H6 Informatiemateriaal
ergonomie
HSEQ
H S EQ Health, Safety, Environment & Quality
er g o n o m i e
Blijf alert tijdens het werk. Bij twijfel: stel je vraag, begin niet of leg het werk stil!
2
Sinds de eerste succesvolle boring op het Nederlands continentaal plat in 1970, is GDF SUEZ E&P Nederland B.V. (GSEPNL) uitgegroeid tot een toonaangevende operator. Het bedrijf beschikt over een enorme dosis vakkennis en ervaring, en werkt voortdurend aan de ontwikkeling van nieuwe technieken en het verbeteren van methoden. Veiligheid heeft daarbij prioriteit. GDF SUEZ wil dan ook dat alle medewerkers, contractors en leveranciers weten wat we verstaan onder veiligheid op het hoogste plan stellen en dat zij daaraan een bewuste bijdrage leveren.
H S EQ Health, Safety, Environment & Quality
er g o n o m i e
Fysieke belasting Fysieke belasting is de belasting van rug, nek, schouders, ledematen, gewrichten en spieren. De mate van belasting wordt bepaald door: 1. Werkorganisatie (werktijden, werktaken, werkdruk, vereiste kleding). 2. Werkplekinrichting (onder andere
Ergonomie Ergonomie heeft tot doel om spullen en taken zó te ontwerpen, dat ze de veiligheid, de gezondheid en het functioneren van de medewerker niet nadelig beïnvloeden. Ergonomie gaat
werkbladhoogte, hoogte te tillen object, gewicht en maatvoering materialen). 3. G edrag van de medewerker (werkwijze en -houding). 4. Werkomgeving (klimaat, verlichting en geluid).
zowel over een goede bureaustoel als over een efficiënt werkproces. Of het
Fysieke belasting op zich is niet
werk nu wordt verricht op een offshore
gezondheidsbedreigend, fysieke
platform, op de yard of op kantoor: de
overbelasting wel. Dit kan leiden tot
werkplek moet altijd ergonomisch zijn
gezondheidsklachten en blijvende
ingericht.
invaliditeit. In onze sector zijn de belangrijkste risico’s voor fysieke
Binnen GSEPNL worden de volgende
overbelasting:
ergonomische aandachtsgebieden
• Tillen, dragen en bukken.
onderscheiden:
• Repeterende bewegingen. Denk aan
• Fysieke belasting. Richt zich vooral op de lichamelijke belasting van medewerkers. • Cognitieve belasting. Dit gaat over mentale processen, zoals werkbelasting en stress.
o.a. beeldschermwerk (statische belasting). • Werkhouding. Ongunstige houdingen worden getypeerd als lang staan en het werken in gedraaide of gebogen houding. • Werken in hitte of koude, maar ook trillingen en schokken.
3
H S EQ Health, Safety, Environment & Quality
er g o n o m i e
Tillen, dragen en bukken Werknemers die elke dag tillen en dragen, hebben een grotere kans op rugklachten. Bij ‘dragen’ spelen ergonomische factoren, zoals gewicht,
•V ermijd draaien en zijwaarts buigen van de romp. •G ebruik zo nodig hulpmiddelen voor tillen. •G ebruik bij bukken de beenspieren als
draagafstand, al of niet symmetrisch
iets van de grond getild moet worden.
kunnen dragen, grip op het object en
Zak daarbij door je knieën en houd de
draaghoogte, een rol. Bijna de helft
rug gestrekt.
van het verzuim in Nederland wordt veroorzaakt door klachten aan rug, nek en ledematen.
Repeterende bewegingen Voorbeelden van repeterende bewegingen
Aandachtspunten bij tillen, bukken
zijn beeldschermwerk (o.a. data-invoer)
en dragen:
en inpak- en productiewerk. Grootste
• Ga in stabiele stand staan.
knelpunten in de praktijk daarbij zijn:
• Houd het spierkorset (buik/billen) goed
- onvoldoende of te hoge ondersteuning
aangespannen tijdens tillen. • Til rustig en houd de last zo dicht mogelijk bij het lichaam. • Vermijd een maximaal voorovergebogen houding van de romp.
4
van armen; - wanneer de repeterende beweging meer dan 2 uur per dag of meer dan 1 uur achter elkaar plaatsvindt.
H S EQ Health, Safety, Environment & Quality
er g o n o m i e Bij repeterende bewegingen worden
Werkhouding
de spieren statisch belast. Er ontstaat
Als het lichaam of een lichaamsdeel te
een gebrekkige doorbloeding doordat
lang achter elkaar in een ongunstige stand
de benodigde zuurstof niet aankomt,
staat, is dit belastend, omdat spieren
afvalstoffen/melkzuur niet weg kunnen
moeten worden aangespannen om de
en de ophoping ervan pijn veroorzaakt.
houding te handhaven. Voorbeelden
Er zijn drie stadia van klachten:
zijn lang staan of zitten bij controle- of
• Stijfheid, gevoelloosheid, (zenuw-)
inpakwerk, en gebogen, geknield of
tintelingen tijdens het werk.
gehurkt werk bij machineonderhoud. Een
• De klachten zijn niet meer de volgende
verkeerde werkhouding kan leiden tot
dag over, maar in alle gevallen neemt
gezondheidsklachten. Werken zonder
de pijn bij rust af.
afwisseling van lichaamshouding is niet
• Constante zeurderige pijn, vaak in
mogelijk.
combinatie met afname van kracht en minder goede spierbeheersing.
Aandachtspunten bij werkhouding De werkhouding is belangrijk voor een
Aandachtspunten:
veilige en gezonde werkplek, maar
• Voorlichting.
het effect wordt ook bepaald door
• Regelmatige onderbreking.
omstandigheden die medewerkers en
• Instellen van de werkplek. Bureau
leidinggevenden zelf in de hand hebben,
hierop aanpassen (of zitting omhoog en
zoals:
voetensteun bij vaste bureaus).
• Regelmatig pauze nemen;
• A rmsteunen op schouderbreedte en -hoogte zo dat de schouders ontspannen zijn.
• Voldoende afwisseling in het werk; • Een goede lichamelijke conditie, ook: fit/ uitgerust zijn; • De juiste lichaamshouding bij langdurig zitten of staan; • Oa. manoeuvreerbaarheid binnen de werkruimte.
5
H S EQ Health, Safety, Environment & Quality
er g o n o m i e
Cognitieve belasting Ergonomie bekijkt ook de psychische belasting bij werkende mensen. Taken worden complexer en operators in productieprocessen moeten continu keuzes maken en beslissingen nemen. In dit verband wordt de mentale belasting vaak ook verhoogd doordat werknemers een zware verantwoordelijkheid dragen. Mentale overbelasting ontstaat wanneer
Bureau- en beeldschermwerk
de gestelde grenzen op het gebied
Wie te lang achter het beeldscherm zit,
van werkbelasting en stress, worden
kan klachten oplopen. Deze klachten
overschrijden.
worden veroorzaakt door kort of langdurig intensief dezelfde handelingen
Aandachtspunten:
te verrichten. Ook een verkeerde houding
• Zorg er voor dat de eisen die het werk
leidt tot klachten, bijvoorbeeld nek- en
stelt, passen binnen de mogelijkheden
rugpijn. Deze klachten kunnen op termijn
van de persoon (meer/minder ervaren,
leiden tot RSI/CANS (Repetitive Strain
leeftijd, enzovoort).
Injuries of Complaints of Arm, Neck and/
• Mensen die lichamelijke hinder of
or Shoulder).
vermoeidheid ervaren, zijn vaak minder alert en maken sneller fouten. • Ook psychosociale aspecten zijn
Bij de inrichting van de werkplek en de opstelling van het beeldscherm zijn de
van belang. Zo kunnen bijvoorbeeld
volgende punten van belang:
intermenselijke conflicten of
• Een goede plaatsing ten opzichte van
baanonzekerheid de aandacht van
de ramen.
werkende mensen verstoren, waardoor
• Verlichting op de werkplek.
de mentale belastbaarheid daalt en er
• Gebruik van hulpmiddelen,
sneller fouten zullen optreden.
bijvoorbeeld een leesplank of een ergonomisch toetsenbord.
6
H S EQ Health, Safety, Environment & Quality
er g o n o m i e
Onderzoeksvragen ergonomie 1. M oet men taken uitvoeren waarbij men langdurig of repetitief werkt in moeilijke houdingen? 2. M oet men taken uitvoeren waarbij men langdurig of repetitief de spieren Aandachtspunten Ontwerp de werkplek zodanig dat de lichaamsgewrichten zoveel mogelijk in een natuurlijke stand kunnen blijven. Dit betekent: • Bovenarmen zoveel mogelijk tegen het lichaam. • Indien de arm gebogen is, onderarmen,
en pezen belast door kracht uit te oefenen? 3. Z ijn er taken die lange tijd duren, waardoor een eenzijdige fysieke belasting ontstaat? 4. Z ijn er taken die lang duren, waardoor er een gebrek aan beweging is? 5. W orden de werkzaamheden
polsen en handen niet draaien en liefst
uitgevoerd in hitte of warme
ondersteunen (armsteun, tafel).
omstandigheden, of juist in kou of
• Rug in de natuurlijke kromming (niet gebogen of gedraaid). • Hoek tussen romp en bovenbeen circa 90°. Hoogte zitting zodanig dat bovenbenen horizontaal worden ondersteund. • Hoek tussen bovenbeen en onderbeen circa 90°. • Geen afgeknelde knieholten door te diepe zitting (zitting dient bovenbenen bijna geheel te ondersteunen). • Voeten moeten kunnen steunen op de vloer of op een voldoende ruime vlakke voetensteun.
koude omstandigheden? 6. Over de taken: • Zijn er taken waarvan de inhoud kan worden beschouwd als saai en monotoon? • Is er voldoende afwisseling in de taken? • Zijn er voldoende uitdagingen in de taak voor de uitvoerder? • Zijn er taken waarbij de uitvoerders onvoldoende controle hebben over de wijze waarop de taak moet worden uitgevoerd? • Is er voldoende regelruimte om het werk zelf te organiseren?
7
H S EQ Health, Safety, Environment & Quality
er g o n o m i e • Omvat een functie voldoende verschillende en interessante taken? • Zijn er veel taken die te complex zijn of een te hoge moeilijkheidsgraad hebben voor diegene die ze moet uitvoeren? • Zijn er momenten waarbij twee taken tegelijk moeten worden uitgevoerd, met kans op fouten? • Zijn er taken waarbij veel of onduidelijke informatie moet worden opgenomen?
9. Over de werkorganisatie: • Is het arbeidsritme of de tijdsdruk (te) hoog? •W orden de werknemers continu gecontroleerd op snelheid van werken? •W orden de werknemers continu gecontroleerd op de kwaliteit van werken? •V ormen de taken voldoende een afgerond geheel? • Is de verantwoordelijkheid die aan medewerkers toegekend wordt
• Zijn er taken waarbij permanente
over hun werk te hoog of te laag?
aandacht vereist is (bewaking),
•Z ijn er extreme piekbelastingen wat
zonder pauzemogelijkheden? • Zijn er taken waarbij de informatieverwerking gestoord kan worden door de omgeving (lawaai, bezoekers)? 7. Zijn er voldoende hulpmiddelen, geschikt gereedschap, kleding, PBM? 8. Is men voorgelicht over risico’s en de mogelijkheid zelf klachten/knelpunten te voorkomen?
betreft de werkdruk? • Is er een uurrooster dat voldoende rekening houdt met het herstel van de betrokkenen? 10. Sociale ondersteuning: • Zijn er voldoende leermogelijkheden aanwezig in het werk? • Is er voldoende opleiding om de nodige kennis en vaardigheden te verwerven? • Is er voldoende communicatie? • Is er een goede sfeer tussen collega’s? • Is er voldoende toezicht? • Heerst er een aanspreekcultuur? • Wordt de ‘hulpvraag’ gesteld?
8
H S EQ Health, Safety, Environment & Quality
er g o n o m i e Kijk voor de laatste updates van deze brochure op internet: www.gdfsuezep.nl
9
2013
Onze waarden gedreven betrokken durf verbonden
GDF SUEZ E&P Nederland B.V.
GDF SUEZ E&P Nederland B.V.
Einsteinlaan 10
Industrieweg 35
Postbus 474
Postbus 84
2700 AL Zoetermeer
1780 AB Den Helder
Tel. 079 - 368 68 68
Tel. 0223 - 639 639
Fax 079 - 368 68 60
Fax 0223 - 630 479
www.gdfsuezep.nl
