans. En dit ondanks het feit dat ze volgens de wet woordelijk aan dezelfde risicoanalyse-dynamiek onderhevig zijn. Nochtans vormt beeldschermwerk in de westerse maatschappij een flink deel van de beroepsbevolking. Als men diverse cijfers bekijkt dan beklaagt 30% of meer van deze populatie zich over “visuele klachten” (oogvermoeidheid, klachten zien, pijnlijke, branderige, prikkende ogen etc.) geliëerd aan intensief schermwerk, zowel binnen externe, als eigen enquêtes. Dit is van dezelfde grote orde als de muskuloskeletale klachten. Tijdens
de
voorbije
jaren
-
mede
door
de
kostprijs
van
kwaliteitstechnologie - heeft de massale introductie van flatscreens (widescreen), zeer hoge verwachtingen geschapen rond het visueel comfort. Waren het nu echt alleen pro’s die men kon verwachten? Wat met oneigenlijk gebruik van notebook, netbook, andere minisystemen? Bionic eye?
27
Is er iets zoals human eye-sustainability, gezien het komende generatiepact, wetende dat we vanaf 45 jaar visueel oud zijn en met zijn allen langer aan het werk zullen blijven. Eyegonomics, te volgen topic voor ergonomen. Visuele
belasting
verminderen
en
belastbaarheid
verhogen,
prioriteiten binnen de administratieve sector:
Respecteer de karaktergrootte >3mm (for all 1/150 kijkafstand).
Kies voor het grootste scherm met de laagste resolutie (karaktergrootte primeert op scherpte, dotpitch >30).
Netto-oppervlak scherm maximaliseren; laat geen hele zones ongebruikt door zwakke layout.
Software design for all, niet alleen voor visueel superbegaafde of jonge ogen.
Zeer grote of multi-monitor vereisen een grotere kijkafstand, dus bureau-diepte en dito evolutie van karaktergrootte.
Early consult en gebruikersparticipatie bij ontwikkeling!
Oudere werknemers, met multifocale correctie zetten hun scherm best zo laag mogelijk. Zij hebben baat bij een aangepaste correctie met relatief grote lees-tussen-afstandzone.
Speciale toepassingen als medische beeldvorming, studiowerk, foto-film hebben wel baat bij zeer hoge resoluties of scherpte.
Luc
De
Vriendt
Ergonoom
BNP
Paribas
[email protected]
PreNNE
1
december
2009
in
Gent
–
PreBes
28
ONDERZOEK
29
IEA 2009 - 17th World Congress on Ergonomics 9-14 augustus 2009, Beijing, China
De “International Ergonomics Association” organiseert elke drie jaar een wereldcongres over ergonomie. Dit is de plaats om op de hoogte te blijven over de nieuwste ontwikkelingen op vlak van onderzoek. Drie jaar geleden werd het congres in Maastricht afgesloten met een vurig pleidooi over de meerwaarde die ergonomie kan betekenen in ontwikkelingslanden. De eerste resultaten zijn ondertussen duidelijk zichtbaar. Een grootschalig onderzoeksproject in India onderzocht het effect van verschillende eenvoudige aanpassingen in de landbouw. Minder fysieke belasting en een sterk verhoogde productiviteit was steeds de ergonomische winst. De aandacht voor musculoskeletale aandoeningen heeft altijd al centraal gestaan. Interessant was dat de ontwikkelaars van de bekende risicoanalysetools zelf een update kwamen voorstellen, vooral met het oog om verschillende taken te kunnen combineren. Een andere blijver is antropometrie, 3D bodyscans zijn ondertussen echter “gewoon” geworden en het opzetten van een wereldwijde databank heeft concrete vorm gekregen. Ergonomie op school kende een inhoudelijke verschuiving met meer nadruk op de praktische implementatie in zich ontwikkelende landen. Human-computer interaction daarentegen was nauwelijks nog te bespeuren. Deze tak van de cognitieve ergonomie is waarschijnlijk groot genoeg geworden om op eigen benen te staan.
30
EMG metingen om de krachtfactor in de OCRA methode te bepalen Roeland Motmans, IDEWE
Een risicoanalyse ergonomie van licht assemblagewerk bekijkt de risicofactoren kracht, houding en repetitiviteit. Voor het manueel hanteren van lichte gewichten aan een hoge frequentie stellen de ISO 11228-3 en EN 1005-5 normen de OCRA methode voor als risicoanalysetool. Deze methode neemt de houding, herhaling, bijkomende factoren, kracht, herstelperiodes en werkduur in rekening. De kracht kan subjectief geschat worden aan de hand van de Borgschaal
of
objectief
gemeten
worden
door
middel
van
elektromyografie (EMG). De spieractiviteit van voorarm-, bovenarm- en schouderspieren werd gemeten tijdens het assembleren van lampen aan 80 werkstations. Vijf vrouwelijke operatoren werden geselecteerd op basis van hun bekwaamheid en ervaring
om alle jobs aan een productielijn te
kunnen uitvoeren. De gemiddelde spieractiviteit van drie jobcycli werd geanalyseerd.
Over
het
algemeen
varieert
de
gemiddelde
spieractiviteit van de voorarm- en armspieren tussen 10 en 20% MVC (maximale vrijwillige contractie). Nemen, manipuleren and het wegzetten van lampen is “licht” werk op voorwaarde dat geen extra krachten worden uitgeoefend. De statische belasting van m. Trapezius was meestal lager dan 10% MVC, uitgezonderd tijdens het werken in handschoenkasten (11-18% MVC).
31
Elektromyografie blijkt een nauwkeurige en gevoelige methode om de krachteisen te onderscheiden tijdens het assembleren van lampen. Voor het management was dit belangrijk omdat de budgetten voor preventie gekoppeld zijn aan de risicograad. De prioriteiten van preventiemaatregelen kwamen duidelijk naar voor, waar in het verleden alle werkposten de hoogste prioriteit hadden. De ingenieurs waren vragende partij voor meer informatie tijdens de ontwerpfase van productielijnen. Naast ontwerprichtlijnen, hebben ze nu een databank ter beschikking waarmee elke toekomstige taak vergeleken kan worden. Dit maakt het mogelijk om proactief risicoanalyses uit te voeren, waardoor engineering niet altijd achteraf de negatieve feedback krijgen. Er kan bijvoorbeeld een ruwe classificatie gemaakt worden in drie categorieën: EMG
Taak
10% MVC
Dichtbij het lichaam
OCRA factor 0, 85
Armen ondersteund 15% MVC
Manipulaties op halve armlengte
0,75
Armen ondersteund 20% MVC
Manipulaties op armlengte Armen niet ondersteund
Roeland
Motmans,
Eur
Erg
Preventieadviseur
Ergonomie
IDEWE
[email protected]
IEA
2009
–
17th
World
Congress
on
Ergonomics,
Beijing
32
0,65
Op weg naar een intelligent bed Vincent Verhaert, KULeuven
De mogelijkheden en beperkingen van geïntegreerde bedmetingen: op weg naar een intelligent bed. Vincent Verhaert, Bart Haex, Tom De Wilde, Dorien Van Deun, Johan Wuyts, Johan Verbraecken, Daniel Berckmans, Jos Vander Sloten
Het belang van een goede nachtrust is de laatste jaren niet meer weg te denken uit discussies over algemeen welzijn. Gemiddeld één derde van ons leven brengen we al slapend door, en dit maakt van het slaapsysteem (d.i. matras, bedbodem en hoofdkussen) één van de belangrijkste gebruiksgoederen waarmee mensen in contact komen tijdens hun leven. Het is dan ook merkwaardig hoe weinig interactieve technologie geïntegreerd is in hedendaagse slaapsystemen. De bedoeling van dit onderzoek is om na te gaan hoe een individueel geoptimaliseerde slaapomgeving gecreëerd kan worden door een slaapsysteem dat zich autonoom aanpast aan de anthropometrische kenmerken van de slaper enerzijds, en aan de aangenomen slaaphouding anderzijds: een zogenaamd “intelligent bed”. Hiertoe is een algoritme ontwikkeld dat in een eerste stap automatisch herkent in welke houding de slaper ligt op basis van de continu gemeten matrasindrukking. Een tweede stap van het algoritme schat de vorm van de ruggengraat voor de gedetecteerde slaaphouding. Een anthropometrisch model wordt in de indrukking gefit door een iteratieve optimalisatieprocedure.
33
Het algoritme is gevalideerd in een reeks slaapexperimenten (60 nachten, 15 personen, leeftijd 26.1 ± 8.8 j) waarbij naast de matrasindrukking ook een standaard polysomnografie is gemeten. De validatie van de geschatte vorm van de ruggengraat is gedaan met behulp van rasterstereografie. De gemiddelde overeenkomst per nacht tussen de automatisch gedetecteerde houding en de houding bepaald door videoanalyse is 0.92 ± 0.10. De gemiddelde afwijking tussen de geschatte en de gemeten ruggengraat is 11.51 ± 4.95 mm. Deze
bevindingen
bevestigen
dat
geïntegreerde
bedmetingen
toelaten om enerzijds houdingen te detecteren en anderzijds de vorm van de ruggengraat te schatten. Zo kunnen ze in de toekomst gebruikt worden in intelligente slaapsystemen die hun eigenschappen gedurende de nacht autonoom kunnen wijzigen in functie van de aangenomen slaaphouding enerzijds en de anthropometrische kenmerken van de slaper anderzijds.
Fig. : Schatting (a) en validatie (b) van de vorm van de ruggengraat in zijlig
Vincent
Verhaert
Doctorandus
in
Biomechanics
and
Engineering
Design
KULeuven
[email protected]
IEA
2009
–
17th
World
Congress
on
Ergonomics,
Beijing
34
ONTWERPEN
35
Ergonomische gitaar Peter Vandael
Wat volume, klank en soort snaren van de gitaar betreft, zijn er door de jaren heen evoluties geweest. In ergonomisch opzicht echter, is er niets verbeterd. Door de jaren heen
heeft de
gitarist zijn
speelhouding aangepast aan zijn instrument en is hij voetbankje, armkussentje, beensteun… gaan gebruiken. Met deze gitaar voegde ik een reeks bestaande concepten samen (alle zonder patenten) en stelde die op elkaar af. De gekantelde toets is een eigen vinding. De klankkleur, volume en speeltechniek mochten niet beïnvloed worden. Ook de vormgeving mocht niet te veel afwijken. 1. Gekantelde gitaar
Door de gitaar te laten kantelen, door de klankkast bovenaan dunner te maken en onderaan dieper, blijft de inhoud van de klankkast constant, doch wordt de rechterschouder minder belast.
36
Deze kanteling wordt gecompenseerd, voor de hals, in de tegenovergestelde richting , zodat deze aanpassing niet nadelig werkt voor de linker hand. 2. Klankgat in zij Een extra klankgat in de zij, projecteert het geluid rechtstreeks naar de muzikant, zonder meetbaar nadeel voor het publiek!
3. Waaierende frets De frets staan niet loodrecht op de lengteas van de hals, maar maken een zwenkende beweging.
Hierdoor kan men op een veel
natuurlijkere wijze, met de linkerhand zowel op lage als op hoge posities van de hals spelen. De linkerhand wordt veel minder belast.
37
4. Asymmetrische hals De halsdoorsnede volgt getrouwer de ruimte tussen de linkerduim en –wijsvinger. 5. Armsteun Deze voorkomt de afknelling van de rechterbovenarm.
De gitaar is getest, zonder gitaristen te wijzen op de aanpassingen. Gitaristen zijn unaniem: hun speeltechniek moet niet aangepast worden, het vraagt geen extra training en verhoogt het speelcomfort.
Peter
Vandael
Gitaarbouwer
[email protected]
www.vandaelgitaar.be
38
Herontwerp trambestuurderszetels MIVB Roeland Motmans, IDEWE
Aan het departement Ergonomie van IDEWE werd de vraag gesteld door de M.I.V.B. een ergonomische studie uit te voeren naar de zithouding in de tramtypes PCC 7700 en PC 7900. In een eerste fase werden de zetels subjectief beoordeeld door middel van
overlegmeetings
met
een
representatieve
groep
van
trambestuurders. Deze informatie werd gecombineerd met de opgemeten afmetingen van de bestuurderszetel en cabine. De trambestuurders scoorden de zitstabiliteit als onvoldoende, vooral bij het wisselen van sporen of bij het nemen van bochten. Dit kan gerelateerd worden aan de te smalle zitting en rugleuning. Zijdelingse ondersteuning in de rug was bovendien afwezig, de steun in de lage rug werd als “helemaal niet ok” werd ervaren. Dit kan verklaard worden door een te grote zitdiepte en vlakke rugleuning. De hoek tussen zitting en rugleuning bedroeg 95° werd als heel recht ervaren. Omwille van plaatsgebrek is een verstelbare inclinatie niet mogelijk. De hoogte van de zetel kan aangepast worden zodat iedereen comfortabel aan de pedalen geraakt. Het dempingsmechanisme van de huidige zetels is echter verbonden met de verstelbaarheid van de zithoogte. Dit gaat foutief uit van de veronderstelling dat er een relatie is tussen de onderbeenlengte en het gewicht. De instelbaarheid van de stoel werd dan ook “helemaal niet ok” bevonden.
39
In een tweede fase werd een nieuw prototype gebouwd. Dit werd uitgetest door een groep van ervaren bestuurders op verschillende routes. De zitstabiliteit was aanzienlijk verbeterd door een bredere zitting en rugleuning. Aan de lage rug werden zijwanden voorzien om in zijwaartse richting ondersteuning te bieden. De steun in de lage rug was beter, maar mocht nog meer uitgesproken zijn. De inclinatie van de rugleuning was gebaseerd op een gemiddelde na het opmeten van alle tramtypes met een verstelbare rugleuning op het einde van de dag.
Roeland
Motmans,
Eur
Erg
Preventieadviseur
Ergonomie
IDEWE
[email protected]
40
Spookie Bikes Matthias Alderweireldt
Spookie Bike is een meegroeifiets die kinderen van vier tot en met tien jaar op elk tijdstip van hun groeifase de juiste fietshouding aanreikt. Hiermee wordt een oplossing aangeboden omtrent de korte levenscyclus, gebrekkige veiligheid en lage kwaliteit van huidige kinderfietsen. Aan de basis voor het unieke design ligt het groeiende kinderlichaam. Door rekening te houden met de evoluerende groeicurves en de fietshouding, werd een frame ontworpen dat zich kan aanpassen aan de volledige doelgroep. Met deze nauwkeurige afstelling wordt aan de kwetsbaarheid van kinderen tegemoet gekomen. Naarmate de kinderen ouder worden zal de Spookie Bike een sportievere rijstijl aanbieden. Hierdoor wordt de levenscyclus van een kinderfiets verdrievoudigd en de fietservaring flink veraangenaamd. Het fietsleerproces is een onvergetelijke gebeurtenis voor alle kinderen. De Spookie Bike maakt het mogelijk om het volledige fietsleerproces te doorlopen op slechts één fietsmodel. Door het demonteren van de pedaalcrank kan de Spookie Bike in de eerste fase als loopfiets gebruikt worden. Zo worden zijwieltjes, die foutieve gewoontes aanleren, vermeden. Nadat het kind voldoende gevoel voor balans heeft ontwikkeld, zal hij/zij het trappen en sturen kunnen aanleren en zo uiteindelijk het fietsleerproces vervolledigen.
41
Om het fietsgebruik te stimuleren bij de jonge doelgroep is de Spookie Bike
uitgerust
met
een
geïntegreerd
beloningssysteem.
De
beloningen bestaan uit decoratieve items die enkel te verkrijgen zijn dankzij deze prestaties. Een verhoogd fietsgebruik kan de fysische ontwikkeling bevorderen en gezondheidsproblemen voorkomen. De look van Spookie Bikes is volledig personaliseerbaar. Er is een groot aanbod aan stickersets beschikbaar waarmee de fiets gedecoreerd kan worden. Ook de handvaten, spatborden en het zadel naar smaak vervangbaar. Zo blijft de Spookie Bike altijd up-to-date met de laatste hypes en trends en kunnen kinderen hem zelf een persoonlijke toets geven.
http://www.artesis.be/productontwikkeling/showcase/spookie-bikes.htm
Matthias
Alderweireldt
Master
Productontwikkeling
Hogeschool
Antwerpen
[email protected]
Winnaar
PRS
Ergonomie
Prijs
2009
Eindwerk
Productontwikkeling,
Promotor:
Hilde
Francq,
Color
Box
N.V.
42
Thermocare Maarten Camerlynck
De Benelux telt 150.000 bedlegerige patiënten die voor hun welzijn sterk afhankelijk zijn van het bedcomfort. Thermocare voegt een temperatuurregulerende dimensie toe aan de huidige drukverdelende matrassen en integreert op deze manier een oplossing die de levenskwaliteit drastisch verhoogt. Zowel koeling als verwarming zijn vlot realiseerbaar, wat het product in iedere situatie inzetbaar maakt en zo altijd het thermisch comfort garandeert. De patiënt wordt hierdoor fysiek veel minder zwaar belast, wat grote therapeutische voordelen biedt en de levenskwaliteit positief beïnvloedt. De cellen zijn het kloppend hart van het product en verzorgen niet enkel een groot deel van de temperatuurregulerende functie, maar nemen ook de alternerende en drukverdelende werking op zich. In de binnenwand van iedere cel zitten acht leidingen verwerkt die via de thermisch geleidende hoes warmte uitwisselen met de gebruiker. Via de thermisch geleidende hoes onttrekt het water in de leidingen warmte-energie aan de patiënt. Deze energie wordt naar de peltierelementen getransporteerd, die de warmte van het water in het aluminium skelet pompen. De in het skelet geïntegreerde koelvinnen geven de warmte tenslotte af aan de luchtstroom die door de ventilatoren gecreëerd wordt. Bij verwarming van de patiënt wordt de cyclus omgedraaid.
43
De matras berekent automatisch de ideale temperatuur en houdt hierbij rekening met de zes parameters van het thermisch comfort. Via een intelligente procedure leert het systeem de persoonlijke voorkeur van de patiënt kennen, waardoor manuele bediening tot een minimum beperkt wordt. Via het touchscreen kunnen alle instellingen op een snelle en eenvoudige manier gemaakt worden.
http://www.artesis.be/productontwikkeling/showcase/thermocare.htm
Maarten
Camerlynck
Master
Productontwikkeling
Hogeschool
Antwerpen
[email protected]
Eindwerk
Productontwikkeling,
promotor:
Johan
Neyrinck
44
Collect2Go Bert Coolman
Collect2Go is een uitbreiding van de afhaaldienst Collect&Go van Colruyt. Bij Collect2Go kan de klant van thuis uit, door gebruik te maken van het internet, producten van Colruyt bestellen. De dag nadien kan de klant ze in een winkel naar voorkeur afhalen. De dienst maakt gebruik van de C2G kar, waarmee de bestellingen worden rondgehaald. Collect2Go biedt, naast verhoogde klantvriendelijkheid, een werkvereenvoudiging voor de medewerkers aan, waar Colruyt als onderneming ook voordeel uit haalt. Door de koeling op de C2G kar te plaatsen, moeten de bestellingen niet meer worden overgeladen in koelkasten, en kan elke klant een aparte C2G kar krijgen. Hierdoor wordt het werk van de medewerker vereenvoudigd, en de afhaaltijd voor de klant ingekort.
45
Voor de bestellingen kunnen worden rondgehaald, moeten de C2G karren worden voorbereid. Drie C2G karren worden aan elkaar gekoppeld, en de aandrijving wordt
vooraan vastgekoppeld. De
koeling wordt gevuld, en elke kar wordt voorzien van plooibakken en koelzakken. Het rondhalen gebeurt in de loop van de dag, tijdens de openingsuren van de winkel. Een scanner geeft de bestellingen weer, ze worden uit de rekken genomen, en in de kar die met de juiste klant correspondeert gelegd. Dit proces wordt voor elk product van elke klant
herhaald.
Na
het
rondhalen
worden
de
C2G
karren
losgekoppeld, en op een locatie in het Collect2Go lokaal geplaatst. Hier blijven ze staan tot de klant ze in de loop van de dag komt afhalen. Bij het afhalen komt de klant naar het Collect2Go lokaal, en krijgt daar zijn persoonlijke C2G kar. De bestelling wordt betaald, en de klant neemt de kar mee naar de wagen. Hier worden de koelzakken, plooibakken en overige producten overgeladen in de auto, en de C2G wordt weer terug naar de winkel gebracht. http://www.artesis.be/productontwikkeling/showcase/collect2go.htm
Bert
Coolman
Master
Productontwikkeling
Hogeschool
Antwerpen
[email protected]
Eindwerk
Productontwikkeling,
Promotor:
Dieter
Schotte
&
Koen
Merckx,
Colruyt
46
Proprio Ankle Brace Nils Faber
Met de toename van de vrije tijd, de sportbeoefening en de vergrijzing zijn problemen met het bewegingsapparaat uitgegroeid tot een belangrijke volksziekte. Vaak gaat het om een enkelverzwikking, die in meer dan de helft van de gevallen leidt tot chronische last. Er is nood aan een methode die de duur van de revalidatieperiode kan verlengen zonder een te hoge meerkost. De Proprio ankle brace lost deze nood in aan de hand van een draagbare unit die risicovolle bewegingen detecteert en signaleert. Er is zowel onmiddellijke tactiele feedback als overzichtsoftware voor op de computer. Met deze tool kunnen de patiënt en zijn begeleidende arts bewuster en objectiever omgaan met het letsel en bijgevolg de kans op chronische last verminderen. Een sensor meet de flexie van de voet ten opzichte van het onderbeen, aangezien een te grote flexie grote krachten uitoefent op de gekwetste ligamenten. Abrupte stop- en draaibewegingen vormen een potentieel risico voor het onbewust omzwikken van de voet. Aan de hand van een accelerometer kunnen deze bewegingen worden gedetecteerd. De verdeling van de druk wordt aan de binnen- en buitenzijde van de onderkant van de hiel gemeten, aangezien het hielbeen bij een te ongelijke verdeling kan doorschieten.
47
De onmiddellijke feedback bij een risicovolle beweging gebeurt door trillingen ter hoogte van de sensoren die een overschreden meetwaarde hebben gedetecteerd. Om een schrikeffect te voorkomen verloopt de trilling gradueel in de tijd. De intensiteit van een trilling hangt af van de ernst van het risico die een bepaalde beweging inhoudt. Aan de hand van een softwarepakket voor op de pc kan de data opgehaald worden uit de gegevensverwerkende unit. Deze data is zichtbaar in een algemeen en gedetailleerd overzicht. Aan deze data kunnen notities worden toegevoegd. Aan de hand van een kalender kunnen er eerdere gegevens worden opgevraagd.
http://www.artesis.be/productontwikkeling/showcase/proprio-ankle-brace.htm
Nils
Faber
Master
Productontwikkeling
Hogeschool
Antwerpen
[email protected]
Eindwerk
Productontwikkeling,
Promotor:
Dr
Peter
Burssens,
AZ
Maria
Middelares
48
Cycloop Softbinding Jan Schoeters
De Softbinding is de nieuwste generatie skischoen, die met oog op het verhogen van de kwaliteit van de wintersportvakantie werd ontwikkeld voor de verhuurmarkt. Waar de huidige skischoen de huurders op vlak van comfort en hygiëne in gebreke stelt, biedt de Softbinding de oplossing. Het concept stelt de gebruiker in staat om te skiën met behulp van softboots. Dit voorziet niet enkel meer comfort, maar stelt de gebruiker tevens in staat om te kunnen genieten van de verkregen vrijheid om op een comfortabele manier te wandelen en gecontroleerd te skiën. De Softbinding dient te worden gebruikt in combinatie met de Softliner. Deze aangepaste softboot stelt de gebruiker in staat om op een comfortabele en veilige manier rond te wandelen. De interactie tussen de Softbinding en de Softliner wordt verwezenlijkt door een hielsteun die in de zachte schoen is voorzien. Bij het aanspannen van de binding wordt de hiel en enkel geïmmobiliseerd met een direct controle over de ski’s als resultaat. Om tijdens het opbergen en transporteren van de Softbinding het volume zo klein mogelijk te maken, werd een systeem ontwikkeld om het product op te vouwen. Bij het openvouwen van het product is er een
overslagsluiting
voorzien
die
het
systeem
automatisch
vergrendeld.
49
http://www.artesis.be/productontwikkeling/showcase/cycloop-softbinding.htm
Jan
Schoeters
Master
Productontwikkeling
Hogeschool
Antwerpen
[email protected]
Eindwerk
Productontwikkeling,
Promotor:
Bruno
Janssens,
Sablon‐Sport
50
Downer Cow Lift Francis Van de Leest
De Downer Cow lift wil een integrale oplossing bieden voor het opheffen van melkkoeien die lijden aan het Downer Cow Syndroom. Koeien die lijden aan dit syndroom kunnen niet meer op eigen kracht rechtstaan. Als ze een tijdje in rechtstaande houding worden gehouden, kunnen ze vaak terug op eigen kracht staan en rondlopen. In de huidige situatie moet de koe versleept en omgerold worden alvorens men ze kan opheffen. De Downer Cow lift houdt rekening met alle omgevingsfactoren, waardoor het op bijna elke plaats waar een koe in neergelegen positie kan terechtkomen, de koe kan opheffen. Het frame is ontworpen met de maten en gewichten van het HolsteinFriesian koeienras in gedachten. Deze koeiensoort is veruit de meest gebruikte koeiensoort voor intensieve melkveehouderij, waar het syndroom zich het vaakst voordoet. Het frame is zo ontworpen dat het omgeplooid kan worden tot aanhangwagen voor de auto. Het geheel wordt in opgeplooide vorm vastgezet met de spanbanden die voor het heffen worden gebruikt. In opgezette vorm wordt het frame vooral belast op trek. Een speciale borgpen zorgt er voor dat het frame niet per ongeluk kan terugplooien wanneer men de koe aan het verplaatsen is.
51
De koe wordt opgehoffen door middel van spanbanden en een extra harnas. Dit harnas heeft vooral een ondersteunende functie zodra de koe rechtstaat. Zowel de spanbanden als het harnas worden aan de hefbalk vastgemaakt. De hefbalk wordt door middel van kettingtakels gehoffen. De spanbanden worden een voor een met een speciale tool onder de koe door gehaald, daarna door de hefbalk, vervolgens vastgemaakt en aangespannen. Als de koe eenmaal een eindje gehoffen is, kan er een harnas aan de koe worden aangedaan. Door de bouw van het harnas en de hefbalk komt de koe vanzelf in een evenwichtstoestand terecht.
http://www.artesis.be/productontwikkeling/showcase/downer-cow-lift.htm
Francis
Van
de
Leest
Master
Productontwikkeling
Hogeschool
Antwerpen
[email protected]
Eindwerk
Productontwikkeling
52
Nédou : immobilisatiehulpmiddel voor prematuren Sofie Juliens
Nédou is een medisch immobilisatiehulpmiddel voor gebruik in ziekenhuizen die beschikken over een NIC-afdeling (Neonatal Intensive Care). Te vroeg geboren baby’s die opgenomen worden in de NIC-afdeling ondergaan gedurende hun verblijf een hele reeks pijnlijke en stresserende handelingen. Wanneer prematuren worden behandeld, uiten ze hun stress o.a. via gedragsmatige reacties die de handelingen kunnen storen. Nédou is een hulpmiddel dat de mogelijkheid biedt de prematuur te immobiliseren in zij- of ruglig. Deze mogelijkheid zorgt ervoor dat de handeling vlot en correct kan worden
uitgevoerd.
Hierbij
worden
onnodige
onderbrekingen,
veroorzaakt door een actieve prematuur, vermeden. De behandeling kan dus sneller worden beëindigd. Een kortere handeling betekent minder pijn en stress voor de prematuur en een tijdbesparing voor het medisch personeel. Bovendien is er geen tweede verpleegkundige nodig om de prematuur in bedwang te houden. Het immobilisatiehulpmiddel, waarbij de prematuur in een natuurlijke gebogen houding (flexie) ligt, helpt tevens bij het reduceren van het ervaren discomfort door de prematuur tijdens en na de behandeling. Het comfort dat aanwezig is in een rustperiode, wordt niet weggehaald tijdens een behandeling omdat het hulpmiddel continu aanwezig is in de couveuse of wieg.
53
Rond het deel dat zorgt voor de begrenzing, ondersteuning en immobilisatie
kan
een
slaapzakje
worden
aangebracht.
Een
knuffelgevoel of een gevoel van geborgenheid kan nagestreefd worden door het slaapzakje naar wens aan te trekken rond het lichaam van de prematuur.
http://www.artesis.be/productontwikkeling/showcase/nedou-immobilisatiehulpmiddelvoor-prematuren.htm
Sofie
Juliens
Master
Productontwikkeling
Hogeschool
Antwerpen
[email protected]
Eindwerk,
promotoren:
M.
Schrooten,
Dorel
en
A.
Roete,
UZ
Antwerpen
54
Moby : mobiele kappersset Stef van der Vleuten
Doordat kappers aan huis in een nichemarkt zitten, hebben zij te kampen met een beperkt aanbod aan gespecialiseerde producten. De producten die momenteel gebruikt worden, zijn vooral van andere beroepsgroepen overgenomen. Dit allegaartje van doe-het-zelf oplossingen werkt echter niet efficiënt. Moby, een mobiele kappersset een hiervoor een oplossing wil bieden. Waar men in de huidige thuisscenario’s werkt met klapstoeltjes en het haar wast in de gootsteen, maakt Moby een verantwoorde en comfortabele houding mogelijk voor zowel kapper als klant. Aangezien een groot deel klanten van kappers aan huis ouderen zijn, werd hier in het bijzonder op gelet. Zo is de hoogte van het zitvlak instelbaar tussen de opgelegde grenzen, en kan ook de hoogte van het wasbekken worden ingesteld. De hoek van de rugleuning is instelbaar om een goede houding te voorzien bij knippen en wassen. Moby zal dagelijks tientallen keren getransporteerd worden tussen verschillende locaties. Om deze reden werd bij het product gelet op gewicht en mobiliteit. Het toestel is voorzien van wieltjes en een draagarm waardoor het gemakkelijk te voet te transporteren is. Het volume en het gewicht van het toestel werden minimaal gehouden, waardoor Moby in de laadruimte van iedere wagen past, en licht genoeg is om de trap op te worden gedragen.
55
Moby zal gebruikt worden binnen een sector waar trends en mode sterk aanwezig zijn. Om als volwaardige speler erkend te worden in deze markt is het belangrijk om in te kunnen spelen op deze trends. Moby is zo opgebouwd dat kappers hun toestel online kunnen samenstellen en bepaalde onderdelen zelf kunnen vervangen bij slijtage of bij verouderde kleurschema’s. Zo kunnen gewenste materialen, stofpatronen en afwerking gekozen worden bij de bestelling van het product. Latere aanpassingen zijn mogelijk doordat de volledige behuizing van het product omgebouwd kan worden met behulp van enkele schroefjes.
http://www.artesis.be/productontwikkeling/showcase/moby.htm
Stef
van
der
Vleuten
Master
Productontwikkeling
Hogeschool
Antwerpen
[email protected]
Eindwerk
Productontwikkeling,
promotor:
Jan
Hendrik
Kiela,
Kiela
bv
56
USABILITY
57
Dood aan blabla-tekst Els Aerts, AGConsult
Uit onze gebruikersonderzoeken blijkt dat inhoud bij minstens 80% van de websites een gigantisch struikelblok is. Marketing- en communicatiemensen moeten beseffen dat de technieken die ze al zo lang zo succesvol toepassen op televisie, radio en in print eenvoudigweg niet werken op internet. Op internet hebben mensen geen geduld voor blabla. De bezoeker is de baas. Niet de webverantwoordelijke. Vroeger was het redelijk eenvoudig. Als een site ongebruiksvriendelijk was, kon de ’schuld’ gelegd worden bij grafici of IT’ers. Zij hadden tenslotte
die
bestelprocedure
hippe
Flash-intro
geprogrammeerd.
bedacht
of
die
Tegenwoordig
ingewikkelde ligt
het
wat
complexer. De inhoud van een website komt meer in de kijker te staan. En dat is voor veel sites geen goed nieuws. Marketing- en communicatiediensten zijn vaak zo hard bezig met hun eigen boodschap te verkondigen dat ze vergeten wat bezoekers echt willen. De gemiddelde bezoeker is niet geïnteresseerd in de geschiedenis van uw merk. Het zal hem worst wezen dat uw reclamecampagne een Europese prijs heeft gewonnen. Hij wil weten wat u hem te bieden heeft. Daarvoor komt hij naar uw website. Niet om introtekstjes en overbodige zinnen te lezen. Die zijn even storend als de Flashintro van weleer.
58
Op het net bent u niet de grote communicator naar wie de mensen braaf zitten te luisteren. Op het internet is de bezoeker de baas. Hij beslist zelf waar hij naartoe surft. Komt hij op uw website, verveel hem dan niet met holle slogans en verkoopspraatjes. Daar trapt hij online niet in. Hij wil concrete info in klare taal. Geeft u hem dat niet, dan gaat hij via Google wel naar de concurrentie. Die is maar één klik verwijderd, weet u nog? Voorbeeld 1: opleidingssite
“Dankzij onze opleidingen word je beter.” Geeuw… Laat liever zien welke opleidingen u allemaal aanbiedt. Dat helpt mensen pas echt vooruit. http://usability-blog.be/dood-aan-blabla/
Els
Aerts
Usability
Expert
AGConsult
[email protected]
Weblog:
http://usability‐blog.be
59
Usability Awards 2009 : Ancien Belgique Karl Gilis, AGConsult
Juryprijs ‘Meest gebruiksvriendelijke commerciële of bedrijfswebsite’: www.abconcerts.be
1. Ondersteunende vormgeving Het design is functioneel en aangenaam. Eenvoudig en sober zodat het niet afleidt van waar het de bezoeker om te doen is: het concertaanbod van de AB. Zoals een jurylid zegt: “Verfrissend rechttoe-rechtaan”.
60
2. Goede en duidelijke primaire navigatie Home, Concerten, Projecten, Artiesten, ABtv en AB Radio. Meer moet dat niet zijn. Daar komt het gros van de bezoekers voor. (Al is ‘Projecten’ misschien niet ideaal als term.) 3. Goede concertfiches Duidelijke en consistente voorstelling van de concerten met vaste infotypes (Overzicht, Publiek, Vervoer…) in een heldere en perfect uitgevoerde tabblad-navigatie. Bovenaan op de tab ‘Overzicht’ van een concertpagina staat meteen alle essentiële info. Duidelijk.
61
4. Interessante communityfuncties De jury is erg gewonnen voor nuttige communityfuncties zoals ticketruil en carpoolen. Ook de manier waarop functies als ‘Stel mij in als aanwezig’ en ‘Download kalenderbestand’ worden geïntegreerd, kan op bijval rekenen. “De web 2.0 features zijn aanwezig, maar niet op zo’n manier dat je je als bezoeker verplicht voelt om ze te gebruiken.” “Het is niet zo dat de community belangrijker is dan waar het echt om gaat: de concerten.” 5. ABtv en AB Radio Hip als ze zijn, appreciëren de juryleden ook de integratie van video en geluid op de website van een concertzaal. Niet omwille van de features op zich, maar om de eenvoud ervan, zowel qua presentatie als werking.
http://usability-blog.be/ancienne-belgique-usability-awards-2009
Karl
Gilis
Usability
Expert
AGConsult
[email protected]
Weblog:
http://usability‐blog.be
62
Usability Awards 2009 : Brussels Airlines Karl Gilis, AGConsult
Publieksprijs: www.brusselsairlines.com/nl_be 1. Taakgerichte homepage De
meerderheid
van
de
mensen
komt
om
een
vlucht
te
boeken/vluchtinfo op te zoeken of details van hun vlucht te bekijken of aan te passen. Onmiddelijke boeking is mogelijk op de homepage. Er is een goede afweging en zoneverdeling van de verschillende doelen waarvoor gebruikers naar de site komen op de homepage.
63
De navigatie is volledig gericht op zaken waarvoor 99% van de mensen naar de website van Brussels Airlines komt. Geen ballast zoals ‘Jobs’, ‘Over Brussels Airlines’, … Wie dat zoekt, moet maar wat meer moeite doen. ‘Boek nu’ kan moeilijk nog prominenter aanwezig zijn. Het is logisch dat naar deze taak zoveel aandacht uitgaat. Dit is de toptaak op deze website. Het blok ‘Beheer je vlucht’ is belangrijk om 2 redenen: - Rechtstreekse toegang tot deze belangrijke zaken, waarbij zeker ‘Check in online’ een top taak is. - Vertrouwen wekken. Zaken als ‘Wijzig mijn vlucht’ en ‘Annuleer mijn vlucht’ wekken vertrouwen bij een bezoeker die een vlucht wil boeken.
2. Inspireer me! Het grote nadeel van zowat alle boekingsengines en reiszoekfuncties is dat ze vertrekken vanuit een databankaanpak. Het resultaat is een blok zoals ‘Boek nu’ op de homepage. Handig voor wie weet dat hij van 12 december tot 4 januari naar Melbourne wil, maar erg onpraktisch voor wie ergens in december op vakantie wil naar een plek waar het warm is. Brussels Airlines doet op de pagina ‘Bestemmingen’ een verdienstelijke poging om op die vragen in te spelen. Kies een thema en een periode, en ziedaar de bestemmingen die aan uw vraag voldoen. Handig.
64
3. Vlucht boeken De balk ‘Boek nu!’ op de homepage stond op het lijstje pluspunten van zowat alle juryleden. Zowel de invulvelden als de datumkiezer zijn goed
uitgevoerd.
boekingsprocedure
Ook
de
konden
logische op
deelstappen
goedkeuring
van
rekenen:
de “de
wizardachtige aanpak stelt een complexe procedure eenvoudig voor”.
http://usability-blog.be/brussels-airlines-usability-awards-2009/
Karl
Gilis
Usability
Expert
AGConsult
[email protected]
Weblog:
http://usability‐blog.be
65
Usability Awards 2009 : Plan België Karl Gilis, AGConsult
Juryprijs non-profit of overheidswebsite: www.planbelgie.be 1. Creatief en gebruiksvriendelijk Omdat de websites van de meeste usabilityguru’s er niet meteen erg sexy uitzien (Useit.com iemand?), denken veel mensen dat gebruiksvriendelijkheid een synoniem is voor saai. Dat dit absoluut niet waar is, bewijst Plan België.
66
Uit het juryrapport: * Grafisch creatief uitgewerkt en toch gebruiksvriendelijk * Aanstekelijk design * Aantrekkelijke site die overtuigend werkt 2. Goede categorisering en navigatie De hoofdnavigatie (Wat doet plan, Steun plan, Over plan) is kort en duidelijk. Ook de indeling binnen die rubrieken is behoorlijk goed. Die categorisering wordt verder in de verf gezet door de indeling van de rubriekpagina’s. 3. Focus op top taken De top taken van de website (met name Planouder worden en een Gift doen) staan doorheen de website in de kijker. De hele website is als het ware rond die top taken opgebouwd.
67
4. Goede, gelaagde content De website is gelukkig meer dan een oproep ‘geef ons uw geld’. Er staat heel veel inhoud op. Twee zaken vallen daarbij op: * De teksten zijn goed geschreven en aangepast aan het web. * De inhoud wordt in ‘laagjes’ aan de bezoeker getoond, waardoor de bezoeker de informatie niet in één lading over zich heen krijgt
http://usability-blog.be/plan-belgie-usability-awards-2009/
Karl
Gilis
Usability
Expert
AGConsult
[email protected]
Weblog:
http://usability‐blog.be
68
