Ergonomie in de welzijnswetgeving
6 november 2014 Ir. Pieter De Munck Adviseur-generaal / Directiehoofd RD Limb.-Vl.-Brabant Toezicht op het Welzijn op het Werk
DE WELZIJNSDOMEINEN
“Welzijn op het werk” resultaat van het samengaan van alle factoren met betrekking tot de arbeidsvoorwaarden en omstandigheden waarin het werk moet worden uitgevoerd juni 2014
TWW - RD Lim-VBr
3
Veiligheid
Onveiligheid ↓↓↓↓↓↓↓ arbeidsongevallen
Elementen die impact hebben op de fysische integriteit van de werknemers zoals machines, werktuigen, transportmiddelen…
juni 2014
TWW - RD Lim-VBr
4
Gezondheid Elementen die impact hebben op het lichamelijke welzijn van de werknemers zoals chemische agentia, biologische agentia, nachtwerk…
Ongezonde omgeving ↓↓↓↓↓↓↓ beroepsziekten juni 2014
TWW - RD Lim-VBr
5
Psychosociale aspecten
Psychosociale belasting ↓↓↓↓↓↓↓ stress – agressie – pesten Elementen die impact hebben op de psychische integriteit van de werknemers zoals arbeidsorganisatie, werkdruk,
juni 2014
TWW - RD Lim-VBr
6
Arbeidshygiëne
Bouwstenen om een gezonde en veilige arbeidsomgeving te garanderen
Alles wat impact heeft op de arbeidsomgeving zoals temperatuur, geluid, trillingen…
juni 2014
TWW - RD Lim-VBr
7
Ergonomie
Bouwstenen om gezonde en veilige arbeidsomstandigheden, houding en bewegingen te garanderen Technieken die helpen om het werk lichamelijk en geestelijk minder belastend te maken zoals tiltechnieken, opstelling beeldschermen…
juni 2014
TWW - RD Lim-VBr
8
WETTELIJKE BASIS
Welzijnswet Algemene preventiebeginselen
• Het werk aan de mens aanpassen: –
Inrichting van de werkposten
–
Keuze van de werkuitrusting
–
Keuze van de werk- en productiemethoden monotone en tempogebonden arbeid - draaglijker maken - de gevolgen voor de gezondheid beperken
Wet van 4 augustus 1996 betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk – art. 5
Beleid • Dynamisch risicobeheersingssysteem planning van preventie en uitvoering beleid m.b.t. het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk
• RA op niveau van
organisatie in haar geheel elke groep v werkposten individu
• Preventiemaatregelen m.b.t.: – organisatie van de onderneming of instelling met inbegrip van gebruikte werk- en productiemethoden – inrichting arbeidsplaats – conceptie en aanpassing werkpost – keuze en gebruik arbeidsmiddelen – … KB van 27 maart 1998 betreffende het beleid inzake het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk - afd. II
Gezondheidstoezicht • Vlgs. specifieke KB’s (MHvL, Beeldschermen, …) • Voor activiteiten met welbepaald risico:
O.b.v. risicoanalyse: - identificeerbaar risico voor GZH WNer te wijten aan blootstelling aan een fysisch agens, - verband tss. de blootstelling aan een belasting van ergonomische aard verbonden aan - de zwaarte van het werk of - monotoon en tempogebonden werk en een identificeerbaar risico op fysieke of mentale werkbelasting voor werknemer
KB van 28 mei 2003 betreffende het gezondheidstoezicht op de werknemers – art. 2 en 4
TUSSENKOMENDE PARTIJEN
Belangrijke opdracht voor de arbeidsgeneesheer • Gezondheidstoezicht (voorafgaand / periodiek) - vermijden dat WN’s tewerkgesteld worden aan taken waarvan zij, wegens hun GZH-toestand normaal de risico’s niet kunnen dragen
- voorstellen van herinrichting of aanpassing -
werkpost of activiteit werkmethodes arbeidsomstandigheden
• Spontane raadpleging - arbeidsgerelateerde gezondheidsklachten KB van 28 mei 2003 betreffende het gezondheidstoezicht op de werknemer - art. 3, 34 en 37
IDPB Opdrachten
• Bijdragen tot en meewerken aan: – onderzoek fysieke en mentale belasting op het werk, – aanpassing techniek en arbeidsomstandigheden aan de menselijke fysiologie, – voorkoming van overmatige professionele fysieke en mentale vermoeidheid, – analyse oorzaken van aandoeningen te wijten aan werkdruk
• Advies verlenen over: – organisatie arbeidsplaats, werkpost, omgevingsfactoren, arbeidsmiddelen, individuele uitrusting, … KB van 27 maart 1998 betreffende de interne dienst voor preventie en bescherming op het werk - art. 5
EDPB Afdeling risicobeheersing
• • • • •
Arbeidsveiligheid Arbeidsgeneeskunde Ergonomie Bedrijfshygiëne Psycho-sociale aspecten van de arbeid Master diploma universiteit of hoger onderwijs op universitair niveau & multidisciplinaire basisvorming & module specialisatie ergonomie & 3 jaar nuttige praktische ervaring KB van 27 maart 1998 betreffende de EDPB - art. 21, 22 KB van 5 december 2003 betreffende de deskundigheden van preventieadviseurs van de EDPB - art. 3 KB van 17 mei 2007 betreffende de vorming en de bijscholing van de preventieadviseurs vd interne en EDPB – Bijlage II
EDPB Afdeling medisch toezicht • Onderzoek wisselwerking mens – arbeid - betere afstemming van de mens op zijn taak - aanpassing van het werk aan de mens
• GZH-toezicht WN’ers verzekeren: - vermijden dat WN’ers worden tewerkgesteld aan taken waarvan zij, wegens hun GZH-toestand de risico’s niet kunnen dragen, - tewerkstellingskansen bevorderen (aangepaste werkmethodes, aanpassingen werkpost, aangepast werk) - zo vroeg mogelijk beroepsziekten en aandoeningen gebonden aan de arbeid opsporen KB van 27 maart 1998 betreffende de interne dienst voor preventie en bescherming op het werk - art. 6 en KB van 27 maart 1998 betreffende de EDPB - art. 22, 2° en 24
CPBW Opdrachten • Voorafgaand advies m.b.t.: -
nieuwe technologieën:
uitrusting arbeidsomstandigheden invloed op de omgevingsfactoren maatregelen om technieken en arbeidsvoorwaarden aan de mens aan te passen maatregelen om beroepsvermoeidheid te voorkomen specifieke maatregelen voor inrichting arbeidsplaats (rekening houdend met mindervaliden) keuze, aankoop, onderhoud en gebruik van arbeidsmiddelen, CBM en PBM
KB van 3 mei 1999 betreffende de opdrachten en de werking van de comités voor preventie en bescherming op het werk - art. 3
UITVOERING: DE CODEX
Arbeidsplaatsen • Werklokalen: - Ten minste 2,5 m hoog - Per WN: werkelijke ruimte: min. 10 m³ vrije oppervlakte: min. 2 m² (afwijkingen onder bep . voorwaarden)
- Voldoende bewegingsruimte
• Verlichting: Normen NBN-EN 124 64-1 en NBN-EN 124 64-2 • Luchtverversing: - Toevoer verse lucht + afvoer bevuilde lucht: 30 m³ lucht / uur / lokaal
• Temperatuur: - KB Thermische omgevingsfactoren KB van 10 oktober 2012 tot vaststelling van de algemene basiseisen waaraan arbeidsplaatsen moeten beantwoorden – art. 8-9 en art. 33-40
Arbeidsplaatsen • Werkzitplaatsen en rustzitplaatsen: -
Activiteit staande verricht risicoanalyse aanhoudend of doorgaans staande duur en intensiteit van blootstelling aan statische belasting Indien risico Niet mogelijk
rustzitplaats werkzitplaats
-
Aard van de activiteit verenigbaar met zittend werk? werkzitplaats
-
Beantwoorden aan comfort- en gezondheidseisen Rustzitplaatsen: makkelijk bereikbaar, onmiddellijk bruikbaar, geen hinder voor doorgang
KB van 10 oktober 2012 tot vaststselling van de algemene basiseisen waaraan arbeidsplaatsen moeten beantwoorden – art. 67 t.e.m. 70
Veiligheids- en gezondheidssignalering • Permanent / occasioneel • Doeltreffend – Algemene principes (kleur, betekenis of doel) – Signaleringsborden (verbod, waarschuwing, gebod, redding) – Signalering van obstakels en gevaarlijke plaatsen markering van verkeerswegen recipiënten en leidingen – Brandbestrijdingsmaterieel – Lichtsignalen – Akoestische signalen – Hand- en armseinen KB van 17 juni 1997 betreffende de veiligheids- en gezondheidssignalering op het werk
Brandpreventie • RA: aard van de activiteiten, ligging en bestemming van lokalen, …
• Evacuatie: – aantal evacuatiewegen, uitgangen en nooduitgangen, hun verspreiding en hun afmetingen in functie van het gebruik – de inrichting en de afmetingen van de arbeidsplaats en van het maximum aantal personen dat er aanwezig kan zijn – de signalering van evacuatiewegen, uitgangen en nooduitgangen – nooddeuren moeten openen in de richting van de evacuatie – waarschuwing- en alarmsignalen – … KB van 28 maart 2014 betreffende de brandpreventie op de arbeidsplaatsen
TMBP • Voertuigen, grondverzet en materiaalverladingsmachines, installaties, machines, uitrustingen, al dan niet gemotoriseerde handwerktuigen
moeten vakkundig ontworpen en geconstrueerd zijn en zoveel mogelijk rekening houdend met de ergonomische beginselen
• Cursus coördinatoren veiligheid en gezondheid op de TMBP:
specifiek aandacht voor ergonomie KB van 25 januari 2001 betreffende de tijdelijke of mobiele bouwplaatsen – bijlage III, deel B, Afd. II, 8a - 9a en bijlage IV, deel B, afd. II
Geluidsomgeving
• Geluid ≠ lawaai • Lawaai: Geluid dat hindert of schade berokkent
• Maatregelen:
concentratieverlies en spanning gehoorschade
- risico’s wegnemen aan bron of tot minimum beperken - alternatieve werkmethoden - keuze juiste arbeidsmiddelen (zo weinig mogelijk lawaai) - ontwerp en indeling werkpost, arbeidsplaats - technische maatregelen (afscherming, omkasting of afdekking met geluidsabsorberend materiaal, demping, isolatie) - passende onderhoudsprogramma’s - organisatie werkzaamheden
• Voorschriften m.b.t. geluid in KB Beeldschermen KB van 16 januari 2006 betreffende de bescherming van de gezondheid en de veiligheid van de werknemers tegen de risico’s van lawaai op het werk - art. 15
Trillingen • Hand-armtrillingen Lichaamstrillingen • Maatregelen:
Musculo-skeletale aandoeningen Rugaandoeningen
- risico’s wegnemen aan bron of tot minimum verkleinen - alternatieve werkmethoden - keuze juiste arbeidsmiddelen, ergonomisch goed ontworpen en zo weinig mogelijk trillingen veroorzakend - hulpmiddelen om risico op GZH-schade te voorkomen (stoelen die lichaamstrillingen afzwakken, handvaten die trillingen dempen) - passende onderhoud voor AM, arbeidsplaats - ontwerp en indeling van arbeidsplaatsen en werkposten - blootstellingsduur en intensiteit verminderen - passende werkschema’s, voldoende rustpauzes KB van 7 juli 2005 betreffende de bescherming van de gezondheid en de veiligheid van de werknemers tegen de risico’s van mechanische trillingen op het werk - art. 14
Arbeidsmiddelen • Bij de toepassing van de minimumvoorschriften van de bijlage I van het KB moeten door de WG ten volle in aanmerking worden genomen : -
de werkpost en de houding van de WN’s bij het gebruik van arbeidsmiddelen en
-
de ergonomische beginselen
KB van 12 augustus 1993 betreffende het gebruik van arbeidsmiddelen - art. 4
Beeldschermen
• Analyse beeldschermwerkposten:
- risico’s voor het gezichtsvermogen - lichamelijke & mentale belasting
• Passende maatregelen nemen • Na advies AGH en CPBW: Organisatie van werktijd met beeldscherm: - invoeren van rustpauzen of - verandering van activiteiten verlichting van de belasting
• Wijziging van art. 4 vanaf 1 januari 2016: – min. om 5 jaar risicoanalyse op niveau groep beeldschermwerkposten + individu – indien nodig aangevuld met bevraging of ander instrument dat peilt nr werkomstandigheden / GZH-problemen – collectieve resultaten aan CPBW KB van 27 augustus 1993 betreffende het werken met beeldschermapparatuur - art. 4
Werkkledij • Aangepast aan de eisen voor het uitoefenen van de activiteiten • Houdt rekening met ergonomische eisen • Aangepast aan de maten van de werknemer
KB van 6 juli 2004 betreffende de werkkledij - art. 4
Persoonlijke en collectieve beschermingsmiddelen • PBM: – Geschikt zijn voor de te voorkomen risico’s – Beantwoorden aan de heersende omstandigheden op de arbeidsplaats – Afgestemd zijn op de vereisten m.b.t. de ergonomie, het comfort en de gezondheid van de WN – Na de nodige afstelling, geschikt zijn voor de drager
• CBM: – Moeten aangepast zijn aan de werkpost KB van 13 juni 2005 betreffende het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen - art. 6 KB van 30 augustus 2013 tot vaststelling van algemene bepalingen betreffende de keuze, de aankoop en het gebruik van collectieve beschermingsmiddelen - art. 5
Manueel hanteren van lasten • Gevaar voor rugletsel o.w.v. - last (moeilijk te hanteren, te groot, te zwaar, onstabiel, …) - lichamelijke inspanning (te groot, draaiing romp vereist, …) - taak (onvoldoende rust of recuperatie, langdurige belasting, onaangepast werktempo, …) - kenmerken arbeidsplaats en arbeidsomstandigheden (onvoldoende ruimte, bodem oneffen of glad, ongunstige houding, …)
• MHvL voorkomen
technische / organisatorische maatregelen
• Vermijden niet haalbaar?
RA Resultaten voor advies aan AGH en CPBW
KB van 12 augustus 1993 betreffende het manueel hanteren van lasten – art. 3 t.e.m. 6
Manueel hanteren van lasten
Werkposten inrichten opdat hanteren zo veilig en gezond mogelijk gebeurt Passende maatregelen om gevaar voor o.a. rugletsel te vermijden of verminderen, rekening houdend met kenmerken arbeidsplaats arbeidsomstandigheden eisen van de taak
• Wn’ers inlichten • Adequate opleiding correct hanteren van lasten • Gezondheidstoezicht – Voorafgaand – Periodiek: 3-jaarlijks > 45 jaarlijks KB van 12 augustus 1993 betreffende het manueel hanteren van lasten – art. 6 t.e.m. 11
SPECIALE WERKNEMERS EN /OF WERKOMSTANDIGHEDEN
Moederschapsbescherming • Risicoanalyse:
Risico’s
– Fysische agentia: • schokken, trillingen • tillen van zware lasten • lawaai • extreme kou of hitte • bewegingen, houdingen, verplaatsingen, geestelijke & lichamelijke vermoeidheid en andere lichamelijke belastingen – Arbeidsomstandigheden – …
• Advies AGH:
Tijdelijke aanpassing arbeidsomstandigheden Alternatief werk Verwijdering
KB van 2 mei 1995 inzake moederschapsbescherming - art. 4 en bijlage I
Moederschapsbescherming Verboden agentia en arbeidsomstandigheden • Zwangere WN’sters: – – – – –
Manueel hanteren van lasten gedurende laatste 3 maanden Omgevingswarmte > 30°C Handenarbeid bij grondwerk, op- en uitgravingswerk Handenarbeid uitgevoerd in persluchtcaissons …
• WN’sters tijdens lactatie: – Manueel hanteren van lasten gedurende de 9de en 10de week na de bevalling – …
KB van 2 mei 1995 inzake moederschapsbescherming – art. 7 en bijlage II
Jongeren op het werk • Specifieke risicoanalyse: – uitrusting en inrichting van arbeidsplaats en werkpost – aard, intensiteit en duur van de blootstelling aan fysische agentia – organisatie van de arbeid m.n. regeling van arbeidsmethoden, arbeidsprocédés en wisselwerking
• Verboden werkzaamheden: – blootstelling aan extreme koude/hitte, lawaai of trillingen – arbeid met een door machines bepaald werktempo en met prestatiebeloning – … KB van 3 mei 1999 betreffende de bescherming van de jongeren op het werk - art. 3, 8 en bijlage
Uitzendkrachten • Gebruiker: – zorgt dat het werk wordt uitgevoerd in beste omstandigheden – gaat na of aan GZH-toezicht onderworpen UZK medisch geschikt is bevonden – gaat na of de bevoegde preventiedienst: • de arbeidsplaatsen en werkpost onderzoekt die de uitzendkracht bezet of zal bezetten • een eventuele collectieve aanpassing van de werkpost voorstelt
KB van 15 december 2010 tot vaststelling van maatregelen betreffende het welzijn op het werk van uitzendkrachten – art. 11 en 13
Nachtarbeid, ploegenarbeid • Risicoanalyse: - taken uitgevoerd in omstandigheden die de monotonie verhogen afwezigheid van collega’s, gebrek aan verandering van activiteit, van visuele en geluidsstimulatie, … - taken die leiden tot verminderde waakzaamheid
- taken die telkens herhaald moeten worden of weinig gevarieerd zijn - werkzaamheden die belangrijke inspanningen vereisen en een belangrijke werklast met zich mee brengen duwen en trekken van karretjes, grondwerken, tillen van zware lasten, … - extreme temperaturen
• Aanpassen van de werkposten o.b.v. ergonomische criteria KB van 16 juli 2004 betreffende bepaalde aspecten van nacht- en ploegenarbeid die verband houden met het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk – art. 3 en 4
BESLUIT
Ergonomie is niet het kleine broertje van de welzijnsdomeinen, maar fundamenteel om tot een veilige en gezonde werksituatie te komen
Dank voor uw aandacht
