1
Godsdiensten in Amstelveen Katholicisme en Protestantisme
1.1
Geschiedenis van het Christendom
(uit: http://bibliotheek.winklerprins.com/online/junior/?id=-1021509075&Sid=17706&removelinks=true#n17706)
1.1.1 Jezus aan het kruis Het christendom is een godsdienst. Het is één van de drie grote wereldgodsdiensten. De andere zijn de islam en het boeddhisme. Het christendom heeft ongeveer twee miljard aanhangers. Christenen geloven in één God, die zich aan de mensen kenbaar heeft gemaakt door zijn zoon Jezus Christus. Jezus, zien ze als de verlosser, die de mensen zal redden van het kwaad.
1.1.2 Organisatie Een derde van de wereldbevolking is lid van een of andere christelijke kerk. Christenen zijn georganiseerd in kerkgenootschappen. De meeste christenen behoren tot de Rooms-Katholieke Kerk, ongeveer één miljard mensen. Er zijn 342 miljoen protestanten en 215 miljoen orthodoxen. Er zijn grote verschillen tussen de kerkgenootschappen, maar allemaal hebben ze de Bijbel als richtsnoer.
1.1.3 De Bijbel Het belangrijkste boek van de christenen is de Bijbel. Het boek is verdeeld in het Oude Testament en het Nieuwe Testament. De v erhalen over Jezus Christus staan in het Nieuwe Testament. In het Oude Testament staan verhalen en liederen van de tijd vóór Jezus. Het Oude Testament is ook voor de joden een heilig boek; zij noemen het de Tenach.
1.2
Geschiedenis
1.2.1 Jodendom De meeste oude godsdiensten hadden veel verschillende goden. De Grieken, Egyptenaren en Germanen bijvoorbeeld hadden goden voor de zon, de maan, de liefde en de oorlog. Dit was anders bij de joodse godsdienst, die ongeveer 1500 jaar voor Christus is ontstaan. De joden woonden in Palestina, het gebied dat nu Israël heet. Zij geloofden in maar één God, in plaats van meerdere goden. Ook geloofden de joden dat God ooit een verlosser, de Messias, naar de aarde zou sturen. Dan zou er een tijdperk van vrede, liefde en rechtvaardig heid aanbreken.
2
1.2.2 Jezus Christus Ruim tweeduizend jaar geleden werd in Palestina Jezus geboren. Een deel van de joden geloofde dat hij de Messias was. Hij trok rond om te preken. Hij sprak over God als een liefdevolle Vader en over liefde en vergeving. Een aantal joodse religieuze leiders zag Jezus eerder als een bedreiging. Zij dachten dat hij te veel macht zou krijgen. Ze lieten hem door de Romeinen, die in het gebied heersten, ter dood veroordelen. Jezus stierf aan het kruis. Na zijn dood begonnen zijn aanhangers het geloof te verspreiden dat Jezus uit de dood was opgestaan. Christenen geloven ook nu nog dat Jezus na zijn dood weer tot leven is gekomen en dat hij de mensheid zal verlossen van het kwaad. Zij zien hem als de zoon van God. Joden die in Jezus niet de verlosser zagen, wachten nog steeds op de komst van de Messias. De naam Christus, die aan Jezus gegeven werd, komt uit het Grieks en betekent hetzelfde als Messias. 1God en Christus
1.2.3 De Romeinse tijd De eerste christenen leefden in de tijd van de Romeinen. Som mige Romeinse keizers, zoals keizer Nero, bestreden de christelijke godsdienst. Het christendom werd verboden en de christenen werden door de Romeinen vervolgd en vermoord. Maar langzamerhand werden steeds meer Romeinen zelf christen. In 313 werd keizer Constantijn de Grote christen. Hij stond het christendom toe als officiële godsdienst. Het christendom werd daarna de grootste godsdienst in het Romeinse Rijk. Rome, ooit de hoofdstad van het Romeinse 2Rome, Vaticaanstad Rijk, is nog steeds een van de belangrijkste plekken binnen het christendom. De paus, die de leider is van Rooms-Katholieke Kerk, woont er en heeft er zijn kerk, de Sint Pieter.
3
1.2.4 In de middeleeuwen In de middeleeuwen was bijna iedereen in Europa christen. De Rooms-Katholieke Kerk was de enige kerk en werd daarom rijk en machtig. Sommige christenen hadden kritiek op de kerk. Zij vonden dat de kerk te veel regels maakte en geld verdiende en niet meer genoeg bezig was met wat er in de Bijbel stond. Vooral aan het eind van de middeleeuwen, rond 1500, nam de kritiek toe. Een belangrijke geleerde die kritiek had, was Desiderius Erasmus uit Rotterdam. Onder leiding van Maarten Luther scheidde een deel van de ontevreden christenen zich rond 1520 af van de RoomsKatholieke Kerk. Deze mensen noemden zich 3Kathedraal Basilius de Gelukzalige protestanten, omdat ze protesteerden. Zij vormden een eigen kerk en luisterden niet meer naar de paus. Later kwamen er nog meer afscheidingen, zoals de doopsgezinden en de Anglicaanse Kerk. 1.2.5 Over de hele wereld Toen de Europeanen in de 16de en 17de eeuw nieuwe gebieden ontdekten, onder meer in Afrika en Amerika, verspreidden ze daar ook het christendom. Daarbij gebruikten ze soms dwang en geweld, maar ze hielpen ook mensen. Vanaf toen raakte het christendom verspreid over heel de wereld. Zo kon het een heel grote godsdienst worden. Vooral in het Westen (Europa en Amerika) heeft het christendom een enorme invloed gehad op de cultuur. Veel literatuur, beeldende kunst en muziek is niet te begrijpen als je niks van het christendom weet. Ook onze normen en waarden zijn mede door het christendom gevormd.
1.2.6 Begin van de jaartelling
4 Caravaggio: Overwinning van David op Goliath
De geboorte van Jezus werd in het christelijke Europa van de middeleeuwen zo belangrijk gevonden, dat men besloot dat de jaartelling daarmee moest beginnen. Daarom tellen we nu nog steeds de jaren vanaf de geboorte van Jezus (na Christus) en tot aan zijn geboorte (voor Christus). Het jaar 100 is dus 100 jaar na de geboorte van Christus.
4
1.3
Godsdienst in Amstelveen
1.3.1 Hoe ontstond Amstelveen? Vanaf de rivier ontgon de bevolking het veen doordat er vanaf verschillende bestaande veenstromen aan weerszijden afwateringssloten werden gegraven. De bisschop van Utrecht had het in de Middeleeuwen hier voor het zeggen want het wereldlijke en geestelijk gezag viel toen grotendeels samen. De kerk was een machtige organisatie die deel uitmaakte van een netwerk van bisdommen met de paus in Rome als de hoogste gezagdrager. Er zijn hier nooit predikers rondgetrokken die de bewoners opriepen het heidendom te verzaken ten gunste van het christendom. De Amstellandse pioniers waren al in contact gekomen met de christelijke religie voordat zij zich hier vestigden. Het kan niet lang geduurd hebben voordat er te Ouderkerk een eenvoudig bedehuis verrees. Het was toegewijd aan de heilige Urbanus die paus was tussen 220 en 230. Intussen is zijn existentie op losse schroeven komen te staan en daarom is hij uit de heiligenkalender verwijderd, overigens zonder consequenties voor de naamgeving.
1.3.2
De eerste kerken
Eerst kreeg Amstelveen, omstreeks 1300, een kapel die in 1334 werd verheven tot volwaardige kerk, ook gewijd aan de heilige Urbanus. Het wijst op een groei van de plaatselijke bevolking en zo ontstond toen het onderscheid tussen Ouder- en Nieuwer-Amstel. Pas in 1965 zou de naam Nieuwer-Amstel vervangen worden door `Amstelveen’. Zo groeide een boerengemeenschap van landontginners uit tot een klein veenwerkersgehucht met in het jaar 1500 bestaande uit 30 houten huizen, tot de huidige stad Amstelveen met rond 80.000 inwoners. 1.3.3 Veranderingen We zagen al eerder hoe het katholicisme na de Romeinse aanwezigheid in de Frankische tijd via missionarissen en het bestuurlijk kerkelijk centrum in Utrecht waar de Sint Maartenskerk was, werd verspreid. Aan het begin van de 16de eeuw was de Latijnse kerk ongedeeld. Dank zij de boekdrukkunst konden zich nieuwe reformatorische ideeën die het gezag van de Roomse kerk aan de kaak stelden zich gemakkelijk verspreiden over grote afstanden en bij alle bevolkingslagen. Ook de vele waterwegen en handelsroutes droegen bij tot het verspreiden van nieuwe ideeën, geschriften en personen ook als ze uit andere landen kwamen. De grote opkomende handelssteden zoals Delft, Leiden, Deventer en Zwolle waren broeinesten van hervormingsgezindheid die politiek fel bestreden werden. Elementen van het reformatorisch gedachtengoed waren al in de 15de eeuw te vinden onder intellectuelen verbonden aan stads- en kloosterscholen. Via het internationaal netwerk van docenten en studenten kwamen geletterden steeds meer in aanraking met het humanisme die voortkwam uit de renaissance. Bekend is Erasmus (1467 – 1536) die het verval van de kerk en de katholieke geestelijkheid hekelde en het bestaande christendom probeerde te vernieuwen.
5
1.3.4
De komst van Luther: ontstaan van het protestantisme
Een andere geleerde was de Duitse augustijner monnik Luther (1483 – 1546) die een grondige Bijbelstudie verrichtte. Volgens hem verweest het begrip `gerechtigheid’ in de brieven van de apostel Paulus niet naar een menselijke prestatie om God te behagen, maar naar een door God uit pure genade geschonken bevrijding van de zondenschuld. En zo ontstonden meerdere theologische visies die de centrale katholieke leer aan de kaak stelden zoals Zwingli en Calvijn die zich beriep op Gods soevereiniteit. Deze kregen allemaal hun volgelingen in de handelssteden bij de opkomende burgerij waarbij vooral studie van de Bijbel centraal staat. Bij de vele protestantse groepen leidde dit tot eigen interpretaties en vele stromingen. Zo treffen we dan aan het begin van de 16de eeuw in de steden verschillende georganiseerde groeperingen van katholieken, lutheranen, doopsgezinden en calvinisten. De katholieke kerk reageerde daarop met een concilie van Trente (1545 – 1563) waarin zowel de tradities als de Bijbel als even belangrijk werden beschouwd. Het herwonnen zelfbewustzijn werd krachtig uitgedragen door een nieuwe orde, de Sociëteit van Jezus, opgericht in 1540. Peter Canisius (1521 – 1597) was een van de eerste ordeleden van deze Jezuïeten die zich vooral richten op opvoeding en onderwijs om het zedelijke gehalte van het katholicisme te bevorderen. Zo werden afvalligen herwonnen voor het katholicisme. 1.3.5
Katholieken in de Amstellanden
Al deze ontwikkelingen beroerden ook hier het geestelijk leven. met het opkomende Amsterdam als handelsstad kwamen deze groepen ook in de Amstellanden die allen hun gebedshuizen gingen oprichten. Zo ook in Nyer-Amstel, het huidige Amstelveen. De Kerk vormde al vroeg een dekkend patroon van parochies. Zij vielen samen met de grenzen van een ambacht of stad. Formeel gesproken werd een pastoor benoemd door de bisschop uit het betrokken ressort, maar al gauw had ook de plaatselijke machthebber een flinke vinger in de pap. Het op de juiste wijze bedienen van de sacramenten was de belangrijkste taak van de lokale geestelijke. Hij was ook belast met de registratie van doop, huwelijk en begrafenis, als een ambtenaar van de burgerlijke stand avant la lettre. 1.3.6 De Reformatie De Reformatie, in 1517 in gang gezet door Maarten Luther, gooide roet in het eten. Het duurde in onze streek vrij lang voor de nieuwe opvattingen aan het licht kwamen. Amsterdam koos pas in 1578 de zijde van de Prins van Oranje en Amsterdam was hier ambachtsheer. En daarna duurde het nog acht jaar voor het kerkje te Amstelveen door de protestanten werd overgenomen van de rooms-katholieken. De mensen die trouw bleven aan het oude geloof – en dat waren er nogal wat - konden niet meer terugvallen op de vanouds bestaande structuur. De Rooms Katholieke Kerk werd een marginaal verschijnsel. Maar op het min of meer geïsoleerde achterland lukte het toch om in het geheim een nieuwe organisatie op te bouwen. In de loop van de zeventiende eeuw kon men na enig zoeken vijf schuilkerkjes vinden in deze omgeving. Aanvankelijk werden de aanhangers van het oude geloof tegengewerkt en dwarsgezeten, maar heel geleidelijk werden de autoriteiten wat soepeler. Volledige godsdienstvrijheid kwam er pas in de negentiende eeuw. Dat is af te lezen aan de grote neogotische kerken die na de periode van achterstelling te Nes en Bovenkerk werden gebouwd. Beide gebouwen hebben nog steeds Urbanus als beschermheilige.
6
1.3.7 Katholieken in schuilkerken De katholieke boerenbevolking kreeg in 1447 in het oude dorp een eigen kerk die een Romaanse kerk verving en in 1866 afgebroken werd. Daarna ontstond de dorpskerk waar momenteel een tandartsenpraktijk is gevestigd. Maar toen de reformatie begon viel deze kerk ten prooi aan de Beeldenstorm(1566). Pas na 6 jaar mochten de katholieken weer hun kerkdiensten uitoefenen. Op het platteland bleven de boeren heimelijk katholiek en hadden daar schuilkerken zoals in Bovenkerk en Nes aan de Amstel. Vandaar dat we daar nu nog mooie grote katholieke neogotische kerken vinden die gebouwd werden aan het einde van de negentiende eeuw. Deze waren rijkelijk versierd met heiligenbeelden en schilderijen. De protestantse kerken daarentegen waren soberder en daar stond de preekstoel centraal waar vooral uit de Bijbel werd gelezen. In Katholieke kerken stond vooral het altaar centraal waar de priester een eredienst hield en mensen ter communie konden gaan om Jezus’ lichaam in de vorm van een hostie te nuttigen. In de steden waren de mensen vooral protestants en zij genoten een bevoorrechte positie waaraan een einde kwam sinds de Franse verovering van ons land in 1795. Schuilkerken werden daarna overbodig alhoewel de katholieken nog weinig emancipeerden. Zo ontstond in 1806 een katholiek kerkje aan de Handweg.
1.3.8 Verschillende protestantse groepen ontstaan Later in de negentiende eeuw kregen de verschillende protestantse stromingen, zoals de Gereformeerden, Hervormden, Apostolischen en de Lutheranen kerken, en de katholieken dezelfde rechten. De negentiende eeuw was ook het tijdvak waarin sommige protestanten zich afscheidden van de Nederlandse Hervormde Kerk. Dat werd de Gereformeerde Kerk die hier haar eerste kerkgebouw aan de Handweg stichtte. In de Amstelveense samenleving veranderde er daarna op dit punt voorlopig weinig. Dat werd anders door de toenemende verstedelijking die omstreeks 1950 begon. Toen kreeg ook hier de buitenkerkelijkheid betekenis die bovendien groeide.
1.3.9
Verzuiling
De negentiende eeuw was tevens de eeuw van de emancipatie. Grote bevolkingsgroepen: de rooms-katholieken, de gereformeerden en de socialisten, organiseerden zich in een scala van verenigingen en bewegingen, die alle drie een afzonderlijke zuil genoemd konden worden. Katholieken maakten wel de helft van de bevolking toen uit en Gereformeerden zo’n 10 %. Elke groep had eigen (protestantse en katholieke) kerken, scholen en jeugdorganisaties die tot de jaren zestig een bloeiend bestaan genoten. De verzuiling kunnen wij globaal plaatsen tussen 1880 en 1960. Deze opsplitsing van het samenleven heeft het publieke leven niet altijd goed gedaan, maar tegelijkertijd moeten we vaststellen dat die min of meer in zichzelf gekeerde zuilen veel hebben bijgedragen aan het welbevinden van die bevolkingsgroepen die zich achtergesteld voelden. Het moge duidelijk zijn dat het onderwijs – dat ook in sterke mate verzuild was –aan die emancipatie ook belangrijk heeft bijgedragen.
7
1.3.10 Godsdienst na de oorlog Zelfs na 1950 werden nog acht nieuwe kerken gebouwd. Dit noemen we de verzuiling waarbij de religieuze groepen ieder hun eigen bestaan los van elkaar leidden. In voetbalclubs als rkavic (rooms-katholieke Jezuïeten College) en Sporting Martinus (Martinus was een katholieke heilige) zien we die oude herkomst nog. Maar naar religieuze herkomst wordt nu niet meer gekeken vanwege de secularisering waarbij de rol van godsdienst is teruggedrongen in de samenleving. Vandaar dat nu in Amstelveen ook op protestantse scholen het Sint Maartenfeest wordt gevierd waarbij kinderen de huizen langs gaan om in ruil voor snoep te zingen. In 1826 telde de gemeente Nieuwer-Amstel 2000 protestantse en 2400 rooms-katholieke inwoners maar in het gebied van het huidige Amstelveen waren de protestanten met 70 % in de meerderheid. 1.3.11 Niet-christelijke religies Vanaf de jaren dertig kwamen in Amstelveen ook veel Joden te wonen maar die werden in de Tweede Wereldoorlog wreed vervolgd. Daarna kwam de trek van Joden weer langzaam op gang. Eerst naar Buitenveldert maar daarna ook naar Amstelveen waar ze een eigen synagoge kregen. De ontkerkelijking had tot gevolg dat vele protestantse en katholieke kerken hun deuren sloten maar de Joodse kerk bloeide. Dat blijkt uit het feit dat in 2013 de protestantse Bankraskerk tot een Joodse synagoge werd verbouwd. Ook de stagnerende bevolkingsgroei en de emancipatie van de katholieken dragen ertoe bij dat momenteel veel kerken gesloten worden. Door de internationaler wordende gemeenschap in Amstelveen hebben ook Koreanen hun eigen kerk en zijn er voor Indonesiërs en Japanners zelfs twee. In 2015 komt een grote groep Syriërs die grotendeels moslims zijn in Amstelveen te wonen. Ongetwijfeld zullen zij ook vragen om een passende gebedsruimte waar ze kunnen bidden. De moslims hebben nu nog in Amstelveen een gebouw op het industrieterrein nabij de Westwijk. Op zondag horen we nog een aantal kerken hun klokken luiden om de mensen op te roepen voor hun eredienst. Of de moskee in Amstelveen dat gaat doen is zeer de vraag omdat de meeste moskeeën dat in Nederland niet doen.
8
1.4
Godsdienst in Amstelveen nu
Anno 2015 blijken de meeste gelovigen in Amstelland katholiek te zijn Steeds minder katholieken gaan echter naar de kerk. Desalniettemin is het katholicisme in Nederland nog wel de meest voorkomende geloofsovertuiging. Dat geldt ook voor Amstelland. Relatief gezien zitten de meeste kerkgangers van dit gebied in Aalsmeer. Dat blijkt uit donderdag verschenen cijfers van het CBS. Er is hierbij zowel gekeken naar het percentage volwassen kerkgangers per plaats als het percentage inwoners boven de achttien dat aangeeft een geloofsovertuiging te hebben. In Aalsmeer is het kerkbezoek wat betreft de regio Amstelland relatief het hoogst. De meeste gelovigen zitten daarentegen procentueel gezien in Amstelveen.
In alle gemeenten wordt het katholieke geloof het meest genoemd als geloofsovertuiging. De meeste katholieken zitten in Ouder-Amstel en Uithoorn In deze twee gemeenten geeft 22,6 procent van de bevolking aan dat ze katholiek zijn. Het percentage dat in Ouder-Amstel de Islam als geloofsovertuiging noemt, is 4,2 procent. Dat is beduidend hoger dan in de andere drie gemeenten. Er zijn verschillende kerken in Amstelveen samengegaan.
9
1.4.1 Organisatie van de RK parochie Amstelland
De katholieke geloofsgemeenschap maakt vanaf 15 juni 2014 deel uit van de RK Parochie Amstelland. Deze parochie kent meerdere geloofsgemeenschappen, vele werkgroepen en wordt bestuurd door het parochiebestuur. (zie: http://www.rkamstelland.nl/) De andere geloofsgemeenschappen met hun eigen kerken zijn: De Goede Herder (Amsterdam) Rooms katholieke parochie Amstelland Van Boshuizenstraat 420 1082 BA Amsterdam http://www.rkamstelland.nl/DGH/ Heilige Geest Rooms katholieke parochie Amstelland Haagbeuklaan 3 (hoek Lindenlaan) 1185 KK amstelveen 020-6416118 http://www.heiligegeestkerk.nl/ Titus Brandsma Titus Brandsma Parochie Rooms katholieke parochie Amstelland Westelijk Halfrond 1 1183 HN Amstelveen telefoon 020 – 6416301 http://www.titusbrandsmaparochie-amstelveen.nl/index.php H. Urbanus te Bovenkerk Urbanuskerk Rooms katholieke parochie Amstelland Noorddammerlaan 126 1187 AG Amstelveen (020) 641 32 33 http://www.kerkenamstelveen.nl/st-urbanuskerk-amtelveenbovenkerk/ Augustinuskerk Rooms katholieke parochie Amstelland Amstelveenseweg 965 1081 JG AMSTERDAM Telefoon: 020 - 646 06 83 http://www.augustinusparochie.nl/gebouw.html
10
1.4.2 Protestantse kerken
Pauluskerk De Eben Haëzergemeente is een Hervormde Gemeente op Gereformeerde Grondslag. Wolffert van Borselenweg 116 1181 PJ Amstelveen (020) 665 94 70
http://www.kerkenamstelveen.nl/eben-haezergemeente/ Kruiskerk Protestantse kerken Amstelveen-noord (PKN) Van der Veerelaan 30a 1181 RB Tel.: 020 - 641 38 26 http://www.kruiskerk-amstelveen.nl/ Pelgrimskerk (Amsterdam) Van Boshuizenstraat 560 Postadres: Backershagen 12 1082 GT Amsterdam Tel. 020-6424995 http://www.pelgrimskerk.nu/ Paaskerk Protestantse wijkgemeente Amstelveen-zuid Augustinuspark 1 1185 CN Amstelveen telefoon 020 - 641 51 68 http://www.pwaz.nl/
Immanuelkerk Nederlands Gereformeerde Kerk Amstelveen De Ruyschlaan 147 1181 PE Amstelveen 020 - 210 01 07 http://amstelveen.ngk.nl/
11
Gereja Kristen Indonesia (Christelijke kerken uit Indonesië) (locatie Heilige geestkerk) Wolfert van Borsselenweg 116,\ 1181 PJ, Amstelveen 020-6413471 zondag 14.00 uur www.gkin.org/ Perki (Perhimpoenan Kristen Indonesia) Protestantse Indonesische kerken (noord-Indonesische christenen) (klopt dit?) Bankraskerk Max Havelaarlaan 435 1183 LZ Amstelveen (020) 645 63 34 http://www.kerkenamstelveen.nl/kerk/perki.shtml
1.4.3
Joodse gemeenschap
Synagoge http://www.sjoelamstelveen.nl/
http://www.amstelveenweb.com/fotodisp&fotodisp=2316 http://www.nik.nl/welkom-in-sjoel/de-sjoel/
?
