GLORIOUS GLORIA. Preludium en Fuga in D BWV 532 Gloria uit Kyriale IX. Gloria in D RV 589

Jubileumconcert

1928–2008

GLORIOUS GLORIA Vrijdag 16 mei 2008 Johann Sebastian Bach Gregoriaans Antonio Vivaldi

Preludium en Fuga in D BWV 532 Gloria uit Kyriale IX. Gloria in D RV 589 Gloria in excelsis – Et in terra pax – Laudamus te – Gratias agimus tibi – Propter magnam gloriam tuam – Domine Deus – Domine Fili unigenite – Domine Deus, Agnus Dei – Qui tollis peccata mundi – Qui sedes ad dexteram Patris – Quoniam tu solus sanctus – Cum Sancto Spiritu

Johann Sebastian Bach Gregoriaans Johann Sebastian Bach

Toccata en Fuga in d BWV 565 ‘Benedicite Gentes’ (Hebdomada VI) en ‘Alleluia’ (Sollemnitas SS.Mæ Trinitatis) Cantate Nr. 191 ‘Gloria in excelsis Deo’ BWV 191 Gloria in excelsis – Et in terra pax – Gloria Patri et Filio et Spiritui sancto

Koor Soli

Orgel

Schola Cantorum van de Sint-Baafskathedraal Hilde Coppé sopraan Marijke van Arnhem mezzosopraan Patrick Debrabandere tenor Edward De Geest

Orkest

Nuova Sinfonia Gandavense o.l.v. Vania Batchvarova

Algemene leiding

Filip Martens

De componisten en de uitgevoerde werken Antonio Vivaldi

werken die in 1939 opnieuw werden uitgevoerd na 200 jaar onder het stof te hebben gelegen. De muziek sprak onmid-

Antonio Vivaldi werd op 4 maart 1678 in Venetië geboren

dellijk aan: kort na de Tweede Wereldoorlog volgde al een

en stierf in Wenen in 1741. Zijn vader Giovanni Battista

opname.

(1655-1736) kwam in 1666 met zijn moeder vanuit Brescia naar Venetië waar hij als kapper werkte. Algauw werd

Dit gloria werd waarschijnlijk voor de Pietà tussen 1713 en

Giovanni Battista echter professioneel violist, wat in 1685

1717. Uit de dagbladen en bewaarde dagboeken uit ge-

culmineerde in een aanstelling aan het San Marco. Het is

componeerd het Venetië van de eerste helft van de achttien-

vanzelfsprekend dat Antonio door zijn vader in het vioolspel

de eeuw is op te maken dat zulke werken initieel op pa-

zou onderricht worden en zo werd ook hij een uitmuntend

troonsfeesten en andere festiviteiten werden uitgevoerd in de

violist. Toch werd Antonio eveneens priester wat hem de bij-

Ospedali. Een andere waarschijnlijkheid is dat er bij dit glo-

naam ‘il prete rosso’ opleverde.

ria minstens nog een kyrie hoorde. In de late zeventiende eeuw was er in Italië een praktijk ontstaan waarbij alleen het

2

Drie jaar na zijn wijding in 1703 besloot hij geen missen

kyrie, gloria en eventueel ook het credo meerstemmig ge-

meer voor te gaan en zich te wijden aan zijn muzikale carriè-

zongen werden. Het sanctus en Agnus Dei werden in het

re. In datzelfde jaar was hij immers vioolleraar aan het

Gregoriaans uitgevoerd of gewoon gelezen, waardoor er

Ospedale della Pietà geworden. Dit was een van de vier

meer ruimte was om motetten te brengen binnen de ere-

instituten in Venetië die vrouwelijke wezen en bastaarden

dienst. Deze praktijk vond nooit ingang ten noorden van de

opving. De meisjes die enige muzikale aanleg vertoonden,

Alpen maar was in de eerste helft van de achttiende eeuw

kregen er muzieklessen en werden opgeleid tot vaak zeer

gemeengoed voor de Italianen.

bekwame muzikanten. In alle erediensten had muziek een prominente plaats waardoor die bijna uitgroeiden tot con-

Jammer genoeg is er van Vivaldi geen enkele ‘volledige’

certen die voor de Venetiaanse adel en zijn bezoekers echte

zetting van de mis bewaard gebleven: vandaag bezitten we

sociale evenementen waren.

nog één zetting van het kyrie (RV 587), twee vierstemmige zettingen van het gloria (RV 588 en 589) en één credo

Antonio Vivaldi zou de rest van zijn leven verbonden blijven

(RV 591). We hebben ook nog weet van één verloren vijf-

aan de Pietà waar hij verschillende functies zou uitoefenen.

stemmig Gloria (RV 590). Het gloria dat we vandaag zingen

Hij componeerde voor de meisjes honderden instrumentale

(RV 589), is zeker en vast een vervanging geweest van de

concerto’s, maar eveneens vocale, al dan niet religieuze mu-

andere want de twee zijn op allerlei vlakken nauw verwant.

ziek. Zijn benoeming moest wel jaarlijks verlengd worden en

Voor het overige blijkt – onder andere uit de instrumentatie

de economische situatie beïnvloedde het uiteindelijke resul-

en de harmonische structuur – dat de zettingen van de ver-

taat. In de periodes waarin zijn aanstelling stopgezet werd,

schillende misdelen geen eenheid vormen.

reisde hij onder andere naar Mantua, Rome en Wenen, maar bleef hij ook concerto’s componeren voor de Pietà.

Het Gloria in D RV 589 is eigenlijk geschreven voor twee sopranen, een alt, vierstemmig koor, trompet, hobo, strijkers

Waar Vivaldi later vooral bekend werd als formele ontwerper

en basso continuo. Maar aangezien de drie solostemmen

van het concerto, genoot hij in zijn tijd vooral als viool-

nooit samen zingen, kan een mezzosopraan zowel de twee-

virtuoos veel aanzien. Maar toch herwerkte bijvoorbeeld

de sopraan als de alt zingen. Het is ook niet verwonderlijk

Johann Sebastian Bach zijn concerto’s voor klavecimbel als

dat de solisten hier allen vrouwenstemmen zijn. De Ospedali

didactisch leermodel.

waren instituten voor meisjes: de tenor- en baspartijen konden gezongen worden door enkele mannen, bijvoorbeeld de leraars, maar voor de solistische partijen rekende men aan

Gloria in D RV 589

de Pietà steevast op eigen talent.

Het Gloria in D RV 589 van Antonio Vivaldi is al bijna even

Het werk bestaat uit twaalf contrasterende delen. Een korte

bekend als zijn Quattro stagioni. Het is een van de eerste

vergelijking tussen deel één en deel twee is hiervan al een

duidelijke illustratie. Op de tekst Gloria in excelsis deo be-

en feestdag haar vaste plaats in de eredienst tussen het

gint Vivaldi in een snel ritme, in de grote tertstoonaard D (re)

Evangelie en de geloofsbelijdenis. Jammer genoeg is van de

met octaafsprongen in unisono voor alle instrumenten. De

vierde en vijfde cyclus heel wat verloren gegaan.

trompet komt hier sterk naar voor in de briljante passage. Dit alles wordt gevolgd door Et in terra pax hominibus bonae voluntatis en net als bij het gloria van Johann Sebastian

Gloria in excelsis deo, BWV 191

Bach krijgen we hier te maken met een ingetogen, trager stuk dat tot reflectie stemt, in de mineurtoonaard b (si). Het

De eerste noten van het Gloria in excelsis deo BWV 191 zul-

contrast kan niet groter zijn.

len bij menig Bachliefhebber een belletje doen rinkelen. In de tijd dat van copyright nog geen sprake was en men naar be-

Een ander bekend pareltje uit dit gloria is zeker en vast het

lieven ideeën van anderen of uit de eigen composities plukte,

Domine Deus voor sopraansolo, viool of hobo en basso

nam Bach bij de compositie van dit werk gewoon enkele

continuo. Het is een duidelijk voorbeeld van het sicilienne-

stukken uit het gloria van de h-Moll-Messe BWV 232 over.

ritme met zijn huppelend karakter dat constant te horen is. De sopraan wordt hier begeleid door een viool of een hobo,

Deze mis (BWV 232) is Bachs enige volledige zetting van het

een keuzemogelijkheid die zeker is ingegeven door de be-

misordinarium – dit is kyrie, gloria, credo, sanctus en Agnus

perkte aanwezigheid van houtblazers van een hoogstaande

Dei – maar is oorspronkelijk niet als dusdanig geconcipieerd

kwaliteit op dat moment in Italië. Vandaag de dag wordt het

en pas later samengevoegd. Het kyrie en gloria zond hij in

steevast met de hobo in de solistische rol uitgevoerd.

1733 naar de katholieke keurvorst van Saksen in de hoop zo de eretitel van kapelmeester aan diens hof in Dresden te verwerven. De stukken op zich waren in de eerste plaats

Johann Sebastian Bach

bedoeld om de vorst te overtuigen van zijn vakmanschap en kunde. Toch verkreeg hij de titel pas in 1736.

Johann Sebastian Bach zag op 21 maart 1685 het levenslicht als zevende generatie van een muzikale en strenggelovi-

Vanaf 1740 verliest Bach gaandeweg zijn gezichtsvermogen.

ge lutherse familie. Het was vanzelfsprekend dat ook Johann

Het is dan ook niet abnormaal dat hij in de laatste jaren van

Sebastian een muzikale opleiding zou krijgen en uiteindelijk

zijn leven de drang voelt om een synthese te maken van zijn

organist en componist werd. Op 18-jarige leeftijd was hij

stijl en compositietechnieken. De compositie van Die Kunst

voorbestemd om universitaire studies aan te vangen, maar

der Fuge BWV 1080 en Das musikalische Opfer BWV 1079

hij gaf de voorkeur aan een praktische muziekfunctie aan het

zijn hiervan voorbeelden voor de instrumentale muziek: hij

hof in Weimar. Dit was de start van zijn muzikale carrière.

vertrekt van één thema en haalt in de variaties al zijn compositorische technieken en mogelijkheden uit de kast. De

Door de jaren heen was hij als organist actief in Arnstadt en

compilatie van de h-Moll-Messe rond 1746-1747 illustreert

Mühlhausen, later werd hij opnieuw aangesteld in Weimar

op een andere manier hetzelfde principe binnen een religi-

– ditmaal als hoforganist en kamermusicus – en was hij hof-

eus kader. Het kyrie en gloria maar ook het credo bestonden

kapelmeester aan het hof in Köthen. In 1723 verwierf Bach

al enige tijd, het sanctus werd zelfs al in 1724 voor het eerst

de prestigieuze functie van Thomascantor in Leipzig. Hij zou

uitgevoerd!

tot aan zijn dood in 1750 deze betrekking uitoefenen. Het Gloria in excelsis Deo BWV 191 is ontstaan tussen het De Thomascantor stond in voor het muzikale onderricht van

verzenden van het kyrie en gloria in 1733 en de compilatie

de leerlingen aan de Thomasschule en de muzikale omlijs-

van de h-Moll-Messe en is geschreven voor sopraan, tenor,

ting van de wekelijkse lutherse eredienst in vier kerken. Het

vijfstemmig koor en orkest. Aan de hand van het watermerk

spreekt voor zich dat Bach vooral in de eerste jaren talrijke

in het papier van het originele manuscript hebben musicolo-

religieuze cantates componeerde. Zo schreef hij tussen 1723

gen vastgesteld dat het werk tussen 1743 en 1746 gecom-

en 1729 vijf cycli met cantates. De cantate had immers in de

poneerd is. De titel van het manuscript luidt als volgt: J.J.

twee hoofdkerken (de Thomas- en Nikolaikirche) iedere zon-

Festo Nativis: Xsti Gloria in excelsis Deo […] di J.S.B. Hieruit

3

kunnen we afleiden dat het geschreven is voor Kerstmis,

de h-Moll-Messe. Omdat de tekst anders is, heeft Bach

alleen is niet duidelijk in welk jaar. Het werk zorgt ook nog

kleine muzikale wijzigingen moeten aanbrengen. Bovenaan

voor enkele andere problemen: is het een cantate of een

de partituur van dit deel staat: Post orationem. Dit stuk werd

zetting van het gloria?

dus na de preek gezongen.

Als we van een cantate willen spreken dan moeten we be-

4

denken dat dit de enige cantate van Bach op Latijnse tekst is.

Het laatste deel bevat de meeste wijzigingen ten opzichte

Alle andere zijn in het Duits, want Luther pleitte immers voor

van het origineel. De tekst in BWV 232 luidt immers Cum

het gebruik van de volkstaal in de eredienst. En aangezien

Sancto Spiritu in gloria Dei Patris, amen, wat eigenlijk in twee

een cantate een reflectie is op het Evangelie is het ook van-

verdeeld wordt. De tekst in BWV 191 wordt in drie verdeeld

zelfsprekend dat de muziek op Duitse tekst gezet wordt.

namelijk: Sicut erat in principio, et nunc et semper, et in

Het werk betitelen als een zetting van het gloria ligt ook niet

saecula saeculorum. Zo krijgt men automatisch een andere

voor de hand. Het Latijn werd niet helemaal verbannen uit

opbouw.

de lutherse eredienst. Op hoogdagen werd het kyrie, het gloria en soms ook het sanctus in het Latijn gezongen. Waarom is hier dan alleen het gloria aanwezig? Het is

Orgelwerken Johann Sebastian Bach

eveneens niet logisch dat hij slechts een gereduceerde tekst gebruikt. Hierin ligt immers het grote verschil met het gloria

Het Preludium en Fuga in D BWV 532, dat in sommige

van de h-Moll-Messe. Waar laatstgenoemde bestaat uit

bronnen als ‘Pièce d’orgue’ wordt aangeduid, is waarschijn-

9 delen is het Gloria in excelsis deo BWV 191 beperkt tot

lijk rond 1709 in Weimar geschreven. Het driedelige ont-

drie delen. Bach gebruikt hier slechts het eerste deel van de

werp van het Preludium heeft ook nog een Frans element in

tekst: Gloria in excelsis deo. Et in terra pax hominibus bonae

zich, namelijk het Franse ouverture-ritme, samen met de

voluntatis. Hierna gaat hij over op de tekst van de kleine

toonladders en de akkoordbrekingen de belangrijkste ken-

doxologie: Gloria, Patri en Filio et Spiritui Sancto. Sicut erat

merken van het eerste deel. Hierna volgt een Alla breve, een

in principio et nunc et semper et in saecula saecolorum

sequensrijk middendeel dat afgesloten wordt met een

amen. Deze doxologie of lofspreuk is een restant uit het

Adagio. De Fuga toont in thema en vorm meer verwant-

Gregoriaans waar iedere psalm afgesloten werd met deze

schap met de Zuidduitser Johann Pachelbel. Het gekende

formule. In sommige abdijen wordt dit gebruik nog steeds

thema van de fuga wordt op meesterlijke wijze verwerkt en

toegepast.

maakt een briljante indruk.

Het eerste deel van het Gloria in excelsis Deo BWV 191

Wat het Largo bij Haendel is, is de Toccata en Fuga in d

neemt Bach nagenoeg letterlijk over van het gloria uit de

BWV 565 bij Bach: het bekendste orgelwerk van Bach dat bij

h-Moll-Messe, want de tekst is identiek. Dit deel bestaat uit

het orgelpubliek erg geliefd is. Maar het bekendste werk is

drie delen. Gloria in excelsis deo vertegenwoordigt het god-

daarom nog niet het beste of het belangrijkste werk. Daar

delijke in de maat van drie (een goddelijk getal) en in de

BWV 565 bij een groot publiek gekend is, moet de composi-

briljante, grote toonaard van D (re). Et in terra pax homini-

tie iets karakteristieks, iets typisch van de componist in zich

bus bonae voluntatis is het tweede deel. Hier zijn we naar de

hebben, misschien het pakkende unisono-begin van het stuk

aarde teruggekeerd in de maat van vier en een mineurtoon-

dat direct de aandacht van de luisteraar opeist.

aard. In het derde deel worden hemel en aarde samenge-

De echtheid van het werk wordt wel in twijfel getrokken hoe-

bracht met dezelfde tekst in de maat van vier, maar ook hier

wel er geen bewijzen zijn dat het door een andere componist

in de grote briljante toonaard. De aandachtige luisteraar zal

geschreven zou zijn. Afgaand op de vorm die weer doet

dit zeker horen en herkennen.

denken aan de Noordduitse traditie, kunnen we vaststellen dat het om een vroeg orgelwerk gaat. Het toccata-achtige

Het tweede deel van het gloria dat vanavond uitgevoerd

slot na een plagale cadens van de fuga (zeldzaam bij Bach)

wordt, wordt gezongen op de tekst Gloria, Patri et Filio et

doet denken aan een postludium zoals we die bij Böhm na

Spiritui Sancto in een duet tussen sopraan en tenor.

een fuga ook wel aantreffen.

Het komt overeen met het Domine Deus uit het gloria van

Originele teksten en vertalingen Gloria in excelsis Deo.

Eer aan God in den Hoge.

Et in terra pax hominibus bonae voluntatis.

En vrede op aarde aan de mensen die Hij liefheeft.

Laudamus te.

Wij loven U.

Benedicimus te.

Wij prijzen U.

Adoramus te.

Wij aanbidden U.

Glorificamus te.

Wij verheerlijken U.

Gratias agimus tibi propter magnam gloriam tuam.

Wij zeggen U dank voor uw grote heerlijkheid.

Domine Deus, Rex caelestis, Deus Pater omnipotens.

Heer God, Hemelse Koning, God almachtigeVader.

Domine Fili unigenite Iesu Christe.

Heer, eniggeboren Zoon, Jezus Christus.

Domine Deus, Agnus Dei, Filius Patris.

Heer God, Lam Gods, Zoon van de Vader.

Qui tollis peccata mundi,

Gij die wegneemt de zonden der wereld,

miserere nobis.

ontferm U over ons.

Qui tollis peccata mundi,

Gij die wegneemt de zonden der wereld,

suscipe deprecationem nostram.

aanvaard ons gebed.

Qui sedes ad dexteram Patris,

Gij die zit aan de rechterhand van de Vader,

miserere nobis.

ontferm U over ons.

Quoniam tu solus sanctus.

Want Gij alleen zijt de Heilige.

Tu solus Dominus.

Gij alleen de Heer.

Tu solus Altissimus, Iesu Christe.

Gij alleen de Allerhoogste, Jezus Christus.

Cum Sancto Spiritu, in gloria Dei Patris.

Met de Heilige Geest, in de heerlijkheid van God de Vader.

Amen.

Amen.

Benedicite gentes Dominum Deum nostrum,

Volkeren, prijst de Heer onze God,

et obaudite vocem laudis eius:

en laat luid klinken uw woord van lof voor Hem.

qui posuit animam meam ad vitam,

Hij die mijn ziel tot leven heeft gewekt,

et non dedit commoveri pedes meos:

en zorgde dat mijn stappen niet in ontreddering

benedictus Dominus,

werden gebracht.

qui non amovit deprecationem meam,

Geprezen is de Heer, die mijn smeekbede niet afwees,

et misericordiam suam a me, alleluia.

en zijn barmhartigheid niet van mij wegnam.

Alleluia.

Alleluia.

Benedictus es, Domine Deus patrum nostrorum,

Gezegend is de Heer God van onze vaderen,

et laudabilis in saecula.

Hij moet geprezen worden tot in eeuwigheid.

Volgende keer mee op het podium staan? Hou je van zingen, van een aangename sfeer, van samen muziek maken? Heb je zin om lid te worden van ons koor? De Schola Cantorum is steeds op zoek naar jonge gemotiveerde zangers, zowel vrouwen- als mannenstemmen. Koorervaring of kennis van notenleer strekt tot aanbeveling, maar is niet absoluut noodzakelijk. Indien je dat wenst, mag je geheel vrijblijvend een repetitie bijwonen. Het koor repeteert wekelijks op woensdagavond van 19.30 uur tot 21.45 uur in de muziekstudio van het Sint-Lievenscollege. Ben je geïnteresseerd om een repetitie bij te wonen of om lid te worden van de Schola Cantorum, of wil je liever eerst wat meer informatie, stuur dan een mailtje naar: [email protected] We hopen je snel bij ons te mogen verwelkomen!

5

Koor en solisten

Schola Cantorum van de Sint-Baafskathedraal, 80 jaar jong! De Schola Cantorum van de Gentse Sint-Baafskathedraal werd in 1928 opgericht in de traditie van de kathedraalschola uit de vijftiende en de zestiende eeuw. Sindsdien heeft de Schola Cantorum vele jonge mensen in een aangename en vriendschappelijke sfeer in contact gebracht met oude en hedendaagse koormuziek. Beroemde muzikanten zoals René Jacobs, Norbert Detaeye en Zeger Vander Steene deden hun eerste koorervaring op in de Schola. Vandaag wordt de Schola gevormd door een vijftigtal gemotiveerde zangers van 18 tot pakweg 50 jaar, onder leiding van pianist-dirigent Filip Martens. Het repertoire van de Schola omvat verscheidene periodes en genres van de westerse koormuziek. Bovenaan het pro6

gramma staat de opluistering van vieringen in de kathedraal op hoogdagen en enkele zondagen doorheen het jaar. Hiertoe werd het koor destijds opgericht en tot op vandaag blijft de Schola Cantorum trouw aan deze opdracht. Voor de vieringen in de Sint-Baafskathedraal wordt geput uit een grote waaier gregoriaanse gezangen en meerstemmige sacrale werken. Zo bracht het koor de laatste jaren in de kathedraal onder andere missen van Rosseau, Haydn, Ives, Bikkembergs, Palestrina, Schubert en Mozart. Daarnaast concerteert het koor regelmatig in binnen- en buitenland. Op deze concerten werden reeds verscheidene grote werken zoals de Coronation Anthems van Händel, de Funeral Sentences van Purcell, het Weihnachtsoratorium van Bach, het Requiem van Fauré, het Magnificat van Rutter, het Te Deum van Charpentier en vele andere uitgevoerd. Hiervoor werkte het koor de laatste jaren niet alleen samen met Edward De Geest, de organist van de kathedraal, maar ook met Nuova Sinfonia Gandavense en met enkele bevriende koren. In oktober 2006 ondernam de Schola een concertreis naar Zwitserland, waar het concerteerde in Lüzern en Merenschwand. Eind oktober 2008 staat opnieuw een concertreis op het programma: de Schola zal in de streek rond Tours (Frankrijk) onder de titel ‘Chants Sacrés de Compositeurs Belges’ enkele concerten verzorgen met uitsluitend werken van Belgische componisten. In het jaar 2008 wil de Schola haar tachtigste verjaardag extra in de kijker zetten. Het jubileumjaar begon alvast heel goed: op 17 februari nam de Schola voor het eerst deel aan het Provinciaal Koorzangtornooi van de provincie Oost-Vlaanderen. Het koor stelde zich voor in eerste divisie maar werd door de jury geklasseerd in ‘uitmuntendheid’, een schitterend resultaat! Op zaterdag 11 oktober stelt de Schola haar dirigent, pianist Filip Martens, in de kijker met een pianorecital met werk van onder meer Chopin en Brahms in de Lakenhalle te Gent.

7

NOG ANDERE FOTO’S

Hilde Coppé, sopraan De Belgische sopraan Hilde Coppé studeerde aan de Koninklijke Muziekconservatoria van Gent en Brussel bij Lydia Lesage en Dina Grossberger, bij wie ze het Hoger Diploma Zang behaalde. Van Ronny Lauwers kreeg ze lyrische kunst. Aan het Tilburgs Conservatorium ontving zij het diploma voor Uitvoerend Musicus met grootste onderscheiding. In Londen studeerde zij bij Jessica Cash. Daarnaast volgde ze meestercursussen bij Jos Van Immerseel, Noëlle Barker, Vera Rosza en Sarah Walker. Ze had jarenlang de zangpedagoge Tuan Sieuw Loh als coach. Momenteel volgt ze de S. Wilfartmethode. Hilde Coppé is een veel gevraagde soliste voor barok, klassiek, romantiek en hedendaagse muziek. Ze heeft heel wat passies en oratoria op haar repertoire staan, o.m. van Bach, Mendelssohn, Telemann, Fauré, Gounod, Mozart, Haydn, Handel, Schubert, Rutter, … Ook bracht ze al een aantal creaties ten gehore, o.a. van Dirk De Nef, Rudi Tas, Peter Pieters, Willy Carron, Kurt Bikkembergs, … Zij werkte samen met dirigenten Grant Llewellyn, Patrick Peire, Koen Kessels, Florian Heyerick, Etienne Siebens, Ludo Claesen, Johan Duyck, Eric Lederhandler, Laszlo Heltay, Alexander Rahbari, David Angus. 8

In kamermuziekverband zingt zij met klarinet en piano in het ‘Lotustrio’ en met trompet en orgel in het ‘Trio Symfonia’. Zij geeft stemvorming, zang en vocaal ensemble aan de academies van Roeselare en Wetteren.

Marijke van Arnhem, mezzosopraan Marijke van Arnhem studeerde aan het Conservatorium van Rotterdam bij Wendela Bronsgeest en vervolmaakte zich nadien bij Margreet Honig te Amsterdam. Liedinterpretatie volgde ze bij Robert Holl, Ruud van der Meer en Meinard Kraak. In eigen land behaalde ze het Hoger Diploma Kamermuziek te Brussel en het diploma Meester in Muziek. Zij realiseerde als liedzangeres live-opnames voor de VRT, o.a. liederen van L. Mortelmans, liedcycli zoals ‘La Bonne Chanson’ van G. Fauré en een CD-opname met liederen van F. Celis. In 1999 verscheen een CD-opname met liederen van Robert en Clara Schumann, o.a. ‘Frauenliebe und Leben’. Reeds jarenlang vormt zij een duo met de Nederlandse pianist Jeroen Sarphati, prijswinnaar liedwedstrijd Concertgebouw Amsterdam. Samen vertolken zij voornamelijk het romantische repertoire. Marijke verleende haar solistische medewerking aan befaamde ensembles zoals La Petite Bande, het Nationaal Orkest van België, de Beethoven Akademie, het Collegium Instrumentale Brugense; voor het Festival van Vlaanderen, het Festival d’Ambronay, in het Concertgebouw te Amsterdam, te Parijs, Madrid, Barcelona, Lyon, enz. Tevens was ze soliste in ‘Vigilia’ van de Finse componist E. Routavaarra met het VRTkoor. In september 2002 vertolkte zij de cyclus ‘Blake’s Mirror’ van de Belgische componiste Jacqueline Fontyn – tevens een liveradio opname – samen met het orkest van de Belgische Gidsen o.l.v. Norbert Nozy. In april 2003 zong zij Bach’s ‘Matthäuspassion’ op uitnodiging van de Koninklijke Gentse Oratoriumvereniging. Vorig seizoen vertolkte zij samen met Jeroen Sarphati en Jan Sciffer de liedcyclus ‘Mouettes’, een creatie van de Belgische componiste Jacqueline Fontyn. In 2007 was zij samen met Jeroen Sarphati en Jan Sciffer te gast op het Festival van Vlaanderen Zomergem en ook in 2008 staan er met dit trio concerten op het programma. Haar repertoire omvat zowel de meesterwerken uit de Barok zoals ‘Johannespassion’, ‘Matthäuspassion’, ‘Weihnachtsoratorium’, ‘Magnificat’ en de ‘Messe in H-Moll’ van J.S. Bach, ‘Messiah’ van G.F. Händel, ‘Stabat Mater’ van Pergolesi; als werken van latere datum zoals de ‘negende Symfonie’ van von Beethoven, ‘Oratorio de Noël’ van C. SaintSaëns, ‘Sea Pictures’ van E. Elgar, ‘Kindertotenlieder’ van G. Mahler, ‘Melopee’ van F. Celis. Marijke van Arnhem is lerares zang aan de Hogeschool Gent en aan de Akademie voor Muziek en Woord te Eeklo.

Patrick Debrabandere, tenor Na piano- en orgellessen aan de muziekacademie van het gemeenschapsonderwijs te Gent, behaalde Patrick Debrabandere aan het Lemmensinstituut te Leuven in 1999 het diploma Meester in de Muziek, kwalificatie muziekpedagogie en in 2001 de kwalificatie koordirectie bij Erik van Nevel. Als knaap van tien deed hij zijn eerste koorervaring op aan de Schola Cantorum van de SintBaafskathedraal te Gent. Zijn enthousiasme voor de koormuziek leidde vervolgens tot de oprichting van het Ensemble Soratea. Dit is zijn hoogstpersoonlijke klanklabo waarmee hij op een professionele en vernieuwende manier zijn muzikale interpretatie wil concretiseren. Dit vertaalde zich reeds in een aantal CD-opnames. Zijn zoektocht naar onbekend repertoire en de bezorgdheid om een dynamische en verfrissende benadering van de muziek zijn constante pijlers in zijn carrière. Sinds verschillende jaren wordt Patrick geregeld geëngageerd als gastdirigent bij verschillende ensembles. Hij realiseerde projecten met ondermeer Vocant, Cantabile en de Capella Sancti Michaelis & Sanctae Gudulae. Hij verleent ook frequent zijn medewerking aan de kwaliteitsbegeleiding voor koren via de Vlaamse Federatie voor Jonge Koren (Koor en Stem–Gent). Als leerkracht is hij verbonden met de Muziekacademie van het Gemeenschapsonderwijs – Mago – en het Sint-Janscollege te Gent. 9

Patrick is tenor en volgde zang bij Jan Caals. Hij maakt vast deel uit van het vocaal ensemble Currende en het Currende Consort, beide onder de leiding van Erik Van Nevel. Als vocaal solist vertolkte hij verschillende uitvoeringen van het Magnificat en Kerstoratorium van H. Schütz, het Requiem van W.A. Mozart, de Marcuspassie van R. Keiser, het Weihnachtsoratorium van J.S. Bach, de Mariavespers van C. Monteverdi en Händels ‘Alexander Feast’ en befaamde Messiah. Hij was ook te horen in de rol van evangelist, een rol waarin hij zich wenst te profileren, o.m. in de Johannes- en Mattheuspassie van J.S. Bach.

Jaarconcert 2009 op vrijdag 15 mei om 20.00 uur

In Memoriam Kanunnik Michaël Ghijs E.H. Michaël Ghijs werd geboren te Gent op 8 oktober 1933 en werd er priester gewijd op 23 mei 1959. Hij was de dirigent en bezieler van Schola Cantorum Cantate Domino van het SintMaartensinstituut te Aalst. Met dit koor reisde hij de wereld rond met slechts één doel voor ogen: Gods lof verkondigen door middel van de muziek. In 1993 benoemde de toenmalige bisschop van Gent – Mgr. Arthur Luysterman – E.H. Michaël Ghijs tot Kapelmeester van de kathedraal en werd hij dirigent van de Schola Cantorum van de SintBaafskathdraal te Gent. In het koorjaar 1999-2000 volgde de huidige dirigent van het kathedraalkoor E.H. Ghijs op. Kanunnik Ghijs overleed te Aalst op 21 februari 2008.

Organist, orkest, concertmeester en dirigent Edward De Geest, organist

als liturgisch organist tijdens diverse vieringen en pontificale diensten, anderzijds als concertorganist en stuwende kracht

Edward De Geest werd geboren te Lochristi in 1950 en

voor de talrijke orgelrecitals van het Gents Orgelcentrum

genoot – na de oude humaniora – een uitgebreide muzikale

waarbij ook binnen- en buitenlandse gastorganisten optre-

opleiding voor algemene muzikale vorming, geschreven en

den. Hij is tevens artistiek leider van de historische orgelcon-

praktische harmonie, muzikale analyse en vormleer, muziek-

certen te Watervliet.

geschiedenis, gregoriaans, contrapunt, fuga, orgel en im-

10

provisatie aan het Koninklijk Vlaams Conservatorium te

Edward De Geest realiseerde nationale en internationale

Antwerpen en het Koninklijk Conservatorium te Gent. Zijn

radio- en TV-opnames (Klara, RTBF, Radio Rias Berlin, Tele-

studies werden er bekroond met een eerste prijs voor fuga

vizione Catalonia Espagnole) en zijn discografie vermeldt

en het hoger diploma voor orgel met grote onderscheiding

CD’s met werk van Bach en orgelcomposities uit de zeven-

en aantekening voor orgelimprovisatie. Hij was leerling in de

tiende tot de twintigste eeuw, gespeeld op de Gentse orgels:

orgelklas van prof. Stanislas Deriemaeker, ere-organist van

Sint-Baafs, Sint-Jacobs, Sint-Anna en het orgel in Watervliet.

de Antwerpse kathedraal, en kreeg nadien privé-onderricht van prof. Gabriël Verschraegen, toenmalig organist van de

Hij is lid van de Diocesane Commissie voor het Kunstpatri-

Gentse kathedraal.

monium van het Bisdom Gent en geeft geregeld advies voor het herstel, de ombouw of nieuwbouw van kerkorgels.

Nadien onderscheidde hij zich tijdens diverse orgelwedstrijden en hij wordt sedertdien geregeld uitgenodigd om te con-

Op 4 mei 2003 werd Edward De Geest te Parijs onderschei-

certeren in binnen- en buitenland. Hij trad op in vele be-

den met het ‘Diplôme de Médaille de Vermeil de la Société

langrijke muziekcentra in zestien Europese landen, de USA

Académique Française Arts-Sciences-Lettres’ voor zijn inzet

en in de voormalige USSR en gaf daarbij tot op heden meer

voor de verspreiding van het Franse orgelrepertoire.

dan 500 concerten en recitals. Van 1974 tot 1990 was hij als leraar harmonieleer en orgel

Nuova Sinfonia Gandavense

verbonden aan meerdere academies en als lesgever orgel aan het Gentse conservatorium. In 1990 volgde zijn aanstelling tot

Dit jonge orkest van topmusici werd opgericht door dirigent

directeur van de Academie voor Muziek en Woord van Eeklo,

Filip Martens en concertmeester Vania Batchvarova. Deze

waar hij in 2003 de cultuurprijs ontving voor zijn promotie van

violiste brengt ervaren musici telkens weer samen om op

de orgelkunst, en dit zowel nationaal als internationaal.

dynamische wijze hoogtepunten uit het orkestrepertoire te vertolken. De muzikanten spelen – ook als solist – in de

Op 1 oktober 1994 werd hij benoemd tot organist-titularis

meest befaamde orkesten van ons land. Filip Martens volgde

van de Sint-Baafskathedraal te Gent. Vanuit deze schitteren-

de opleiding orkestdirectie bij Edmond Saveniers in het

de kathedraal met haar monumentaal Klaisorgel in de bo-

Lemmensinstituut te Leuven en leidt sedert jaren op dynami-

venkerk en het fraaie Collonorgel in de crypte, werkt hij ac-

sche wijze dit ensemble.

tief mee aan de bloei van de Vlaamse orgelkunst, enerzijds Befaamde solisten en koren doen herhaaldelijk een beroep op de medewerking van het orkest. Zo begeleiden de orkestleden op schitterende wijze Kerst- en Passieconcerten. Zij verzorgden reeds bijzondere optredens in de Bijloke-concerthal in Gent, in de Sint-Gilliskerk in Brugge, in de kerk van het Klein Begijnhof te Gent en andere. In de Sint-Baafskathedraal van Gent ondersteunde het orkest eveneens de succesvolle uitvoeringen van o.a. het Requiem van Fauré, de Krönungsmesse van Mozart en het Weihnachts-Oratorium van Bach.

Vania Batchvarova, concertmeester

Vania Batchvarova volgde verscheidene masterclasses in Duitsland, Denemarken en België bij onder andere O. Krysa,

Vania Batchvarova werd geboren in Bulgarije en studeer-

V. Paraschkevov, Cho-Liang Lin, M. Lubotsky, Y. Neaman en

de er tot 1988 viool in Varna. In 1986 en 1988 won ze de

Y. Menuhin.

eerste prijs in de Nationale Muziekwedstrijden van Bulgarije. Van 1988 tot 1993 studeerde ze aan het Tchaïkowsky-

Verder trad ze op als soliste in kamermuziekverband in

Conservatorium te Moskou bij Irina Medvedeva (laureate

Rusland, Hongarije, Tsjechië, Duitsland, Ierland, Frankrijk en

van de Koningin Elisabethwedstrijd) en bij Grigory Feigin. In

Bulgarije.

1994 volgde ze aan het Lemmensinstituut te Leuven de opleiding ‘specialisatie kamermuziek’ bij Roel Dieltiens en

Zij speelt geregeld in verschillende symfonieorkesten in

‘viool’ bij Nico Baltussen en studeerde in 1997 af met grote

België en in het buitenland en is concertmeester van het en-

onderscheiding.

semble Nuova Sinfonia Gandavense. 11

Filip Martens, dirigent

de Pelemansprijs. Hun recente nieuwe CD bevat sonates van Shostakovitsch, Berinski (creatie) en Khachaturian.

Deze muzikale duizendpoot volgde aanvankelijk de kunsthumaniora aan het Lemmensinstituut te Leuven. Later werd hij

Ook als creërend musicus is Filip actief. Het woord neemt

er Laureaat Piano met grote onderscheiding en behaalde te-

een belangrijke positie in in zijn composities. Zo heeft Filip

vens de eerste prijzen harmonie en kamermuziek. Hierna

gedichten van o.a. Isabelle Vloeberghs, Ina Stabergh en

studeerde hij aan het beroemde Tchaïkowsky-conservatorium

Guido Gezelle getoonzet voor koor of solostem. Zelfs in zijn

te Moskou. In mei 1988 was hij solist op het festival van

instrumentaal werk krijgt het woord een plaats. De spreek-

Turijn. Hij concerteerde in Nederland, Duitsland, Frankrijk,

stem komt er op gelijke voet naast het instrumentarium aan

Spanje en de toenmalige USSR. In 1990 werd hij laureaat

bod. Een mooi voorbeeld hiervan is Antarctica.

van de Tenuto-wedstrijd en won in 1992 de wedstrijd voor uitvoerende musici De Link in Nederland. Filip gradueerde aan de Muziekkapel Koningin Elisabeth bij Levente Kende in 1992. Inmiddels behaalde hij ook de Hogere Diploma’s voor piano en voor kamermuziek en de eerste prijzen contrapunt en fuga. In 1994 behaalde hij de titel Lemmens-Tinel met de grootste onderscheiding en felicitaties van de jury. Hij volgde vervolmakingscursussen bij R. Kehrer en bij M. Perahia. Hij maakte opnames voor radio en televisie (o.a. met hedendaagse Belgische werken van P. Swerts, K. Dejonghe en P. Swinnen) en soleerde met het BRT- en het RTBF-orkest, het Nationaal Orkest, het Euregio-orkest, ‘Chapelle de Lorraine’, de Vlaamse Academie en het Symfonisch Orkest van het Lemmensinstituut in concerti van Bach, Mozart, Beethoven, Brahms, Tchaïkowsky, Prokofief en Rachmaninov. Bij het label Phaedra realiseerde hij samen met altist Diederik Suys een CD met Vlaamse twintigste-eeuwse kamermuziek, een project dat door Sabam bekroond werd met

De Schola Cantorum dankt de kerkfabriek van de Sint-Baafskathedraal voor de logistieke steun bij de totstandkoming van dit concert.

Oost-Vlaanderen De Schola Cantorum dankt Koor & Stem Oost-Vlaanderen voor de steun bij de totstandkoming van dit concert.

De Schola Cantorum dankt het Departement Cultuur van de Stad Gent voor de steun bij de totstandkoming van dit concert.

De Schola Cantorum dankt het Koninklijk Orthopedagogisch Centrum Sint-Gregorius én het Buitengewoon Secundair Onderwijs Sint-Gregorius voor de steun bij de totstandkoming van dit concert.

Restaureren van koperen en zilveren edelsmeedwerk. Polijsten, verzilveren, vergulden. KUNSTATELIER

G. Verdonck & Zn BVBA Ganzendries 31 – 9000 Gent – Tel. +32 (0)9 222 33 40

Magelaan ontwerpt communicatiemiddelen van klein tot groot: van een visitekaartje tot een encyclopedische website. Vier woorden kenmerken de werking van Magelaan: schoonheid, kwaliteit, overleg en duurzaamheid.

E-mail: [email protected]

bvba ANDRIESSEN ORGELBOUW (ANNEESSENS) • sinds 1830 nieuwbouw • onderhoud • herstellingen restauratie • verbouwing zaakvoerder ing. Paul Andriessen Benediktinessenstraat 10-12 8930 Menen

tel. fax e-mail website

Blekersdijk 14, 9000 Gent 09 224 40 65 09 224 19 18 [email protected] www.magelaan.be

tel. & fax 056 51 13 82 gsm 0479 66 21 83 [email protected] www.andriessenorgelbouw.be

ONTWERP,

AANLEG EN ONDERHOUD VAN GROENE RUIMTEN

Tuin en landschaparchitectuur

Piens Groenvoorzieningen BVBA

Zonnebloemstraat 88, 9000 Gent [T+F] 09 324 80 10 [M] 0477 97 42 50 [email protected] www.olivierpiens.be

humaniora handelsafdeling internaat externaat

Mandel Car staat reeds jarenlang synoniem voor het organiseren van autocaruitstappen in gans Europa. U kan bij ons terecht voor de reis van A tot Z. Dit betekent dat wij in overleg met onze gidsen het programma volledig uitwerken. De reisweg, de bezoeken, restaurants, hotels en alle mogelijke reservaties worden door ons vastgelegd. Uiteraard wordt er hierbij rekening gehouden met de interesses van de reizigers. Ons eigen programma die U op onze website vindt, kan via telefoon, internet of in ons bureel reserveren.

Prins Albertlaan 78 8870 Izegem Tel +32 (0) 51 31 75 74 Fax + 32 (0) 51 30 91 11 [email protected] www.mandelcar.be